Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

νετικών σχέσεων. Αι δυνάμεις του Βορρά αποκτούν εν ταις Ευρωπαϊκαίς υποθέσεσιν μίαν εξόφθαλμον επιρροήν. Οφείλομεν όθεν, να δίδωμεν εις τα νέα τέκνα μίαν ανατροφήν, αρμόζουσαν εις τους καιρούς, εν οις ζώμεν.

Εις τας προηγουμένας επιστολάς μου έγραψα σχετικώς προς τας υποθέσεις της πατρίδος. Θα ήτο ανώφελον όπως επανέλθω επί του θέματος τούτου.

Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς.

Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και εκείνην του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

94

No 017

Baden en Suisse, le 28 Août / 9 Septembre 1814

Ho qui ricevuto le due segnate 11/23 Luglio, senza numero. L’ una rimessa al s(igno)r Commissario Leseps, l’ altra al Generale Donzelot... anno avuto ambedue la bontà di accompagnarle di loro caratteri. E rispondendo mi sono fatto un dovere di testimoniare ad’ essi tutte le obligazioni nostre... Quando mi sia concesso di farlo con l’ opera non mi rifiuterò certamente Spero che ne saranno pienamente convinti.

Ho profitato dell’ aggiornamento della Dieia, e del Congresso per venire qui e passare alcuni giorni alla campagna, e prendere i bagni minerali. Ne sono contentissimo. Ci resterò ancora qualche giorno, e poi ritorno a Zurigo, p(er) aspettare là gli ordini dell’Imperatore... S.M. deve partire da Pietroburgo alla fine di Agosto nostro stile. Sarà quindi a Vienna verso la fine di Settembre N.S. L’ epoca del Congresso, come Le scrissi ancora vuol essere importantissima e decisiva pure p(er) gli affari nostri. Se non ci sarò colla persona farò arrivare a tempo e luogo quanto occore, affincchè n(on) si decida di noi senza di noi. Se ci sarò ... potrò essere più utile. In tutti i casi sarebbe opportunissimo che taluno dei nostri, là si fosse per agire più appertamente... Ho detto su di questo precedentemente, Ed è soverchio ripettere le cose dette.

Non negligerò all’ uopo li Svizeri... Ma bisogna bene pensarci prima... Le cose sono di molto cangiate. E la spesa sarebbe forse eccessiva p(er) le picciole finanze del nostro paese. Tuuavia, se tale misura potrà essere necessaria; essa si realizzerà con somma prontezza. Avendo φ.1v io qui tutte le / relazioni ed i mezzi i più proprj p(er) riuscirci.

Ella mi parla di Agostino... Credo che bisogna ancora vedere come le cose nostro patrie vanno essere ordinate. Allora potrà esso prendere il suo partito e sciegliere. Servizio estero non può troppo conveniergli a meno che esso non sia militare. E militare a guerra finita, non è il più agradevole dei serviggi. Tuttavia ripetto, duopo1 è vedere ben chiaro sul nostro proprio orizonte, e poi si deciderà.

Spero che ella avrà ricevuto a quest’ora le mie lettere precedenti. E quella in cui Le parlo degli ordini datti all’ amico Minziakj. Sentirò volentieri il ricevimento, e l’ esecuzione della commissione.

Mabilis mi scrisse da Madrid, chiedendomi un attestato onde poter riabilitarsi nell’ opinione della sua Corte. Gli ho spedito senza ritardo uno assai efficace, e penso di avergli giovato ancora col mezzo di una raccomandazione presso il Ministro di Russia Taticheff che credo a quest’ ora a Madrid. L’ amico Cavalier Lefcochilo, quando ne sarà informato, avrà motivo di credere sempre eguale in me l’ amicizia, e la stima che gii ho presentato in tutti i tempi.

Le ho parlato colla mia precedente in data di Zurigo della necessità di pensare all’ educazione dei figli della Stella, e dell’ottima occasione di farli arrivare a Vienna p(er) la via di Trieste... Insisto ancora affincchè Polillà non perda ulteriormente il suo tempo in deliberazioni. Nane deve essere già grande. E quando l’ età non è molto tenera φ.2 / difficilmente apprenderà e parlerà il tedesco, ed il francese, lingue oramai divenute necessarissime per ogni uomo che vuol prodursi al mondo. La prego quindi di riformare sopra di questo argomento, e di parlarne seriamente, tanto al Spiro Polillà, che alla Stella.

Oui le mie occupazioni sono al loro termine, però ci resta la sanzione tanto delli Cantoni, che del Congresso di Vienna. Se la stessa buona volontà che caraterizza l’ intenzione Bussa caraterizzerà ancora quella delle altre Corti, non dubito di un’ ottimo successo, e della felicità vera di questo Stato.

La prego dei soliti saluti a tutti quanti. Dica a Viaro che ho ricevuto la sua dei 27 Giugno, e che avevo già data risposta con una voluminosa spedizione indirizzata da Trieste, e che so partita.

1. ορθ. uopo è

Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati e nipoti. Imploro sempre le benedizione dei genitori, e le preci dell’ ottimo nostro sacromonaco.

Il figlio Giovanni

Αρ. 017

Μπάντεν της Ελβετίας, 28 Αυγούστου / 9 Σεπτεμβρίου 1814

Έλαβον τας δύο, υπό ημερομηνίαν 11/23 Ιουλίου, και άνευ αριθμού, επιστολάς υμών. Η μία απεστάλη διά του Επιτρόπου Λεσέψ και η ετέρα διά του Στρατηγού Donzelot... Αμφότεροι έσχον την καλωσύνην όπως συνοδεύσωσιν αυτάς και δι’ ολίγων λέξεών των. Ανταπαντών εγώ, εξετέλεσα το προς αυτούς καθήκον μου, υπομιμνήσκων αυτοίς πάσας τας υποχρεώσεις ημών.... Όταν θα μοι είναι δυνατόν να πράξω τούτο δι’ έργων δεν θα παραλείψω βεβαίως... Ελπίζω ότι αυτοί θα πεισθώσιν πλήρως περί τούτου.

Επωφελήθην εκ της αναβολής της Διαίτης και του Συνεδρίου διά να έλθω εδώ και να διέλθω ημέρας τινάς εις την εξοχήν, και να κάμω ιαματικά λουτρά. Είμαι διά τούτο τα μάλα ευχαριστημένος. Θα παραμείνω επί τινας εισέτι ημέρας και εν συνεχεία, θα επιστρέψω εις την Ζυρίχην, ίνα αναμείνω τας διαταγάς του Αυτοκράτορος. Η Α.Μ. οφείλει να αναχωρήση εκ Πετρουπόλεως κατά το τέλος του Αυγούστου κατά το ημερολόγιον ημών. Αφιχθήσεται όθεν, εις την Βιέννην προς το τέλος του Σεπτεμβρίου κατά το ημερολόγιον ημών. Η εποχή του Συνεδρίου, ως ήδη έγραψα υμίν, πρόκειται να είναι σπουδαιοτάτη και αποφασιστική ωσαύτως και διά τας υποθέσεις ημών. Εάν δεν παραστώ προσωπικώς θα λάβω μέριμναν ώστε να αφιχθή εν καιρώ και τόπω ό,τι απαιτείται ίνα μη αποφασισθή τι περί ημών, άνευ ημών. Εάν παραστώ... θα δυνηθώ να είμαι πλέον επωφελής. Εις όλας τας περιπτώσεις ήθελεν είναι επωφελέστερον εάν τις εκ των συμπολιτών ημών, ήτο παρών εκεί, ίνα ενεργήση κατά τρόπον αποφασιστικότερον. Ωμίλησα περί του θέματος τούτου προηγουμένως. Είναι δε ανώφελον να επαναλαμβάνω πράγματα ήδη λεχθέντα.

Δεν θα αμελήσω κατ’ ανάγκην τους Ελβετούς... Πρέπει όμως να σκεφθώμεν προηγουμένως καλώς, περί ημών... Τα πράγματτα μετεβλήθησαν κατά πολύ. Και τα έξοδα ήθελον είναι πιθανώς υπερβολικά διά τους μικρούς πόρους της πατρίδος ημών. Εν τούτοις εάν τοιούτον μέτρον ήθελεν είναι αναγκαίον, τούτο θα πραγματοποιηθή μετά μεγίστης ετοιμότητος καθ’ φ.1v όσον εγώ διαθέτω ενταύθα πάσας τας / σχέσεις και τα πλέον κατάλληλα μέσα διά να επιτύχω τούτο.

