Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

Αρ. 85

Βιέννη, 20 Φεβρουαρίου / 8 Μαρτίου 1812

Επωφελούμαι ενός ταχυδρόμου, όστις αναχωρεί κατ’ αυτήν την στιγμήν διά την Νεάπολιν διά να μεταδώσω προς υμάς τας ειδήσεις μου μετά της βεβαιότητας ότι η παρούσα θα επιδοθή εις τον Μπενάκην. Σας έγραψα επανειλημμένως διά των υπ’ αριθμ. 83 και 84 επιστολών μου, απάσας τας λεπτομερείας, τας σχετικάς προς την αποστολήν του Νάνε, του υιού της Στελλίνας. Φοβούμενος διά την απώλειαν των επιστολών επισυνάπτω τώρα έν υπόδειγμα των όρων, επιδοθέντος μοι υφ’ ενός εξαιρέτου διευθυντού της σχολής. Ας αποφασισθή όθεν επί τέλους το μέτρον τούτο, όπερ μου φαίνεται μοναδικών, καθ’ όσον ο νέος θα λάβη καλήν εκπαίδευσιν. Δεν επαναλαμβάνω όσα έγραψα πρότερον. Αλλά θα ειπώ μόνον ότι δεν πρέπει να πολλαπλασιάζωμεν τα εμπόδια διά της φαντασίας και ότι εάν εγώ ο ίδιος, εξ αίτιας των περιστάσεων, προς συνάντησιν των οποίων μου φαίνεται ότι βαίνομεν, ώφειλον να αναχωρήσω εκ Βιέννης και δεν ηδυνάμην να παραμείνω καθ’ όλον τον χρόνον, εν ω ώφειλεν να παραμείνη ο Νάνε, είναι αρκετόν ότι εγώ θα ευρίσκωμαι εδώ κατά την άφιξιν αυτού και ότι θα εγκαταστήσω αυτόν και θα συστήσω αυτόν εις πρόσωπα της χώρας αυτής, άτινα θα έχουν όλην την επιμέλειαν δι’ αυτόν, την οποίαν θα ηδυνάμην και εγώ ο ίδιος να έχω. Τούτου ρηθέντος ουδέν υπολείπεται να προσθέσω. Αι ειδήσεις από την Τουρκίαν ομιλούσιν περί της εξακολουθήσεως του πολέμου. Εκείναι δε εκ Βορρά και Νότου δεν προμηνύουν ομοίως την ειρήνην. Επαναλαμβάνω ότι καθ’ οιονδήποτε τρόπον πρέπει να οπλιζώμεθα δι’ υπομονής, καθ’ όσον η Σελήνη δεν καταλαμβάνεται διά των οδόντων... και καθ’ όσον από μίαν κρίσιν, μόνον η υγεία δύναται να αναμένηται.

Εκ των γενικών καταστάσεων, ερχόμενος εις τας προσωπικάς μου, θα ειπώ ότι η υγεία μου είναι πολύ καλή και ότι αρχίζω να εξοικειούμαι πολύ ευχαρίστως προς τον τρόπον του ζην εν τη χώρα ταύτη, ενώ παραλλήλως είμαι ολοέν και περισσότερον ευχαριστημένος διά την ευμένειαν, την οποίαν η A.E. ο Κόμης Στάκελμπεργκ επιδεικνύει προς εμέ. Κατά τοιούτον τρόπον ώστε αφαιρουμένου του οικονομικού προβλήματος, όπερ τώρα καθ’ οιονδήποτε τρόπον βαίνει κακώς, εγώ δεν δύναμαι παρά να επιδοκιμάσω εαυτόν διότι επέλεξα την μέσην οδόν διά να φθάσω εν τοσούτω εις το σημείον τούτο. Δεν έχω λάβει επιστολάς υμών. Ο Μπενάκης μοι απέστελεν επ’ εσχάτως ένα χονδρό δέμα, εντός του οποίου ήλπιζον ότι θα εύρω επιστολάς υμών. Ήσαν του Γραταλιάνου υπό ημερομηνίαν 31 Δεκεμβρίου· ελυπήθην πάρα πολύ. Ανακοινώσατε εις τον φίλον Γραταλιάνον εν τω μεταξύ ότι ησχολήθην διά την υπόθεσίν του, τουτέστιν ανεΰύρον το μέσον διά να επιχειρήσω τούτο· και ότι μοι υπεσχέθησαν απάντησίν τινα μετά τινας ημέρας· και ότι μόλις μου δοθή δεν θα παραλείψω να γράψω προς αυτόν. Εν τω μεταξύ πρέπει ο φί-

φ.1v λος να μην τρέφη ελπίδας / μεγάλων αποτελεσμάτων· δεν αμφιβάλλω ότι θα έχωμεν μόνον λέξεις και φράσεις... Επιθυμώ διάφορόν τι, αλλά διά της καλής θελήσεως εγώ δεν δύναμαι παρά να ομιλώ και να παρακαλώ. Εξ άλλου δε, φοβούμαι ότι διά της αυτής καλής θελήσεως δεν είναι δυνατόν παρά να μοι ειπώσιν... θα γίνη... θα ιδώμεν... κτλ., κτλ., κτλ. Ιδού τα πάντα... Δεν δύναμαι να επεκταθώ εις την επιστολήν μου καθ’ όσον ο χρόνος πιέζει και διότι οφείλω να γράψω δύο γραμμάς ωσαύτως και προς τον Μπενάκην. Παρακαλώ υμάς διά τους συνήθεις χαιρετιμούς προς άπαντας και όπως ειπήτε πολλά εις τους συγγενείς και φίλους. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων και επικαλούμαι πάντοτε την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

61

No 87

Vienna, 6/18 Aprile 1812

Dall’ amico Benackj mi furono rimessi i Suoi n(ume)ri 88, 90, 91, 92, 95. L’ ultimo dei quali porta la freschissima data del p(ri)mo Marzo. Contemporaneamente ho ricevuto da Naranzi una sua lettera, colla quale dolendosi amara(ment)e di quanto ella, e Viaro le scrisse sotto data 9 Febbrajo, mi scrive che teme n(on) si sieno protestate le cambiali che esso le trasse p(er) 800 tallari, e si rivoglie1 a me, onde io metto riparo a tanto contrapunto2, ove avenga... Sono stato da questa lettera sorpreso, ed afflitto; e n(on) saprei dirle, se l’ una affezione, abbia vinto l’ altra, o se tutte due assieme, mi abbino dato una nuova lezione alla quale n(on) mi attendeva, e la quale pertanto parmi necessaria ed utile... Dicendole questo, Le dico tutto; e parmi inutile occupare il breve spazio che si accorda una letterina, p(er) esalare bilie, o doglianze, o parole. Quel che è fatto, è fatto.. Se dunque il pagamento innopinato di questa cambiale, Le pone in angustia, e se p(er) pagarla ella è stata costretta a cercare un fondo del quale gli interessi devono essere esorbitanti, io facendomi carico di tutto questo, e godendo ancora della benevolenza di qualche amico, che qualche cosa

1. αντί rivolge

2. αντί contrapoeto

mi deve, parlo del s(ignor) Conte Mocenigo, Le offro un soccorso di 30 ο zecchini di Ollanda, che esso Le da al cambio del 6 p(er)% per tutto quel tempo discretto, del quale essa abbisognasse... Quando ella, come Naranzi teme n(on) abbia accetato Le Sue cambiali, io allora sarò φ.1v costretto / di servirmi di questo fondo p(er) rimetterlo a Naranzi onde l’ amico si tiri pur esso da quella angustia, nella quale pare che esso versi. Nel caso contrario, le ripetto, che ella potrà valersi nella maniera seguente: Ella mi trarrà una cambiale pagabile a Venezia, od ove più Le può comodare a quaranta giorni vista. Questo t empo mi è necessario p(er) poter domiciliare la sud(det)ta cambiale, e p(er) non mettere in angustia l’ amico il quale vuol bene venire a nostro soccorso. Essa n(on) oltrepasserà però i 80001 tallari, o 3 00 zecchini di Ollanda. Questo essendo il fondo che l’amico può avere disponibile p(er) me, ed al equo int eresse del 6 p(er) %... Quando ella fosse nel caso di prevalersi, parmi giusto, che in tale circostanza ella gli scriva direttamente una lettera e p(er) ringraziarlo, e p(er) dargli una prova in mano, che del tutto sarà a tempo onestamente rimborsato.

