Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

che esso fosse impiegato allo ristauro ed all’ amigliorazione della casa paterna, se delle convenienze più urgenti non ne dimandassero altro impiego... Su di questo articolo parleremo ancora, e spero poterle dare delle consolanti nuove. Delle cose patrie non dirò nulla con questa occasione. Ho fatto tutto quello che poteva dipendere da me. Resta che i nostri facino dal conto loro. Spero che la deputazione che ho proposto al Senato sarà destinata a tempo opportuno, onde arrivi a Vienna, pel mese di Ottobre. Ci sarò io pure. I soliti saluti, a tutti quanti. Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati e nipoti. Imploro la benedizione dei genitori et del sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

Αρ. 015

Ζυρίχη, 18/30 Ιουλίου 1814

Επειδή το Συνέδριον της Βιέννης ανεβλήθη διά τον μήνα Οκτώβριον και επειδή εγώ έχω λάβει την διαταγήν όπως παραμείνω ενταύθα έως την εποχήν εκείνην, εσκέφθην ότι θα ήτο πολύ να αναμένητε βοήθειάν τινα εκ μέρους μου μέχρις ότου δυνηθώ να διευθετήσω τας έως σήμερον ακαταστάτους υποθέσεις μου. Γνωρίζων δε ότι είχα εις πλήρη διάθεσίν μου, εν Πετρουπόλει, έν κεφάλαιον εκ 500 Ολλανδικών τζεκινίων, έγραψα εις τον ανταποκριτήν μου να μεταβιβάση τούτο, άνευ χρονοτριβής, εις τον φίλον Μιντσιάκην, διά να δυνηθή ούτος, διά του τρόπου, ον υμείς θέλετε προκρίνη, να αποστείλη υμίν τούτο. Εάν δεν ήθελεν καθυστερήση το ταχυδρομείον η εντολή αυτή θα φθάση εις την Πετρούπολιν κατά τα τέλη του προσεχούς μηνός· ελπίζω όθεν, ότι κατά τον Σεπτέμβριον θα δυνηθήτε να κάμητε χρήσιν του μικρού τούτου βοηθήματος, όπερ δύναμαι να προσφέρω υμίν επί του παρόντος. Θα έπραττον περισσότερα, εάν ηδυνάμην να διαθέσω περισσότερα. Το υπόλοιπον τούτο, είναι το αποτέλεσμα των οικονομιών, ας ηδυνήθην να κάμω επί των αποδοχών μου κατά την διάρκειαν της παρελθούσης περιόδου. Όταν θα γνωρίζω οριστικώς την θέσιν, την οποίαν θα ευαρεστηθή να μοι παράσχη η Α.Μ., θα δυνηθώ να σας ανακοινώσω διά την ετησίαν βοήθειαν, την οποίαν θα δύναμαι να προσφέρω εις την οικογένειαν, θα ήθελον δε, όπως το ποσόν τούτο διατεθή διά την επιδιόρθωσιν και βελτίωσιν της πατρικής οικίας, εάν άλλαι πλέον επείγουσαι περιστάσεις, δεν ήθελον απαιτήση διαφορετικήν διάθεσιν των χρημάτων. Επί του θέματος τούτου θα ομιλήσωμεν εκ νέου και ελπίζω ότι θα δυνηθώ να ανακοινώσω υμίν παρηγόρους ειδήσεις. Περί των πατρίων υποθέσεων δεν θα ειπώ τίποτε διά

της ευκαιρίας ταύτης. Έπραξα παν ό,τι εξηρτάτο εξ εμού. Υπολείπεται, όπως πράξωσιν και οι συμπολίται ημών το ιδικόν των καθήκον. Ελπίζω ότι η αντιπροσωπεία, ην επρότεινα εις την Γερουσίαν, θα ορισθή εγκαίρως διά να αφιχθή εις Βιέννην κατά τον μήνα Οκτώβριον. Θα μεταβώ και εγώ ωσαύτως. Τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

93

No 019 Zurigo, 4/16 Agosto 1814

Il numero precedente per la via d’ Italia Le porta l’avviso delle disposizioni che ho dato affincchè ella riceva pel venturo mese di Settembre 500 zecchini di Ollanda, come ella lo ha desiderato per mettere un miglior ordine alle cose domestiche. Scrissi a Minziakj che deve farle pervenire questa somma per la via di Trieste, onde dei grandi ritardi non attraversino questa misura. Essa è tutto quello che era ed è in poter mio di fare, p(er) un seguito delle picciole economie della campagna passata... Quando potrò d’avantaggio lo farò con tutto il cuore, n(on) desiderando nulla di più quanto essere agradevole ai genitori ed alla famiglia. Vorrei essere ad’ essi più utile in cose di più alto prezzo... Farò tutto quello che può dipendere da me p(er) ragiungere un tanto scopo. E spero che tutti renderanno un giorno giustizia.... Scrivo a Viaro intorno ai figli della Stellina. Gli propongo di mandarli p(er) la via di Trieste a Vienna ove spero di esserci pel mese di Ottobre... Potrò allora collocarli io stesso in un instituto. E quanto abbino colà appresso il tedesco ed il greco ben bene, li farò girare e perfezionare in Svizzera. Vi è un instituto connosciuto in Europa sotto il nome di Hostig1e1 ove si trovano i figli del Principe Wide, e di altri molti personali distinti dell’ Europa. Là restando due anni i giovani Pollila si faranno alla più perfetta morale, ed alle scienze utili, agricoltura, commercio, arte militare, e tutto quello che potranno desiderare. La spesa n(on) è grande, con 400 o 500 zecchini all’ anno e nulla più, per tutti due.Ritorneranno allora in Patria, e saranno l’ornamento e la gloria della loro famiglia e della Patria. Prima di tutto però bisogna che resti-

1. Πιθανή ανάγνωση.

no a Vienna. Senza sapere il tedesco ed il greco bene, senza averne una certa età, in cui si può far a meno di chiesa, senza perdere la propria φ.1v religione, n(on) consiglierò giammai che si / collochino in un instituto ove si prattica la religione protestante... Se Polillà mi avesse ascoltato quattro unni fa, Nane sarebbe a quest’ ora un’ uomo fatto. Il picciolo Benakj è già sortito dai paggi. È all’ armala. Si conduce a meraviglia, e sarà presto connosciuto come un militare distinto. Non voglio fare dei figli di Polii à due soldati... Voglio farli due buoni ed utili cittadini del loro paese, li se le circostanze lo esigono, porteran(n)o le armi con distinzione sia al servizio della loro Patria, che a quello di un principe straniere. La prego di dire tutto questo alla Stella ed al Spiro, e decidono una volta.

Se io n(on) fossi a Vienna n(on) importa. Non hanno che scrivermi, e ci sarà là un’ altro me stesso, che si incaricherà di tutto. All’ epoca in cui viviamo bisogna ai nostri un educazione non Italiana. Il nostro paese difficilmente ritornerà alle sue antiche relazioni Veneziane. Le potenze del Nord prendono negli affari Europei una preponderanza visibile. Bisogna dunque dare ai giovani figli, una educazione propria ai tempi nei quali viviamo.

Ho scritto colle precedenti mie quanto agli affari patrj. Sarebbe inutile ritornare su di questo sogetto.

Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati, e nipoti.

Imploro la benedizione dei genitori, e quella del sacromonaco nostro.

