Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

Αρ. 21

Βιέννη, 17/29 Οκτωβρίου 1814

Απαντώ εις όλας τας ενταύθα ληφθείσας επιστολάς υμών. Eξικνούνται έως του αριθμού 047. Θα υπεισέλθω εις λεπτομερείας τινάς. Η παρούσα αφιχθήσεται υμίν διά της οδού της Τεργέστης. Ο Ναράντζης αναλαμβάνει τούτο. Θα ομιλήσω λοιπόν περί των πατρίων υποθέσεων. Θα ομιλήσω περί εκείνων της οικογενείας και περί των προσωπικών μου εν εκτάσει και άνευ αποσιωπήσεως και μυστηρίων. Εάν χίλιαι ευκαιρίαι ασφαλείς ήθελον παρουσιασθή, εγώ ομοίως θα επεθύμουν να έχω σαφείς ειδήσεις παρ’ υμών. Όταν απουσιάζωσιν αι πρώται, θα είναι και αι άλλαι βεβαίως υπονοούμεναι μάλλον ή διασαφηνισμέναι· καθ’ όσον τούτο απαιτεί η κατάστασις μου και αι πολλαί συνθήκαι, εκ των οποίων δυστυχώς;... η ηθική μου υπόστασις οφείλει να συντίθηται.

Αι ημέτεραι πάτριοι υποθέσεις: παραμένουν συνεχώς αναποφάσιστοι, αντιθέτως μάλιστα, διά να ομιλήσω καλυτέρα, και διά να ειπώ τα πάντα, δεν ετέθησαν εισέτι υπό εξέτασιν... Η Αγγλία θέλει υμάς επειδή μας κατέχει και διότι γνωρίζει να εκτιμά την σπουδαιότητα ημών εκ πολλών απόψεων. Η Γαλλία ομοίως θα ήθελεν ημάς. Εκ της κυβερνήσεώς της μάλιστα προήλθεν η ιδέα του Τάγματος της Μάλτας και της δυνατότητος όπως ανασυσταθή τούτο εις την νήσον ημών. Η Αυστρία, κατέχουσα την Δαλματίαν θα είχεν ωσαύτως την ματαιοδοξίαν να ανυψώση τους δύο αετούς επί του βράχου της Κερκύρας. Μη δυναμένη όμως να επιθυμή τα πάντα θα περιωρίζετο εις την επιθυμίαν της μη παραμονής ημών υπό Αγγλικήν κατοχήν. Η Ρωσία, απησχολημένη κατ’ αυτήν την στιγμήν δι’ ετέρων, μεγαλυτέρας σπουδαιότητος ζητημάτων δεν δύναται, δεν οφείλει ίσως, να ανακοινώση τας ιδικάς της εφ’ ημών επιδιώξεις. Η ανασύστασις της Δημοκρατίας υπό την προστασίαν της Ρωσίας θα εσήμαινεν την έναρξιν ενός πολέμου εναντίον της Τουρκίας. Η συνθήκη του Βουκουρεστίου, υπαγορευθείσα υπό των περιστάσεων και υπό της ανάγκης, στερεί την Ρωσικήν ναυσιπλοΐαν της ελευθέρας διελεύσεως εκ των Δαρδανελλίων. Η επάνοδος εφ’ ενός σημείου, τόσον ουσιώδους εξ αιτίας των Νήσων και ο εξοπλισμός των υπό των Ρώσων, θα ήτο ως να έθετεν εις άκαιρον ανακίνησίν τας Ανατολικάς Υποθέσεις και θα ευνοούσεν μίαν Ευρωπαϊκήν συμμαχίαν εναντίον της Ρωσίας. Η ανασύστασις της Δημοκρατίας άνευ μιας ουσιαστικής και ενεργητικής προστασίας θα ήτο ως να έχωμεν εγκαταλείψει αυτήν εν μέσω των δημοσίων ακαταστασιών, ως να έχωμεν θέσει αυτήν ουσιαστικώς υπό την κατοχήν των Άγγλων και ως να έχωμεν συμβάλει ώστε να αντιληφθώσιν ούτοι ότι τούτο συντελείται παρά την θέλησιν ημών. Το να πράξωμεν ώστε αυτή η προστασία να περιληφθή μόνον εις μίαν συνθήκην και να εξασφαλίσωμεν διά τας Νήσους μίαν ξένην παρουσίαν, θα ήτο το αυτό ως να ανοίγωμεν τας θύρας εις πάσας τας ξένας επιδράσεις, ως να αναπαραγάγωμεν τας

παλαιάς συγκρούσεις... και να παρέχωμεν την ευκαιρίαν διά νέας πολιορκίας και νέας καταστροφάς εις τον πρώτον κατά ξηράν ή θαλάσσιον πόλεμον... Αυταί είναι αι εκτιμήσεις και λαμβάνουν χώραν, οσάκις ανακύπτει το ζήτημα των υποθέσεων ημών... Είναι σπουδαίαι διά δύο λόγους και διά την ευτυχίαν των Νήσων και διά τας υποθέσεις του Αυτοκράτορος... Ο Αυτοκράτωρ έσχεν την καλωσύνην να ακροασθή πολλάς φοράς των μακρών παρεκβάσεων, τας οποίας έλαβον την άδειαν, να κάμω επί του θέματος τούτου. Μοι υπεσχέθη επ’ εσχάτως, ότι, όταν θα λάβη χώραν η συζήτησις περί των Νήσων θα με διέτασσεν να λάβω μέρος εις τας συζητήσεις και εις τας εργασίας... θα υποστηρίξω γενικώς, ότι οιαδήποτε και αν ήθελεν είναι η τύχη ημών, αύτη οφείλει να είναι κατά μεγάλον μέρος καθορισμένη και υπό της Ρωσικής παρεμβάσεως. Αμέσου ή εμμέσου δεν ενδιαφέρει. Μου φαίνεται θετικώτατος και ωφελιμώτατος τρόπος, εκείνος του να μη επιδιώκωμεν το αδύνατον. Θα ήτο εκ των αδυνάτων η ανασύστασις της Δημοκρατίας υπό τοιούτους όρους και τύπους, εν οις ευρέθη αύτη κατά την ειρήνην του Τίλσιτ. Και εάν αυτή η φ.1v δυνατότης υπήρχεν, υποστηρίζω / ότι ωσαύτως θα είμεθα υποχρεωμένοι να αισθανθώμεν συγχρόνως και τους κινδύνους και τας περιπλοκάς και τας ζημίας. Η προστασία της Ρωσίας, ως είπον, δεν δύναται να υπάρξη άνευ του προς την Τουρκίαν πολέμου. Και ο πόλεμος ούτος δεν είναι δυνατόν να μην είναι αντίθετος προς την Αγγλίαν... Η Δημοκρατία όθεν, μόλις αποκατασταθείσα θα καθίστατο εν πεδίον μάχης και δεν είναι δύσκολον να υπολογίσωμεν τα αποτελέσματα. Η τάξις του Τάγματος της Μάλτας είναι είς παραλογισμός, εφ’ όσον τούτο θεωρείται ως μία οργάνωσις θρησκευτική, ιπποτική ή μοναστική. Ως θρησκευτική δεν δύναται να συνυπάρξη εν μέσω ημών. Ως ιπποτική είναι μηδέν, καθ’ όσον στερείται των μέσων. Το ναυτικόν του Τάγματος θα ήτο βεβαίως ήσσονος σπουδαιότητος και εξ εκείνης, την οποίαν είχεν εν τω παρελθόντι το ναυτικόν του Βασιλέως της Νεαπόλεως. Ως μοναστική, νομίζω, ότι η Ευρώπη δύναται να υφίσταται και άνευ τούτου του κατ’ όνομα πλεονεκτήματος. Εάν πάλιν υπό το όνομα μιας ιπποτικής οργανώσεως επιζητείται η σύστασις πολιτικού τινος συστήματος, όπερ θα συνεδύαζεν τας βλέψεις των τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων Ρωσίας, Γαλλίας, Αγγλίας και Πρωσσίας προς τα πραγματικά συμφέροντα των κατοίκων των Επτανήσων, οίτινες είναι Έλληνες, έχουν θρησκείαν και θα έχουν Πατρίδα, θα εθεώρουν το πράγμα ως δυνατόν και πολύ ωφέλιμον... Περί τούτων ανεκοίνωσα τας ιδέας μου, οίτινες όμως προκαλούν την απέχθειαν εις τον Καρδινάλιον Κονσάλβι και άπασαν την παπικήν αντιπροσωπείαν, ήτις ενταύθα εργάζεται και διαπραγματεύεται. Πιστεύω όθεν, ότι η Ρωμαιοκαθολική και Γαλλική θεωρία δεν θα επιτύχη των σκοπών της. Εάν επιθυμώσιν να δώσουν τας Νήσους ως αντάλλαγμα εις κάποιον Νόμιμον Ηγεμόνα, πρέπει να εκτιμούν αυτόν ως εστερημένον δυνάμεως. Νυν ο Βασιλεύς της Σικελίας δεν