Questo è tutto quello che io ho potuto fare, poicchè le mie sollecitaz(io)ni presso l’ amico di Venezia sono state infruttuose, poicchè esso senza darmene avviso Le trasse le cambiali, come se le cose nostre fossero in uno stato di prosperità, o come se gli uomini d’ onore, percchè in circostanze difficili, dovessero snaturarsi, e divenire male onesti... Ma n(on) serve affligersi, nè pensarci. Non c’ è male, il quale n(on) abbia rimedio. E spero che il propostale sia uno, ed efficace, sebben tardo senza nessuna mia colpa.

φ.2v / Ned io, nè nessuno della Missione a casa, o tavola, od avantaggio nessuno economico... Anzi il titolo che ci attaca all’ambasciata ci è dispendioso, poicchè ci obbliga a vivere con decenza, ed a tenir se n(on) ogni giorno, almeno tre o quarto volte la settimana la carozza. Per questo quantunque il mio appunta(men)to sia del doppio accresciuto (parlo comparandolo a quello che ricevo a Pietrob(urgo) pure esso n(on) mi basta, è bisogna p(er) farlo bastare tirar il demonio, come suol dirsi, dalla coda.

Tuttavia io sono contento. Poicchè parmi che stando qui n(on) sono inutile del tutto, nè alla mia carriera, nè a quanto può renderla grata agl’ occhi miei, o cara al mio cuore. Rispondo con questo ceno a molti articoli delle di Lei lettere, ed alle questioni fattemi coi numeri che le avevo ricevuti. Continua sempre S.E. il Ministro a guardarmi con somma benevolenza, eri osarei dire con amicizia. Ed e tanto più personale que-

1. πιθανώς εκ παραδρομής, αντί 800.

sta sua gentilezza, che io come le scrissi, n(on) sono che onoraria(ment)e attacato alla sua missione. Egli vuole far di più; e fece molto. Vedremo. Gli ho presentato i di Lei ossequj, come pure n(on) ho mancato di ricordarla alla S(ignor)a Contessa. Ambedue mi incaricano delle loro gentilezze p(er) lei.

Sento con piacere arrivate le mie lettere, che riguardano Nane Polillà... Ripetto n(on) si perda un tempo prezioso, li mi si mandi il ragazzo fino a tanto che sono qui.

φ. 2v / Io, e nessuno forse, sa se qui saremo, quanto saremo, e se dovremo partire, o quando... In tutte le maniere Polillà n(on) deve negligere il buon momento p(er) assicurare a suo figlio una buona educazione... Ho fatto il mio dovere. Faccia egli il suo ... Viaro mi scrive che vorebbe esso pure accompagnare il ragazzo... Sia colla benedizione del Cielo; e dei genitori... Lo vedrò ... Ci vedremo ... Diremo molte cose ... e forse se ne potranno combinare di quelle che assicurano la felicità domestica ed i bei giorni della canicie dei genitori. Lo desidero di tutto cuore; e farò tutto quello che può da me dipendere p(er) contribuirsi... giacché n(on) so separare un istante il mio bene da quello dei genitori e dei f(rate)llj....

Nuove punte; e curiosità, ed aspettaz(io)ne grandissima in tutte le quattro parti del globo; e preparativi da renderla giusta, e ragionevole... Le negoziazioni di Bukarest ci prolungano. Però le lettere particolari vogliono fatta la pace. Non si può p(er) altro ad’ esse prestar fide.

Baccio le mani ai zij e zie. Mi ricordi ai parenti ed amici, e domestici... Imploro la bened(izio)ne di genitori, e quella del sacromonaco Simeone, il quale senza chiesa può sempre utilm(ent)e pregar Iddio p(er) i suoi amici come sono io.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 87

Βιέννη, 6/18 Απριλίου 1812

Υπό του φίλου Μπενάκη μοι απεστάλησαν αι υπ’ αριθμ. 88, 90, 91, 92, 95 επιστολαί υμών. Η τελευταία εξ αυτών φέρει την πλέον πρόσφατον ημερομηνίαν της πρώτης Μαρτίου. Συγχρόνως έλαβον υπό του Ναράντζη μίαν επιστολήν του, δι’ ης ούτος παραπονούμενος πικρώς δι’ όσα υμείς και ο Βιάρος γράφετε προς αυτόν υπό ημερομηνίαν 9 Φεβρουαρίου, μοι γράφει ότι φοβείται ότι θα διαμαρτυρηθώσιν αι συναλλαγματικαί, τας οποίας ούτος δι’ υμάς

εξέδωσεν αντί 800 ταλλήρων και απευθύνεται προς εμέ, ίνα επανορθώσω μίαν τοιαύτην εναντιότητα, εάν ήθελεν συμβή... Εκ της επιστολής ταύτης εξεπλάγην και ελυπήθην. Δεν θα εγνώριζον δε να σας ειπώ εάν η μία αγάπη ενίκησεν την ετέραν ή εάν ομού αμφότεραι μοι έδωσαν ένα μάθημα, όπερ δεν ανέμενον και όπερ εξ άλλου μου φαίνεται αναγκαίον και ωφέλιμον... Λέγων προς υμάς τούτο, τα πάντα λέγω και μου φαίνεται ανωφελές να διαθέσω το σύντομον διάστημα, όπερ παραχωρεί μία μικρά προς υμάς επιστολή διά να εμέσω χολήν ή μεμψιμοιρίας ή λόγια. Ό γέγονεν, γέγονεν... Εάν λοιπόν η απροσδόκητος πληρωμή της συναλλαγματικής αυτής φέρει υμάς εις στεναχώριας και εάν διά να πληρώσητε αυτήν είσθε υποχρεωμένος όπως αναζητήσητε ένα ποσόν, του οποίου οι τόκοι οφείλουν να είναι υπέρογκοι, εγώ επιφορτιζόμενος πάντων τούτων και χαίρων εισέτι της εκτιμήσεως φίλου τινός, όστις μου οφείλει τι, εννοώ τον Κόμητα κύριον Μοτσενίγον, προσφέρω υμίν βοήθειάν τινα εκ 300 τζεκινίων της Ολλανδίας, άτινα ούτος σας προσφέρει με διάφορον 6% δι’ όλον εκείνον τον χρόνον, τον οποίον έχετε ανάγκην... Εάν υμείς, ως ο Ναράντζης φοβείται, δεν αποδεχθήτε τας συναλλαγματικάς αυτού, φ.1v εγώ εφεξής θα είμαι υποχρεωμένος / να κάμω χρήσιν του πόρου τούτου, διά να τον αποστείλω εις τον Ναράντζην, ίνα δυνηθή ο φίλος να αποφύγη την δυσχέρειαν ταύτην, εν η φαίνεται ότι διευθύνεται. Εν αντιθέτω περιπτώσει επαναλαμβάνω υμίν ότι δύνασθε να υπολογίσητε εις τον εξής τρόπον: θα εκδώσητε υμείς μίαν συναλλαγματικήν πληρωτέαν εις Βενετίαν ή όπου δύναται να ευκολύνη υμάς περισότερον, όψεως τεσσαράκοντα ημερών. Ο χρόνος ούτος είναι εις εμέ απαραίτητος ίνα δυνηθώ να εύρω εγγυητήν διά την συναλλαγματικήν αυτήν και διά να μη θέσω εν δυσχερεία τον φίλον, όστις προθύμως επιθυμεί να έλθη προς συνδρομήν ημών. Αυτή όμως να μην υπερβαίνη τα τα 8000 τάλληρα ή 300 τζεκίνια Ολλανδίας, όντος του ποσού τούτου, εκείνο όπερ δύναται να διαθέση δι’ εμέ ο φίλος και επί τω νομίμω τόκω του 6%... Όταν υμείς ήθελεν είσθε εις θέσιν, όπως επωφεληθήτε τούτου, μου φαίνεται ότι είναι πρέπον, εν τοιαύτη περιπτώσει, όπως γράψητε απ’ ευθείας μίαν επιστολήν διά να ευχαριστήσητε αυτόν και διά να παράσχητε αυτώ μίαν απόδειξιν ότι τα πάντα ήθελον εν καιρώ εξοφληθή.

Αυτό είναι ό,τι ηδυνήθην να πράξω καθ’ όσον αι ικεσίαι εμού παρά τω φίλω της Βενετίας υπήρξαν άκαρποι και καθ’ όσον ούτος χωρίς να ειδοποίηση εμέ εξέδωσεν τας συναλλαγματικάς ως και εάν αι υποθέσεις ημών ευρίσκοντο εις κατάστασιν ευημερίας, η ως εάν οι εντιμοι άνθρωποι ως ευρισκόμενοι εις δυσκόλους περιστάσεις, ώφειλον να διαφθαρούν και να καταστώσιν ανέντιμοι.... Αλλά δεν ωφελεί να θλιβώμεθα και να σκεπτώμεθα. Δεν ύπαρχει κακόν, το οποίον να μην επιδέχηται επανόρθωσιν. Ελπίζω δε ότι η προταθείσα υμίν επανόρθωσις είναι μοναδική και αποτελεσματική μολονότι ευρίσκεται εν καθυστερήσει, χωρίς τούτο να είναι ιδικόν μου πταίξιμον.