Μου ομιλείτε υμείς περί του Αυγουστίνου... Πιστεύω ότι πρέπει να ίδωμεν πρώτον κατά ποιον τρόπον ήθελον εξελιχθή αι πάτριοι υποθέσεις. Εντεύθεν θα ήτο δυνατόν να λάβη αυτός τας αποφάσεις του και να επιλέξη. Υπηρεσία εις το εξωτερικόν δεν θα ήτο αυτώ συμφέρουσα, παρεκτός και αν αύτη ήθελεν είναι στρατιωτική. Στρατιωτική δε υπηρεσία, λήξαντός του πολέμου, δεν θα ήτο η πλέον ευχάριστος υπηρεσία. Εν τούτοις, επαναλαμβάνω είναι αναγκαίον να διακρίνωμεν ευκρινώς εις το βάθος του ορίζοντος ημών και έπειτα να αποφασίσωμεν.

Ελπίζω ότι υμείς κατά την ώραν ταύτην θα έχητε λάβη τας επιστολάς μου. Καθώς επίσης και εκείνην, εν η αναφέρω περί των δοθεισών εντολών εις τον φίλον Μιντσιάκη. θα πληροφορηθώ ευχαρίστως την λήψιν και εκτέλεσιν της αποστολής.

Ο Μαβίλης γράφει προς εμέ εκ Μαδρίτης, ζητών παρ’ εμού ένα συστατικόν σημείωμα διά να δυνηθή να αποκατασταθή εις την υπόληψιν της Αυλής του. Απέστειλα αυτώ άνευ χρονοτριβής ένα αρκούντως ικανοποιητικόν και σκέπτομαι ότι ήθελον ωφελήση έτι περαιτέρω αυτόν πέσω μιας συστάσεως παρά τω Υπουργώ της Ρωσίας Τατίτσεφ, τον οποίον θεωρώ αφιχθέντα κατά την ώραν ταύτην εις Μαδρίτην. Ο φίλος Ιππότης Λευκόκοιλος όταν θα πληροφορηθή αυτά θα έχη λόγους να εκτιμήση πάντοτε ίσην την φιλίαν και την εκτίμησίν μου, ην επέδειξα προς αυτόν εν παντί χρόνω.

Σας ωμίλησα εις την προηγουμένην, υπό ημερομηνίαν Ζυρίχης, επιστολήν μου διά την ανάγκην όπως μεριμνήσητε διά την εκπαίδευσιν των δύο υιών της Στέλλας και περί της εξαιρέτου ευκαιρίας να αφιχθώσιν εις την Βιέννην διά της οδού της Τεργέστης... Επιμένω πάλιν, όπως ο Πολυλάς μη απολέση περαιτέρω τον χρόνον του εις διακηρύξεις. Ο Νάνε πρέπει φ. 2 να είναι ήδη μεγάλος. Εάν δε η ηλικία δεν είναι πολύ τρυφερά, / δυσκόλως θα δυνηθή να ομιλήση τις την Γερμανικήν ή την Γαλλικήν, γλώσσαι αίτινες έχουσιν καταστή πλέον αναγκαιότατοι δι’ έκαστον άνδρα, όστις επιθυμεί να προοδεύση εις τον κόσμον. Παρακαλώ υμάς όθεν, όπως επανέλθητε επί του θέματος τούτου και ομιλήσητε σοβαρώς περί τούτου, τόσον εις τον Σπύρον Πολυλά, όσον και εις την Στέλλαν.

Αι ημέτεραι ενταύθα ενασχολήσεις ευρίσκονται προς το τέλος των, όμως παραμένει η επικύρωσις του συστήματος των Καντονίων υπό του Συνεδρίου της Βιέννης. Εάν η αυτή καλή θέλησις, ήτις χαρακτηρίζει τας Ρωσικάς προθέσεις, ήθελεν χαρακτηρίση εισέτι και τας προθέσεις των άλλων Αυλών, δεν αμφιβάλλω περί της εξαιρέτου επιτυχίας και περί της αληθούς ευτυχίας του Κράτους τούτου.

Παρακαλώ υμάς διά τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας. Ανακοινώσατε εις τον Βιάρον ότι έλαβον την υπό ημερομηνίαν 27 Ιουνίου επιστολήν αυτού και ότι έχω ήδη απαντήσει διά μιας ογκώδους επιστολής,

διευθυνθείσης μέσω της Τεργέστης και την οποίαν γνωρίζω ότι ήδη έχει αναχωρήσει.

Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Επικαλούμαι πάντοτε την ευλογίαν των γονέων και τας δεήσεις του εξαιρέτου ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

95

No 018 Zurigo,

29 Agosto / 10 Settembre 1814

Accuso il ricevimento delle Sue lettere 036, 037. Le nuove che i zelanti scrittori di lettere avevano fatto percorrere sugli affari nostri, sul mio viaggio a Parigi, sulla mia destinazione alle Isole, e sui favori accordati a Teotochj, sono a quest’ ora smentite dal fatto. La prego di non credere che quanto mi fò un dovere di communicarle sugli affari Patrj... Fin’ ora tutto è, e sarà provisorio. Il Congresso di Vienna deciderà definitivamente della nostra sorte; ed io spero che ciò non accaderà senza che noi siamo pure uditi.

A Parigi ho dimandato all’ Imperatore la grazia, di una udienza a Teotochj. S.M. gliela accordata. Degnò S.M. dire a questo mio concittadino molte cose assai lusinghiere per me. Se ne abbia avuto piacere o pena non io so.... ma percchè suppore dell’invidia, sopra un ogetto che non ne admette alcuna ragionevole. Se l’ Imperatore mi onora della Sua benevolenza, egli è percchè S.M. è convinto della buona fede e dello zelo con cui lo o servito, e lo servo; egli è percchè

sati gli ordini, e li1 plache delle quali a voluto S.M. cuoprirmi... Ma basta di questo.

Spero che a quest’ ora Minziakj avrà tutto messo in regola relativamente alla rimessa dei 500 zecchini di Ollanda. Sono ben contento di aver dato questa dispozione. Essa verrà opportunamente in soccorso della famiglia. Le ho scritto, e confermo, che farò di più tosto che potrò.

Gli affari della Svizzera sono finiti. La Dieta a stipulato alla fine la constituzione federale. Ed una deputazione va partire per Vienna, per dimandare la sanzione dei Sovrani Alleati, et per ottenere la restituzione delle provinole Svizzere occupate ancora dalle truppe Austriache.

La fine di una cosi complicata negoziazione mi a costato moltissime pene, e viaggi, e scritture, e provazioni e constituzioni, e progetti. Ma n(on) importa. Queste brave genti mi hanno colmato di amicizie, e di vera cordialità. La confidenza di cui mi onorano, mi ha grandemente compensato di tutti i miei travagli. Se potranno all’ avenire essere felici, e godere della loro indipendenza, contarò di n(on) aver perduto il mio tempo e l’ opera mia.

φ.2 / Se la Repubblica nostra sarà ristabilita, se avrà dennaro sufficiente p(er) avere truppe forestiere; i Svizzeri ver(r)anno fra di noi con molto piacere. Si contano già nostri compatrioti. Ho travagliato ancora con questo disegno. L’ uomo però propone e Dio dispone.

I miei desiderj adesso si limitano a poter darla mano agli affari patrj. Non so ancora se l’ Imperatore mi permetterà di andare a Vienna. Lo spero però.

Dei saluti a tutti quanti. Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati, e nipoti. Baccio le mani alla sig(no)ra madre, ed imploro la benedizione dei genitori.

Il figlio Giovanni

Non ho tempo di scrivere al Viaro. Lo farò a p(ri)ma occasione, appena posso scrivere senza avere un minuto p(er) legere la mia lettera.

Αρ. 018

Ζυρίχη, 29 Αυγούστου / 10 Σεπτεμβρίου 1814

Γνωστοποιώ υμίν την λήψιν των υπ’ αριθ. 036, 037 επιστολών υ-

1. αντί le

μών. Αι ειδήσεις, τας οποίας οι πρόθυμοι συντάκται επιστολών είχον κάμει να κυκλοφορήσουν περί των πατρίων υποθέσεων, περί του εμού ταξιδίου εις Παρισίους, περί του διορισμού μου εις τας Νήσους και περί των χορηγηθεισών εις τον Θεοτόκην ευνοιών, διεψεύσθησαν κατ’ αυτήν την ώραν εκ των γεγονότων. Παρακαλώ υμάς να μην πιστεύητε παρά μόνον εις ό,τι θεωρώ καθήκον μου να αναγγέλλω υμίν περί των πατρίων υποθέσεων... Επί του παρόντος το παν είναι και θα παραμείνη προσωρινόν. Το Συνέδριον της Βιέννης θα καθορίση οριστικώς την τύχην ημών και εγώ ελπίζω ότι τούτο δεν θα πραγματοποιηθή χωρίς να εισακουσθώμεν ωσαύτως και ημείς.