θέλει ημάς. Και καλώς πράττει... καθ’ όσον, πιστεύω, ότι ημείς δεν δυνάμεθα ούτε οφείλομεν να επιθυμώμεν να καταστώμεν επαρχίαι αυτού... Εάν εις ηγεμόνας προσκειμένους προς τον Ναπολέοντα... Θα εκερδίζαμεν ολίγα και πολλά ηθέλαμεν απολέση. Η Αγγλία δεν θα συγκατανεύση εις τούτο. Εάν δε συναινέση θα λάβη, εν πρώτη ευκαιρία, εκείνο όπερ πράγματι δεν ανήκει παρά μόνον εις αυτήν. Οποία δε είναι η δύναμις, ήτις δύναται να έχη βλέψεις επί των φρουρίων της Αδριατικής και της Μεσογείου... Και άνευ δυνάμεως και ισχύος οποίαν υπόστασιν θα εχωμεν ημείς παρά την ναυτικήν παντοδυναμίαν της Αγγλίας... Η αυτή σκέψις είναι η αρμόζουσα και εις την φιλόδοξον ιδέαν της Αυστρίας. Τί δύναται να πράξη αυτή δι’ ημάς; Και τί ημείς προς όφελος αυτής;... Η Αυστρία δεν θα αποκτήση ποτέ πολεμικόν ναυτικόν. Και το εμπορικόν ναυτικόν αυτής δεν θα υπάρξη παρά μόνον όταν θα θελήσουν τούτο οι Αγγλοι... Υπολογιζομένων πάντων τούτων, συμπεραίνω ότι η καλυτέρα κατάστασις ημών, ήθελεν είναι εκείνη κατά την οποίαν θα ηδυνάμεθα να είμεθα υπό την άμεσον κατοχήν της Αγγλίας, αλλ’ όμως συμφώνως προς τας δικαίας και συμφέρουσας εκείνας συνθήκας, εις τας οποίας η Ρωσία δύναται και οφείλει να συμβάλη.

Η πρότασις όμως αυτή δεν θα εκτεθή υπ’ εμού παρά μόνον όταν αι αιτήσεις, τας οποίας θα υποβάλω (συμφώνως προς το αποσταλέν μοι υπόμνημα της Γερουσίας) θα απορριφθώσιν κατηγορηματικώς. Και όταν θα αποδειχθή κατά τρόπον μη επιδεχόμενον αμφισβήτησιν ότι είναι η Αγγλία, εκείνη η δύναμις, εις ην οφείλομεν να ανήκωμεν... και επομένως συμφέρει ημίν να καθορίσωμεν τον τρόπον. Και ούτως να προστατεύσωμεν φ. 2 / τα πραγματικά συμφέροντα της Πατρίδος ημών. Αυταί είναι αι επιδιώξεις μου και προς την επιτυχίαν ενός τοιούτου σκοπού θα τείνουν αι προσπάθειαί μου... Εάν θα επιτύχω ή όχι... τούτο εξαρτάται εξ ενός πλήθους περίστάσεων και συνδυασμών, οίτινες δεν εξαρτώνται, ουδέ οφείλουσιν να εξαρτώνται εξ ημών. Ας εμπιστευθώμεν εις την Θείαν Πρόνοιαν και εις την αγαθήν προαίρεσιν της αυτού Μεγαλειότητος του Αυτοκράτορος. Και θα επιτύχωμεν... αρκετά περί των πατρίων υποθέσεων.

Περί των υποθέσεων της οικογένειας. Ο Μιντσιάκης οφείλει επί του παρόντος να έχη συντελέσει ώστε να λάβητε τα χρήματα· δεν θα παραλείψω και εν συνεχεία να ενδιαφερθώ ουσιαστικώς περί των υποθέσεων της οικογενείας. Παρέσχον υμίν τας αποδείξεις και ελπίζω ότι δεν δύναται να εγερθή ουδεμία αμφιβολία περί τούτου. Οιαδήποτε και αν ήθελεν είναι η πολιτική μοίρα της πατρίδος δεν θα ήθελα κατ’ ουδένα τρόπον να στηριχθώ επ’ αυτής διά να εξασφαλίσω την τύχην, την άνεσιν, την ευημερίαν της οικογενείας. Η καλυτέρα, εξ όλων των περιπτώσεων είναι εκείνη της ανεξαρτησίας. Διαγωγή, ενεργητικότης, εργασία... και προσωπική αξία, ιδού αι βάσεις, επί των οποίων θα ήθελον να στηρίξω την οικογενειακήν υπόστασιν ημών... Τα πλεονεκτήματα, άτινα δύνανται να προκύψουν εκ των περιστά-

σεων και εκ της εξωτερικής ευνοίας οφείλουν να είναι δευτερεύοντα και ως και τόσαι άλλαι ευκαιρίαι να ενισχύσουν τας προσωπικάς ημών ικανότητας... Διά τούτο οφείλομεν να εξασφαλίσωμεν την οικονομικήν κατάστασιν διά την χώραν, και δεν υπάρχει καλυτέρα εις τον κόσμον, ειμή εκείνη ήτις εγέννησεν ημάς... Εκάστη των άλλων είναι και θα είναι πάντοτε ξένη. Πρέπει να ζήση τις εν ξένη χώρα διά να γνωρίση πόσον και πόσον είναι αύτη δυσάρεστος. Ορμώμενος εκ της αρχής ταύτης και εκ ταύτης της πεποιθήσεως, είμαι αποφασισμένος να εργασθώ και δι’ εμέ και διά την οικογένειαν έχων ως βάσιν την ουσιαστικήν ταύτην έννοιαν... Προς τούτο, καθορισθείσης οριστικώς της προσωπικής μου τύχης, θα παρέχω ετησίως εις την οικογένειαν μίαν χρηματικήν ενίσχυσιν και θα λαμβάνω το θάρρος να υποδεικνύω εν καιρώ και τόπω, την χρήσιν ήτις θα εφαίνετο καλυτέρα εις εμέ... Θα ειπώ μίαν λέξιν ακόμη περί του θέματος των απογόνων, διά το οποίον υμείς οφείλετε δικαίως να ανυπομονήτε. Δεν είχα ούτε έχω μέχρι της ώρας ταύτης, ιδέαν τινά οριστικήν περί τούτου... Θα ηδυνάμην, ως και τόσοι άλλοι πράττουν, να συνάψω ένα γάμον συμφέροντος. Εθεώρησα πάντοτε τούτο ανάξιον ενός εντίμου ανδρός... Το ζην και ασωτεύειν δι’ εξόδοις της συζύγου είναι μία αναξιοπρέπεια, διά την οποίαν εγώ θα ήμην ανίκανος και διά τούτο δοξάζω την Θείαν Πρόνοιαν. Να λάβη τις σύζυγον εξ αισθήματος και να ζήση μετά γυναικός, ήτις όμως θα ήτο ωραία και θα είχεν τα κοσμήματα της καλής ανατροφής δεν είναι πλέον η ιδική μου περίπτωσις, όστις είμαι ήδη 38 ετών και έχω αποκτήσει μεγάλην εμπειρίαν των ανθρωπίνων πραγμάτων. Δεν είναι πλέον δυνατόν να επιτρέψω εις εαυτόν να νικηθή εξ ιδιοτροπίας τινός. Να νυμφευθώ ένεκα της λογικής και να παράσχω αυτήν την απόδειξιν της στοργής και της υπακοής προς τους γονείς, αυτή θα ήτο η μόνη ιδική μου φ. 2v περίπτωσις, ένεκα της οποίας θα επραττον τούτο. Όμως / εδώ πρόκεινται δύο μεγάλαι δυσκολίαι... Η πρώτη είναι η ηλικία μου, ήτις δεν είναι πλέον μικρά. Η δευτέρα είναι, ότι μία σύζυγος, αρμόζουσα εις εμέ, ο οποίος ευρίσκομαι εις την υπηρεσίαν του Αυτοκράτορος, δεν δύναται να είναι η σύζυγος, ήτις θα ήρμοζεν εις τας συνθήκας ημών, εν η περιπτώσει εγώ θα επεθύμουν να επανέλθω εις τους κόλπους της οικογενείας. Η ξένη ανατροφή και αι ημέτεραι πάτριοι συνθήκαι δεν συμφωνούν. Εγώ θα δυνηθώ μετ’ ευκολίας να επανέλθω εις τας παλαιάς συνήθειας και να αισθάνωμαι καλώς, κάλλιστα, ζων κατ’ αυτόν τον τρόπον... Μία, όμως, ξένη γυναίκα, εάν ήτο ενάρετος θα εθυσιάζετο, εάν δε δεν ήτο ενάρετος δεν θα εγένετο ποτέ σύζυγός μου. Η εκτίμησις αύτη συνετέλεσε πάντοτε ώστε να βλέπω εις τον γάμον, κατά την διάρκειαν της εν τη Ρωσία παραμονής μου, ένα ανυπέρβλητον εμπόδιον και να εγκαταλείπω την ιδέαν του γάμου, Οσάκις ούτος δεν μοι ήρεσεν... Νυν δεν δύναμαι να κάμω ούτε να υποβληθώ εις την ιδέαν της παραιτήσεως εκ της ελπίδος του να ζήσω εν μέσω της οικογενείας, διά να γηράσω και να αποθάνω εις ξένην γην και εκτός της πατρικής οικίας ... Εξετάζων όθεν, μετά της οφειλομένης