Il figlio Giovanni

Αρ. 016

Ζυρίχη, 4/16 Αυγούστου 1814

Η προηγουμένη, μέσω της οδού της Ιταλίας, επιστολή παρέχει υμίν την είδησιν των εντολών, τας οποίας έδωσα, ίνα λάβητε κατά τον προσεχή μήνα Σεπτέμβριον, 500 τζεκίνια της Ολλανδίας, κατά την επιθυμίαν υμών, ίνα διευθετήσητε κατά τον καλύτερον τρόπον τας υποθέσεις της οικογενείας. Έγραψα εις τον Μιντσιάκην, όστις οφείλει να ενεργήση, ώστε να λάβητε το ποσόν τούτο διά της οδού της Τεργέστης, ώστε να μη γνωρίση μεγάλας καθυστερήσεις η εκτέλεσις της αποφάσεως ταύτης. Το ποσόν τούτο είναι παν ό,τι ήτο και είναι δυνατόν να πράξω, αποτέλεσμα των

μικρών οικονομιών μου κατά την διάρκειαν της παρελθούσης περιόδου... Όταν θα δύναμαι να προσφέρω περισσότερα, θα πράξω τούτο εξ όλης της καρδίας μου, ουδέν επιθυμών περισσότερον παρά να είμαι ευχάριστος εις τους γονείς και εις την οικογένειαν. Θα επεθύμουν να είμαι περισσότερον επωφελής δι’ αυτούς και διά πράγματα μεγαλυτέρας αξίας... Θα πράξω παν ό,τι εξαρτάται εξ εμού διά να επιτύχω τον σκοπόν τούτον. Ελπίζω δε ότι πάντες ημέραν τινά, θα δικαιώσουν εμέ... Γράφω εις τον Βιάρον σχετικώς προς τους υιούς της Στελλίνας. Προτείνω εις αυτόν να αποστείλη τούτους, διά της οδού της Τεργέστης, εις την Βιέννην, όπου ελπίζω να ευρίσκωμαι κατά τον μήνα Οκτώβριον... Θα δυνηθώ όθεν, να εγκαταστήσω αυτούς εις ένα ίδρυμα. Και όταν εις αυτό θα έχουν εκμάθει την Γερμανικήν και την Ελληνικήν καλώς, θα επαναφέρω αυτούς εις την Ελβετίαν διά να τελοιοποιήσουν τας σπουδάς των. Υπάρχει ένα Ινστιτούτον γνωστόν εν τη Ευρώπη υπό την ονομασίαν Hostigle όπου ευρίσκονται τα τέκνα του Πρίγκιπος Wide και ετέρων πολλών διασήμων προσωπικοτήτων της Ευρώπης. Εκεί παραμένοντες επί δύο έτη οι νεαροί Πολυλά θα καταστώσιν ηθικώτεροι και χρήσιμοι εις τας επιστήμας, την γεωργίαν, το εμπόριον, την στρατιωτικήν τέχνην και εις ο,τιδήποτε ήθελον επιθυμήση. Η δαπάνη δεν είναι μεγάλη, 400 ή 500 τζεκίνια ετησίως δι’ αμφοτέρους. Θα επιστρέψουν όθεν, εις την πατρίδα και θα είναι το εγκαλώπισμα και η δόξα της οικογενείας και της πατρίδος των. Προηγουμένως όμως πρέπει να παραμείνωσιν εις την Βιέννην. Άνευ της καλής γνώσεως της Γερμανικής και της Ελληνικής, χωρίς να έχουν φθάσει εις ηλικίαν τινά, εν η είναι δυνατόν να στερήται τις της εκκλησίας χωρίς να χάνη την πίστιν φ.1v του δεν θα συνεβούλευον ποτέ να / εγκατασταθούν εις ένα Ινστιτούτον, όπου ασκείται η θρησκεία των Διαμαρτυρομένων... Εάν ο Πολυλάς είχε ακούσει εμέ προ τεσσάρων ετών ο Νάνε θα ήτο κατά την εποχήν αυτήν είς διαμορφωμένος ανήρ. Ο μικρός Μπενάκης επεράτωσεν ήδη το στάδιον των Ακολούθων. Ευρίσκεται εις το στράτευμα. Εξελίσσεται θαυμασίως και ταχέως θα καταστή γνωστός, ως ένας διακεκριμένος στρατιωτικός. Δεν επιθυμώ όπως οι υιοί του Πολυλά καταστώσιν δύο στρατιώται. Επιθυμώ να καταστήσω τούτους δύο χρηστούς και επωφελείς εις την πατρίδα των πολίτας. Εάν δε αι περιστάσεις το απαιτήσωσιν θα υπηρετήσωσιν και εις τον στρατόν και θα διακριθούν είτε εις την υπηρεσίαν της Πατρίδος των είτε εις την τοιαύτην ενός ξένου πρίγκιπος. Παρακαλώ υμάς, όπως ανακοινώσητε πάντα ταύτα εις την Στέλλαν και τον Σπύρον και ας αποφασίσωσιν οριστικώς.

Εάν εγώ δεν ευρεθώ εις την Βιέννην, τούτο δεν είναι σημαντικόν. Δεν έχουν αυτοί παρά να γράψωσιν προς εμέ και θα ευρεθή δι’ αυτούς είς έτερος εαυτός μου, όστις θα επιφορτισθή των πάντων. Κατά την εποχήν, εν η ζώμεν είναι αναγκαία διά τους ιδικούς μας η μη Ιταλική ανατροφή. Η πατρίς ημών δυσκόλως θα επιστρέψη υπό το καθεστώς των παλαιών Βε-

νετικών σχέσεων. Αι δυνάμεις του Βορρά αποκτούν εν ταις Ευρωπαϊκαίς υποθέσεσιν μίαν εξόφθαλμον επιρροήν. Οφείλομεν όθεν, να δίδωμεν εις τα νέα τέκνα μίαν ανατροφήν, αρμόζουσαν εις τους καιρούς, εν οις ζώμεν.

Εις τας προηγουμένας επιστολάς μου έγραψα σχετικώς προς τας υποθέσεις της πατρίδος. Θα ήτο ανώφελον όπως επανέλθω επί του θέματος τούτου.

Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς.

Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και εκείνην του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

94

No 017

Baden en Suisse, le 28 Août / 9 Septembre 1814

Ho qui ricevuto le due segnate 11/23 Luglio, senza numero. L’ una rimessa al s(igno)r Commissario Leseps, l’ altra al Generale Donzelot... anno avuto ambedue la bontà di accompagnarle di loro caratteri. E rispondendo mi sono fatto un dovere di testimoniare ad’ essi tutte le obligazioni nostre... Quando mi sia concesso di farlo con l’ opera non mi rifiuterò certamente Spero che ne saranno pienamente convinti.

Ho profitato dell’ aggiornamento della Dieia, e del Congresso per venire qui e passare alcuni giorni alla campagna, e prendere i bagni minerali. Ne sono contentissimo. Ci resterò ancora qualche giorno, e poi ritorno a Zurigo, p(er) aspettare là gli ordini dell’Imperatore... S.M. deve partire da Pietroburgo alla fine di Agosto nostro stile. Sarà quindi a Vienna verso la fine di Settembre N.S. L’ epoca del Congresso, come Le scrissi ancora vuol essere importantissima e decisiva pure p(er) gli affari nostri. Se non ci sarò colla persona farò arrivare a tempo e luogo quanto occore, affincchè n(on) si decida di noi senza di noi. Se ci sarò ... potrò essere più utile. In tutti i casi sarebbe opportunissimo che taluno dei nostri, là si fosse per agire più appertamente... Ho detto su di questo precedentemente, Ed è soverchio ripettere le cose dette.

Non negligerò all’ uopo li Svizeri... Ma bisogna bene pensarci prima... Le cose sono di molto cangiate. E la spesa sarebbe forse eccessiva p(er) le picciole finanze del nostro paese. Tuuavia, se tale misura potrà essere necessaria; essa si realizzerà con somma prontezza. Avendo φ.1v io qui tutte le / relazioni ed i mezzi i più proprj p(er) riuscirci.

Ella mi parla di Agostino... Credo che bisogna ancora vedere come le cose nostro patrie vanno essere ordinate. Allora potrà esso prendere il suo partito e sciegliere. Servizio estero non può troppo conveniergli a meno che esso non sia militare. E militare a guerra finita, non è il più agradevole dei serviggi. Tuttavia ripetto, duopo1 è vedere ben chiaro sul nostro proprio orizonte, e poi si deciderà.

Spero che ella avrà ricevuto a quest’ora le mie lettere precedenti. E quella in cui Le parlo degli ordini datti all’ amico Minziakj. Sentirò volentieri il ricevimento, e l’ esecuzione della commissione.