Εις Παρισίους εζήτησα παρά τω Αυτοκράτορι την χάριν μιας ακροάσεως διά τον Θεοτόκην. Η Α.Μ. παρεχώρησεν αυτήν. Η Α.Μ. ηυδόκησεν να ειπή προς τον συμπολίτην μου αυτόν, πολλά πράγματα αρκούντως κολακευτικά περί εμού. Εάν ούτος έλαβεν ευχαρίστησιν ή στενοχώριαν δεν γνωρίζω... όμως διατί να υποθέσωμεν φθόνον δι’ ένα θέμα, το οποίον δεν δικαιολογεί ουδένα φθόνον. Αν ο Αυτοκράτωρ τιμά εμέ διά της ευμενείας Αυτού, τούτο είναι διότι είναι πεπεισμένος διά την καλήν πίστιν και διά τον ζήλον, μεθ’ ου υπηρέτησα και υπηρετώ αυτόν τούτο είναι διότι έφερον, ως και τόσοι άλλοι, επί των ώμων το υπέρμετρον βάρος όλης της εκστρατείας προθύμως. Τούτο είναι, διότι ουδέποτε ηθέλησα να είμαι ιδικός του υπήκοος, αλλά ιδικός του υπηρέτης. Και διότι, κάποτε είπον προς την Α.Μ. ότι δεν ήθελον ανταλλάξη τον τάφον, τον οποίον έχω εν Κερκύρα έναντι οιασδήποτε εγκαταστάσεως εν τω κόσμω... Είς Πρίγκιψ ενάρετος και δίκαιος όπως είναι ο Αλέξανδρος, είναι ευαίσθητος εις την αγνήν στοργήν της καρδίας και εις την ευγένειαν των αισθημάτων. Και ένεκα τούτου μόνον, είς ευγενής δύναται να τον υπηρετήση, φ.1v χωρίς να ταπεινούται και χωρίς να εκφυλίζηται. Τώρα διατί / ο Θεοτόκης και οι άλλοι δύνανται να φθονώσιν εμέ διά την εύνοιαν του Αυτοκράτορος; Εάν επιθυμώσιν αυτής δεν έχουν παρά να προσφέρουν προς αυτόν τας υπηρεσίας των και να συμπεριφέρωνται καλώς και να κάμωσι θυσίας τινάς, και θα την επιτύχουν... Εάν εγνώριζα ότι δεν είχα κοπιάσει και δεν είχα, ως λέγεται, φθείρει την ζωήν μου διά την υπηρεσίαν Αυτού δεν θα είχον βεβαίως περιβληθή τα αξιώματα και τα παράσημα, δι’ ων η Α.Ε. ηθέλησεν να με καλύψη... Όμως αρκετά περί τούτου.

Ελπίζω ότι κατ’ αυτήν την στιγμήν ο Μιντσιάκης θα έχη ρυθμίσει τα πάντα σχετικώς προς την αποστολήν των 500 Ολλανδικών τζεκινίων. Είμαι πολύ ευχαριστημένος δι’ αυτήν την τακτοποίησιν. Αυτή θα έλθη επικαίρως εις αρωγήν της οικογενείας. Έγραψα προς υμάς, και επιβεβαιώ, ότι θα πράξω περισσότερα το συντομώτερον δυνατόν.

Αι υποθέσεις της Ελβετίας επερατώθησαν. Η Δίαιτα επεκύρωσεν επί τέλους το Ομοσπονδιακόν Σύνταγμα. Μία δε αντιπροσωπεία πρόκειται να

αναχωρήση διά να εξαιτήση την επικύρωσιν παρά των Συμμάχων Ηγεμόνων και διά να επιτύχη την επιστροφήν των Ελβετικών επαρχιών, αίτινες κατέχονται εισέτι υπό των Αυστριακών στρατευμάτων.

Το τέλος μιας τόσον περίπλοκου διαπραγματεύσεως μοι εκόστισεν πλείστας στενοχώριας και ταξίδια και έγγραφα και δοκιμασίας και συντάγματα και σχέδια. Αλλά δεν είναι σπουδαίον. Οι εξαίρετοι αυτοί άνθρωποι, υπερεπλήρωσαν εμέ διά της φιλίας και της αληθούς εγκαρδιότητός των. Η εμπιστοσύνη, δι’ ης τιμούν εμέ, αντήμειψεν μεγάλως όλους αυτούς τους κόπους μου. Εάν θα δύνανται εν τω μέλλοντι να είναι ευτυχείς και να χαίρωνται την ανεξαρτησίαν των, θα θεωρήσω ότι δεν απώλεσα τον χρόνον μου και την εργασίαν μου.

φ. 2 / Όταν η Δημοκρατία ημών θα ανασυσταθή, όταν θα διαθέτη αρκετά χρήματα διά να έχη ξένα στρατεύματα, οι Ελβετοί θα έλθωσιν εν μέσω ημών μετά μεγάλης ευχαριστήσεως. Υπολογίζονται ήδη ως συμπολίται ημών. Ηργάσθην εισέτι και διά το σχέδιον τούτο. Αλλ’ όμως ο άνθρωπος προτείνει και ο Θεός αποφασίζει.

Αι επιθυμίαι μου, επί του παρόντος περιορίζονται εις το να δυνηθώ να συνεισφέρω εις την υπόθεσιν της πατρίδος. Δεν γνωρίζω ακόμη εάν ο Αυτοκράτωρ ήθελεν επιτρέψει εις εμέ να μεταβώ εις την Βιέννην. Το ελπίζω όμως.

Χαιρετισμούς προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

Δεν έχω χρόνον διά να γράψω εις τον Βιάρον. Θα πράξω τούτο εις πρώτην ευκαιρίαν. Μόλις δύναμαι να γράψω, χωρίς να διαθέτω ένα λεπτόν διά να αναγνώσω την επιστολήν μου.

96

No 21

Vienna, 17/29 Ottobre 1814

Rispondo a tutte le Sue lettere qui ricevute Arrivano sino al n(ume)ro 047. Entrerò in qualche dettaglio. La presente Le verrà per Trieste. Naranzi se ne incarica. Dirò dunque delle cose patrie. Dirò di quelle della famiglia, e delle mie particolari con espansione, e senza reticenze o misteri. Se di mile sicure occasioni arrivassero desidererei avere egualmente chiare notizie da Lei. Mancando le une sieno pure le altre sottointese piutosto che spiegate; cosi esigendo la mia situa-

zione, ed i molti riguardi dai quali pur troppo?... la mia esistenza morale deve componersi.

Le cose nostre Patrie: restano tuttavia indecise, anzi permeglio dire, e tutto dire, non sono state per anco prese in esame... L’ Inghilterra ci vuole percchè ci tiene, e percchè sa apprez(z)are l’ importanza nostra sotto grandi rapporti. La Francia egual(men)te ci sarebbe. Ed è dal Suo gabinetto che è sortita l’idea dell’ ordine di Malta, e dell’ opportunità di ristabilirlo fra noi. L’ Austria possedendo la Dalmacia avrebbe ancora la vanità di inalberare le due acquille sulla rocca di Corfù. Ma n(on) potendo tutto volere, si limitarebbe a desiderare che gli Inglesi non ci restino. La Russia occupata in questo momento di più alti oggetti non può, non deve forse spiegare le sue pretenzioni sopra di noi. Lo ristabilimento della Republica sotto la sua prottezione sarebbe il cominciamento di una guerra contro i Turchi. Il trattato di Buccarest dettato dalle circostanze e dalla necessità priva la navigazione Russa del libero passagio dei Dardanelli. Rivenire sopra un punto cotanto esenziale a causa delle Isole, e p(er) guarnire di Russi, sarebbe mettere in movimento intempestino gli affari Orientali, e favorire una coalizione Europea contro la Russia. Ristabilire la Republica senza una protezione effettiva, e presente, sarebbe lasciarla in mezzo alle discordie civili, metterla di fatto in potere degli Inglesi, e far ad’ essi sentire che è nostro malgrado. Far consistere questa prottezione in un solo trattato, e procurare alle Isole una guarnizione straniera, sarebbe ancora apprire la porta a tutte le influenze straniere, riprodurre le antiche collisioni... e dar occasione a nuovi assedj ed a nuovi disastri, alla prima guerra o Continentale o maritima... Queste sono le considerazioni che anno luogo tutte le volte che delle cose nostre avvi questione... Sono importanti sotto il doppio rapporto, e del ben’essere reale delle Isole, e del vero sondaggio dell’Imperatore L’ Imperatore a avuto la bontà di ascoltare a più volte le lunghe digressioni che ho preso la libertà di fare su di questo sogetto. Mi a ultimamente promesso, che quando si aprirà la discussione intorno alle Isole, mi sarà ordinato di prender parte alle conferenze, ed al travaglio.... Sosterrò in generale, che qualunque sia p(er) essere il destino nostro, questo deve in gran parte fissato dalla Russa intervenzione. Diretta o indiretta - non importa. Parmi certissimo e utilissimo partito quello di n(on) pretendere l’impossibile. Sarebbe impossibile voler riprodotta la Repubblica; sotto quegli auspicj, e con quelle forme, nelle quali essa trovassi alla pace di Tilsit. E φ·1v se questa possibilit à ci fosse, sostengo / ancora, che dovessimo sentire ad’ un tempo, ed i pericoli, e le complicazioni, ed i danni. La prottezione Russa come dissi non può essere senza la guerra in Turchia. E