περισκέψεως τας δυσκολίας αυτάς και μη έχων εκ της πλευράς μου, ουδεμίαν κλίσιν προς τον γάμον, θα ετόλμων να παρακαλέσω όπως αποφασίση αυτόν εις εκ των αδελφών. Ο Βιάρος είναι γηραιότερος εμού. Όμως διατί ο Αυγουστίνος δεν θα ενυμφεύετο;... Περί του θέματος τούτου, όπερ δεν έχει σχέσιν προς την πολιτικήν, παρακαλώ υμάς Οπως μοι γράφητε λεπτομερώς... Υμείς δύνασθε να είσθε σταθερώς πεπεισμένος, ότι θα μου είναι αρεστόν να συμμορφωθώ πλήρως προς τας επιθυμίας υμών και προς εκείνας της σεβαστής μητρός.

Τί θα απογίνω μετά το Συνέδριον; Τούτο δεν το γνωρίζω... Αι υποθέσεις της Ελβετίας πρόκειται να τελειώσουν εις τούτο το σημείον. Εάν ο Αυτοκράτωρ θα ευαρεστηθή να αφήση εμέ εις την Ελβετίαν θα δυνηθώ να βοηθήσω ουσιαστικώς την οικογένειαν. Αι αποδοχαί μου έχουν ορισθή εις 10 χιλιάδας ρούβλια μετά της βελτιώσεως. Είναι, δηλαδή, περίπου πέντε χιλιάδες τζεκίνια. Υπολογιζομένης της αναλόγου δαπάνης διά την συντήρησίν μου και διά την οικίαν, ήτις οφείλει να είναι ανάλογος προς την θέσιν και τας απαιτήσεις αυτής, θα δύναμαι πάντοτε να κάμω μίαν αξιόλογον οικονομίαν. Και αυτή θα είναι προς όφελος της οικογενείας. Δύναμαι να επιτύχω μίαν εξάμηνον άδειαν και να έλθω εις την Κέρκυραν. Η ανατροφή των τέκνων της Στελλίνας δύναται ομοίως να εξυπηρετηθή υπ’ αυτής της καταστάσεως των πραγμάτων.

Φοβούμαι όμως ότι θα λάβω μίαν άλλην εγκατάστασιν. Δεν δύναμαι να σχηματίσω μίαν σαφή εικόνα, διότι ο Αυτοκράτωρ δεν εξηγήθη επί τούτου. Ηυδόκησεν να υπερπληρή εμέ πάντοτε διά της καλωσύνης Αυτού. Και να φ. 3 ενεργήση ώστε να εργάζωμαι υπό τους οφθαλμούς Αυτού / ικανοποιημένος βεβαίως διά την ειλικρίνειαν και διά την παρρησίαν μεθ’ ης γνωρίζω να ομιλώ προς αυτόν, επί πλέον ένεκα ευκολίας τινός, την οποίαν μοι παρέσχεν ο Θεός εις το να αντιλαμβάνωιμαι και να εκφράζω τας ιδέας μου, επί των υποθέσεων, δι’ ων ο Αυτοκράτωρ, τιμών εμέ, με επιφορτίζει. Είναι αληθές ότι ενασχολούμαι μετ’ αυτών περισσότερον των άλλων. Και ότι συχνάκις διέρχομαι τας εσπέρας μου, βηματίζων μόνος επί δύο και τρεις ώρας εν τω δωματίω μου. Πριν να ομιλήσω ή να γράψω, επιζητώ να κατανοήσω καλώς την υπόθεσιν και να σχηματίσω μίαν σαφή ιδέαν. Επιζητώ ωσαύτως να μην υποβάλω τας σκέψεις μου, συνδυάζων αυτάς προς προσωπικήν τινα υπόθεσιν. Και να μη συνδυάζω αυτάς παρά μόνον προς το μοναδικόν και μεμονωμένον συμφέρον της Υπηρεσίας της Αυτού Μεγαλειότητος.

Το να γνωρίση τις εκ του πλησίον τον Πρίγκιπα τούτον και να μην αγαπήση αυτόν τρυφερά ως έναν στενόν φίλον, τούτο είναι πράγμα αδύνατον... Είναι καλός ως είς άγγελος. Είναι τόσον μορφωμένος όσον δεν υπήρξαν ποτέ οι ισχυροί και οι μεγάλοι. Ομιλεί μετά μεγάλης ευκολίας και ευγλωττίας... Επιδεικνύει μεγάλην προσοχήν προς παν ό,τι τις του λέγει... και αγαπά τον διάλογον, όπως ο άνθρωπος, όστις αγαπά αυτόν διά να νικήση ή να νικηθή εν τη ανταλλαγή των απόψεων. Εάν ο Θεός θελήση να ευλογήση απάσας τας

Ιεράς και Θείας Αυτού επιδιώξεις, οι μεταγενέστεροι θα αναγείρουν προς τιμήν του ένα αιώνιον μνημείον. Και οι άνθρωποι θα ενθυμώνται πάντοτε τον Αλέξανδρον, ως θεμελιωτήν της ευτυχίας των... Περισσότερα δεν αρμόζουν περί του θέματος τούτου.

Επανερχόμενος εις τα ιδικά μου, ο Αυτοκράτωρ μοι είπεν επ’ εσχάτως: τελειώσατέ μου ταχέως τας υποθέσεις της Ελβετίας. Έχομεν πλέον σπουδαιοτέραν εργασίαν, εν η οφείλετε να βοηθήσητε εμέ. Οποία; Πού; Πώς; Πότε; Δεν το γνωρίζω... Θα ήτο δε υπερβολική τόλμη να ερωτήσω τούτο... Θα ακολουθήσω και επί τη ευκαιρία ταύτη την ίδιαν πορείαν, την οποίαν πάντοτε ηκολούθησα... Θα υπηρετήσω οπουδήποτε προορίζει εμέ, μετά του αυτού ζήλου και μετά της αυτής εντιμότητος. Ουδέν θα απαιτήσω. Και θα ικανοποιηθώ δι’ ο,τιδήποτε Διά του τρόπου τούτου έφθασα, εντός ολίγου χρόνου, εκεί όπου άλλοι δεν έφθασαν. Θα ήτο λανθασμένον μέτρον να επιζητήσω ετέραν τινά διεύθυνσιν... Συσταίνω εαυτόν εις τον Θεόν και εις την ευλογίαν των γονέων και δεν φοβούμαι τίποτα καθ’ όσον η συνείδησίς μου γνωρίζει καλώς να είναι ειλικρινής και πάλλευκος.

Ο Ναράντζης επιφορτίζεται όπως αποστείλη υμίν ένα κυτίον, όπερ περιέχει διάφορα, μικράς αξίας πράγματα, των οποίων ο κατάλογος μετά των υποδείξεων είναι εσώκλειστος εν τη παρούση επιστολή. Επιθυμώ όπως πεισθώσιν άπαντες διά το ενδιαφέρον, όπερ εγώ τρέφω, εις το να είμαι βέβαιος ότι με ενθυμούνται μετά στοργής και τρυφερότητας. Διέπραξα εν Ελβετία, φ.3v διά να παράσχω υμίν / απόδειξίν τινα υιικής υπακοής, μίαν μεγάλην θυσίαν χρόνου. Παρεχώρησα τέσσαρα μεγάλα χρονικά διαστήματα εις ένα Φλαμανδόν ζωγράφον. Έκαμεν ούτος το πορτραίτον μου, εις μεγάλας διαστάσεις, εις ελαιογραφίαν. Είναι μία εικών, καλώς επεξειργασμένη, ήτις δύναται να τύχη της προσοχής και ως έργον τέχνης. Θα αποσταλή τούτο εις την Κέρκυραν. Ελπίζω δε ότι θα φθάση κατά την 17ην Ιανουαρίου, ημέραν της εορτής του Αγίου Αντωνίου, ήτις είναι η εορτή υμών. Θα επεθύμουν να λάβω μέρος εις την εορτήν διά της εικόνος μου... Όπως θα λάβω μέρος διά της καρδίας, οπουδήποτε και αν ευρίσκωμαι.

Ιδού εσώκλειστος η επιστολή των Ελβετών προς τον Αυτοκράτορα, περί της οποίας έχω ομιλήσει προς υμάς. Ας παραμείνη, όμως μεταξύ των φίλων και της οικογενείας.