Mabilis mi scrisse da Madrid, chiedendomi un attestato onde poter riabilitarsi nell’ opinione della sua Corte. Gli ho spedito senza ritardo uno assai efficace, e penso di avergli giovato ancora col mezzo di una raccomandazione presso il Ministro di Russia Taticheff che credo a quest’ ora a Madrid. L’ amico Cavalier Lefcochilo, quando ne sarà informato, avrà motivo di credere sempre eguale in me l’ amicizia, e la stima che gii ho presentato in tutti i tempi.

Le ho parlato colla mia precedente in data di Zurigo della necessità di pensare all’ educazione dei figli della Stella, e dell’ottima occasione di farli arrivare a Vienna p(er) la via di Trieste... Insisto ancora affincchè Polillà non perda ulteriormente il suo tempo in deliberazioni. Nane deve essere già grande. E quando l’ età non è molto tenera φ.2 / difficilmente apprenderà e parlerà il tedesco, ed il francese, lingue oramai divenute necessarissime per ogni uomo che vuol prodursi al mondo. La prego quindi di riformare sopra di questo argomento, e di parlarne seriamente, tanto al Spiro Polillà, che alla Stella.

Oui le mie occupazioni sono al loro termine, però ci resta la sanzione tanto delli Cantoni, che del Congresso di Vienna. Se la stessa buona volontà che caraterizza l’ intenzione Bussa caraterizzerà ancora quella delle altre Corti, non dubito di un’ ottimo successo, e della felicità vera di questo Stato.

La prego dei soliti saluti a tutti quanti. Dica a Viaro che ho ricevuto la sua dei 27 Giugno, e che avevo già data risposta con una voluminosa spedizione indirizzata da Trieste, e che so partita.

1. ορθ. uopo è

Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati e nipoti. Imploro sempre le benedizione dei genitori, e le preci dell’ ottimo nostro sacromonaco.

Il figlio Giovanni

Αρ. 017

Μπάντεν της Ελβετίας, 28 Αυγούστου / 9 Σεπτεμβρίου 1814

Έλαβον τας δύο, υπό ημερομηνίαν 11/23 Ιουλίου, και άνευ αριθμού, επιστολάς υμών. Η μία απεστάλη διά του Επιτρόπου Λεσέψ και η ετέρα διά του Στρατηγού Donzelot... Αμφότεροι έσχον την καλωσύνην όπως συνοδεύσωσιν αυτάς και δι’ ολίγων λέξεών των. Ανταπαντών εγώ, εξετέλεσα το προς αυτούς καθήκον μου, υπομιμνήσκων αυτοίς πάσας τας υποχρεώσεις ημών.... Όταν θα μοι είναι δυνατόν να πράξω τούτο δι’ έργων δεν θα παραλείψω βεβαίως... Ελπίζω ότι αυτοί θα πεισθώσιν πλήρως περί τούτου.

Επωφελήθην εκ της αναβολής της Διαίτης και του Συνεδρίου διά να έλθω εδώ και να διέλθω ημέρας τινάς εις την εξοχήν, και να κάμω ιαματικά λουτρά. Είμαι διά τούτο τα μάλα ευχαριστημένος. Θα παραμείνω επί τινας εισέτι ημέρας και εν συνεχεία, θα επιστρέψω εις την Ζυρίχην, ίνα αναμείνω τας διαταγάς του Αυτοκράτορος. Η Α.Μ. οφείλει να αναχωρήση εκ Πετρουπόλεως κατά το τέλος του Αυγούστου κατά το ημερολόγιον ημών. Αφιχθήσεται όθεν, εις την Βιέννην προς το τέλος του Σεπτεμβρίου κατά το ημερολόγιον ημών. Η εποχή του Συνεδρίου, ως ήδη έγραψα υμίν, πρόκειται να είναι σπουδαιοτάτη και αποφασιστική ωσαύτως και διά τας υποθέσεις ημών. Εάν δεν παραστώ προσωπικώς θα λάβω μέριμναν ώστε να αφιχθή εν καιρώ και τόπω ό,τι απαιτείται ίνα μη αποφασισθή τι περί ημών, άνευ ημών. Εάν παραστώ... θα δυνηθώ να είμαι πλέον επωφελής. Εις όλας τας περιπτώσεις ήθελεν είναι επωφελέστερον εάν τις εκ των συμπολιτών ημών, ήτο παρών εκεί, ίνα ενεργήση κατά τρόπον αποφασιστικότερον. Ωμίλησα περί του θέματος τούτου προηγουμένως. Είναι δε ανώφελον να επαναλαμβάνω πράγματα ήδη λεχθέντα.

Δεν θα αμελήσω κατ’ ανάγκην τους Ελβετούς... Πρέπει όμως να σκεφθώμεν προηγουμένως καλώς, περί ημών... Τα πράγματτα μετεβλήθησαν κατά πολύ. Και τα έξοδα ήθελον είναι πιθανώς υπερβολικά διά τους μικρούς πόρους της πατρίδος ημών. Εν τούτοις εάν τοιούτον μέτρον ήθελεν είναι αναγκαίον, τούτο θα πραγματοποιηθή μετά μεγίστης ετοιμότητος καθ’ φ.1v όσον εγώ διαθέτω ενταύθα πάσας τας / σχέσεις και τα πλέον κατάλληλα μέσα διά να επιτύχω τούτο.

Μου ομιλείτε υμείς περί του Αυγουστίνου... Πιστεύω ότι πρέπει να ίδωμεν πρώτον κατά ποιον τρόπον ήθελον εξελιχθή αι πάτριοι υποθέσεις. Εντεύθεν θα ήτο δυνατόν να λάβη αυτός τας αποφάσεις του και να επιλέξη. Υπηρεσία εις το εξωτερικόν δεν θα ήτο αυτώ συμφέρουσα, παρεκτός και αν αύτη ήθελεν είναι στρατιωτική. Στρατιωτική δε υπηρεσία, λήξαντός του πολέμου, δεν θα ήτο η πλέον ευχάριστος υπηρεσία. Εν τούτοις, επαναλαμβάνω είναι αναγκαίον να διακρίνωμεν ευκρινώς εις το βάθος του ορίζοντος ημών και έπειτα να αποφασίσωμεν.

Ελπίζω ότι υμείς κατά την ώραν ταύτην θα έχητε λάβη τας επιστολάς μου. Καθώς επίσης και εκείνην, εν η αναφέρω περί των δοθεισών εντολών εις τον φίλον Μιντσιάκη. θα πληροφορηθώ ευχαρίστως την λήψιν και εκτέλεσιν της αποστολής.

Ο Μαβίλης γράφει προς εμέ εκ Μαδρίτης, ζητών παρ’ εμού ένα συστατικόν σημείωμα διά να δυνηθή να αποκατασταθή εις την υπόληψιν της Αυλής του. Απέστειλα αυτώ άνευ χρονοτριβής ένα αρκούντως ικανοποιητικόν και σκέπτομαι ότι ήθελον ωφελήση έτι περαιτέρω αυτόν πέσω μιας συστάσεως παρά τω Υπουργώ της Ρωσίας Τατίτσεφ, τον οποίον θεωρώ αφιχθέντα κατά την ώραν ταύτην εις Μαδρίτην. Ο φίλος Ιππότης Λευκόκοιλος όταν θα πληροφορηθή αυτά θα έχη λόγους να εκτιμήση πάντοτε ίσην την φιλίαν και την εκτίμησίν μου, ην επέδειξα προς αυτόν εν παντί χρόνω.

Σας ωμίλησα εις την προηγουμένην, υπό ημερομηνίαν Ζυρίχης, επιστολήν μου διά την ανάγκην όπως μεριμνήσητε διά την εκπαίδευσιν των δύο υιών της Στέλλας και περί της εξαιρέτου ευκαιρίας να αφιχθώσιν εις την Βιέννην διά της οδού της Τεργέστης... Επιμένω πάλιν, όπως ο Πολυλάς μη απολέση περαιτέρω τον χρόνον του εις διακηρύξεις. Ο Νάνε πρέπει φ. 2 να είναι ήδη μεγάλος. Εάν δε η ηλικία δεν είναι πολύ τρυφερά, / δυσκόλως θα δυνηθή να ομιλήση τις την Γερμανικήν ή την Γαλλικήν, γλώσσαι αίτινες έχουσιν καταστή πλέον αναγκαιότατοι δι’ έκαστον άνδρα, όστις επιθυμεί να προοδεύση εις τον κόσμον. Παρακαλώ υμάς όθεν, όπως επανέλθητε επί του θέματος τούτου και ομιλήσητε σοβαρώς περί τούτου, τόσον εις τον Σπύρον Πολυλά, όσον και εις την Στέλλαν.