questa guerra non può essere che contrastata dall’ Inghilterra... La Republica dunque appena ristabilita diverebbe un campo di battaglia, e non è difficile calcolare li risultati. L’ ordine di Malta è una assurdità, semprecchè si consideri come una instituzione, religiosa, cavaleresca, o ospitaliera. Come religiosa n(on) può stare in mezzo a noi. Come cavaleresca, è nulla, mancando di mezzi. La marina dell’ ordine sarebbe certo meno importante di quello che era p(er) lo passato quella del Re di Napoli. Come ospitaliera, credo che l’ Europa possa far a meno di questo vantaggio nominale. Se poi sotto il nome di un ordine cavalaresco si volesse componere una instituzione politica all’ a combinare le viste delle quattro grandi potenze Russia, Francia, Inghilterra, e Prussia, e gli interessi reali degli abitanti delle Sette Isole che sono Greci, che hanno una religione, e che ebbero Patria. Crederei la cosa possibile, e molto utile... Su di questo ho communicato le mie idee, ma danno l’ iterizia al Cardinale Consalvi, e a tutta la schiera papale che qui travaglia, e negozia. Credo quindi, che codesta speculazione Cattolica Romana, e francese, mancherà il suo effetto. Se vogliono dare le Isole in Compenso a qualche Sovrano Legitim o, bisogna supporlo spogliato. Ora il Re di Sicilia n(on) ci nuole. E fa bene... poicchè credo che noi non possiamo, nè dobbiamo volere essere sue provincie... Se a Sovrani della fabbrica di Napoleone... ci sarebbe poco a guadagnare e molto a perdere. L’ Inghilterra n(on) ci consentirà. E consentendo riprenderà al primo momento quello che di fatto non appartiene che ad essa. E quale è la potenza che possa aspirare a fortezze sull’ Adriatico e sul Mediteraneo? E senza forza e potere; quali’ esistenza avremo noi malgrado l’ onnipotenza maritima dell’ Inghilterra... La stessa riflessione è applicabile all’ idea ambiziosa dell’ Austria. Cosa essa potrebbe fare per noi? E cosa noi pel suo vantaggio?... Non avrà mai l’ Austria una marina militare. E la commerciale n(on) esisterà che quanto gli Inglesi vorranno... Λ tutto calcolare; conchiudo che la migliore nostra esistenza, quella sarebbe che avere potressimo sotto la proiezione immediata dell’ Inghilterra, ma a delle giuste e convenevoli condizioni alle quali la Russia può e deve contribuire.

Questa proposizione però n(on) sarà avvanzata da me, che quando le dimande che sottoporrò (giusta la memoria speditami dal Senato) saranno formalmente rigettate. E quando sia dimostrato d’ una maniera incontestabile che all’ Inghilterra, che dobbiamo appartenere... E allora che ci conviene determinare il modo. E cosi favorire φ.2 /i giusti interessi della Patria nostra. Queste sono le mie intenzioni, ed a tale scop(p)o tenderanno i miei sforzi... Se ci riuscirò o no... Que-

sto dipende da una folla di circostanze e di combinazioni le quali non dipendono nè possono dipendere da noi. Racomandiamoci alla Previdenza Divina, ed al buon cuore di Sua Maestà Imperiale. E ne sortiremo bene.... basta di cose Patrie.

Di quelle della famiglia. Minziachi deve a quest’ ora averle fatto entrare il dennaro; non mancherò in seguito di pensare essenzialmente agli interessi della famiglia. Ne ho dato delle prove, e spero che non si possa levar nessun dubbio su di questo. Qualunque voglia essere il destino politico della patria; non vorrei in nessuno caso far fondo su di esso, p(er) assicurare la fortuna, il comodo, la prosperità della famiglia. Il migliore di tutti i stati è quello dell’indipendenza. Condotta, attività, travaglio... e merito personale, ecco le basi sulle quali vorrei fondata la nostra esistenza domestica... I vantaggi che possono derivare dalle circostanze, e dal favore esterno devono essere secondarj, e come altretante occasioni di dar valore ai nostri proprj mezzi... Per questo bisogna assicurare lo stato economico sopra la terra, e n(on) c’ è migliore al mondo, che quella che ci a fatto nascere... Ogni altra è e sarà sempre straniera. Bisogna aver vissuto in terra straniera p(er) sapere quanto e quanto essa è ingrata. Partendo da questo principio, e da questa persuazione, sono determinato di travagliare e p(er) me, e per la famiglia in questo senso essenziale... Per questo una volta che il mio particolare destino, sia fissato, darrò annualmente un soccorso pecuniario, ed mi permetterò di indicare a tempo e luogo l’ uso al quale mi sembrerà meglio di destinarlo... Dirò anco una parola sull’ articolo della posterità, del quale ella deve essere giustamente impaciente. Non ho avuto, e non ho fin’ ora alcuna idea determinata su di questo... Avrei potuto, come tanti altri fanno, combinare p(er) me un matrimonio di fortuna. Lo ho creduto sempre indegno di un’ uomo d’ onore... Vivere e lussoregiare alla spese della moglie, essa è una turbitudine1 della quale non sarei capace; e ne lodo la Providenza. Prendere moglie per affezione e per vivere con una femina la quale però avere p(er) se la belezza; e gli ornamenti della educazione; non è più il fatto mio, a 38 anni avendo fatto molta esperienza delle cose del mondo. Non è possibile più lasciarsi vincere dal capricio. Maritarmi p(er) ragione; e per dare questa testimonianza di affetto, e di obbedienza ai genitori, questo sarebbe il solo ed unico φ.2v caso, al quale io farei. Ma / qui si incontrano due grandi difficoltà... La prima l’età mia, la quale n(on) è più giovane. La s(econ)da che una moglie della mia convenienza vivendo al serviggio dell’ Imperatore, non può essere moglie, ohe convenga alle circostanze nostre, tutte le volte

1. αντί της λ. turbolenza

che io volessi rientrare in seno della famiglia. L’ educazione straniera, e le forme nostre patrie, n(on) vanno d’ accordo. Io potrò facilmente rientrare, nelle prime abitudini, e trovarmi bene, benissimo vivendo con esse... Una dama straniera sarebbe, se virtuosa sacrificata, e se n(on) virtuosa, n(on) sarebbe mai mia moglie. Questa considerazione mi ha fatto sempre vedere nel matrimonio, durante il mio servigio in Russia, un’ ostacolo invincibile, per abandonarlo tutte le volte, che esso n(on) mi piacesse... Ora non posso farmi nè sottomot(t)ermi all’ idea di rinunziare p(er) sempre alla speranza di vivere in mezzo alla famiglia. E di invechiare e morire, in estranea terra, e fuori delle pareti domestiche... Considerando quindi con dovuta riflessione queste difficoltà, non avendo dal canto mio nessuna vocazione pel matrimonio, osarei pregare uno dei f(rate)llj di decidersi. Viaro è più vecchio di me. Ma percchè Agostino non lo farebbe?... Su di questo proposito, il quale n(on) tocca la politica, la prego di scrivermi con dettaglio... Ella può essere fermamente persuaso che mi sarà grato di confermarmi pienamente ai di Lei desiderj, ed a quelli della s(ignor)a madre.