Εναγκαλίζομαι άπαντας. Δεν γράφω προς τον Βιάρον, ούτε προς τον Αυγουστίνον. Θα πράξω τούτο διά της ευκαιρίας του προξένου της Τεργέστης Πελεγκρίνι, όστις ευρίσκεται ενταύθα, και πρόκειται να αναχωρήση εντός ολίγων ημερών. Ελπίζω όθεν, ότι θα δυνηθώ να παράσχω καλυτέρας και πλέον θετικάς ειδήσεις περί των δημοσίων υποθέσεων ημών.

Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και εκείνην του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

97

No 022

Vienna, li 13/25 Novembre 1814

Il signor Foresti mi a recato le Sue lettere, e molti dettagli relativi alle persone ed alle cose che altamente mi interessano. Non lo ho veduto che una sola volta non potendo io stesso cercarlo, ed egli avendo gli affari suoi... Qui tutto va alla meglio, e non dubito che colla pacienza le cose nostre pure non prendano una lodevole direzione. Chiamo lodevole, quella che ci condurrà ad uno stato onorevole, tranquillo, e permanente. Credo che di misure provisorie ne abbiamo abbastanza. E che sarebbe tempo di dirsi oggi, quello che le nostre famiglie saranno dimani. Senza questa morale certezza nessuno stabilimento n(on) può essere nè buono nè durevole. Non Le dirò per anco che cose generali. Le particolari che ci riguardano essendo ancora nella sfera delle opinioni.... Detto questo degli interessi patrj; mi resta aggiungere que1 Sua Maestà quattro giorni fa, a avuto ancora la somma bontà, di darmi delle nuove testimonianze dell’ interesse che essa degna di accordare al nostro Paese, ed al suo destino. Nel mio particolare sono sempre più colmato delle sue grazie Imperiali, e troppo! troppo!... Ne quid nimis. In nessuna epoca non ho più sentito l’ importanza di questa verità. Pure non bisogna inquietarsi avanti tratto.... La mia salute è buona... quantunque molto affaticato dalle noje diplomatiche, e dal travaglio Dica al Agostino che farò tutto quello che potrà dipendere da me riguardo agli Albanesi ed a Mamunà, il quale qui si attrova. Sarà impiegato ma nel militare. S.M. n(on) vedendo volentieri un giovane avente grado militare, passar nel civile.

Pranzo sovente dal Metropolita, cioè tutte le volte che n(on) ci sono pranzi nojosi da ingojare. I buoni Greci da Trieste gli mandano pesce in savore2, e Mostras, il f(rate)llo, ci a portato abotaraghe, tutto questo fa le delicie dei nostri pranzi... e la lingua madre che si parla fra di noi. E le storie passate. E le speranze dell’avenire, e tutto quello in una parola che ci richiama ai patrj focolari, fa la nostra felicità presente. Preferisco la società del Metropolita a tutte le altre, ed è p(er) me giorno di festa quello che io posso passare da lui... Mi duole pertanto che appena una o due volte alla settimana posso goderne... La presente Le sarà trasmessa da Naranzi, al quale scrivo oggi. Egli

1. αντί che

2. savore: διάλυμα για τη συντήρηση ψαριών.

essendo già di ritorno a Venezia. I miei saluti, ed abbracj a tutti quanti. Imploro la benedizione dei genitori, e le preci dello sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

Αρ. 022

Βιέννη, 13/25 Νοεμβρίου 1814

Ο κύριος Φορέστης μοι εκόμισεν τας επιστολάς υμών και πολλάς λεπτομερείας σχετικάς προς πρόσωπα και πράγματα, άτινα με ενδιαφέρουν τα μάλα. Δεν είδα αυτόν παρά μίαν μόνον φοράν μη δυνάμενος εγώ να αναζητήσω αυτόν, και αυτός εξ άλλου έχων τας αυτού υποθέσεις... Εδώ τα πάντα βαίνουν καλώς και δεν αμφιβάλλω, ότι διά της υπομονής αι ημέτεραι υποθέσεις θα λάβουν ωσαύτως μίαν ευνοϊκήν εξέλιξιν. Ονομάζω ευνοϊκήν εκείνην, ήτις θα oδηγήση προς μίαν κατάστασιν εντιμον, ήρεμον και σταθεράν. Πιστεύω ότι προσωρινά μέτρα διαθέτομεν αρκετά. Θα ήτο δε επίκαιρον να ειπώμεν σήμερον, εκείνο όπερ αι οικογένειαι ημών θα είναι αύριον. Άνευ αυτής της ηθικής βεβαιότητας ουδεμία συγκρότησις δύναται να είναι καλή ουδέ διαρκής. Επί του παρόντος δεν θα σας ειπώ παρά μόνον γενικά πράγματα, καθ’ όσον τα λεπτομερή, άτινα αφορώσιν εις ημάς, δεν ευρίσκονται εισέτι παρά μόνον εις την σφαίραν της ανταλλαγής γνωμών... Ρηθέντος τούτου περί των πατρίων υποθέσεων, υπολείπεται μόνον να προσθέσω ότι η Αυτού Μεγαλειότης προ τεσσάρων ημερών, έσχεν πάλιν την καλωσύνην να μοι παράσχη νέας μαρτυρίας του ενδιαφέροντος, το οποίον αξιοι να παρέχη διά την Πατρίδα ημών και την τύχην αυτής. Όσον αφορά εις τας προσωπικάς μου υποθέσεις περιβάλλομαι πάντοτε, ολοέν και περισσότερον διά της Αυτοκρατορικής ευνοίας και καθ’ υπερβολήν! καθ’ υπερβολήν!... Ne quid nimis. Εις ουδεμίαν εποχήν δεν αντελήφθην καλύτερον την σπουδαιότητα της ρήσεως ταύτης. Δεν πρέπει βεβαίως να ανησυχώμεν εκ των προτέρων... Η υγεία μου είναι καλή... καίπερ αισθάνομαι πολύ κουρασμένος εκ των διπλωματικών ανιών και εκ της εργασίας... Είπατε εις τον Αυγουστίνον ότι θα πράξω παν ό,τι εξαρτάται εξ εμού διά τους Αλβανούς και τον Μαμωνάν, όστις ευρίσκεται εδώ. Θα ευρεθή υπηρεσία, όμως στρατιωτική, καθ’ όσον η Α.Μ. δεν βλέπει ευχαρίστως ένα νέον κατέχοντα στρατιωτικόν βαθμόν, να μεταταχθή εις δημοσίαν υπηρεσίαν.

Γευματίζω συχνάκις μετά του Μητροπολίτου, τουτέστιν όσας φοράς δεν υπάρχουν γεύματα ανιαρά, όπου πρέπει να παρακαθήσωμεν. Οι καλοί Έλληνες της Τεργέστης αποστέλλουν εις αυτόν ιχθύς εις άλμην και ο Μόστρας, ο

αδελφός, μας εφερεν αυγοτάραχον, όλα δε αυτά αποτελούν τας τέρψεις των γευμάτων ημών... καθώς και η μητρική γλώσσα, ήτις ομιλείται μεταξύ ημών και αι ιστορίαι του παρελθόντος και αι ελπίδες διά το μέλλον και παν ό,τι εν ενί λόγω ανακαλεί ημίν τας πατρίους εστίας, αποτελεί την παρούσαν ευτυχίαν ημών. Προτιμώ την συναναστροφήν του Μητροπολίτου, έναντι όλων των άλλων και αποτελεί δι’ εμέ, ημέραν εορτής εκείνη την οποίαν δύναμαι να διέλθω εις τον οίκον αυτού.. Με στενοχωρεί όμως το γεγονός ότι άπαξ ή δις της εβδομάδος δύναμαι να απολαμβάνω αυτής... Η παρούσα θα μεταβιβασθή υμίν διά του Ναράντζη, προς τον οποίον γράφω σήμερον. Ούτος ήδη επέστρεψεν εκ Βενετίας. Τους χαιρετισμούς μου και τους εναγκαλισμούς μου προς άπαντας. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

98

No 023

Vienna, li 25 9mbre / 7 Xmbre 1814

La presente la sarà trasmessa dal sig(nor) Constantino Mostras fratello dello secretarlo di Monsignore Ignazio. Rispondo a quella indirizzatami per mezzo del s(igno)r Colonelo Inglese sotto n(umer)o 050 contenente una per Naranzi. Prima di spedirgliela ne ho preso conoscenza, e mi fò un dovere di adempiere io steso le commissioni. Meno a Giocolata la quale n(on) puossi costà avere, e quella di Venezia essendo migliore. Scrissi all’ amico, ed ella la avrà da esso lui. Il sig(no)r Mostras a ricevuto quindi da me un abito per la sig(nor)a madre. Esso è di veluto operaro, legero, e convenevole all’ uso a cui essa vuol destinarlo. Almeno le leggi tutte della moda, e delle convenienze, cosi preferiscono. Spero quindi che essa vorrà agradire la buona volontà mia, e n(on) la cosa. Lo stesso sig(no)r Mostras Le spedirà innoltre un servizio di cristallj di cui la famiglia potrà servirsi p(er) molto tempo... Non è della primaria qualità, ma di uso giornaliero. Ho stimato inutile fare una grande spesa, parendomi fuori di proposito... D’ altronde n(on) essendo bene il dennaro in questo momento non lo avrei potuto. Vi saranno n(on) di meno dei bichieri da acqua di cristallo di Boemia, ed è di quella forma e solidità, che vorei voluto acquistare un servizio tutto intero da 24 personne, ma la spesa sarebbe stata fortissima... Sarà p(er) un’ altra volta.