Αι ημέτεραι ενταύθα ενασχολήσεις ευρίσκονται προς το τέλος των, όμως παραμένει η επικύρωσις του συστήματος των Καντονίων υπό του Συνεδρίου της Βιέννης. Εάν η αυτή καλή θέλησις, ήτις χαρακτηρίζει τας Ρωσικάς προθέσεις, ήθελεν χαρακτηρίση εισέτι και τας προθέσεις των άλλων Αυλών, δεν αμφιβάλλω περί της εξαιρέτου επιτυχίας και περί της αληθούς ευτυχίας του Κράτους τούτου.

Παρακαλώ υμάς διά τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας. Ανακοινώσατε εις τον Βιάρον ότι έλαβον την υπό ημερομηνίαν 27 Ιουνίου επιστολήν αυτού και ότι έχω ήδη απαντήσει διά μιας ογκώδους επιστολής,

διευθυνθείσης μέσω της Τεργέστης και την οποίαν γνωρίζω ότι ήδη έχει αναχωρήσει.

Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Επικαλούμαι πάντοτε την ευλογίαν των γονέων και τας δεήσεις του εξαιρέτου ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

95

No 018 Zurigo,

29 Agosto / 10 Settembre 1814

Accuso il ricevimento delle Sue lettere 036, 037. Le nuove che i zelanti scrittori di lettere avevano fatto percorrere sugli affari nostri, sul mio viaggio a Parigi, sulla mia destinazione alle Isole, e sui favori accordati a Teotochj, sono a quest’ ora smentite dal fatto. La prego di non credere che quanto mi fò un dovere di communicarle sugli affari Patrj... Fin’ ora tutto è, e sarà provisorio. Il Congresso di Vienna deciderà definitivamente della nostra sorte; ed io spero che ciò non accaderà senza che noi siamo pure uditi.

A Parigi ho dimandato all’ Imperatore la grazia, di una udienza a Teotochj. S.M. gliela accordata. Degnò S.M. dire a questo mio concittadino molte cose assai lusinghiere per me. Se ne abbia avuto piacere o pena non io so.... ma percchè suppore dell’invidia, sopra un ogetto che non ne admette alcuna ragionevole. Se l’ Imperatore mi onora della Sua benevolenza, egli è percchè S.M. è convinto della buona fede e dello zelo con cui lo o servito, e lo servo; egli è percchè

sati gli ordini, e li1 plache delle quali a voluto S.M. cuoprirmi... Ma basta di questo.

Spero che a quest’ ora Minziakj avrà tutto messo in regola relativamente alla rimessa dei 500 zecchini di Ollanda. Sono ben contento di aver dato questa dispozione. Essa verrà opportunamente in soccorso della famiglia. Le ho scritto, e confermo, che farò di più tosto che potrò.

Gli affari della Svizzera sono finiti. La Dieta a stipulato alla fine la constituzione federale. Ed una deputazione va partire per Vienna, per dimandare la sanzione dei Sovrani Alleati, et per ottenere la restituzione delle provinole Svizzere occupate ancora dalle truppe Austriache.

La fine di una cosi complicata negoziazione mi a costato moltissime pene, e viaggi, e scritture, e provazioni e constituzioni, e progetti. Ma n(on) importa. Queste brave genti mi hanno colmato di amicizie, e di vera cordialità. La confidenza di cui mi onorano, mi ha grandemente compensato di tutti i miei travagli. Se potranno all’ avenire essere felici, e godere della loro indipendenza, contarò di n(on) aver perduto il mio tempo e l’ opera mia.

φ.2 / Se la Repubblica nostra sarà ristabilita, se avrà dennaro sufficiente p(er) avere truppe forestiere; i Svizzeri ver(r)anno fra di noi con molto piacere. Si contano già nostri compatrioti. Ho travagliato ancora con questo disegno. L’ uomo però propone e Dio dispone.

I miei desiderj adesso si limitano a poter darla mano agli affari patrj. Non so ancora se l’ Imperatore mi permetterà di andare a Vienna. Lo spero però.

Dei saluti a tutti quanti. Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati, e nipoti. Baccio le mani alla sig(no)ra madre, ed imploro la benedizione dei genitori.

Il figlio Giovanni

Non ho tempo di scrivere al Viaro. Lo farò a p(ri)ma occasione, appena posso scrivere senza avere un minuto p(er) legere la mia lettera.

Αρ. 018

Ζυρίχη, 29 Αυγούστου / 10 Σεπτεμβρίου 1814

Γνωστοποιώ υμίν την λήψιν των υπ’ αριθ. 036, 037 επιστολών υ-

1. αντί le

μών. Αι ειδήσεις, τας οποίας οι πρόθυμοι συντάκται επιστολών είχον κάμει να κυκλοφορήσουν περί των πατρίων υποθέσεων, περί του εμού ταξιδίου εις Παρισίους, περί του διορισμού μου εις τας Νήσους και περί των χορηγηθεισών εις τον Θεοτόκην ευνοιών, διεψεύσθησαν κατ’ αυτήν την ώραν εκ των γεγονότων. Παρακαλώ υμάς να μην πιστεύητε παρά μόνον εις ό,τι θεωρώ καθήκον μου να αναγγέλλω υμίν περί των πατρίων υποθέσεων... Επί του παρόντος το παν είναι και θα παραμείνη προσωρινόν. Το Συνέδριον της Βιέννης θα καθορίση οριστικώς την τύχην ημών και εγώ ελπίζω ότι τούτο δεν θα πραγματοποιηθή χωρίς να εισακουσθώμεν ωσαύτως και ημείς.

Εις Παρισίους εζήτησα παρά τω Αυτοκράτορι την χάριν μιας ακροάσεως διά τον Θεοτόκην. Η Α.Μ. παρεχώρησεν αυτήν. Η Α.Μ. ηυδόκησεν να ειπή προς τον συμπολίτην μου αυτόν, πολλά πράγματα αρκούντως κολακευτικά περί εμού. Εάν ούτος έλαβεν ευχαρίστησιν ή στενοχώριαν δεν γνωρίζω... όμως διατί να υποθέσωμεν φθόνον δι’ ένα θέμα, το οποίον δεν δικαιολογεί ουδένα φθόνον. Αν ο Αυτοκράτωρ τιμά εμέ διά της ευμενείας Αυτού, τούτο είναι διότι είναι πεπεισμένος διά την καλήν πίστιν και διά τον ζήλον, μεθ’ ου υπηρέτησα και υπηρετώ αυτόν τούτο είναι διότι έφερον, ως και τόσοι άλλοι, επί των ώμων το υπέρμετρον βάρος όλης της εκστρατείας προθύμως. Τούτο είναι, διότι ουδέποτε ηθέλησα να είμαι ιδικός του υπήκοος, αλλά ιδικός του υπηρέτης. Και διότι, κάποτε είπον προς την Α.Μ. ότι δεν ήθελον ανταλλάξη τον τάφον, τον οποίον έχω εν Κερκύρα έναντι οιασδήποτε εγκαταστάσεως εν τω κόσμω... Είς Πρίγκιψ ενάρετος και δίκαιος όπως είναι ο Αλέξανδρος, είναι ευαίσθητος εις την αγνήν στοργήν της καρδίας και εις την ευγένειαν των αισθημάτων. Και ένεκα τούτου μόνον, είς ευγενής δύναται να τον υπηρετήση, φ.1v χωρίς να ταπεινούται και χωρίς να εκφυλίζηται. Τώρα διατί / ο Θεοτόκης και οι άλλοι δύνανται να φθονώσιν εμέ διά την εύνοιαν του Αυτοκράτορος; Εάν επιθυμώσιν αυτής δεν έχουν παρά να προσφέρουν προς αυτόν τας υπηρεσίας των και να συμπεριφέρωνται καλώς και να κάμωσι θυσίας τινάς, και θα την επιτύχουν... Εάν εγνώριζα ότι δεν είχα κοπιάσει και δεν είχα, ως λέγεται, φθείρει την ζωήν μου διά την υπηρεσίαν Αυτού δεν θα είχον βεβαίως περιβληθή τα αξιώματα και τα παράσημα, δι’ ων η Α.Ε. ηθέλησεν να με καλύψη... Όμως αρκετά περί τούτου.