φ.2 / Ούτε εγώ ούτε ουδείς εκ της διπλωματικής αποστολής έχει οικίαν ή

διατροφήν ή έτερον οικονομικόν πλεονέκτημα. Αντιθέτως ο τίτλος, όστις προσδέει ημάς προς την πρεσβείαν είναι πολύ δαπανηρός, καθ’ όσον υποχρεοί ημάς όπως ζώμεν αξιοπρεπώς και όπως διατηρώμεν, αν όχι καθημερινώς, τουλάχιστον τρεις ή τέσσαρας φοράς την εβδομάδα άμαξα. Διά τούτο, καίπερ ο μισθός μου έχει διπλασιασθή (ομιλώ συγκρίνων αυτόν προς εκείνον, ον ελάμβανον εν Πετρουπόλει) και αυτός δεν εξαρκεί, και διά να τον κάμω να εξαρκέση πρέπει να σύρω τον δαίμονα, όπως λέγεται, από την ουράν.

Εν τούτοις εγώ είμαι ευχαριστημένος. Διότι νομίζω, ότι ευρισκόμενος ενταύθα δεν είμαι καθ’ όλα ανωφελής ούτε διά την εμήν σταδιοδρομίαν ούτε δι’ ό,τι δύναται να καταστήση αυτήν ευχάριστον εις τους οφθαλμούς μου ή αγαπητήν εις την καρδίαν μου. Διά της σημειώσεως αυτής απαντώ εις πολλά σημεία των επιστολών υμών και εις τας ερωτήσεις, τας οποίας μοι απευθύνετε διά των επιστολών, τας οποίας έχω λάβει. Εξακολουθεί πάντοτε η Α.Ε. ο Υπουργός να προσβλέπη προς εμέ μετά της μεγίστης ευμενείας και τολμώ να ειπώ μετά φιλίας. Είναι δε τόσον περισσότερον προσωπική αυτή η ευγένειά του, καθ’ όσον εγώ, ως σας έγραψα, δεν είμαι παρά τιμητικώς προσκεκολλημένος εις την υπ’ αυτόν αποστολήν. Ούτος επιθυμεί να πράξη περισσότερα· και έπραξεν πολλά. Ίδωμεν. Παρουσίασα αυτώ τα σέβη υμών, καθώς επίσης δεν παρέλειψα να υπενθυμίσω υμάς και εις την κυρίαν Κόμισσαν. Αμφότεροι επιφορτίζουν εμέ διά των προς υμάς φιλοφρονήσεών των.

Μανθάνω μετ’ ευχαριστήσεως ότι έφθασαν αι επιστολαί μου, αι αφορώσαι τον Νάνε Πολυλά... Επαναλαμβάνω ότι δεν πρέπει να χάνεται πολύτιμος χρόνος. Και ας μοι αποσταλή ο νέος μέχρις ότου θα ευρίσκωμαι ενταύθα,

φ. 2v / Εγώ, και πιθανώς ουδείς άλλος, γνωρίζω εάν θα είμεθα εδώ, επί πόσον διάστημα θα είμεθα και εάν οφείλωμεν να αναχωρήσωμεν και πότε... Καθ’ οιονδήποτε τρόπον ο Πολυλάς δεν πρέπει να παραμελή την κατάλληλον στιγμήν διά να εξασφαλίση διά τον υιόν του μίαν καλήν εκπαίδευσιν. Εξετέλεσα το καθήκον μου. Ας επιτελέση και εκείνος το ιδικόν του. Ο Βιάρος μου γράφει ότι θα ήθελεν αυτός ωσαύτως να συνοδεύση τον νέον. Ας γίνη τούτο μετά της ευλογίας του Θεού και των γονέων... Θα τον ιδώ... Θα συναντηθώμεν... Θα ειπώμεν πολλά πράγματα και ίσως θα δυνηθώμεν να πράξωμεν πολλά εξ εκείνων άτινα εξασφαλίζουν την οικογενειακήν ευτυχίαν και ωραίας ημέρας διά τα γηρατεία των γονέων. Το επιθυμώ εξ όλης της καρδίας. Και θα πράξω παν, ό,τι εξαρτάται εξ εμού, διά να συντρέξω εις τούτο... διότι δεν γνωρίζω να διαχωρίζω ουδ’ επί στιγμήν την ευτυχίαν μου εξ εκείνης των γονέων και αδελφών...

Νέα σημεία. Και περιέργεια και μεγίστη αναμονή εις άπαντα τα τέσσαρα σημεία της υδρογείου· και ετοιμασίαι διά να καταστήσουν αυτήν δικαίαν και λογικήν... Αι διαπραγματεύσεις του Βουκουρεστίου παρατείνονται. Όμως αι ιδιωτικαί επιστολαί θεωρούν την ειρήνην συναφθείσαν. Δεν είναι δυνατόν να δοθή πίστις εις αυτάς.

Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Υπενθυμίσατέ με εις τους συγγενείς και φίλους και υπηρέτας... Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και εκείνην του ιερομονάχου Συμεώνος, όστις και άνευ εκκλησίας δύναται πάντοτε επωφελώς να ικετεύση τον Θεόν υπέρ των φίλων του, ως εγώ.

Ο υιός Ιωάννης

62

No 88

Vienna, 20 Aprile / 2 Maggio 1812

Oggi Sabato Santo. Dimani Pasqua. Desidero le buone feste alla famiglia, ed a tutti gli amici e parenti. Avanti jeri ho fato le mie devozioni, ed in quest’ anno parmi di essere in terra conosciuta poicchè assistendo alli divini officj, mi ritrovo e le mie orrechie sentono, ed il mio spirito può applicarsi... In Russia, ci assistevo in astratto; poicchè tutto il mio sapere Russo, n(on) arriva a farmi intendere il linguaggio della chiesa.

Ho ricevuto dal s(ignor) Stavro Joann il n(ume)ro 94... E la presente per lo stesso canale vi risponde. Sono impaciente di sapere come abbia finito la ferita di Zorzi. Spero bene dalle notizie datemi... Avrei voluto sapere con chi duellò, e percchè... Se questo non le recca noja o pena... giacché il ripettere cose spiacevoli è sempre penoso.. .

Tutto quello che ella prevede, e che io stesso prevedevo sulla possibilità di avere una collocazione quando la pace sia fatta coi Turchi; in Moldavia e Valachia, soffre oggi, p(er) le nuove insorgenze non poche difficoltà... Credo che la sinistra del Danubio non sia per essere il confine Russo. E tutte le apparenze vogliono, che se la pace ha luogo, le provinzie sudette, torneranno forse a migliori condizioni nell’ antico loro sistema. Non v’è dunque che il caso di una situaz(io)ne d’ altra maniera presso i Principi, la quale sotto molti rapporti n(on) mi sarebbe disgradevole... Ma ripetto anco questa è una ipotesi, e n(on) c’è nulla di certo.

φ. 1v Ho cercato pur’ io di estendere le mie conoscenze col / corpo diplomatico, e col ministero Austriaco. Tutto questo por altro con quella moderaz(io)ne e saviezza, che le circostanze difficili del momento, e le mie particolari mi sugeriscono. Se io volessi particolarm(en)te conoscere il Barone Tuguth, lo potrei facilmente... Vive esso solitario; ritirato, e vede soltanto qualche straniere, e qualche antico amico, al qua-

le mi legai d’ amicizia... Ma anco su di questo bisogna andare coi piedi di piombo ... giacché tutto è sempre minaciosamente calcolato, ed oggim(m)ai più che calcolato, e non bisogna per una semplice curiosità mettersi nel caso di aver un affare... Ella mi dimanda il mio titolo presso la nostra missione... Non ho che quello di attacato alla Missione, poicchè n(on) c’erano posti vacanti al mio arrivo. Ma n(on) tenendo molto ai titoli... Sono contentissimo di esservi, e mi spiacerebbe se dovessi con tutti i miei colleghi, e col nostro Capo andarmene p(er) ritornare in Russia. Cosa per altro molto possibile, se la guerra nel Nord scoppia una volta. I preparativi sono immensi da una parte, e dall’ altra... La Russia a in presenza nelle sue frontiere 800 m(illa) uomini comprese le riserve, e n(on) contate le armate del Danubio, della Persia, e le due sue flotte, l’ una del Baltico, e l’ altra del Mar Nero, i marinaj delle quali sono ridotti altretanti soldati, propriissimi alle intrapresse militari terrestri... Si parla n(on) di meno di negoziazioni, φ.2 e di / accomodamenti... Sia! Ma mi pajono difficili, p(er) non dire impossibili nello stato in cui le cose giacino da una parte, e dall’ altra... Si vuole che il gabinetto Turco, aspetti i risultati del Nord per determinarsi a fare la pace. Altri vogliono la pace fatta... Per me credo che gli uni, e gl’ altri s’ ingannano, e che la pace si farà quando meno lo si aspetta.