Cosa diverrò io doppo il Congresso? Questo non lo so... Gli affari della Svizzera vanno finire qui. Se l’ Imperatore mi fa la grazia di lasciarmi in Svizzera potrò allora essere di una utilità reale alla famiglia. I miei appuntamenti sono fissati a 10 m(illa) rubli colla bonificazione. Sono quindi incirca cinque milla zecchini. Dato il conveniente dispendio all’ intratenimento mio, ed alla casa, che deve essere montata propozionatamente al posto, ed alla rapresentazione, potrò sempre fare una lodevole economia. E questa sarà a profitto della famiglia. Potrò ottenere un semestre, e venirlo passare a Corfù. L’ educazione dei figli della Stellina potrà egualmente essere favorita da questa situazione di cose.

Temo però di avere un altra destinazione. Nè posso farmene una chiara idea. L’ Imperatore n(on) si essendo spiegato su di questo. a accordato nel concepire, e nell’esponere le mie idee sopra gli affari dei quali mi onora di incaricarmi. Vero è che me ne occupo; più che altri non fanno. E che passo il più spesso le mie serate passegiando solo duo e tre ore, nella mia stanza. Avanti di parlare o di scrivere, cerco di sapere ben chiaramente la cosa, e di farmene una giusta idea. Cerco innoltre di non subordinare le mie oppinioni a nessun interesse particolare. E di non combinarle che col solo, ed unico ed isolato interesse del Suo servigio Imperiale.

Conoscere da vicino questo Principe, e n(on) amarlo teneramente

come si ama un amico di cuore; ella è cosa impossibile... È buono, come un angelo. È instruito a parola, come i grandi e potenti, non lo sono mai stati. Parla con grande facilità, ed eloquenza... Accorda molta attenzione a tutto quello che gli si dice... ed ama la discussione come un uomo deve amarla per vincere, od essere vinto nel conflitto delle opinioni. Se il Cielo vuol benedire tutte le Sue Sante e Divine intenzioni, la posterità li2 erigerà un monumento eterno. E gli uomini si ricorderanno di Alessandro, come del fondatore della loro prosperità... Di più non occore su di questo.

Venendo a me. L’ Imperatore mi dissi ultimamente. Finitemi presto gli affari della Svizzera. Avremo un travaglio importante, nel quale dovete assistermi. Quale? Ove?... Come? Quando? Non lo so... E sarebbe troppo ardire il dimandarlo... Seguiterò anco in questa occasione la stessa marcia che o seguito sempre... Servirò dove mi destina, collo stesso zelo, e collo stesso onore. Non dimanderò nulla. E mi contenterò di tutto. Cosi sono arrivato in poco tempo, dove altri n(on) sono arrivati. Sarebbe una falsa misura di cercare un’ altra direzione... Mi raccomando a Dio, ed alla benedizione dei genitori, e non temo nulla, poicchè la mia coscienza sa bene di essere sincera e purissima.

Naranzi si incarica di una scattola, la quale porta varj ricordi, p(er) la famiglia. Contiene delle bagatelle di cui la lista è qui occlusa, con indicazioni. Desidero che tutti sieno convinti della premura che ho di essere da essi ricordato, con tenerezza ed affetto. Ho fatto in Svizzera, p(er) φ.3v dare a lei / un testimonio di filiale obedienza, un grande sacrifizio di tempo. Ho date quattro lunghe sedute ad un pittore Fiamingo. Fece esso il mio ritratto in grande in oglio. È un quadro ben travagliato e che può meritare attenzione per l’ opera. Verrà esso a Corfù. E spero pel 17 di Gennajo, giorno di S. Antonio, che è la di Lei festa. Desidererei prender parte alla festa in effigie... Come col cuore la prenderò ovun. que mi trati.

Eccole qui occlusa la lettera Svizzera all’Imperatore di cui Le avuto parlato. Resti però fra gli amici, ed in famiglia.

Abbraccio tutti. Non scrivo a Viaro, e ad’ Agostino. Lo farò coll’ occasione del Console Pellegrini di Trieste, il quale si trova qui, e va partire fra pochi giorni. Spero allora di poter dare migliori e più positive notizie delle cose nostre pubbliche.

Imploro la benedizione dei genitori, e quella dello sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

2. αντί gli

Αρ. 21

Βιέννη, 17/29 Οκτωβρίου 1814

Απαντώ εις όλας τας ενταύθα ληφθείσας επιστολάς υμών. Eξικνούνται έως του αριθμού 047. Θα υπεισέλθω εις λεπτομερείας τινάς. Η παρούσα αφιχθήσεται υμίν διά της οδού της Τεργέστης. Ο Ναράντζης αναλαμβάνει τούτο. Θα ομιλήσω λοιπόν περί των πατρίων υποθέσεων. Θα ομιλήσω περί εκείνων της οικογενείας και περί των προσωπικών μου εν εκτάσει και άνευ αποσιωπήσεως και μυστηρίων. Εάν χίλιαι ευκαιρίαι ασφαλείς ήθελον παρουσιασθή, εγώ ομοίως θα επεθύμουν να έχω σαφείς ειδήσεις παρ’ υμών. Όταν απουσιάζωσιν αι πρώται, θα είναι και αι άλλαι βεβαίως υπονοούμεναι μάλλον ή διασαφηνισμέναι· καθ’ όσον τούτο απαιτεί η κατάστασις μου και αι πολλαί συνθήκαι, εκ των οποίων δυστυχώς;... η ηθική μου υπόστασις οφείλει να συντίθηται.

Αι ημέτεραι πάτριοι υποθέσεις: παραμένουν συνεχώς αναποφάσιστοι, αντιθέτως μάλιστα, διά να ομιλήσω καλυτέρα, και διά να ειπώ τα πάντα, δεν ετέθησαν εισέτι υπό εξέτασιν... Η Αγγλία θέλει υμάς επειδή μας κατέχει και διότι γνωρίζει να εκτιμά την σπουδαιότητα ημών εκ πολλών απόψεων. Η Γαλλία ομοίως θα ήθελεν ημάς. Εκ της κυβερνήσεώς της μάλιστα προήλθεν η ιδέα του Τάγματος της Μάλτας και της δυνατότητος όπως ανασυσταθή τούτο εις την νήσον ημών. Η Αυστρία, κατέχουσα την Δαλματίαν θα είχεν ωσαύτως την ματαιοδοξίαν να ανυψώση τους δύο αετούς επί του βράχου της Κερκύρας. Μη δυναμένη όμως να επιθυμή τα πάντα θα περιωρίζετο εις την επιθυμίαν της μη παραμονής ημών υπό Αγγλικήν κατοχήν. Η Ρωσία, απησχολημένη κατ’ αυτήν την στιγμήν δι’ ετέρων, μεγαλυτέρας σπουδαιότητος ζητημάτων δεν δύναται, δεν οφείλει ίσως, να ανακοινώση τας ιδικάς της εφ’ ημών επιδιώξεις. Η ανασύστασις της Δημοκρατίας υπό την προστασίαν της Ρωσίας θα εσήμαινεν την έναρξιν ενός πολέμου εναντίον της Τουρκίας. Η συνθήκη του Βουκουρεστίου, υπαγορευθείσα υπό των περιστάσεων και υπό της ανάγκης, στερεί την Ρωσικήν ναυσιπλοΐαν της ελευθέρας διελεύσεως εκ των Δαρδανελλίων. Η επάνοδος εφ’ ενός σημείου, τόσον ουσιώδους εξ αιτίας των Νήσων και ο εξοπλισμός των υπό των Ρώσων, θα ήτο ως να έθετεν εις άκαιρον ανακίνησίν τας Ανατολικάς Υποθέσεις και θα ευνοούσεν μίαν Ευρωπαϊκήν συμμαχίαν εναντίον της Ρωσίας. Η ανασύστασις της Δημοκρατίας άνευ μιας ουσιαστικής και ενεργητικής προστασίας θα ήτο ως να έχωμεν εγκαταλείψει αυτήν εν μέσω των δημοσίων ακαταστασιών, ως να έχωμεν θέσει αυτήν ουσιαστικώς υπό την κατοχήν των Άγγλων και ως να έχωμεν συμβάλει ώστε να αντιληφθώσιν ούτοι ότι τούτο συντελείται παρά την θέλησιν ημών. Το να πράξωμεν ώστε αυτή η προστασία να περιληφθή μόνον εις μίαν συνθήκην και να εξασφαλίσωμεν διά τας Νήσους μίαν ξένην παρουσίαν, θα ήτο το αυτό ως να ανοίγωμεν τας θύρας εις πάσας τας ξένας επιδράσεις, ως να αναπαραγάγωμεν τας