Ελπίζω ότι κατ’ αυτήν την στιγμήν ο Μιντσιάκης θα έχη ρυθμίσει τα πάντα σχετικώς προς την αποστολήν των 500 Ολλανδικών τζεκινίων. Είμαι πολύ ευχαριστημένος δι’ αυτήν την τακτοποίησιν. Αυτή θα έλθη επικαίρως εις αρωγήν της οικογενείας. Έγραψα προς υμάς, και επιβεβαιώ, ότι θα πράξω περισσότερα το συντομώτερον δυνατόν.

Αι υποθέσεις της Ελβετίας επερατώθησαν. Η Δίαιτα επεκύρωσεν επί τέλους το Ομοσπονδιακόν Σύνταγμα. Μία δε αντιπροσωπεία πρόκειται να

αναχωρήση διά να εξαιτήση την επικύρωσιν παρά των Συμμάχων Ηγεμόνων και διά να επιτύχη την επιστροφήν των Ελβετικών επαρχιών, αίτινες κατέχονται εισέτι υπό των Αυστριακών στρατευμάτων.

Το τέλος μιας τόσον περίπλοκου διαπραγματεύσεως μοι εκόστισεν πλείστας στενοχώριας και ταξίδια και έγγραφα και δοκιμασίας και συντάγματα και σχέδια. Αλλά δεν είναι σπουδαίον. Οι εξαίρετοι αυτοί άνθρωποι, υπερεπλήρωσαν εμέ διά της φιλίας και της αληθούς εγκαρδιότητός των. Η εμπιστοσύνη, δι’ ης τιμούν εμέ, αντήμειψεν μεγάλως όλους αυτούς τους κόπους μου. Εάν θα δύνανται εν τω μέλλοντι να είναι ευτυχείς και να χαίρωνται την ανεξαρτησίαν των, θα θεωρήσω ότι δεν απώλεσα τον χρόνον μου και την εργασίαν μου.

φ. 2 / Όταν η Δημοκρατία ημών θα ανασυσταθή, όταν θα διαθέτη αρκετά χρήματα διά να έχη ξένα στρατεύματα, οι Ελβετοί θα έλθωσιν εν μέσω ημών μετά μεγάλης ευχαριστήσεως. Υπολογίζονται ήδη ως συμπολίται ημών. Ηργάσθην εισέτι και διά το σχέδιον τούτο. Αλλ’ όμως ο άνθρωπος προτείνει και ο Θεός αποφασίζει.

Αι επιθυμίαι μου, επί του παρόντος περιορίζονται εις το να δυνηθώ να συνεισφέρω εις την υπόθεσιν της πατρίδος. Δεν γνωρίζω ακόμη εάν ο Αυτοκράτωρ ήθελεν επιτρέψει εις εμέ να μεταβώ εις την Βιέννην. Το ελπίζω όμως.

Χαιρετισμούς προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

Δεν έχω χρόνον διά να γράψω εις τον Βιάρον. Θα πράξω τούτο εις πρώτην ευκαιρίαν. Μόλις δύναμαι να γράψω, χωρίς να διαθέτω ένα λεπτόν διά να αναγνώσω την επιστολήν μου.

96

No 21

Vienna, 17/29 Ottobre 1814

Rispondo a tutte le Sue lettere qui ricevute Arrivano sino al n(ume)ro 047. Entrerò in qualche dettaglio. La presente Le verrà per Trieste. Naranzi se ne incarica. Dirò dunque delle cose patrie. Dirò di quelle della famiglia, e delle mie particolari con espansione, e senza reticenze o misteri. Se di mile sicure occasioni arrivassero desidererei avere egualmente chiare notizie da Lei. Mancando le une sieno pure le altre sottointese piutosto che spiegate; cosi esigendo la mia situa-

zione, ed i molti riguardi dai quali pur troppo?... la mia esistenza morale deve componersi.

Le cose nostre Patrie: restano tuttavia indecise, anzi permeglio dire, e tutto dire, non sono state per anco prese in esame... L’ Inghilterra ci vuole percchè ci tiene, e percchè sa apprez(z)are l’ importanza nostra sotto grandi rapporti. La Francia egual(men)te ci sarebbe. Ed è dal Suo gabinetto che è sortita l’idea dell’ ordine di Malta, e dell’ opportunità di ristabilirlo fra noi. L’ Austria possedendo la Dalmacia avrebbe ancora la vanità di inalberare le due acquille sulla rocca di Corfù. Ma n(on) potendo tutto volere, si limitarebbe a desiderare che gli Inglesi non ci restino. La Russia occupata in questo momento di più alti oggetti non può, non deve forse spiegare le sue pretenzioni sopra di noi. Lo ristabilimento della Republica sotto la sua prottezione sarebbe il cominciamento di una guerra contro i Turchi. Il trattato di Buccarest dettato dalle circostanze e dalla necessità priva la navigazione Russa del libero passagio dei Dardanelli. Rivenire sopra un punto cotanto esenziale a causa delle Isole, e p(er) guarnire di Russi, sarebbe mettere in movimento intempestino gli affari Orientali, e favorire una coalizione Europea contro la Russia. Ristabilire la Republica senza una protezione effettiva, e presente, sarebbe lasciarla in mezzo alle discordie civili, metterla di fatto in potere degli Inglesi, e far ad’ essi sentire che è nostro malgrado. Far consistere questa prottezione in un solo trattato, e procurare alle Isole una guarnizione straniera, sarebbe ancora apprire la porta a tutte le influenze straniere, riprodurre le antiche collisioni... e dar occasione a nuovi assedj ed a nuovi disastri, alla prima guerra o Continentale o maritima... Queste sono le considerazioni che anno luogo tutte le volte che delle cose nostre avvi questione... Sono importanti sotto il doppio rapporto, e del ben’essere reale delle Isole, e del vero sondaggio dell’Imperatore L’ Imperatore a avuto la bontà di ascoltare a più volte le lunghe digressioni che ho preso la libertà di fare su di questo sogetto. Mi a ultimamente promesso, che quando si aprirà la discussione intorno alle Isole, mi sarà ordinato di prender parte alle conferenze, ed al travaglio.... Sosterrò in generale, che qualunque sia p(er) essere il destino nostro, questo deve in gran parte fissato dalla Russa intervenzione. Diretta o indiretta - non importa. Parmi certissimo e utilissimo partito quello di n(on) pretendere l’impossibile. Sarebbe impossibile voler riprodotta la Repubblica; sotto quegli auspicj, e con quelle forme, nelle quali essa trovassi alla pace di Tilsit. E φ·1v se questa possibilit à ci fosse, sostengo / ancora, che dovessimo sentire ad’ un tempo, ed i pericoli, e le complicazioni, ed i danni. La prottezione Russa come dissi non può essere senza la guerra in Turchia. E