Ho avuto, come Lo scrissi, p(er) la via d’Italia, la sua lettera per la s(ignor)a Contessa di Stakelberg. Gliela ho rimessa. La accolse con somma bontà, e mi disse che avrò una risposta. È stata sensibilissima alla di Lei attenzione, e parlassi molto in quel giorno delle cose passate di Constantinopoli. Sono sempre colmato di gentilezze e dal s(igno)r Conte, e dalla sua Dama, e sotto tutti i rapporti sono ben contento di essere sotto gli ordini di un personaggio di tanto merito, e di tanta virtù... Esso pare sempre sodisfato del poco che posso fare e della mia condotta... nella quale n(on) ho nessuno merito poicchè n(on) costa nessuno studio nò pena il vivere in un ristretto circolo di ben scelte conoscenze.. .

Parlando del matrimonio di famiglia, se avessi il preciso delle intenzioni di Viaro, potrei occuparmene non dirò qui, ma le provincie della Moldavia e Valachia, potrebbero offrire sotto molti rapporti dei buoni affari, nel senso morale, religioso, ed economico... Viaro n(on) mi ha φ.2v / mai categoriamente risposto, solo mi fece travedere in una sua lettera la possibilità di trattare di questo, quando esso p(er) accompagnare Nane, facesse una corsa p(er) venirmi a vedere... Non so se questo progetto abbia avuto, od abbia luogo... Se n(on) si verifica, bisogna per tanto scrivermi precisamente, ed io me ne occuperò. Abbiamo là

l’ Arcivescovo, ed io ho pure degli amici fra quelli sig(no)ri altri fatti a Pietroburgo, altri fatti qui, (poicchè i più ricchi vengono a respirare di tempo in tempo in Vienna) i quali tutti contribuirebbero... Quello che fa pel momento un’ ostacolo, si è la situaz(io)ne attuale del nostro, e del loro paese. Queste p(er) altro non possono ancora durare lungam(ent)e nè quanto han(n)o durato.

Le ho scritto col mio n(ume)ro precedente speditole p(er) Benakj intorno al disguitoso affare con Naranzi. Esso mi fece innaspetat(ament)e sapere di averle tratto una campiale, e che dalla di Lei lettere di Decembre sospettavo, che ella n(on) l’ avrebbe pagata. E mi cercava p(er) questo ajuto, e soccorso. Quello che io potuto fare, si è di interessare il C(onte) Mocenigo. Esso offre 800 scudi all’ interesse del 6 p(er) %. Quindi se p(er) pagare la cambiale di Naranzi ella ha dovuto cercare a più onoroso cambio questa somma, e se ella vuole valersi di questo soccorso, se ne valga, traendomi una cambiale pagabile quaranta giorni φ.3 vista, p(er) la sud(de)ta somma. / Ove ella poi n(on) pagasse la cambiale di Naranzi, sarò io costretto di valermi di questo den(n)aro percchè quell’ altro n(on) gridi che ho sacrificato la sua parola mercantile. In tutte le maniere trovo bene che ella scrivi una lettera a Mocenigo'ringraziandolo delle buone sue dispozioni, e dell’ offerta che esso spontaneam(ent)e mi fece quando io gli raccontai storica(ment)e l’ imbarazzo nel quale Naranzi mi metteva.

Sopra l’infelice Vittorio Le ho scritto, e Le feci conoscere che non ero rispettosissimo della di Lei opinione, quanto al cercare per lui una collocaz(io)ne nei stabilimenti che sono destinati a codesti infermi... Conosco io p(er) mia propria osservaz(io)ne che quanti vi entrano, raramente vi sortano, spesso pegiorano, e non di rado finiscono disperata(ment)e i loro infelici giorni. Qualunque siasi la sua sorte, resti essa almeno sepolta in seno nostro... Percchè portarla al di fuori?... Le ho chiesto una informaz(io)ne dettagliata sulla di lui malattia, e la vorrei da Lei; ne pariarei allora a Trakk, ed ad altri celebri professori. La loro opinione, può farci sapere di qual maniera umanemente condursi col lui... La prego dunque di volermi dare questa informazione.

Non sono del tutto convinto della perfezione dei Greci, e parmi di avere conosciuto io pure in essi tutto quello che basta, a chi si studia nel mondo, p(er) vederli p(er) praticarli, p(er) essere bene con essi e p(er) n(on) aversi a pentire della di loro conoscenza... Ma se n(on) φ.3v si attachiamo ad essi/ a quali dunque si attacheremo noi?... Bisogna pure avere una Patria, un paese, un punto di appoggio?... Tutta la consideraz(io)ne che si può godere nel mondo, n(on) può essere solo prodotto delle sole nostre azioni... Ed io Le confesso, che ho sempre

dal p(ri)mo passo fatto in questa mia car(r)iera, ravvisato come scoppo unico, quello di farmi moll i amici fra i Greci, e per questo farmi stimare, come essere, n(on) inutile al Serviggio al quale appartengo.......

Con questo ho potuto conciliare questa stima, e tutto il poco che ho potuto fare per meritarmi la benevolenza del Ministero Imperiale; non s’ ag(g)ira che sullo stesso perno. E credo di non avere mal fatto. Almeno fin’ ora me ne sono trovato contento... Quando si fa sentire che altrove pure si può trovare un’ esistenza onorata, che n(on) siamo del tutto destituiti di rissorse, che abbiamo una terra, e che sapiamo in essa vivere, e farci apprezzare, allora i stranieri stessi ci stimano, ci rispettano, od almeno n(on) ci tengono a vile.

Qui poi colle letterarie relazioni, ho esteso maggiormente le mie connoscenze, e le coltivo di buon animo, poicchè da esse mi aspetto sempre migliori risultati, negli avvenimenti molti, ai quali è pur troppo φ. 4 ancora soggetto il paese a cui appartengiamo. / Annunziandole la mia destinaz(io)ne a Vienna Le avevo anco scritto i miei appuntamenti. Quella lettera pare perduta da quanto ella mi scrive. Ricevo dunque a un di prezzo l’ equivalente di mille duecento cinquanta talleri, all’ anno, il qualle appunta(ment)o si paga servito p(er) terziale, cioè ogni quattro mesi... Ma questo soldo, bencchè non picciolo, n(on) mi basta, e bisogna sempre cercare espedienti. Una camera, una anticamera, ed un gabinetto pel servitore, mi costa otto zecchini al mese... Due servitori, in circa altri otto... La carozza se le avessi a mese costarebbe quindici zecchini, la tengo a giornata, cioè la prendo i giorni soltanto nei queli non ne posso far a meno, essa mi costa otto, o nove zecchini... La tavola... L’ imbiancatura. La posta... Ed il vestiario ... ec. ec. ec. Ho sempre bisogno di rimontare la mia biancheria di giorno. E n(on) ho avuto il coraggio di farmi che sei camicie, e tiro innanzi colla vecchie... Ma n(on) parliamo d’ avantaggio di miserie... Veranno i migliori tempi.

Nane viene, o n(on) viene?... che n(on) si perda un tempo prezioso, ed unico. Esso n(on) ritornerà. Baccio le mani ai genitori. I soliti saluti a tutti.

Il figlio Giovanni

Αρ. 88

Βιέννη, 20Απριλίου / 2 Μαΐου 1812

Σήμερον Μέγα. Σάββατον. Αύριον Πάσχα. Εύχομαι καλάς εορτάς εις την

οικογένειαν και εις όλους τους φίλους και συγγενείς. Προχθές εξεπλήρωσα τα θρησκευτικά καθήκοντά μου, εφέτος δε έχω την εντύπωσιν ότι ευρίσκομαι εις γνώριμον γην, καθ’ όσον παρακολουθών τας θείας τελετάς συγκεντρώνομαι, τα ώτα μου ακροώνται και το πνεύμα μου δύναται να προσηλωθή... Εν τη Ρωσία παρηκολούθουν αφηρημένος· καθ’ όσον πάσαι αι γνώσεις μου της ρωσικής γλώσσης δεν εξήρκουν διά να εννοήσω την εκκλησιαστικήν γλώσσαν.