παλαιάς συγκρούσεις... και να παρέχωμεν την ευκαιρίαν διά νέας πολιορκίας και νέας καταστροφάς εις τον πρώτον κατά ξηράν ή θαλάσσιον πόλεμον... Αυταί είναι αι εκτιμήσεις και λαμβάνουν χώραν, οσάκις ανακύπτει το ζήτημα των υποθέσεων ημών... Είναι σπουδαίαι διά δύο λόγους και διά την ευτυχίαν των Νήσων και διά τας υποθέσεις του Αυτοκράτορος... Ο Αυτοκράτωρ έσχεν την καλωσύνην να ακροασθή πολλάς φοράς των μακρών παρεκβάσεων, τας οποίας έλαβον την άδειαν, να κάμω επί του θέματος τούτου. Μοι υπεσχέθη επ’ εσχάτως, ότι, όταν θα λάβη χώραν η συζήτησις περί των Νήσων θα με διέτασσεν να λάβω μέρος εις τας συζητήσεις και εις τας εργασίας... θα υποστηρίξω γενικώς, ότι οιαδήποτε και αν ήθελεν είναι η τύχη ημών, αύτη οφείλει να είναι κατά μεγάλον μέρος καθορισμένη και υπό της Ρωσικής παρεμβάσεως. Αμέσου ή εμμέσου δεν ενδιαφέρει. Μου φαίνεται θετικώτατος και ωφελιμώτατος τρόπος, εκείνος του να μη επιδιώκωμεν το αδύνατον. Θα ήτο εκ των αδυνάτων η ανασύστασις της Δημοκρατίας υπό τοιούτους όρους και τύπους, εν οις ευρέθη αύτη κατά την ειρήνην του Τίλσιτ. Και εάν αυτή η φ.1v δυνατότης υπήρχεν, υποστηρίζω / ότι ωσαύτως θα είμεθα υποχρεωμένοι να αισθανθώμεν συγχρόνως και τους κινδύνους και τας περιπλοκάς και τας ζημίας. Η προστασία της Ρωσίας, ως είπον, δεν δύναται να υπάρξη άνευ του προς την Τουρκίαν πολέμου. Και ο πόλεμος ούτος δεν είναι δυνατόν να μην είναι αντίθετος προς την Αγγλίαν... Η Δημοκρατία όθεν, μόλις αποκατασταθείσα θα καθίστατο εν πεδίον μάχης και δεν είναι δύσκολον να υπολογίσωμεν τα αποτελέσματα. Η τάξις του Τάγματος της Μάλτας είναι είς παραλογισμός, εφ’ όσον τούτο θεωρείται ως μία οργάνωσις θρησκευτική, ιπποτική ή μοναστική. Ως θρησκευτική δεν δύναται να συνυπάρξη εν μέσω ημών. Ως ιπποτική είναι μηδέν, καθ’ όσον στερείται των μέσων. Το ναυτικόν του Τάγματος θα ήτο βεβαίως ήσσονος σπουδαιότητος και εξ εκείνης, την οποίαν είχεν εν τω παρελθόντι το ναυτικόν του Βασιλέως της Νεαπόλεως. Ως μοναστική, νομίζω, ότι η Ευρώπη δύναται να υφίσταται και άνευ τούτου του κατ’ όνομα πλεονεκτήματος. Εάν πάλιν υπό το όνομα μιας ιπποτικής οργανώσεως επιζητείται η σύστασις πολιτικού τινος συστήματος, όπερ θα συνεδύαζεν τας βλέψεις των τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων Ρωσίας, Γαλλίας, Αγγλίας και Πρωσσίας προς τα πραγματικά συμφέροντα των κατοίκων των Επτανήσων, οίτινες είναι Έλληνες, έχουν θρησκείαν και θα έχουν Πατρίδα, θα εθεώρουν το πράγμα ως δυνατόν και πολύ ωφέλιμον... Περί τούτων ανεκοίνωσα τας ιδέας μου, οίτινες όμως προκαλούν την απέχθειαν εις τον Καρδινάλιον Κονσάλβι και άπασαν την παπικήν αντιπροσωπείαν, ήτις ενταύθα εργάζεται και διαπραγματεύεται. Πιστεύω όθεν, ότι η Ρωμαιοκαθολική και Γαλλική θεωρία δεν θα επιτύχη των σκοπών της. Εάν επιθυμώσιν να δώσουν τας Νήσους ως αντάλλαγμα εις κάποιον Νόμιμον Ηγεμόνα, πρέπει να εκτιμούν αυτόν ως εστερημένον δυνάμεως. Νυν ο Βασιλεύς της Σικελίας δεν

θέλει ημάς. Και καλώς πράττει... καθ’ όσον, πιστεύω, ότι ημείς δεν δυνάμεθα ούτε οφείλομεν να επιθυμώμεν να καταστώμεν επαρχίαι αυτού... Εάν εις ηγεμόνας προσκειμένους προς τον Ναπολέοντα... Θα εκερδίζαμεν ολίγα και πολλά ηθέλαμεν απολέση. Η Αγγλία δεν θα συγκατανεύση εις τούτο. Εάν δε συναινέση θα λάβη, εν πρώτη ευκαιρία, εκείνο όπερ πράγματι δεν ανήκει παρά μόνον εις αυτήν. Οποία δε είναι η δύναμις, ήτις δύναται να έχη βλέψεις επί των φρουρίων της Αδριατικής και της Μεσογείου... Και άνευ δυνάμεως και ισχύος οποίαν υπόστασιν θα εχωμεν ημείς παρά την ναυτικήν παντοδυναμίαν της Αγγλίας... Η αυτή σκέψις είναι η αρμόζουσα και εις την φιλόδοξον ιδέαν της Αυστρίας. Τί δύναται να πράξη αυτή δι’ ημάς; Και τί ημείς προς όφελος αυτής;... Η Αυστρία δεν θα αποκτήση ποτέ πολεμικόν ναυτικόν. Και το εμπορικόν ναυτικόν αυτής δεν θα υπάρξη παρά μόνον όταν θα θελήσουν τούτο οι Αγγλοι... Υπολογιζομένων πάντων τούτων, συμπεραίνω ότι η καλυτέρα κατάστασις ημών, ήθελεν είναι εκείνη κατά την οποίαν θα ηδυνάμεθα να είμεθα υπό την άμεσον κατοχήν της Αγγλίας, αλλ’ όμως συμφώνως προς τας δικαίας και συμφέρουσας εκείνας συνθήκας, εις τας οποίας η Ρωσία δύναται και οφείλει να συμβάλη.

Η πρότασις όμως αυτή δεν θα εκτεθή υπ’ εμού παρά μόνον όταν αι αιτήσεις, τας οποίας θα υποβάλω (συμφώνως προς το αποσταλέν μοι υπόμνημα της Γερουσίας) θα απορριφθώσιν κατηγορηματικώς. Και όταν θα αποδειχθή κατά τρόπον μη επιδεχόμενον αμφισβήτησιν ότι είναι η Αγγλία, εκείνη η δύναμις, εις ην οφείλομεν να ανήκωμεν... και επομένως συμφέρει ημίν να καθορίσωμεν τον τρόπον. Και ούτως να προστατεύσωμεν φ. 2 / τα πραγματικά συμφέροντα της Πατρίδος ημών. Αυταί είναι αι επιδιώξεις μου και προς την επιτυχίαν ενός τοιούτου σκοπού θα τείνουν αι προσπάθειαί μου... Εάν θα επιτύχω ή όχι... τούτο εξαρτάται εξ ενός πλήθους περίστάσεων και συνδυασμών, οίτινες δεν εξαρτώνται, ουδέ οφείλουσιν να εξαρτώνται εξ ημών. Ας εμπιστευθώμεν εις την Θείαν Πρόνοιαν και εις την αγαθήν προαίρεσιν της αυτού Μεγαλειότητος του Αυτοκράτορος. Και θα επιτύχωμεν... αρκετά περί των πατρίων υποθέσεων.