questa guerra non può essere che contrastata dall’ Inghilterra... La Republica dunque appena ristabilita diverebbe un campo di battaglia, e non è difficile calcolare li risultati. L’ ordine di Malta è una assurdità, semprecchè si consideri come una instituzione, religiosa, cavaleresca, o ospitaliera. Come religiosa n(on) può stare in mezzo a noi. Come cavaleresca, è nulla, mancando di mezzi. La marina dell’ ordine sarebbe certo meno importante di quello che era p(er) lo passato quella del Re di Napoli. Come ospitaliera, credo che l’ Europa possa far a meno di questo vantaggio nominale. Se poi sotto il nome di un ordine cavalaresco si volesse componere una instituzione politica all’ a combinare le viste delle quattro grandi potenze Russia, Francia, Inghilterra, e Prussia, e gli interessi reali degli abitanti delle Sette Isole che sono Greci, che hanno una religione, e che ebbero Patria. Crederei la cosa possibile, e molto utile... Su di questo ho communicato le mie idee, ma danno l’ iterizia al Cardinale Consalvi, e a tutta la schiera papale che qui travaglia, e negozia. Credo quindi, che codesta speculazione Cattolica Romana, e francese, mancherà il suo effetto. Se vogliono dare le Isole in Compenso a qualche Sovrano Legitim o, bisogna supporlo spogliato. Ora il Re di Sicilia n(on) ci nuole. E fa bene... poicchè credo che noi non possiamo, nè dobbiamo volere essere sue provincie... Se a Sovrani della fabbrica di Napoleone... ci sarebbe poco a guadagnare e molto a perdere. L’ Inghilterra n(on) ci consentirà. E consentendo riprenderà al primo momento quello che di fatto non appartiene che ad essa. E quale è la potenza che possa aspirare a fortezze sull’ Adriatico e sul Mediteraneo? E senza forza e potere; quali’ esistenza avremo noi malgrado l’ onnipotenza maritima dell’ Inghilterra... La stessa riflessione è applicabile all’ idea ambiziosa dell’ Austria. Cosa essa potrebbe fare per noi? E cosa noi pel suo vantaggio?... Non avrà mai l’ Austria una marina militare. E la commerciale n(on) esisterà che quanto gli Inglesi vorranno... Λ tutto calcolare; conchiudo che la migliore nostra esistenza, quella sarebbe che avere potressimo sotto la proiezione immediata dell’ Inghilterra, ma a delle giuste e convenevoli condizioni alle quali la Russia può e deve contribuire.

Questa proposizione però n(on) sarà avvanzata da me, che quando le dimande che sottoporrò (giusta la memoria speditami dal Senato) saranno formalmente rigettate. E quando sia dimostrato d’ una maniera incontestabile che all’ Inghilterra, che dobbiamo appartenere... E allora che ci conviene determinare il modo. E cosi favorire φ.2 /i giusti interessi della Patria nostra. Queste sono le mie intenzioni, ed a tale scop(p)o tenderanno i miei sforzi... Se ci riuscirò o no... Que-

sto dipende da una folla di circostanze e di combinazioni le quali non dipendono nè possono dipendere da noi. Racomandiamoci alla Previdenza Divina, ed al buon cuore di Sua Maestà Imperiale. E ne sortiremo bene.... basta di cose Patrie.

Di quelle della famiglia. Minziachi deve a quest’ ora averle fatto entrare il dennaro; non mancherò in seguito di pensare essenzialmente agli interessi della famiglia. Ne ho dato delle prove, e spero che non si possa levar nessun dubbio su di questo. Qualunque voglia essere il destino politico della patria; non vorrei in nessuno caso far fondo su di esso, p(er) assicurare la fortuna, il comodo, la prosperità della famiglia. Il migliore di tutti i stati è quello dell’indipendenza. Condotta, attività, travaglio... e merito personale, ecco le basi sulle quali vorrei fondata la nostra esistenza domestica... I vantaggi che possono derivare dalle circostanze, e dal favore esterno devono essere secondarj, e come altretante occasioni di dar valore ai nostri proprj mezzi... Per questo bisogna assicurare lo stato economico sopra la terra, e n(on) c’ è migliore al mondo, che quella che ci a fatto nascere... Ogni altra è e sarà sempre straniera. Bisogna aver vissuto in terra straniera p(er) sapere quanto e quanto essa è ingrata. Partendo da questo principio, e da questa persuazione, sono determinato di travagliare e p(er) me, e per la famiglia in questo senso essenziale... Per questo una volta che il mio particolare destino, sia fissato, darrò annualmente un soccorso pecuniario, ed mi permetterò di indicare a tempo e luogo l’ uso al quale mi sembrerà meglio di destinarlo... Dirò anco una parola sull’ articolo della posterità, del quale ella deve essere giustamente impaciente. Non ho avuto, e non ho fin’ ora alcuna idea determinata su di questo... Avrei potuto, come tanti altri fanno, combinare p(er) me un matrimonio di fortuna. Lo ho creduto sempre indegno di un’ uomo d’ onore... Vivere e lussoregiare alla spese della moglie, essa è una turbitudine1 della quale non sarei capace; e ne lodo la Providenza. Prendere moglie per affezione e per vivere con una femina la quale però avere p(er) se la belezza; e gli ornamenti della educazione; non è più il fatto mio, a 38 anni avendo fatto molta esperienza delle cose del mondo. Non è possibile più lasciarsi vincere dal capricio. Maritarmi p(er) ragione; e per dare questa testimonianza di affetto, e di obbedienza ai genitori, questo sarebbe il solo ed unico φ.2v caso, al quale io farei. Ma / qui si incontrano due grandi difficoltà... La prima l’età mia, la quale n(on) è più giovane. La s(econ)da che una moglie della mia convenienza vivendo al serviggio dell’ Imperatore, non può essere moglie, ohe convenga alle circostanze nostre, tutte le volte

1. αντί της λ. turbolenza

che io volessi rientrare in seno della famiglia. L’ educazione straniera, e le forme nostre patrie, n(on) vanno d’ accordo. Io potrò facilmente rientrare, nelle prime abitudini, e trovarmi bene, benissimo vivendo con esse... Una dama straniera sarebbe, se virtuosa sacrificata, e se n(on) virtuosa, n(on) sarebbe mai mia moglie. Questa considerazione mi ha fatto sempre vedere nel matrimonio, durante il mio servigio in Russia, un’ ostacolo invincibile, per abandonarlo tutte le volte, che esso n(on) mi piacesse... Ora non posso farmi nè sottomot(t)ermi all’ idea di rinunziare p(er) sempre alla speranza di vivere in mezzo alla famiglia. E di invechiare e morire, in estranea terra, e fuori delle pareti domestiche... Considerando quindi con dovuta riflessione queste difficoltà, non avendo dal canto mio nessuna vocazione pel matrimonio, osarei pregare uno dei f(rate)llj di decidersi. Viaro è più vecchio di me. Ma percchè Agostino non lo farebbe?... Su di questo proposito, il quale n(on) tocca la politica, la prego di scrivermi con dettaglio... Ella può essere fermamente persuaso che mi sarà grato di confermarmi pienamente ai di Lei desiderj, ed a quelli della s(ignor)a madre.

Cosa diverrò io doppo il Congresso? Questo non lo so... Gli affari della Svizzera vanno finire qui. Se l’ Imperatore mi fa la grazia di lasciarmi in Svizzera potrò allora essere di una utilità reale alla famiglia. I miei appuntamenti sono fissati a 10 m(illa) rubli colla bonificazione. Sono quindi incirca cinque milla zecchini. Dato il conveniente dispendio all’ intratenimento mio, ed alla casa, che deve essere montata propozionatamente al posto, ed alla rapresentazione, potrò sempre fare una lodevole economia. E questa sarà a profitto della famiglia. Potrò ottenere un semestre, e venirlo passare a Corfù. L’ educazione dei figli della Stellina potrà egualmente essere favorita da questa situazione di cose.

Temo però di avere un altra destinazione. Nè posso farmene una chiara idea. L’ Imperatore n(on) si essendo spiegato su di questo. a accordato nel concepire, e nell’esponere le mie idee sopra gli affari dei quali mi onora di incaricarmi. Vero è che me ne occupo; più che altri non fanno. E che passo il più spesso le mie serate passegiando solo duo e tre ore, nella mia stanza. Avanti di parlare o di scrivere, cerco di sapere ben chiaramente la cosa, e di farmene una giusta idea. Cerco innoltre di non subordinare le mie oppinioni a nessun interesse particolare. E di non combinarle che col solo, ed unico ed isolato interesse del Suo servigio Imperiale.