Degli affari patrj n(on) ho gran cose a dirle... Avranno come spero

una fine lodevole e soddisfacente, e non semprami molto lontana. Sa rebbe fuori di proposito di. entrare in questo momento in dettagli. Lo farò quando saprò bene sotto qual giorno potranno essere presentati senza attendere nè molti, nè molto delicati riguardi. L’ Imperatore ci ama e ci predilige sempre egualmente... Ci farà tutto il bene che può dipendere dalla Sua intervezione, et dalla Sua Augusta benevolenza. Non ho p(er) anco veduto il Colonello Inglese. Passano i giorni come minuti secondi. E questa lettera la scrivo in gran fretta, che posso appena rilegerla. Non è che si occupa tutto il tempo utilmente. Ma egli è che dalle somme di inutilità derivano talvolta delle utili conseguenze... Con questo ho detto tutta la vita che qui passa... Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati e inpoti. Desidero sapere arrivata la spedizione che feci con Naranzi. Mi raccomando sempre alle preci dello sacromonaco Simeone ed alla benedizione dei genitori.

Il figlio Giovanni

Αρ. 023

Βιέννη, 25 Νοεμβρίου / 7 Δεκεμβρίου 1814

Η παρούσα θα διαβιβασθή υμίν υπό του κυρίου Κωνσταντίνου Μόστρα, αδελφού του γραμματέως του Μητροπολίτου Ιγνατίου. Δι’ αυτής απαντώ προς εκείνην την επιστολήν, την διαβιβασθείσαν διά του κυρίου Άγγλου Συνταγματάρχου, υπ’ αριθ. 050, και περιέχουσα επιστολήν διά τον Ναράντζην. Προτού να αποστείλω αυτήν έλαβον γνώσιν εκείνης και εκτελώ εγώ το καθήκον να εκπληρώσω τας παραγγελίας εκτός εκείνης, ήτις αφορά εις την σοκολάταν, την οποίαν δεν δύναμαι να εύρω εδώ και επειδή εκείνη της Βενετίας είναι καλυτέρα. Έγραψα προς τον φίλον και θα λάβητε αυτήν εξ εκείνου. Ο κύριος Μόστρας έλαβεν όθεν παρ’ εμού ένα φόρεμα διά την σεβαστήν μητέρα. Τούτο είναι εξ επεξεργασμένου βελούδου, ελαφρύ και ανάλογον προς την χρήσιν, διά την οποία η μήτηρ το προορίζει. Τουλάχιστον αυτά επιβάλλουν οι νόμοι της μόδας και της ευπρεπείας. Ελπίζω όθεν, ότι η μήτηρ θα θελήση να δεχθή ευχαρίστως την εμήν καλήν θέλησιν και όχι το πράγμα. Ο αυτός κύριος Μόστρας θα αποστείλη υμίν επί πλέον ένα σερβίτσιο εκ κρυστάλλου, το οποίον θα δυνηθή η οικογένεια να χρησιμοποιήση επί πολύ χρόνον... Δεν είναι αρίστης ποιότητας, αλλά διά καθημερινήν χρήσιν. Εξετίμησα ως ανώφελον να εξοδεύσω πολλά χρήματα, επειδή το εθεώρησα εκτός των προθέσεων ημών... Εξ άλλου μη ευρισκόμενος εις καλήν οικονομικήν κατάστασιν κατ’ αυτήν την στιγμήν, δεν θα ηδυνάμην. Ουχ ήττον θα υπάρχουν ποτή-

ρια του νερού εκ κρυστάλλου της Βοημίας τα οποία είναι τοιούτου σχήματος και τοιαύτης ποιότητος ώστε θα επεθύμουν να αποκτήσω ένα σερβίτσιο πλήρες διά 24 ατομα, η δαπάνη όμως ήθελεν είναι υψηλοτάτη.... Θα γίνη, άλλην φοράν.

Περί των πατρίων υποθέσεων δεν έχω να σας ειπώ σπουδαία πράγματα... Θα λάβουν, ως ελπίζω, ένα έντιμον και ικανοποιητικόν τέλος, το οποίον δεν μου φαίνεται πολύ μακρυνόν. Θα ήτο ανεπίκαιρον να υπεισέλθω κατ’ αυτήν την στιγμήν εις λεπτομερείας. Θα πράξω τούτο, όταν θα γνωρίζω καλώς την ημέραν, κατά την οποίαν θα είναι δυνατόν να παρουσιαστούν αυταί, χωρίς να τας αναμένουν ούτε πολλαί ούτε λεπτολόγοι θεωρήσεις. Ο Αυτοκράτωρ αγαπά και υπεραγαπά ημάς πάντοτε ομοίως... Θα πράξη δι’ ημάς παν το καλόν, όπερ δύναται να εξαρτηθή εκ της παρεμβάσεως Αυτού και εκ της Σεπτής Αυτού ευμενείας. Δεν ειδον εισέτι τον Άγγλον Συνταγματάρχην. Διέρχονται αι ημέραι ως δευτερόλεπτα. Γράφω δε την παρούσαν επιστολήν εν τοιαύτη σπουδή, ώστε μόλις δύναμαι να την αναγνώσω διά δευτέραν φοράν. Δεν σημαίνει τούτο ότι άπας ο χρόνος ημών διατίθεται επωφελώς. Όμως συμβαίνει ενίοτε ότι εκ των ανωφελών υποθέσεων προκύπτουν επωφελείς συνέπειαι... Δι’ αυτών είπον όλην την ζωήν, την οποίαν εδώ διάγομεν... Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Επιθυμώ πάντοτε να πληροφορηθώ αφιχθείσαν την αποστολήν, την οποίαν έκαμα διά του Ναράντζη. Συσταίνω εαυτόν πάντοτε εις τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος και εις την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

99

Vienna, 30 Novembre / 101 Decembre 1814

Non potendo personalmente portarle le mie felicitazioni, ella le accolga dal mio ritratto. Fò voti sinceri e cordiali affincchè ella abbia lunga vita, salute, contentezza. I di Lei figli metteranno ogni studio per meritare la di Lei soddisfazione. Io più di tutti, percchè più di tutti in grado di riconoscere e di apprezzare quanto Le devo. Mi accordi la paterna benedizione.

Il figlio Giovanni

1. λανθασμένη ημερομηνία

Βιέννη, 30 Νοεμβρίου / 10 Δεκεμβρίου 1814

Μη δυνάμενος εγώ προσωπικώς να απευθύνω προς υμάς τας φιλοφρονήσεις μου, δεχθήτε υμείς αυτάς διά του πορτραίτου μου. Εύχομαι ειλικρινώς και εγκαρδίως όπως έχητε μακράν ζωήν, υγείαν και ευτυχίαν. Τα τέκνα υμών θα καταβάλουν κάθε προσπάθειαν διά να επιτύχουν την ικανοποίησιν υμών. Εγώ πλέον των άλλων, επειδή πλέον των άλλων είμαι εις θέσιν να αναγνωρίζω και να εκτιμώ εκείνο, όπερ οφείλω υμίν. Παράσχητέ μοι την πατρικήν ευλογίαν.

Ο υιός Ιωάννης

100 1

No 23

Vienna, 30 Decembre 1814 /11 Gennajo 1815

Sia felice l’ anno nuovo alla famiglia. Conservi in salute il Suo Capo; e sia ferace di prosperi eventi alla Patria. Questi voti da cuore filiale portati al Cielo, sieno accolti dall’ altissimo, e tornino grati alla benevolenza dei genitori, e delli concit(t)adini. Se mai le speranze di vederle esaudite furono migliori, lo sono in questo momento, ove tutto concore a promettere non lontana la conciliazione dei grandi interessi dai quali pure i piccioli dipendono. Spero fra breve di vedere aperta sui nostri la discussione. La spero facile, e non sfavorevole allo stabilimento per noi di una onorevole, tranquilla, e prospera esistenza. Da questi cen(n)i ella può comprendere come anticipate sieno tutte le nuove che si spargono e delle quali fanno menzione le Sue lettere segnate 052, 053, giuntemi avanti jeri pel mezzo del s(igno)r Sograffo di Trieste. E ad esso che indirizzo la presente. A proposito di nuove esagerate, ella ne sentirà forse sul conto mio; nulla di nuovo. Sempre eguale la benevolenza della quale mi colma Sua Maestà. Ultimamente a degnato di accordarmi nuovi testimonj, beneficando Mamunà di un’ ampia gratificazione, collocandolo avantaggiosamente all’ armata .. Onorando Mustoxidi il nostro istoriografo della croce di S(anto) Vladimiro della 4 classe e Naranzi di quella si S(ant)a Anna della s(econ)da·

1. Η επιστολή αυτή έπρεπε να είχε πάρει αρίθμηση 101 γιατί είναι προγενέστερη από την κανονική 101.