Περί των υποθέσεων της οικογένειας. Ο Μιντσιάκης οφείλει επί του παρόντος να έχη συντελέσει ώστε να λάβητε τα χρήματα· δεν θα παραλείψω και εν συνεχεία να ενδιαφερθώ ουσιαστικώς περί των υποθέσεων της οικογενείας. Παρέσχον υμίν τας αποδείξεις και ελπίζω ότι δεν δύναται να εγερθή ουδεμία αμφιβολία περί τούτου. Οιαδήποτε και αν ήθελεν είναι η πολιτική μοίρα της πατρίδος δεν θα ήθελα κατ’ ουδένα τρόπον να στηριχθώ επ’ αυτής διά να εξασφαλίσω την τύχην, την άνεσιν, την ευημερίαν της οικογενείας. Η καλυτέρα, εξ όλων των περιπτώσεων είναι εκείνη της ανεξαρτησίας. Διαγωγή, ενεργητικότης, εργασία... και προσωπική αξία, ιδού αι βάσεις, επί των οποίων θα ήθελον να στηρίξω την οικογενειακήν υπόστασιν ημών... Τα πλεονεκτήματα, άτινα δύνανται να προκύψουν εκ των περιστά-

σεων και εκ της εξωτερικής ευνοίας οφείλουν να είναι δευτερεύοντα και ως και τόσαι άλλαι ευκαιρίαι να ενισχύσουν τας προσωπικάς ημών ικανότητας... Διά τούτο οφείλομεν να εξασφαλίσωμεν την οικονομικήν κατάστασιν διά την χώραν, και δεν υπάρχει καλυτέρα εις τον κόσμον, ειμή εκείνη ήτις εγέννησεν ημάς... Εκάστη των άλλων είναι και θα είναι πάντοτε ξένη. Πρέπει να ζήση τις εν ξένη χώρα διά να γνωρίση πόσον και πόσον είναι αύτη δυσάρεστος. Ορμώμενος εκ της αρχής ταύτης και εκ ταύτης της πεποιθήσεως, είμαι αποφασισμένος να εργασθώ και δι’ εμέ και διά την οικογένειαν έχων ως βάσιν την ουσιαστικήν ταύτην έννοιαν... Προς τούτο, καθορισθείσης οριστικώς της προσωπικής μου τύχης, θα παρέχω ετησίως εις την οικογένειαν μίαν χρηματικήν ενίσχυσιν και θα λαμβάνω το θάρρος να υποδεικνύω εν καιρώ και τόπω, την χρήσιν ήτις θα εφαίνετο καλυτέρα εις εμέ... Θα ειπώ μίαν λέξιν ακόμη περί του θέματος των απογόνων, διά το οποίον υμείς οφείλετε δικαίως να ανυπομονήτε. Δεν είχα ούτε έχω μέχρι της ώρας ταύτης, ιδέαν τινά οριστικήν περί τούτου... Θα ηδυνάμην, ως και τόσοι άλλοι πράττουν, να συνάψω ένα γάμον συμφέροντος. Εθεώρησα πάντοτε τούτο ανάξιον ενός εντίμου ανδρός... Το ζην και ασωτεύειν δι’ εξόδοις της συζύγου είναι μία αναξιοπρέπεια, διά την οποίαν εγώ θα ήμην ανίκανος και διά τούτο δοξάζω την Θείαν Πρόνοιαν. Να λάβη τις σύζυγον εξ αισθήματος και να ζήση μετά γυναικός, ήτις όμως θα ήτο ωραία και θα είχεν τα κοσμήματα της καλής ανατροφής δεν είναι πλέον η ιδική μου περίπτωσις, όστις είμαι ήδη 38 ετών και έχω αποκτήσει μεγάλην εμπειρίαν των ανθρωπίνων πραγμάτων. Δεν είναι πλέον δυνατόν να επιτρέψω εις εαυτόν να νικηθή εξ ιδιοτροπίας τινός. Να νυμφευθώ ένεκα της λογικής και να παράσχω αυτήν την απόδειξιν της στοργής και της υπακοής προς τους γονείς, αυτή θα ήτο η μόνη ιδική μου φ. 2v περίπτωσις, ένεκα της οποίας θα επραττον τούτο. Όμως / εδώ πρόκεινται δύο μεγάλαι δυσκολίαι... Η πρώτη είναι η ηλικία μου, ήτις δεν είναι πλέον μικρά. Η δευτέρα είναι, ότι μία σύζυγος, αρμόζουσα εις εμέ, ο οποίος ευρίσκομαι εις την υπηρεσίαν του Αυτοκράτορος, δεν δύναται να είναι η σύζυγος, ήτις θα ήρμοζεν εις τας συνθήκας ημών, εν η περιπτώσει εγώ θα επεθύμουν να επανέλθω εις τους κόλπους της οικογενείας. Η ξένη ανατροφή και αι ημέτεραι πάτριοι συνθήκαι δεν συμφωνούν. Εγώ θα δυνηθώ μετ’ ευκολίας να επανέλθω εις τας παλαιάς συνήθειας και να αισθάνωμαι καλώς, κάλλιστα, ζων κατ’ αυτόν τον τρόπον... Μία, όμως, ξένη γυναίκα, εάν ήτο ενάρετος θα εθυσιάζετο, εάν δε δεν ήτο ενάρετος δεν θα εγένετο ποτέ σύζυγός μου. Η εκτίμησις αύτη συνετέλεσε πάντοτε ώστε να βλέπω εις τον γάμον, κατά την διάρκειαν της εν τη Ρωσία παραμονής μου, ένα ανυπέρβλητον εμπόδιον και να εγκαταλείπω την ιδέαν του γάμου, Οσάκις ούτος δεν μοι ήρεσεν... Νυν δεν δύναμαι να κάμω ούτε να υποβληθώ εις την ιδέαν της παραιτήσεως εκ της ελπίδος του να ζήσω εν μέσω της οικογενείας, διά να γηράσω και να αποθάνω εις ξένην γην και εκτός της πατρικής οικίας ... Εξετάζων όθεν, μετά της οφειλομένης

περισκέψεως τας δυσκολίας αυτάς και μη έχων εκ της πλευράς μου, ουδεμίαν κλίσιν προς τον γάμον, θα ετόλμων να παρακαλέσω όπως αποφασίση αυτόν εις εκ των αδελφών. Ο Βιάρος είναι γηραιότερος εμού. Όμως διατί ο Αυγουστίνος δεν θα ενυμφεύετο;... Περί του θέματος τούτου, όπερ δεν έχει σχέσιν προς την πολιτικήν, παρακαλώ υμάς Οπως μοι γράφητε λεπτομερώς... Υμείς δύνασθε να είσθε σταθερώς πεπεισμένος, ότι θα μου είναι αρεστόν να συμμορφωθώ πλήρως προς τας επιθυμίας υμών και προς εκείνας της σεβαστής μητρός.

Τί θα απογίνω μετά το Συνέδριον; Τούτο δεν το γνωρίζω... Αι υποθέσεις της Ελβετίας πρόκειται να τελειώσουν εις τούτο το σημείον. Εάν ο Αυτοκράτωρ θα ευαρεστηθή να αφήση εμέ εις την Ελβετίαν θα δυνηθώ να βοηθήσω ουσιαστικώς την οικογένειαν. Αι αποδοχαί μου έχουν ορισθή εις 10 χιλιάδας ρούβλια μετά της βελτιώσεως. Είναι, δηλαδή, περίπου πέντε χιλιάδες τζεκίνια. Υπολογιζομένης της αναλόγου δαπάνης διά την συντήρησίν μου και διά την οικίαν, ήτις οφείλει να είναι ανάλογος προς την θέσιν και τας απαιτήσεις αυτής, θα δύναμαι πάντοτε να κάμω μίαν αξιόλογον οικονομίαν. Και αυτή θα είναι προς όφελος της οικογενείας. Δύναμαι να επιτύχω μίαν εξάμηνον άδειαν και να έλθω εις την Κέρκυραν. Η ανατροφή των τέκνων της Στελλίνας δύναται ομοίως να εξυπηρετηθή υπ’ αυτής της καταστάσεως των πραγμάτων.