Conoscere da vicino questo Principe, e n(on) amarlo teneramente

come si ama un amico di cuore; ella è cosa impossibile... È buono, come un angelo. È instruito a parola, come i grandi e potenti, non lo sono mai stati. Parla con grande facilità, ed eloquenza... Accorda molta attenzione a tutto quello che gli si dice... ed ama la discussione come un uomo deve amarla per vincere, od essere vinto nel conflitto delle opinioni. Se il Cielo vuol benedire tutte le Sue Sante e Divine intenzioni, la posterità li2 erigerà un monumento eterno. E gli uomini si ricorderanno di Alessandro, come del fondatore della loro prosperità... Di più non occore su di questo.

Venendo a me. L’ Imperatore mi dissi ultimamente. Finitemi presto gli affari della Svizzera. Avremo un travaglio importante, nel quale dovete assistermi. Quale? Ove?... Come? Quando? Non lo so... E sarebbe troppo ardire il dimandarlo... Seguiterò anco in questa occasione la stessa marcia che o seguito sempre... Servirò dove mi destina, collo stesso zelo, e collo stesso onore. Non dimanderò nulla. E mi contenterò di tutto. Cosi sono arrivato in poco tempo, dove altri n(on) sono arrivati. Sarebbe una falsa misura di cercare un’ altra direzione... Mi raccomando a Dio, ed alla benedizione dei genitori, e non temo nulla, poicchè la mia coscienza sa bene di essere sincera e purissima.

Naranzi si incarica di una scattola, la quale porta varj ricordi, p(er) la famiglia. Contiene delle bagatelle di cui la lista è qui occlusa, con indicazioni. Desidero che tutti sieno convinti della premura che ho di essere da essi ricordato, con tenerezza ed affetto. Ho fatto in Svizzera, p(er) φ.3v dare a lei / un testimonio di filiale obedienza, un grande sacrifizio di tempo. Ho date quattro lunghe sedute ad un pittore Fiamingo. Fece esso il mio ritratto in grande in oglio. È un quadro ben travagliato e che può meritare attenzione per l’ opera. Verrà esso a Corfù. E spero pel 17 di Gennajo, giorno di S. Antonio, che è la di Lei festa. Desidererei prender parte alla festa in effigie... Come col cuore la prenderò ovun. que mi trati.

Eccole qui occlusa la lettera Svizzera all’Imperatore di cui Le avuto parlato. Resti però fra gli amici, ed in famiglia.

Abbraccio tutti. Non scrivo a Viaro, e ad’ Agostino. Lo farò coll’ occasione del Console Pellegrini di Trieste, il quale si trova qui, e va partire fra pochi giorni. Spero allora di poter dare migliori e più positive notizie delle cose nostre pubbliche.

Imploro la benedizione dei genitori, e quella dello sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

2. αντί gli

Αρ. 21

Βιέννη, 17/29 Οκτωβρίου 1814

Απαντώ εις όλας τας ενταύθα ληφθείσας επιστολάς υμών. Eξικνούνται έως του αριθμού 047. Θα υπεισέλθω εις λεπτομερείας τινάς. Η παρούσα αφιχθήσεται υμίν διά της οδού της Τεργέστης. Ο Ναράντζης αναλαμβάνει τούτο. Θα ομιλήσω λοιπόν περί των πατρίων υποθέσεων. Θα ομιλήσω περί εκείνων της οικογενείας και περί των προσωπικών μου εν εκτάσει και άνευ αποσιωπήσεως και μυστηρίων. Εάν χίλιαι ευκαιρίαι ασφαλείς ήθελον παρουσιασθή, εγώ ομοίως θα επεθύμουν να έχω σαφείς ειδήσεις παρ’ υμών. Όταν απουσιάζωσιν αι πρώται, θα είναι και αι άλλαι βεβαίως υπονοούμεναι μάλλον ή διασαφηνισμέναι· καθ’ όσον τούτο απαιτεί η κατάστασις μου και αι πολλαί συνθήκαι, εκ των οποίων δυστυχώς;... η ηθική μου υπόστασις οφείλει να συντίθηται.

Αι ημέτεραι πάτριοι υποθέσεις: παραμένουν συνεχώς αναποφάσιστοι, αντιθέτως μάλιστα, διά να ομιλήσω καλυτέρα, και διά να ειπώ τα πάντα, δεν ετέθησαν εισέτι υπό εξέτασιν... Η Αγγλία θέλει υμάς επειδή μας κατέχει και διότι γνωρίζει να εκτιμά την σπουδαιότητα ημών εκ πολλών απόψεων. Η Γαλλία ομοίως θα ήθελεν ημάς. Εκ της κυβερνήσεώς της μάλιστα προήλθεν η ιδέα του Τάγματος της Μάλτας και της δυνατότητος όπως ανασυσταθή τούτο εις την νήσον ημών. Η Αυστρία, κατέχουσα την Δαλματίαν θα είχεν ωσαύτως την ματαιοδοξίαν να ανυψώση τους δύο αετούς επί του βράχου της Κερκύρας. Μη δυναμένη όμως να επιθυμή τα πάντα θα περιωρίζετο εις την επιθυμίαν της μη παραμονής ημών υπό Αγγλικήν κατοχήν. Η Ρωσία, απησχολημένη κατ’ αυτήν την στιγμήν δι’ ετέρων, μεγαλυτέρας σπουδαιότητος ζητημάτων δεν δύναται, δεν οφείλει ίσως, να ανακοινώση τας ιδικάς της εφ’ ημών επιδιώξεις. Η ανασύστασις της Δημοκρατίας υπό την προστασίαν της Ρωσίας θα εσήμαινεν την έναρξιν ενός πολέμου εναντίον της Τουρκίας. Η συνθήκη του Βουκουρεστίου, υπαγορευθείσα υπό των περιστάσεων και υπό της ανάγκης, στερεί την Ρωσικήν ναυσιπλοΐαν της ελευθέρας διελεύσεως εκ των Δαρδανελλίων. Η επάνοδος εφ’ ενός σημείου, τόσον ουσιώδους εξ αιτίας των Νήσων και ο εξοπλισμός των υπό των Ρώσων, θα ήτο ως να έθετεν εις άκαιρον ανακίνησίν τας Ανατολικάς Υποθέσεις και θα ευνοούσεν μίαν Ευρωπαϊκήν συμμαχίαν εναντίον της Ρωσίας. Η ανασύστασις της Δημοκρατίας άνευ μιας ουσιαστικής και ενεργητικής προστασίας θα ήτο ως να έχωμεν εγκαταλείψει αυτήν εν μέσω των δημοσίων ακαταστασιών, ως να έχωμεν θέσει αυτήν ουσιαστικώς υπό την κατοχήν των Άγγλων και ως να έχωμεν συμβάλει ώστε να αντιληφθώσιν ούτοι ότι τούτο συντελείται παρά την θέλησιν ημών. Το να πράξωμεν ώστε αυτή η προστασία να περιληφθή μόνον εις μίαν συνθήκην και να εξασφαλίσωμεν διά τας Νήσους μίαν ξένην παρουσίαν, θα ήτο το αυτό ως να ανοίγωμεν τας θύρας εις πάσας τας ξένας επιδράσεις, ως να αναπαραγάγωμεν τας