Il rescritto di cui è accompagnata la prima dirigesi principalmente a incoragire i buoni studj, e le opere utili alla Patria nostra... Voglio lusingarmi che le picciole invidie non troveranno a ridire. Lo spero almeno... Quanto agli Albanesi ed agli altri ufficiali che hanno indirizzato delle lettere a S.M. verrà il tempo in cui saranno prese in considerazione... bisogna prima che della sorte nostra sia deciso. La prego intanto di voler persuadere e gli uni, e gli altri, che i loro interessi, sono miei proprj. Non sapendo separare un instante le cose patrie da quelle che riguardano il più essenzialmente la mia propria essistenza. Sento con vera soddisfazione l’ opportunità del picciolo soccorso pecuniario giuntole pel canale di Minziakj. Aspetto egualmente l’ avviso del ricevimento delle spedizioni che Le feci da Vienna. La prima con Naranzi. La s(econ)da col f(rate)llo del s(igno)r Mostra... È qui arrivato dall’ Italia Marchetto Bulgari. Esso mi diede le nuove personali della di Lei salute, e di quella di tutti quanti. La prego di ricordare i miei cordiali saluti, all’ amico Baltaghi, a Capadoca, ed al s(igno)r Cav(alier) Lefcochilo. Baccio le mani alli zij et zie. Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati, e nipoti. Imploro la benedizione dei genitori, e le preci del sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

Αρ. 023

Βιέννη, 30 Δεκεμβρίου 1814 / 11 Ιανουαρίου 1815

Ας είναι ευτυχές το νέον έτος διά την οικογένειαν. Ας διατηρήση υγιή τον αρχηγόν αυτής· ας είναι πλήρες ευτυχών γεγονότων διά την πατρίδα. Αι εγκάρδιοι αυταί υιικαί ευχαί, υψούμεναι έως τον Ουρανόν, είθε να εισακουσθώσιν υπό του Υψίστου και να αποβώσιν ευχάριστοι διά την ευτυχίαν των γονέων και των συμπολιτών. Εάν αι ελπίδες του να ιδώμεν αυτάς πραγματοποιημένες υπήρξαν κάποτε άριστοι, αυτό συμβαίνει κατ’ αυτήν την στιγμήν, καθ’ ην τα πάντα συντρέχουν εις το να υπόσχωνται όχι μακρυνήν την συνδιαλλαγήν των μεγάλων συμφερόντων, εκ των οποίων εξαρτώνται ωσαύτως και τα μικρά. Ελπίζω ότι εντός ολίγου θα ιδώ αρχομένην την συζήτησιν περί των υποθέσεων ημών. Ελπίζω αυτήν ευχερή και όχι δυσμενή διά την εγκατάστασιν εν ημίν μιας πολιτικής καταστάσεως εντίμου, ηρέμου και ευτυχούς. Εκ των σημειώσεων τούτων, υμείς δύνασθε να αντιληφθήτε οπόσον ανεπίκαιροι υπήρξαν πάσαι αι διαδοθείσαι φήμαι, ας μνημονεύουν αι δύο υπ’ αριθ. 052, 053 επιστολαί υμών, αφιχθείσαι εχθές μέσω του κυρίου Ζωγράφου της Τεργέστης. Προς τον ίδιον κύριον διευθύνω την παρούσαν επιστολήν. Σχε-

τικώς προς τας υπερβολικάς ειδήσεις, πιθανώς υμείς να ακούσητε παρομοίας και περί εμού· ουδέν το νεώτερον. Είναι πάντοτε ίδια η ευμένεια, δι’ ης τιμά εμέ η Αυτού Μεγαλειότης. Επ’ εσχάτως ηυδόκησεν να μοι παραχωρήση νέας μαρτυρίας, ευεργετών τον Μαμωνάν δι’ ενός μεγάλου ευεργετήματος, εγκαθιστών αυτόν εις πλεονεκτικήν στρατιωτικήν υπηρεσίαν... τιμών τον Μουστοξύδην, τον ιστοριογράφον ημών, διά του σταυρού του Αγίου Βλαδιμήρου της 4ης τάξεως και τον Ναράντζην δι’ εκείνου της Αγίας Άννης της δευτέρας τάξεως. Η Βασιλική αναφορά, ήτις συνοδεύει την πρώτην απονομήν, προυτίθεται κυρίως όπως ενθαρρύνη τας καλάς σπουδάς και τα επωφελή διά την πατρίδα ημών έργα... Επιθυμώ να ελπίζω τουλάχιστον... Όσον αφορά τους Αλβανούς και εις τους άλλους αξιωματικούς, οίτινες απέστειλαν επιστολάς προς την Α.Μ. θα έλθη ο καιρός, εν ω ήθελον ληφθή υπ’ όψιν... πρέπει πρώτον να αποφασισθή περί της τύχης ημών. Παρακαλώ υμάς, όπως εν τω μεταξύ θελήσητε να βεβαιώσητε και αυτούς και τους άλλους ότι τα συμφέροντα αυτών είναι και ιδικά μου. Μη γνωρίζων να διαχωρίζω, ούτ’ επί στιγμήν, τας πατρίους υποθέσεις εξ εκείνων, αίτινες αφορώσιν πλέον ουσιαστικώς εις την ιδίαν μου ύπαρξιν. Πληροφορούμαι μετ’ αληθούς ικανοποιήσεως το επίκαιρον της αφίξεως της μικράς χρηματικής αρωγής, ήτις αφίχθη μέσω του Μιντζιάκη. Αναμένω ομοίως την είδησιν της λήψεως των αποστολών, άτινας απέστειλον από την Βιέννην. Την πρώτην διά του Ναράντζη. Την δεοτέραν διά του αδελφού του κυρίου Μόστρα... Αφίχθη ενταύθα εξ Ιταλίας ο Μαρκέτος Βούλγαρης. Ούτος μοι παρέσχεν τας προσωπικάς υμών ειδήσεις περί της υγείας υμών και εκείνης απάντων των άλλων. Παρακαλώ υμάς, όπως υπενθυμίσητε τους εγκαρδίους μου χαιρετισμούς προς τον φίλον Μπαλτάγκι, τον Καπάδοκαν και προς τον Ιππότην κύριον Λευκόκοιλον. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

101

No 024

Vienna, 24 Decembre 1814 / 4 Gennajo 1815

Accompagna la presente la lista dei bicchieri e caraffe da tavola spediti già per la via di Trieste. Il signor Mostra se n’ è incaricato ed è dallo stesso che ella riceverà anco questa lettera. Sono senza di lei nuove.

Le ultime giuntemi sono quelle che Viaro mi mandò per la via di Napoli, alle quali risposi con poche linee avanti jeri. Sempre gli affari nostri sono in stagnazione, dipendendo da combinazioni più interessanti, delle quali i ministri si occupano, e colla più salda probabilità di buon successo... Non agiungerò quindi nulla su di noi, nulla potendo avanzare. Le buone e generose dei posizioni sono sempre le stesse. E quindi uopo è sperare. Il giovine Foresti è venuto, e viene vedermi spesso... È benissimo intenzionato, e dal canto suo facendo convenevolmente il suo dovere; e servendo con tutto il zelo la sua corte, non diserve in nessun rapporto il nostro paese. Mamunà il giovane il quale a voluto decidersi per la cariera del servizio attivo, a intrapreso il militare, nessun’ altro n(on) potendogli convenire. Ottenne una gratificazione di 300 zecchini, ed il soldo del viaggio, p(er) mettersi in grado di passare all’ armata. Dal canto mio feci quanto poteva dipendere da me p(er) essergli utile. Spero che mi renderei giustizia. Va fra qualche giorno a mettersi sotto gli ordini del Maresciallo Barclaj di Tollj, al quale lo raccomando. Avrei voluto poter essere egualmente utile agli altri ufficiali Albanesi, ed ai nostri... Quello che n(on) si è potuto fare fin’ ora, si farà forse in appresso. Vedendo taluno dei capi degli uni, o degli altri, la prego di tranquilizarsi su di questo, e di assicurarli che mi stimarò ben felice, se potrò dare ad’ essi una testimonianza vera di amicizia ed di patrio interesse. Non scrivo in particolare ad Agostino, ed a Viaro, poicchè il tempo mi manca, ed appena posso scrivere in gran fretta la presente. Abbraccio tutti; imploro la benedizione dei genitori, e le preci del sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