Φοβούμαι όμως ότι θα λάβω μίαν άλλην εγκατάστασιν. Δεν δύναμαι να σχηματίσω μίαν σαφή εικόνα, διότι ο Αυτοκράτωρ δεν εξηγήθη επί τούτου. Ηυδόκησεν να υπερπληρή εμέ πάντοτε διά της καλωσύνης Αυτού. Και να φ. 3 ενεργήση ώστε να εργάζωμαι υπό τους οφθαλμούς Αυτού / ικανοποιημένος βεβαίως διά την ειλικρίνειαν και διά την παρρησίαν μεθ’ ης γνωρίζω να ομιλώ προς αυτόν, επί πλέον ένεκα ευκολίας τινός, την οποίαν μοι παρέσχεν ο Θεός εις το να αντιλαμβάνωιμαι και να εκφράζω τας ιδέας μου, επί των υποθέσεων, δι’ ων ο Αυτοκράτωρ, τιμών εμέ, με επιφορτίζει. Είναι αληθές ότι ενασχολούμαι μετ’ αυτών περισσότερον των άλλων. Και ότι συχνάκις διέρχομαι τας εσπέρας μου, βηματίζων μόνος επί δύο και τρεις ώρας εν τω δωματίω μου. Πριν να ομιλήσω ή να γράψω, επιζητώ να κατανοήσω καλώς την υπόθεσιν και να σχηματίσω μίαν σαφή ιδέαν. Επιζητώ ωσαύτως να μην υποβάλω τας σκέψεις μου, συνδυάζων αυτάς προς προσωπικήν τινα υπόθεσιν. Και να μη συνδυάζω αυτάς παρά μόνον προς το μοναδικόν και μεμονωμένον συμφέρον της Υπηρεσίας της Αυτού Μεγαλειότητος.

Το να γνωρίση τις εκ του πλησίον τον Πρίγκιπα τούτον και να μην αγαπήση αυτόν τρυφερά ως έναν στενόν φίλον, τούτο είναι πράγμα αδύνατον... Είναι καλός ως είς άγγελος. Είναι τόσον μορφωμένος όσον δεν υπήρξαν ποτέ οι ισχυροί και οι μεγάλοι. Ομιλεί μετά μεγάλης ευκολίας και ευγλωττίας... Επιδεικνύει μεγάλην προσοχήν προς παν ό,τι τις του λέγει... και αγαπά τον διάλογον, όπως ο άνθρωπος, όστις αγαπά αυτόν διά να νικήση ή να νικηθή εν τη ανταλλαγή των απόψεων. Εάν ο Θεός θελήση να ευλογήση απάσας τας

Ιεράς και Θείας Αυτού επιδιώξεις, οι μεταγενέστεροι θα αναγείρουν προς τιμήν του ένα αιώνιον μνημείον. Και οι άνθρωποι θα ενθυμώνται πάντοτε τον Αλέξανδρον, ως θεμελιωτήν της ευτυχίας των... Περισσότερα δεν αρμόζουν περί του θέματος τούτου.

Επανερχόμενος εις τα ιδικά μου, ο Αυτοκράτωρ μοι είπεν επ’ εσχάτως: τελειώσατέ μου ταχέως τας υποθέσεις της Ελβετίας. Έχομεν πλέον σπουδαιοτέραν εργασίαν, εν η οφείλετε να βοηθήσητε εμέ. Οποία; Πού; Πώς; Πότε; Δεν το γνωρίζω... Θα ήτο δε υπερβολική τόλμη να ερωτήσω τούτο... Θα ακολουθήσω και επί τη ευκαιρία ταύτη την ίδιαν πορείαν, την οποίαν πάντοτε ηκολούθησα... Θα υπηρετήσω οπουδήποτε προορίζει εμέ, μετά του αυτού ζήλου και μετά της αυτής εντιμότητος. Ουδέν θα απαιτήσω. Και θα ικανοποιηθώ δι’ ο,τιδήποτε Διά του τρόπου τούτου έφθασα, εντός ολίγου χρόνου, εκεί όπου άλλοι δεν έφθασαν. Θα ήτο λανθασμένον μέτρον να επιζητήσω ετέραν τινά διεύθυνσιν... Συσταίνω εαυτόν εις τον Θεόν και εις την ευλογίαν των γονέων και δεν φοβούμαι τίποτα καθ’ όσον η συνείδησίς μου γνωρίζει καλώς να είναι ειλικρινής και πάλλευκος.

Ο Ναράντζης επιφορτίζεται όπως αποστείλη υμίν ένα κυτίον, όπερ περιέχει διάφορα, μικράς αξίας πράγματα, των οποίων ο κατάλογος μετά των υποδείξεων είναι εσώκλειστος εν τη παρούση επιστολή. Επιθυμώ όπως πεισθώσιν άπαντες διά το ενδιαφέρον, όπερ εγώ τρέφω, εις το να είμαι βέβαιος ότι με ενθυμούνται μετά στοργής και τρυφερότητας. Διέπραξα εν Ελβετία, φ.3v διά να παράσχω υμίν / απόδειξίν τινα υιικής υπακοής, μίαν μεγάλην θυσίαν χρόνου. Παρεχώρησα τέσσαρα μεγάλα χρονικά διαστήματα εις ένα Φλαμανδόν ζωγράφον. Έκαμεν ούτος το πορτραίτον μου, εις μεγάλας διαστάσεις, εις ελαιογραφίαν. Είναι μία εικών, καλώς επεξειργασμένη, ήτις δύναται να τύχη της προσοχής και ως έργον τέχνης. Θα αποσταλή τούτο εις την Κέρκυραν. Ελπίζω δε ότι θα φθάση κατά την 17ην Ιανουαρίου, ημέραν της εορτής του Αγίου Αντωνίου, ήτις είναι η εορτή υμών. Θα επεθύμουν να λάβω μέρος εις την εορτήν διά της εικόνος μου... Όπως θα λάβω μέρος διά της καρδίας, οπουδήποτε και αν ευρίσκωμαι.

Ιδού εσώκλειστος η επιστολή των Ελβετών προς τον Αυτοκράτορα, περί της οποίας έχω ομιλήσει προς υμάς. Ας παραμείνη, όμως μεταξύ των φίλων και της οικογενείας.

Εναγκαλίζομαι άπαντας. Δεν γράφω προς τον Βιάρον, ούτε προς τον Αυγουστίνον. Θα πράξω τούτο διά της ευκαιρίας του προξένου της Τεργέστης Πελεγκρίνι, όστις ευρίσκεται ενταύθα, και πρόκειται να αναχωρήση εντός ολίγων ημερών. Ελπίζω όθεν, ότι θα δυνηθώ να παράσχω καλυτέρας και πλέον θετικάς ειδήσεις περί των δημοσίων υποθέσεων ημών.

Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και εκείνην του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

97

No 022

Vienna, li 13/25 Novembre 1814

Il signor Foresti mi a recato le Sue lettere, e molti dettagli relativi alle persone ed alle cose che altamente mi interessano. Non lo ho veduto che una sola volta non potendo io stesso cercarlo, ed egli avendo gli affari suoi... Qui tutto va alla meglio, e non dubito che colla pacienza le cose nostre pure non prendano una lodevole direzione. Chiamo lodevole, quella che ci condurrà ad uno stato onorevole, tranquillo, e permanente. Credo che di misure provisorie ne abbiamo abbastanza. E che sarebbe tempo di dirsi oggi, quello che le nostre famiglie saranno dimani. Senza questa morale certezza nessuno stabilimento n(on) può essere nè buono nè durevole. Non Le dirò per anco che cose generali. Le particolari che ci riguardano essendo ancora nella sfera delle opinioni.... Detto questo degli interessi patrj; mi resta aggiungere que1 Sua Maestà quattro giorni fa, a avuto ancora la somma bontà, di darmi delle nuove testimonianze dell’ interesse che essa degna di accordare al nostro Paese, ed al suo destino. Nel mio particolare sono sempre più colmato delle sue grazie Imperiali, e troppo! troppo!... Ne quid nimis. In nessuna epoca non ho più sentito l’ importanza di questa verità. Pure non bisogna inquietarsi avanti tratto.... La mia salute è buona... quantunque molto affaticato dalle noje diplomatiche, e dal travaglio Dica al Agostino che farò tutto quello che potrà dipendere da me riguardo agli Albanesi ed a Mamunà, il quale qui si attrova. Sarà impiegato ma nel militare. S.M. n(on) vedendo volentieri un giovane avente grado militare, passar nel civile.

Pranzo sovente dal Metropolita, cioè tutte le volte che n(on) ci sono pranzi nojosi da ingojare. I buoni Greci da Trieste gli mandano pesce in savore2, e Mostras, il f(rate)llo, ci a portato abotaraghe, tutto questo fa le delicie dei nostri pranzi... e la lingua madre che si parla fra di noi. E le storie passate. E le speranze dell’avenire, e tutto quello in una parola che ci richiama ai patrj focolari, fa la nostra felicità presente. Preferisco la società del Metropolita a tutte le altre, ed è p(er) me giorno di festa quello che io posso passare da lui... Mi duole pertanto che appena una o due volte alla settimana posso goderne... La presente Le sarà trasmessa da Naranzi, al quale scrivo oggi. Egli

1. αντί che

2. savore: διάλυμα για τη συντήρηση ψαριών.