Έλαβον υπό του κυρίου Σταύρου Ιωάννου την υπ’ αριθ. 94 επιστολήν υμών. Η παρούσα εις απάντησιν διά της ιδίας οδού. Ανυπομονώ να γνωρίσω, οποίαν κατάληξιν έσχεν η πληγή του Ζωρζή. Ελπίζω καλήν, εκ των δοθεισών μοι ειδήσεων... Θα ήθελον να εγνώριζον μετά ποίου εμονομάχησεν και διατί... αν τούτο δεν προξενεί υμίν ενόχλησιν η στενοχώριαν... καθ’ όσον το επαναλαμβάνειν δυσάρεστα πράγματα είναι πάντοτε λυπηρόν...

Παν ό,τι υμείς προβλέπετε, όπερ και εγώ προέβλεπον, διά την δυνατότητα να έχω μίαν τοποθέτησιν, όταν η ειρήνη προς τους Τούρκους ήθελεν συναφθή, εις την Μολδαυΐαν και Βλαχίαν, υπόκειται σήμερον, εξ αιτίας των νέων κινημάτων, εις όχι ολίγας δυσκολίας... Πιστεύω ότι η αριστερά όχθη του Δουνάβεως δεν θα αποτελέση τα ρωσικά όρια. Πάντα δε τα φαινόμενα δεικνύουν ότι όταν συναφθή η ειρήνη, αι ειρημέναι επαρχίαι θα επιστρέψουν, πιθανώς υπό καλλιτέρους όρους, εις το παλαιόν αυτών διοικητικόν σύστημα. Δεν υφίσταται όθεν, ειμή η περίπτωσις μιας τοποθετήσεως, υπό τρόπον διάφορον πλησίον των Ηγεμόνων, ήτις εκ πολλών απόψεων δεν θα ήτο δι’ εμέ δυσάρεστος... Όμως, επαναλαμβάνω, ότι αυτό είναι μία υπόθεσις και ουδέν βέβαιον υπάρχει.

φ. 1v Επεζήτησα ωσαύτως και εγώ όπως διευρύνω τας γνωριμίας μου / εν τω Διπλωματικώ Σώματι και εν τω Αυστριακώ Υπουργείω· Πάντα ταύτα όμως μετ’ εκείνης της σωφροσύνης και συνέσεως, την οποίαν επιβάλλουν αι δύσκολοι περιστάσεις της παρούσης περιόδου και αι ημέτεραι προσωπικαί. Εάν εγώ επεθύμουν να γνωρίσω προσωπικώς τον Βαρώνον Τούργκουθ, θα ηδυνάμην να πράξω τούτο ευκόλως... Ούτος ζη μόνος, αποτραβηγμένος και δέχεται μόνον ξένον τινά και ένα φίλον του παλαιόν, μετά του οποίου είμαι συνδεδεμένος διά φιλίας... Όμως και επ’ αυτού οφείλει τις να βαίνη μετά ποδών εκ μολύβδου... καθ’ όσον το παν είναι πάντοτε λεπτομερώς υπολογισμένον και σήμερον κατ’ εξοχήν, πλέον ή υπολογισμένον και δεν πρέπει εξ αιτίας απλής τίνος περιεργείας να ευρεθώμεν εις την περίπτωσιν επεισοδίου τινός... Ζητείτε υμείς τον τίτλον μου παρά τη Αποστολή ημών... Δεν έχω ειμή εκείνον του υπεραρίθμου παρά τη αποστολή καθ’ όσον δεν υπήρχον κεναί θέσεις κατά την άφιξίν μου. Όμως ας μη αποδίδωμεν μεγάλην σημασίαν εις τους τίτλους... Είμαι τα μάλα ευχαριστημένος διότι ευρίσκομαι εδώ και θα ήτο δυσάρεστον δι’ εμέ εάν ώφειλον μεθ’ όλων των συναδέλφων μου και μετά του προϊσταμένου ημών να αναχωρήσωμεν διά να επιστρέψωμεν εις την Ρω-

σίαν. Πράγμα εξ άλλου πολύ πιθανόν εάν εκραγή ο πόλεμος εις τον Βορρά. Αι ετοιμασίαι είναι υπέρμετροι εξ αμφοτέρων των μερών... Η Ρωσία έχει υπό τα όπλα εις τα σύνορά της 800 χιλιάδας ανδρών, συμπεριλαμβανομένων και των εφεδρειών, και μη συναριθμουμένων των στρατειών του Δουνάβεως, της Περσίας και των δύο στόλων αυτής, του ενός της Βαλτικής και του ετέρου της Μαύρης Θαλάσσης, τα πληρώματα των οποίων μετατρέπονται εις ισάριθμα στρατιωτικά σώματα, ικανότατα εις χερσαίας επιχειρήσεις... Ουχ φ.2 ήττον γίνεται λόγος περί διαπραγματεύσεων και / συμφωνιών... Έστω. Όμως μου φαίνονται δύσκολοι διά να μην ειπώ αδύνατοι ένεκα της καταστάσεως εν η ευρίσκονται τα πράγματα και εν τη μια και εν τη ετέρα πλευρά.... Πιστεύεται ότι η Τουρκική κυβέρνησις αναμένει τα αποτελέσματα του Βορρά διά να αποφασίση την σύναψιν ειρήνης. Έτεροι θέλουσιν την ειρήνην συναφθείσαν... Το κατ’ εμέ πιστεύω ότι και οι μεν και οι δε απατώνται και ότι η ειρήνη θα συναφθή όταν θα αναμένωμεν αυτήν ολιγώτερον.

Έλαβον, καθώς έγραψα προς υμάς, διά της Ιταλίας την επιστολήν διά την Κόμισσαν κυρίαν Στάκελμπεργκ. Την ενεχείρισα εις αυτήν. Εδέχθη αυτήν μετά μεγίστης καλωσύνης και μοι είπεν ότι θα λάβω την απάντησιν. Υπήρξε λίαν ευαίσθητος έναντι της προσοχής υμών και ωμίλησεν πολύ κατ’ εκείνην την ημέραν διά τα παρελθόντα πράγματα εν Κωνσταντινουπόλει. Τυγχάνω πάντοτε πολλών φιλοφρονήσεων εκ μέρους του κυρίου Κόμητος και της συζύγου του και εξ όλων των απόψεων είμαι πολύ ευχαριστημένος διότι ευρίσκομαι υπό τας διαταγάς προσωπικότητος, τοιαύτης αξίας και τοσούτων αρετών.. Ούτος φαίνεται πάντοτε ικανοποιημένος διά το ελάχιστον, όπερ δύναμαι να επιτελέσω και διά την συμπεριφοράν μου... διά την οποίαν δεν αξίζω ουδενός επαίνου καθ’ όσον δεν μου στοιχίζει ουδεμίαν φροντίδα ουδέ κόπον να ζω εν μέσω ενός στενού κύκλου καλώς επιλεχθεισών γνωριμιών.

Ομιλών περί του γάμου εν τη οικογενεία, εάν εγνώριζον το ακριβές των προθέσεων του Βιάρου θα ηδυνάμην να ενδιαφερθώ, δεν θα ειπώ εδώ, αλλά αι ηγεμονίαι της Μολδαυΐας και Βλαχίας θα ηδύναντο να προσφέρουν εκ πολλών απόψεων καλάς περιπτώσεις εξ απόψεως ηθικής, θρησκευτικής φ.2v και οικονομικής... Ο Βιάρος δεν μοι απήντησεν ποτέ / κατηγορηματικώς, μόνον μου έκαμεν να διαβλέπω εις μίαν επιστολήν αυτού, την δυνατότητα να συνομιλήσωμεν περί τούτου, όταν αυτός συνοδεύων τον Νάνε θα έκαμεν το ταξίδιον διά να έλθη να με ιδη... Δεν γνωρίζω εάν το σχέδιον τούτο έλαβεν ή θα λάβη χώραν... Εάν δεν πραγματοποιηθή πρέπει εν τω μεταξύ να μου γράψη επακριβώς και εγώ θα ασχοληθώ περί τούτου. Έχομεν εκεί τον αρχιεπίσκοπον και εγώ έχω μεταξύ των κυρίων εκείνων ωσαύτως φίλους, εκ των οποίων άλλους απέκτησα εν Πετρουπόλει και άλλους ενταύθα (καθ’ όσον οι περισσότεροι πλούσιοι έρχονται από καιρού εις καιρόν να αναπνεύσουν εις την Βιέννην), οι οποίοι θα συντρέξουν... Εκείνο, όπερ επί του παρόν-

τος αποτελεί εμπόδιον είναι η παρούσα κατάστασις της πατρίδος ημών και της χώρας εκείνων. Αυτή όμως δεν δύναται να διαρκέση επί μακρόν εισέτι, ούτε μακρύτερον του όσον διήρκεσεν.