Αρ. 024

Βιέννη, 24 Δεκεμβρίου 1814 / 4 Ιανουαρίου 1815

Την παρούσαν επιστολήν συνοδεύει και κατάλογος των ποτηρίων και των επιτραπεζίων φιαλών, τα οποία έχουν αποσταλή ήδη, διά της οδού της Τεργέστης. Ο κύριος Μόστρας επιφορτίζεται προς τούτο· διά του ιδίου θα λάβητε υμείς ωσαύτως και αυτήν την επιστολήν. Στερούμαι ειδήσεων υμών. Αι τελευταίαι αφιχθείσαι ήσαν εκείναι, ας απέστειλεν ο Βιάρος μέσω της Νεαπόλεως και εις τας οποίας απήντησα εχθές δι’ ολίγων γραμμών. Αι ημέτεραι υποθέσεις ευρίσκονται εν στασιμότητι, ως εξαρτώμεναι εκ συνδυασμών πλέον σπουδαιο-

τέρων, μετά των οποίων ενασχολούνται οι Υπουργοί, μετά της πλέον βεβαίας πιθανότητας διά καλήν επιτυχίαν... Δεν θα προσθέσω όθεν, ουδέν επ’ αυτών, καθ’ όσον ουδέν δύναμαι να προΐδω. Αι καλαί και ευνοϊκαί καταστάσεις παραμένουν πάντοτε αι αυταί. Είναι όθεν, πρέπον να ελπίζωμεν. Ο νεαρός Φορέστης ήλθεν και έρχεται συχνάκις και βλέπει εμέ... Έχει τας καλυτέρας των προθέσεων και από το μέρος του, εκπληρών πρεπόντως το καθήκον αυτού και υπηρετών μεθ’ όλου του ζήλου αυτού την Αυλήν του, δεν βλάπτει κατ’ ουδένα τρόπον την πατρίδα ημών. Ο νεαρός Μαμωνάς, όστις απεφάσισεν να σταδιοδρομήση εν τη υπηρεσία, επέλεξεν την στρατιωτικήν καθ’ όσον ουδεμία άλλη ηδύνατο να συμφέρη αυτώ. Επέτυχεν ένα δώρον εκ 300 τζεκινίων και τα έξοδα του ταξιδίου διά να δυνηθή να φθάση εις το στράτευμα. Εκ της ιδικής μου πλευράς έπραξα παν ό,τι εξηρτάτο εξ εμού ώστε να είμαι επωφελής δι’ αυτόν. Ελπίζω ότι αυτός θα με κρίνη δικαίως. Αναχωρεί εντός των ημερών διά να τεθή υπό τας διαταγάς του Στρατάρχου Μπαρκλάϊ Ντε Τόλλυ, εις τον οποίον συσταίνω αυτόν. Θα επεθύμουν όπως είμαι ομοίως επωφελής και διά τους άλλους Αλβανούς αξιωματικούς και διά τους ημετέρους.... Εκείνο, όπερ δεν κατέστη δυνατόν να πραγματοποιηθή μέχρι τούδε πιθανώς θα πραγματοποιηθή προσεχώς. Οταν συναντήσητέ τινα εκ των αρχηγών και των πρώτων και των δευτέρων, παρακαλώ υμάς να τον καθησυχάσητε και να τον βεβαιώσητε ότι θα εκτιμήσω εαυτόν ως πολύ ευτυχή, εάν θα δυνηθώ να παράσχω αυτοίς μίαν αληθή απόδειξιν της φιλίας και του πατρίου ενδιαφέροντος. Δεν γράφω ιδιαιτέρως προς τον Αυγουστίνον και προς τον Βιάρον, καθ’ όσον ο χρόνος μου λείπει και μετά βίας δύναμαι να γράψω εν μεγάλη σπουδή την παρούσαν. Εναγκαλίζομαι άπαντας, επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

102

Vienna, li 24 Febrajo/8 Marzo 1815

Naranzi a avuto la bontà di trasmettermi i numeri 056, 057. Questa le sarà egualmente indirizzata dallo stesso amico a cui la raccomando. La lettera che ella desidera conoscere, quella cioè che la Dieta Svizzera a indirizzato all’ Imperatore, e di cui si tratta dell’ opera mia, la ho trasmessa sino dal mese di Decembre in un pachetto di cui Naranzi è stato portatore sino a Trieste, ed il quale Le sarà certamente arrivato, poicchè accompagnava effetti che avevo allora destinato alla

famiglia, ed amici. Manco di quel riscontro, come dei successivi che accompagnavano vetri, ed il velluto per la sig(nor)a madre. Mi è gratissimo sapere l’ utilità del picciolo sussidio rimessole da Minziakj. Prima di partire da Vienna, quando saprò definitiv(ament)e del mio destino particolare, e di quello della Patria cercherò di venire ancora in soccorso della famiglia come e p(er) quanto potrò. Tutto questo sarà deciso fra breve, n(on) vi essendo più ragione di ritardi ulteriori, o molto lontani. Le circostanze che possono parere ai molti difficili a conciliarrsi, si riducono alla fine le più favorevoli, e le più feconde in utili combinazioni.

Nessun timore di invidia o di gelosia può avermi fatto riguardare come eccessive le grazio di S.M. Esse non consistono in segni esteriori... Ma bensì nella progressiva bontà colla quale S.M. degna impiegarmi in affari che escono dalla sfera che mi concerne nella qualità di suo ministro in Svizzera... Lunghi dall’ esserne come accaderebbe a più d’ uno inebriato di gioja o di amor proprio, sono penetrato di riconnoscenza verso il Magnanimo Principe, e dolente di non poter rispondere per la parvità dei mezzi miei, e p(er) infinite altre considerazioni, all’ eminenza di tale e tanta destinazione. Essa è del momento ed occasionale. Quello che mi farebbe più dolente sarebbe la possibilità di vederla convertita in destinazione permanente. Ed è in questo unico e solo senso, che ella deve comprendere il troppo ed il detto Latino che in altra mia Le scrissi... ne quid nimis. Quello di cui io posso assicuararla si è che senza farmi nessuna nessunissima illusione cerco, e cercherò sempre di tenermi in quella sferra ove cadauno deve e può più facilmente trovarsi, nella sua vera linea di direzione. L’ uomo essendo al morale ciò che i corpi sono1 fisicamente. Tolti dalla loro linea di gravitazione non restano più saldi, ma cadono, e rottolano... Fermo ed inalterabile in questo principio, chino il capo, alla volontà suprema del Principe, e mi raccomando constantomente alla prottezione del Cielo, ed alla benedizione dei genitori. Non dirò di più dettagli sulle cose che ci riguardano particolarmente. Voglio dire quelle della Patria nostra. Saranno decise, e sarò ascoltato. Sono intanto consolatissimo di sapere che lo stato attuale è soddisfacente, e che la famiglia non ha che motivi di soddisfazione.

φ.1v / Scriverò più a lungo fra breve, dovendo indirizare a Viaro un voluminoso pacchetto che gli è indirizzato nella sua qualità di secretano dell’ Academia, dall’Academia di Copenaghe. In tale occasione darò anch’io alla nostra Accademia una picciola memoria dalla quale potrassi ritirare sommo vantaggio, se una volta, i nostri norranno far cose piut-

1. Πιθανή ανάγνωση

tosto che frasi. Farò conoscere i mezzi pei quali potrassi introdurre da noi lo stabilimento delle scuole pratiche di agricoltura che esistono in Svizzera, e delle quali ho fatto un esame diligente. Bisogna p(er) altro che io abbi il tempo di occuparmene... Per ora questo mi manca. La mia salute è buona. Essa si sostiene malgrado il lungo lunghissimo star seduto, ed il travaglio mentale.

Sono impaciente di avere nuove dalla famiglia. Intanto i miei cordiali saluti a tutti quanti. Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e nipoti. Baccio le mani ai zij e zie. Imploro ancora la benedizione dei genitori, e quella dello sacromonaco nostro. Abbiamo fatto qui il carnevale coll’ Arcivescovo, e seco lui pranzerò giovedì, cioè dimani· è l’ ultimo giorno di carnevale. Preferisco la sua tavola greca, a tutte le tavole magnifiche dei ministri e dei principi.