παλαιάς συγκρούσεις... και να παρέχωμεν την ευκαιρίαν διά νέας πολιορκίας και νέας καταστροφάς εις τον πρώτον κατά ξηράν ή θαλάσσιον πόλεμον... Αυταί είναι αι εκτιμήσεις και λαμβάνουν χώραν, οσάκις ανακύπτει το ζήτημα των υποθέσεων ημών... Είναι σπουδαίαι διά δύο λόγους και διά την ευτυχίαν των Νήσων και διά τας υποθέσεις του Αυτοκράτορος... Ο Αυτοκράτωρ έσχεν την καλωσύνην να ακροασθή πολλάς φοράς των μακρών παρεκβάσεων, τας οποίας έλαβον την άδειαν, να κάμω επί του θέματος τούτου. Μοι υπεσχέθη επ’ εσχάτως, ότι, όταν θα λάβη χώραν η συζήτησις περί των Νήσων θα με διέτασσεν να λάβω μέρος εις τας συζητήσεις και εις τας εργασίας... θα υποστηρίξω γενικώς, ότι οιαδήποτε και αν ήθελεν είναι η τύχη ημών, αύτη οφείλει να είναι κατά μεγάλον μέρος καθορισμένη και υπό της Ρωσικής παρεμβάσεως. Αμέσου ή εμμέσου δεν ενδιαφέρει. Μου φαίνεται θετικώτατος και ωφελιμώτατος τρόπος, εκείνος του να μη επιδιώκωμεν το αδύνατον. Θα ήτο εκ των αδυνάτων η ανασύστασις της Δημοκρατίας υπό τοιούτους όρους και τύπους, εν οις ευρέθη αύτη κατά την ειρήνην του Τίλσιτ. Και εάν αυτή η φ.1v δυνατότης υπήρχεν, υποστηρίζω / ότι ωσαύτως θα είμεθα υποχρεωμένοι να αισθανθώμεν συγχρόνως και τους κινδύνους και τας περιπλοκάς και τας ζημίας. Η προστασία της Ρωσίας, ως είπον, δεν δύναται να υπάρξη άνευ του προς την Τουρκίαν πολέμου. Και ο πόλεμος ούτος δεν είναι δυνατόν να μην είναι αντίθετος προς την Αγγλίαν... Η Δημοκρατία όθεν, μόλις αποκατασταθείσα θα καθίστατο εν πεδίον μάχης και δεν είναι δύσκολον να υπολογίσωμεν τα αποτελέσματα. Η τάξις του Τάγματος της Μάλτας είναι είς παραλογισμός, εφ’ όσον τούτο θεωρείται ως μία οργάνωσις θρησκευτική, ιπποτική ή μοναστική. Ως θρησκευτική δεν δύναται να συνυπάρξη εν μέσω ημών. Ως ιπποτική είναι μηδέν, καθ’ όσον στερείται των μέσων. Το ναυτικόν του Τάγματος θα ήτο βεβαίως ήσσονος σπουδαιότητος και εξ εκείνης, την οποίαν είχεν εν τω παρελθόντι το ναυτικόν του Βασιλέως της Νεαπόλεως. Ως μοναστική, νομίζω, ότι η Ευρώπη δύναται να υφίσταται και άνευ τούτου του κατ’ όνομα πλεονεκτήματος. Εάν πάλιν υπό το όνομα μιας ιπποτικής οργανώσεως επιζητείται η σύστασις πολιτικού τινος συστήματος, όπερ θα συνεδύαζεν τας βλέψεις των τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων Ρωσίας, Γαλλίας, Αγγλίας και Πρωσσίας προς τα πραγματικά συμφέροντα των κατοίκων των Επτανήσων, οίτινες είναι Έλληνες, έχουν θρησκείαν και θα έχουν Πατρίδα, θα εθεώρουν το πράγμα ως δυνατόν και πολύ ωφέλιμον... Περί τούτων ανεκοίνωσα τας ιδέας μου, οίτινες όμως προκαλούν την απέχθειαν εις τον Καρδινάλιον Κονσάλβι και άπασαν την παπικήν αντιπροσωπείαν, ήτις ενταύθα εργάζεται και διαπραγματεύεται. Πιστεύω όθεν, ότι η Ρωμαιοκαθολική και Γαλλική θεωρία δεν θα επιτύχη των σκοπών της. Εάν επιθυμώσιν να δώσουν τας Νήσους ως αντάλλαγμα εις κάποιον Νόμιμον Ηγεμόνα, πρέπει να εκτιμούν αυτόν ως εστερημένον δυνάμεως. Νυν ο Βασιλεύς της Σικελίας δεν

θέλει ημάς. Και καλώς πράττει... καθ’ όσον, πιστεύω, ότι ημείς δεν δυνάμεθα ούτε οφείλομεν να επιθυμώμεν να καταστώμεν επαρχίαι αυτού... Εάν εις ηγεμόνας προσκειμένους προς τον Ναπολέοντα... Θα εκερδίζαμεν ολίγα και πολλά ηθέλαμεν απολέση. Η Αγγλία δεν θα συγκατανεύση εις τούτο. Εάν δε συναινέση θα λάβη, εν πρώτη ευκαιρία, εκείνο όπερ πράγματι δεν ανήκει παρά μόνον εις αυτήν. Οποία δε είναι η δύναμις, ήτις δύναται να έχη βλέψεις επί των φρουρίων της Αδριατικής και της Μεσογείου... Και άνευ δυνάμεως και ισχύος οποίαν υπόστασιν θα εχωμεν ημείς παρά την ναυτικήν παντοδυναμίαν της Αγγλίας... Η αυτή σκέψις είναι η αρμόζουσα και εις την φιλόδοξον ιδέαν της Αυστρίας. Τί δύναται να πράξη αυτή δι’ ημάς; Και τί ημείς προς όφελος αυτής;... Η Αυστρία δεν θα αποκτήση ποτέ πολεμικόν ναυτικόν. Και το εμπορικόν ναυτικόν αυτής δεν θα υπάρξη παρά μόνον όταν θα θελήσουν τούτο οι Αγγλοι... Υπολογιζομένων πάντων τούτων, συμπεραίνω ότι η καλυτέρα κατάστασις ημών, ήθελεν είναι εκείνη κατά την οποίαν θα ηδυνάμεθα να είμεθα υπό την άμεσον κατοχήν της Αγγλίας, αλλ’ όμως συμφώνως προς τας δικαίας και συμφέρουσας εκείνας συνθήκας, εις τας οποίας η Ρωσία δύναται και οφείλει να συμβάλη.

Η πρότασις όμως αυτή δεν θα εκτεθή υπ’ εμού παρά μόνον όταν αι αιτήσεις, τας οποίας θα υποβάλω (συμφώνως προς το αποσταλέν μοι υπόμνημα της Γερουσίας) θα απορριφθώσιν κατηγορηματικώς. Και όταν θα αποδειχθή κατά τρόπον μη επιδεχόμενον αμφισβήτησιν ότι είναι η Αγγλία, εκείνη η δύναμις, εις ην οφείλομεν να ανήκωμεν... και επομένως συμφέρει ημίν να καθορίσωμεν τον τρόπον. Και ούτως να προστατεύσωμεν φ. 2 / τα πραγματικά συμφέροντα της Πατρίδος ημών. Αυταί είναι αι επιδιώξεις μου και προς την επιτυχίαν ενός τοιούτου σκοπού θα τείνουν αι προσπάθειαί μου... Εάν θα επιτύχω ή όχι... τούτο εξαρτάται εξ ενός πλήθους περίστάσεων και συνδυασμών, οίτινες δεν εξαρτώνται, ουδέ οφείλουσιν να εξαρτώνται εξ ημών. Ας εμπιστευθώμεν εις την Θείαν Πρόνοιαν και εις την αγαθήν προαίρεσιν της αυτού Μεγαλειότητος του Αυτοκράτορος. Και θα επιτύχωμεν... αρκετά περί των πατρίων υποθέσεων.

Περί των υποθέσεων της οικογένειας. Ο Μιντσιάκης οφείλει επί του παρόντος να έχη συντελέσει ώστε να λάβητε τα χρήματα· δεν θα παραλείψω και εν συνεχεία να ενδιαφερθώ ουσιαστικώς περί των υποθέσεων της οικογενείας. Παρέσχον υμίν τας αποδείξεις και ελπίζω ότι δεν δύναται να εγερθή ουδεμία αμφιβολία περί τούτου. Οιαδήποτε και αν ήθελεν είναι η πολιτική μοίρα της πατρίδος δεν θα ήθελα κατ’ ουδένα τρόπον να στηριχθώ επ’ αυτής διά να εξασφαλίσω την τύχην, την άνεσιν, την ευημερίαν της οικογενείας. Η καλυτέρα, εξ όλων των περιπτώσεων είναι εκείνη της ανεξαρτησίας. Διαγωγή, ενεργητικότης, εργασία... και προσωπική αξία, ιδού αι βάσεις, επί των οποίων θα ήθελον να στηρίξω την οικογενειακήν υπόστασιν ημών... Τα πλεονεκτήματα, άτινα δύνανται να προκύψουν εκ των περιστά-