Έγραψα υμίν, διά της προηγουμένης επιστολής μου, της αποσταλείσης μέσω του Μπενάκη, σχετικώς προς το δυσάρεστον ζήτημα μετά του Νεράντζη. Ούτος μοι εγνώρισεν απροσδοκήτως ότι εξέδωσεν συναλλαγματικήν τινα επ’ ονόματι υμών και εκ των επιστολών υμών του μηνός Δεκεμβρίου υπωπτεύετο ότι υμείς δεν ηθέλατε εξοφλήση αυτήν. Εζήτει δε παρ’ εμού βοήθειαν και συνδρομήν διά το ζήτημα τούτο. Εκείνο, όπερ εγώ ηδυνήθην να πράξω ήτο να κινήσω την συνδρομήν του Κόμητος Μοτσενίγου. Ούτος προσφέρει 800 σκούδα με διάφορον 6%. Εάν όθεν, διά να εξοφλήσητε την συναλλαγματικήν του Ναράντζη οφείλατε να αναζητήσητε το ποσόν τούτο διά βαρυτέρου διαφόρου και εάν θελήσητε να κάμητε χρήσιν της συνδρομής ταύτης, κάμετε χρήσιν εκδίδοντες όμως μίαν συναλλαγματικήν όψεως, πληρωτέαν εντός φ.3 τεσσαράκοντα ημερών διά το ρηθέν ποσόν. / Εάν εν συνεχεία υμείς δεν εξοφλήσητε την συναλλαγματικήν του Ναράντζη, θα υποχρεωθώ εγώ να κάμω χρήσιν των χρημάτων τούτων διά να μην διαμαρτυρηθή ο άλλος διότι εθυσίασα την εμπορικήν αυτού αξιοπιστίαν. Καθ’ οιονδήποτε τρόπον εγώ ευρίσκω καλόν να γράψητε μίαν επιστολήν προς τον Μοτσενίγον, ευχαριστώντες αυτόν διά τας καλάς διαθέσεις του και διά την προσφοράν, ην αυθορμήτως ούτος μοι έκαμεν όταν τω διηγήθην καταλεπτώς την στενοχώριαν, εν η έθετεν εμέ ο Ναράντζης.

Σχετικώς προς τον δυστυχή Βίκτωρα έγραψα και εγνώρισα υμίν ότι ήμην, μετά σεβασμού, διάφορος προς την γνώμην υμών, δηλαδή να επιζητήσωμεν δι’ αυτόν εγκατάστασίν τινα εις τα ιδρύματα εκείνα, άτινα προορίζονται διά τους ασθενείς αυτούς... Γνωρίζω εξ ιδίας αντιλήψεως ότι εισερχόμενοι, σπανίως εξέρχονται, συχνότερον χειροτερεύουσιν και ουχί σπανίως θέτουν τέρμα εις τας δυστυχείς αυτών ημέρας.

Οιαδήποτε και αν είναι η τύχη αυτού, ας παραμείνη τουλάχιστον ενταφιασμένη μεταξύ ημών... Διατί να την οδηγήσωμεν εκτός της οικογενείας;... Εζήτησα παρ’ υμίν λεπτομερή πληροφόρησιν περί της ασθενείας αυτού και θα ήθελα αυτήν παρ’ υμών διά να ομιλήσω εις τον Τρακ και εις ετέρους καθηγητάς, ων η γνώμη δυνατόν να καταστήση γνωστόν εις ημάς τον τρόπον, διά του οποίου να συμπεριφερώμεθα προς αυτόν... Παρακαλώ όθεν υμάς όπως μοι γράψητε την πληροφορίαν αυτήν.

Δεν είμαι τελείως πεπεισμένος διά την τελειότητα των Ελλήνων και έχω την εντύπωσιν ότι έχω διαγνώσει εν αυτοίς ωσαύτως, πάντα όσα εξαρκώσιν εις οποίον μελετά τον κόσμον, ώστε όταν προσβλέπη εις αυτούς, συναναστρέφηται μετ’ αυτών, ευρίσκηται εν αγασταίς προς αυτούς σχέσεις να μην μετανοή, διότι έκαμε την γνωριμίαν αυτών. Όμως εάν δεν συνδεθώμεν φ.3v μετ’ αυτών, / μετά ποίων λοιπόν θα συνδεθώμεν;... Πρέπει βεβαίως να

έχωμεν μίαν πατρίδα, μίαν χώραν, ένα σημείον ερείσματος... Πάσα η εκτίμησις, ης δύνασθαι να χαίρης εν τω κόσμω δεν είναι δυνατόν να είναι αποτέλεσμα μόνον των πράξεων ημών... Εγώ δε εξομολογούμαι προς υμάς ότι από του πρώτου βήματος εν τη εμή σταδιοδρομία πάντοτε προέκρινα ως μοναδικόν μου σκοπόν, εκείνον του να αποκτήσω πολλούς φίλους μεταξύ των Ελλήνων και ένεκα τούτου να εκτιμώμαι πράγμα το οποίον συμβαίνει, και δεν είναι ανωφελές διά την υπηρεσίαν, εν η ανήκω.

Διά του τρόπου τούτου ηδυνήθην όπως συνδυάσω την εκτίμησιν αυτήν προς το ολίγον, όπερ ηδυνήθην να πράξω ώστε να αξιωθώ της ευμενείας του Αυτοκρατορικού Υπουργείου, όπερ περιστρέφεται περί του αυτού άξονος. Πιστεύω δε ότι δεν ενήργησα κακώς. Τουλάχιστον μέχρι τούδε είμαι ευχαριστημένος... Όταν τις δώση την δυνατότητα να γίνη αντιληπτόν ότι και αλλαχού δύναται να εύρη μίαν έντιμον υπόστασιν, και ότι δεν είμεθα τελείως εστερημένοι μέσων, και ότι έχομεν μίαν πατρίδα και ότι γνωρίζομεν να ζώμεν εν αυτή και να εκτιμώμεθα, εντεύθεν και οι ξένοι οι ίδιοι εκτιμώσιν ημάς, σέβονται ημάς ή τουλάχιστον δεν περιφρονούν ημάς.

Εν συνεχεία, διά των φιλολογικών ενταύθα σχέσεων, επεξέτεινα τα μάλα τας γνωριμίας μου και τας καλλιεργώ ευχαρίστως, καθ’ όσον εκ τούτων αναμένω πάντοτε καλλίτερα αποτελέσματα διά τα πλείστα γεγονότα εις τα οποία φ.4 δυστυχώς ακόμη υπόκειται η χώρα, εν η ανήκομεν. / Ανακοινών υμίν την εν Βιέννη τοποθέτησίν μου, σας έγραψα επί πλέον τας αποδοχάς μου. Η επιστολή αυτή εξ όσων υμείς μου γράφετε φαίνεται απολεσθείσα. Λαμβάνω λοιπόν, σχεδόν το ισόποσον προς χίλια διακόσια πεντήκοντα τάλληρα ετησίως, αι οποίαι αποδοχαί καταβάλλονται δεδουλευμέναι ανά τρίμηνον, τουτέστιν ανά τέσσαρας μήνας... Όμως τα χρήματα αυτά, μολονότι όχι ολίγα, δεν μοι εξαρκώσιν και πρέπει πάντοτε να αναζητώ πόρους. Έν δωμάτιον, είς προθάλαμος και έν δωμάτιον διά τον υπηρέτην μου κοστίζουν οκτώ τζεκίνια μηνιαίως... Δύο υπηρέται περίπου άλλα οκτώ. Η άμαξα, εάν θα διετήρουν αυτήν μηνιαίως, θα εκόστιζεν δέκα πέντε τζεκίνια, την κρατώ ημερησίως, τουτέστιν την χρησιμοποιώ μόνον κατά τας ημέρας εκείνας, εν αις δεν δύναμαι να πράξω διαφορετικά και αυτή μου κοστίζει οκτώ ή εννέα τζεκίνια. Η τροφή, η πλύσις. Το ταχυδρομείον... τα ενδύματα... κτλ., κτλ. Έχω πάντοτε ανάγκην όπως ανανεώσω τα εσώρουχα. Και δεν έσχον το θάρρος παρά να κάμω έξ υποκάμισα και εξακολουθώ να έχω τα παλαιά... Αλλά ας μη ομιλώμεν πλέον διά δυστυχίας... Θα έλθουν και καλλίτεροι καιροί.

Ο Νάνε έρχεται ή δεν έρχεται;... ας μη χάνωμεν χρόνον πολύτιμον και μοναδικόν... Ούτος δεν επανέρχεται. Ασπάζομαι τας χείρας των γονέων. Τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας.