Il figlio Giovanni

Βιέννη, 24 Φεβρουαρίου f 8 Μαρτίου 1815

Ο Ναράντζης έσχεν την καλωσύνην να μοι αποστείλη τας υπ’ αριθ. 056, 057 επιστολάς υμών. Η παρούσα θα διευθυνθή προς υμάς υπό του αυτού φίλου, προς τον οποίον εμπιστεύομαι αυτήν. Η επιστολή, την οποίαν επιθυμείτε υμείς να γνωρίσητε, τουτέστιν εκείνην, την οποίαν η Ελβετική Δίαιτα απηύθυνεν προς τον Αυτοκράτορα, και εν τη οποία γίνεται λόγος διά το έργον μου, απεστάλη υπ’ εμού από του μηνός Δεκεμβρίου, εντός ενός δέματος, του οποίου κομιστής έως την Τεργέστην ήτο ο Ναράντζης, και το οποίον βεβαίως αφιχθήσεται υμίν, καθ’ όσον εσυνώδευεν αντικείμενα, άτινα προορίζω διά την οικογένειαν και τους φίλους. Στερούμαι απαντήσεως δι’ αυτήν καθώς και διά τας επομένας, αίτινες εσυνώδευον τα υαλικά και το βελούδον διά την σεβαστήν μητέρα. Είναι δι’ εμέ τα μάλα ευχάριστον να γνωρίζω την χρησιμότητα της μικράς βοήθειας, της διαβιβασθείσης διά του Μιντσιάκη. Προτού αναχωρήσω εκ της Βιέννης, όταν θα γνωρίζω οριστικώς περί της ιδιαιτέρας τύχης μου και περί εκείνης της πατρίδος, θα επιδιώξω όπως εκ νέου έλθω εις συνδρομήν της οικογενείας όπως και όσον δυνηθώ. Πάντα ταύτα θα αποφασισθούν εντός βραχέος χρόνου, καθ’ όσον δεν υπάρχουν πλέον λόγοι περαιτέρω καθυστερήσεων η είναι λίαν απόμακροι. Αι περιστάσεις, αίτινες παρουσιάζονται εις τους πολλούς ως δυσκόλως συνδιαλλασσόμεναι... εις το τέλος καθίστανται αι πλέον ευνοϊκαί και αι πλέον γόνιμοι δι’ επωφελείς συνδυασμούς.

Ουδείς φόβος φθόνου η ζηλοτυπίας δύναται να συντελέση ώστε να θεωρώ ως υπερβολικήν την ευαρέσκειαν της Α.Μ. Αύτη δεν συνίσταται εις εξω-

τερικάς εκδηλώσεις... αλλά βεβαίως εις την ολοέν αυξανομένην εύνοιαν, δι’ ης η Α.Μ. ευδοκεί να επιφορτίζη εμέ δι’ υποθέσεων, αίτινες εξέρχονται εκ της σφαίρας των υποθέσεων εκείνων, τας οποίας συγχωρεί εις εμέ η ιδιότης μου, του Υπουργού Αυτού εν Ελβετία.... Μακράν του να καταστώ, ως θα ήθελεν συμβή, ως εις μεθυσμένος υπό της χαράς και της φιλαυτίας, διακατέχομαι υπό ευγνωμοσύνης προς τον Μεγάθυμον Πρίγκιπα και θλίβομαι διότι δεν δύναμαι να ανταποκριθώ, ένεκα της πενιχρότητος των δυνατοτήτων μου, και δι’ απείρους ετέρους λόγους, εις το ύψος τοσαύτης και τοιαύτης αποστολής. Αυτή είναι στιγμιαία και συμπτωματική. Εκείνο, όπερ θα έθλιβεν εμέ περισσότερον θα ήτο η πιθανότης να ιδώ αυτήν μεταβαλλομένην εις σταθεράν θέσιν. Είναι δε αυτή η έννοια, υπό την οποίαν υμείς δύνασθε να αντιληφθήτε το καθ’ υπερβολήν και το λατινικόν ρητόν, όπερ εις άλλην επιστολήν μου σας έγραψα... ne quid nimis. Εκείνο περί του οποίου εγώ δύναμαι να διαβεβαιώσω υμάς είναι, ότι εγώ χωρίς να έχω ουδέ την ελαχίστην αυταπάτην επιζητώ και θα επιζητήσω πάντοτε να παραμένω εις εκείνην την σφαίραν, εν η οφείλει τις και δύναται ευκόλως να ευρίσκηται, εις την ορθήν γραμμήν διευθύνσεως. Διότι ο άνθρωπος εξ ηθικής απόψεως είναι ότι τα σώματα εκ φυσικής. Μετακινούμενα δηλαδή, από του κέντρου της βαρύτητάς των δεν παραμένουν σταθερά πλέον, αλλά πίπτουν και κατατρακυλούν... Σταθερός και αμετάβλητος, επί της γραμμής ταύτης, κλίνω την κεφαλήν ενώπιον της ανωτάτης θελήσεως του Πρίγκιπος και συνιστώ εαυτόν σταθερώς εις την προστασίαν του Θεού και εις την ευλογίαν των γονέων. Δεν θα εκθέσω επί πλέον λεπτομερείας περί της Πατρίδος ημών. Θα αποφασισθώσιν και θα είσακουσθώ. Εν τω μεταξύ αισθάνομαι μεγάλην παραμυθίαν, πληροφορούμενος ότι η παρούσα κατάστασις είναι ικανοποιητική και ότι η οικογένεια δεν έχει παρά λόγους ικανοποιήσεως.

φ.1v / Θα σας γράψω συντόμως εκτενέστερον, οφείλων να διευθύνω προς τον Βιάρον ένα ογκώδες δέμα, όπερ του απεστάλη υπό την ιδιότητά του του γραμματέως της Ακαδημίας, υπό της Ακαδημίας της Κοπεγχάγης. Επί τη ευκαιρία ταύτη θα αποστείλω και εγώ προς την Ακαδημίαν ημών, ένα μικρόν υπόμνημα, εκ του οποίου δυνατόν να προκύψουν μέγιστα πλεονεκτήματα, εάν οι ημέτεροι θα θελήσουν μίαν φοράν να κάμωσιν έργα μάλλον ή φράσεις. Θα συμβάλω ώστε να γνωρίσουν τα μέτρα, δι’ ων δύναται να εισαχθή παρ’ ημίν η σύστασις πρακτικών σχολών της γεωργίας, αίτινες υφίστανται εν τη Ελβετία και περί των οποίων εγώ έκαμα μία ενδελεχή έρευναν. Πρέπει όμως εγώ να εύρω τον χρόνον να ενασχοληθώ περί αυτών... Επί του παρόντος αυτός μου λείπει. Η υγεία μου είναι καλή. Αυτή διατηρείται, παρά την μακράν καθιστικήν ζωήν και την πνευματικήν εργασίαν.

Ανυπομονώ να λάβω ειδήσεις της οικογενείας. Εν τω μεταξύ τους εγκαρδίους χαιρετισμούς μου προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανεψιούς. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Επικαλούμαι εκ

νέου την ευλογίαν των γονέων και εκείνην του ιερομονάχου ημών. Εορτάσαμεν εδώ τας Απόκρεω μετά του Αρχιεπισκόπου και μετ’ αυτού θα γευματίσω την Πέμπτην, τουτέστιν αύριον. Είναι η τελευταία, ημέρα των Απόκρεω. Προτιμώ την ελληνικήν τράπεζαν αυτού έναντι όλων των μεγαλοπρεπών συμποσίων των Υπουργών και των Πριγκίπων.

Ο υιός Ιωάννης

105

No 028 Vienna, 17/29 Marzo 1815

Il precedente mio numero deve averlo annunciato il ricevimento delle Sue del mese di Decembre. Questo Le porta le doglianze della mancanza di più recenti lettere. Sebbene Benackj e Naranzi mi mandino nuove dalla Patria, e che mi assicurino che quelle della famiglia sono ottime, come lo spero e desidero. Per quanto io mi studj di trovare il motivo di tanto e si lungo silenzio non ne posso scorgere le ragioni. E solo attribuisco a generali circostanze la non frequente circolazione della nostra corrispondenza... Mi sarebbe per altro grato di sapere il destino che anno avuto gli effetti da qui trasmessi in tre successive spedizioni, che so arrivate a Trieste, e da Trieste partite felicemente per la loro destinazione... La mia salute è sempre buona... Le occupazioni accresciute e complicate, in ragione delle nuove complicazioni alle quali da luogo l’ avvenimento del giorno. Esso è più importante di quello che fu da molti considerato nel suo principio. Se ne a oggimai la prova nei successi rapidi dell’ immoralità e della perfidia francese... Non è un uomo solo che l’ Europa è determinata di compattere; essa è una generazione di uomini senza religione, senza onore, senza patria, senza principj, che si deve punire e corregere... Dio voglia, che questa generazione si limiti soltanto a quella su di cui direttamente Bonaparte esercita la sua maligna influenza! I Sovrani riuniti a Vienna hanno irevocabilm(ent)e decisa la guerra contro il mostruoso potere di questi principj, e di tutti gl’ uomini che ne fanno professione... Le armate sono di già in movimento. E la giustizia di Tanta Causa va decidersi ancora una volta dalla forza delle armi. L’ Imperatore Alessandro, è il primo in questa carriera nobile dell’onore, e della légitimité. I Suoi Augusti Alleati lo secondano. Tutti restano ancora qui in Vienna, e si stanno concordando ed eseguendo le grandi e forti misure che devono purifi-