Ο υιός Ιωάννης

63

No 89

Vienna, 4/16 Maggio 1812

Jeri al mezzo giorno coll’ arrivo di un nostro corriere ho ricevuto una lettera di S.E. il Cancelliere dell’ Impero, colla quale mi ordina esso dalla parte di S.M. I(mperiale) di rendermi tosto a Bucharest p(er) dipendere colà dagli ordini di S.E. il s(igno)r Conte Koutuzoff, Generale in Capo.

Non so precisamente di cosa si tratta. Ma dalla maniera con cui mi viene annunciata la cosa, ho motivo di credere che sarò per essere contento. Parto dunque fra tre, o quattro giorni, e sia colla benedizione del Cielo e dei miei genitori... La nostra corrispondenza abbia luogo come per lo passato. Scrivo su di questo a Benackj, e lascio qui gli ordini miei alli s(igno)ri f(rate)llj Economus, ed alia casa del s(ignor) Stavro Johanni. Da Bucharest mi apprirò una strada. E la nostra corrispondenza spero che ben presto sarà p(er) essere mollo più regolare e frequente... Se la Stella avesse spedito Nane, o se avesse l’ intenzione di farlo, io lascio qui le convenevoli istruzioni, e n(on) si avrà che dirigerlo alla casa delli s(igno)ri f(rate)llj Economus, ed essi agiranno con tutto l’ amore e tutta la premura. Se il ragazzo arrivasse in questa estate esso troverà ancora qui la famiglia Mocenigo; n(on) percchè essa si possa, o debba incaricarsi di lui, ma potrà giovarli. In una parola, malgrado che io sia a Bukarest, o altrove, io consiglio, e prego che si mandi, e rispondo sempre della sua buona educazione, come se io stesso mi trovassi sul luogo.

Le ho scritto col n(ume)ro 87, 88 sull’ affare concernente il dennaro φ.lv di Naranzi. Ripetto, quando ella n(on) possa / pagare la sua cambiale, o quando un tal pagamento Le sia molto a carico, e che ella debba per esso sogiacere a degli interessi esorbitanti, il Conte Mocenigo Le offre 800 tallari all’ interesse del 6% per tutto quel discretto tempo che ella ne potrà abbisognare. Ella si valga o no di questo soccorso, credo conveniente che ella ne ringrazi con Sua lettera l’ amico.

S.E. il s(ignor) Conte di Stakelberg, in questa circostanza della mia nominaz(io)ne ha messo tutta la di lui amicizia p(er) me, nella più bella evidenza. Mi ha colmato, e mi colma di bontà, e parto penetrato dalla più viva, e dalla più profonda riconoscenza.

Non so se potrò scriverle ancora coll’ordinario venturo di martedj. Alla vigilia di una partenza poco tempo resta. Tuttavia cercarò di cogliere un rittaglio di tempo.

Molte cose p(er) me a tutti gli amici, e parenti. Bacio le mani ai zij, e zie. Ed imploro l’ assistenza della benediz(io)ne dei genitori, e del sacromonaco Simeone.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 89

Βιέννη, 4/16 Μαΐου 181:2

Χθες την μεσημβρίαν διά της αφίξεως ενός ταχυδρόμου μας, έλαβον μίαν επιστολήν παρά της Α.Ε. του Καγκελλαρίου της Αυτοκρατορίας, δι’ ης διατάσσει εμέ, εξ ονόματος της Α.Μ. του Αυτοκράτορος, να μεταβώ ταχέως εις Βουκουρέστιον διά να τεθώ υπό τας διαταγάς της Α.Ε. του Αρχιστρατήγου, Κόμητος κυρίου Κουτούζωφ.

Δεν γνωρίζω επακριβώς περί τίνος πρόκειται. Όμως εκ του τρόπου, δι’ ου μοι ανηγγέλθη το πράγμα, έχω λόγους να πιστεύω ότι πρόκειται να μείνω ευχαριστημένος. Αναχωρώ όθεν, μετά τρεις ή τέσσαρας ημέρας και ας είναι μετά της ευλογίας του Θεού και των γονέων μου... Η αλληλογραφία ημών θα διεξάγεται ως και κατά το παρελθόν. Γράφω περί τούτου εις τον Μπενάκην, και αφήνω ενταύθα παραγγελίας εις τους αδελφούς κυρίους Οικονόμου και εις τον Οίκον του κυρίου Σταύρου Ιωάννου. Εκ Βουκουρεστίου θα εύρω μίαν οδόν. Ελπίζω δε ότι η αλληλογραφία ημών θα καταστή ταχέως, πλέον εύρυθμος και συχνή.,. Εάν η Στέλλα απέστειλεν τον Νάνι ή εάν προυτίθηται να πράξη τούτο, εγώ αφήνω τας αρμοζούσας εντολάς και δεν θα έχη παρά να αποστείλη αυτόν εις τον Οίκον των αδελφών κυρίων Οικονόμου και αυτοί θα ενεργήσουν μεθ’ όλης της αγάπης και φροντίδος. Εάν ο νέος ήθελεν αφιχθή κατά το προσεχές θέρος, θα εύρη ενταύθα εισέτι την οικογένειαν Μοτσενίγου, όχι διότι αυτή δύναται να βοηθήση ή οφείλει να επιφορτισθή της υποθέσεως ταύτης, δύναται όμως να είναι επωφελής εις αυτόν. Εν ενί λόγω, μολονότι εγώ θα ευρίσκομαι εις το Βουκουρέστιον ή αλλαχού, συμβουλεύω και παρακαλώ υμάς να αποσταλή ο νέος και θα μεριμνώ εγώ πάντοτε διά την καλήν εκπαίδευσιν αυτού, ως εάν εγώ ο ίδιος ηυρισκόμην επί τόπου.

Έγραψα υμίν διά των υπ’ αριθ. 87 και 88 επιστολών μου περί του ζητήματος, του αφορώντος εις τα χρήματα του Ναράντζη. Επαναλαμβάνω, εάν φ. 1v υμείς δεν δύνασθε / να εξοφλήσητε την συναλλαγματικήν ή εάν μία τοσαύτη εξόφλησις θα ήτο πολύ βαρεία και θα οφείλατε υμείς να περιπέσητε εις υπερβολικούς τόκους, ο Κόμης Μοτσενίγος προσφέρει υμίν 800 τάλληρα προς 6% τόκον δι’ όλον εκείνον τον χρόνον, ούτινος υμείς θα είχητε ανάγκην. Είτε

υμείς κάμετε χρήσιν της συνδρομής αυτής είτε όχι, πιστεύω ότι είναι πρέπον να ευχαριστήσητε δι’ επιστολής τον φίλον.

Η Α.Ε. ο Κόμης κύριος Στάκελμπεργκ, εν τη παρούση περιπτώσει του διορισμού μου έθεσεν εις την διάθεσίν μου, πάσαν την προς εμέ φιλίαν του διά του πλέον προφανούς τρόπου. Επέδειξεν προς εμέ και επιδεικνύει καλωσύνην, αναχωρώ δε κατεχόμενος υπό της πλέον ζωηράς και βαθείας ευγνωμοσύνης.

Δεν γνωρίζω εάν θα δυνηθώ να γράψω προς υμάς διά του προσεχούς τακτικού ταχυδρομείου της Τετάρτης. Κατά τας παραμονάς αναχωρήσεως, παραμένει ολίγος χρόνος. Παρ’ όλα αυτά θα επιδιώξω όπως επωφεληθώ και του ελαχίστου χρόνου.

Πολλούς χαιρετισμούς εκ μέρους μου προς άπαντας τους φίλους και συγγενείς. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Και επικαλούμαι την βοήθειαν της ευλογίας των γονέων και του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

64

No 90

Vienna, 6/18 Maggio 1812

Col numero precedente Le ho partecipato la mia destinazione p(er) Bucharest. Dovevo a quest’ ora essere partito. Ma alcuni ritardi relativi agli oggetti del servizio mi fecero rimettere la partenza e per questo Lo scrivo ancora da Vienna... Ma p(er) il venti sarò di già in viaggio... Comme Le ho scritto ignoro l’oggetto di questa mia destinazione, ed il luoco ove dovrò fare dimora, ed il tempo di questa... Quello che so si è che devo andare a Bucharest, p(er) essere là agli ordini di S.E. il Generale Kutouzoff... Da di là ove la pace coi Turchi abbia luogo, potrò scriverle con maggiore frequenza; ed ella potrà ugualmente scrivermi più spesso... Questa pace, se si vuole prestar orecchio alle lettere particolari di Constantinopoli, se n(on) è segnata è p(er) lo meno conclusa... Vedrem(m)o presto, se queste notizie sono vere o no... pajono n(on) di meno verissimili... A Bucharest trovo molte conoscenze, e molti amici. L’ arcivescovo. Il Generale Comneno il quale è VicePresidente. Tutti i Generali che abbiamo avuto a Corfu e nelle Isole, e molti altri sig(no)ri di quelle provincie che ho conosciuto a Pietroburgo. C’ è S.E. D’ Italinskj e tutto il suo seguito. Fonton, e Fontoni, Doboroff, ed altri, tutte persone colle quali ho stretta conoscenza a Pietroburgo... Questo diminuisce in parte il dispiacere di lasciare

Vienna, paese in cui mi sono trovato contento e per la maniera di vivere, e p(er) le conoscenze che ho fatto, e p(er) la bontà ed amicizia colle quali mi ha trattato il s(igno)r Conte di Stakelberg di cui non cessarci mai di ripettere le altre virtù e le mie eterne obligazioni. Anco in questa circostanza, a voluto colmarmi di gentilezze, scrivendo p(er) φ. 1v me, ed / alla Corte, ed al Ministro, ed al Generale Koutuzoff, in maniera che mi da luogo di essere più che contento.

Sotto questi auspicj intraprendo il viaggio incoragito di molto, e voglio sperare che alla fine sarò p(er) fare qualche passo nella carriera mia. Mia prima cura sarà di partecipargielo quando io sia in grado di saperlo·

Da lettere ricevute dopo l’ arrivo di Mabil, e della Contessa Bulgari in Barletta, o luogo di suporre, che Naranzi abbia voluto giocondeg(g)iare1 scrivendomi, che Le ha tratto lettere di cambio pel suo dennaro, e che temeva che ella n(on) le lasciasse cadere in protesto. Viaro sotto la data 2 Aprile, mi raccomanda ancora di sollecitare Naranzi a starsene tranquillo. Dunque sino a quell’ epoca n(on) aveva incomodato. Ed esso mi scrisse di avere tratto dette cambiali sino del mese di Xmbre. In tutte le maniere ripetto p(er) la terza volta quello che Le ho scritto con tutte le mie precedenti... O Naranzi p(er) essere pagato la metti in angustia ed ella lo paga, e può abbisognare di un soccorso, ed in questo caso ella può trar(r)e sopra i s(igno)ri f(rate)llj Economus di Vienna per la somma di 800 tallarj p(er)cchè essi si intendano con il s(igno)r Conte Mocenigo, come io con essi mi sono inteso. O Naranzi, come teme p(er) il protesto delle di lui cambiali, ha bisogno di questo soccorso, ed allora lo ho autotorizzato a servirsene.

φ.2 / Se cosi si regola questo affare ella pagherà p(er) questi ottocento tallari il 6 p(er) %, e mi sono impegnato che l’ interesse sud(det)to sarà puntualmente pagato ogni anno dal sig(no)r Papadopoli in Venezia alla s(ignor)a Contessa Mocenigo, od alla persona che il s(igno)r Conte indicherà, e che ella sarà p(er) dare su di questo gl’ordini oportuni. Ove dunque ella si serva di questo dennaro, o che Naranzi lo prenda pel pagamento delle protestate cambiali, credo necessario, che ella ne scriva direttamente al s(igno)r Conte Mocenigo, dichiarando ancora in codesta lettera, che il 6 p(er) % sarà esso come desidera esattam(en)te pagato in Venezia. Su di questo parmi inutile ogni ulteriore dichiaraz(io)ne... Ed ecco quanto io potevo fare.

Diciamo ancora una parola di Nane. Partendo io da Vienna n(on) è per questo che la Stella n(on) debba mandare il figlio, qui p(er) la sua educazione... Ho fatto la conosc(en)za di un abate ex-Gesuita, il quale tiene in pensione ancora due giovanetti Moldavi... Sotto tutti i rapporti,

1. αντί giocondare

ti, dopo essere entrato in tutti i dettagli relativi all’ educazione preferirei questa pensione a qualunque altra. Costa più cara, ma alla fine il dennaro è lodevolmente speso. Credo che n(on) si potrà ridurre a riceverlo meno dei 200 zecchini all’ anno... Ma con questi si avrà tutto suplito a tutto... ed in tre anni la sua educaz(io)ne potrà essere bene avanzata p(er) non diro completa.

φ.2v / Questo abate è un prodigio di pacienza, e di dottrina, e nel mestiere di educare è espertissimo. Ottimi costumi, buona e santa morale nessun, pregiudizio, e molto moltissimo onore; e religione... Se dunque si decidesse la Stella a mandare il ragazzo, si diriga ai s(igno)ri f(rate)llj Economus, e si raccomandi al s(igno)r Conte Mocenigo... E p(er) tempo mi scriva onde io posso colle mie lettere regolare anco da lontano l’ affare.

Saluto amici, parenti, e domestici. Bacio le mani ai zij, e zie; ed imploro la benediz(io)ne dei genitori, e le sante oraz(io)ni del sacromonaco Simeone.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 90

Βιέννη, 6/18 Μαΐου 1812

Διά της προηγουμένης επιστολής μου ανεκοίνωσα υμίν την αναχώρησίν μου διά το Βουκουρέστιον. Ώφειλον να έχω αναχωρήσει κατ’ αυτήν την ώραν. Καθυστερήσεις όμως τινές, σχετικαί προς υποθέσεις της υπηρεσίας συνετέλεσαν ώστε να αναβάλω την αναχώρησίν μου και ένεκα τούτου σας γράφω ακόμη από την Βιέννην. Αλλά κατά την εικοστήν του μηνός θα ταξιδεύω ήδη... Καθώς έγραψα προς υμάς αγνοώ το αντικείμενον αυτής της αναχωρήσεως και τον τόπον ένθα οφείλω να διαμείνω καθώς και τον χρόνον της παραμονής αυτής... Εκείνο, όπερ γνωρίζω είναι ότι οφείλω να μεταβώ εις Βουκουρέστιον διά να τεθώ υπό τας διαταγάς της Α.Ε. του Στρατηγού Κουτούζωφ... Εντεύθεν, όταν λάβη χώραν η ειρήνη προς τους Τούρκους, θα δυνηθώ να σας γράφω μετά μεγίστης συχνότητος· και υμείς δε θα δυνηθήτε ομοίως να μοι γράφητε συχνότερον... Η ειρήνη αυτή, εάν πρέπη να δώσωμεν πίστιν εις τας ιδιωτικάς εκ Κωνσταντινουπόλεως επιστολάς, εάν δεν έχη υπογραφή έχει τουλάχιστον συμφωνηθή... Ταχέως θα ίδωμεν εάν αι ειδήσεις αυταί είναι αληθείς ή όχι... ουχ ήττον εμφανίζονται αληθοφανείς... Εις το Βουκουρέστιον θα εύρω πολλάς γνωριμίας και πολλούς φίλους. Τον αρχιεπίσκοπον. Τον Στρατηγόν Κομνηνόν, όστις είναι αντιπρόεδρος. Όλους τους στρατηγούς, ους είχαμεν εν Κερκύρα και εν ταις Νήσοις και πολλούς άλλους κυρίους εξ αυτών των επαρχιών, ους εγνώρισα εν Πετρουπόλει. Ευ-

ρίσκεται εκεί ο Ντ’ Ιταλίνσκυ και πάσα η ακολουθία αυτού. Ο Φοντόν, ο Φοντόνι, ο Ντομπορώφ και ετεροι, όλοι προσωπικότητες μεθ’ ων είχον στενήν γνωριμίαν εν Πετρουπόλει... Αυτά ελαττώνουν εν μέρει την δυσαρέσκειαν του να αφήσω την Βιέννην, πόλιν εν η υπήρξα ευχαριστημένος και διά τον τρόπον της ζωής και διά τας γνωριμίας, ας συνήψα, και διά την καλωσύνην και φιλίαν, μεθ’ ων συμπεριεφέρθη προς εμέ ο Κόμης κύριος Στακελμπεργκ, ούτινος ουδέποτε θα παύσω να επαναλαμβάνω τας άλλας αρετάς και τας ιδικάς μου, ατελευτήτους προς αυτόν, υποχρεώσεις. Και εν αυτή έτι τη περιστάσει, ηθέλησεν να υπερπληρώση εμέ ευγενειών, γράφων περί εμού φ.1v και / προς την Αυλήν και προς τον Υπουργόν και προς τον Στρατηγόν Κουτούζωφ, κατά τρόπον, όστις μοι δίδει την αιτίαν να είμαι πλέον ή ευχαριστημένος.

Υπό τους οιωνούς αυτούς επιχειρώ το ταξίδιον τούτο, τα μάλα ενθαρρυνθείς και θέλω να ελπίζω ότι κατά το τέλος θα δυνηθώ να επιτύχω πρόοδόν τινα εν τη εμή σταδιοδρομία. Πρώτη μέριμνά μου θα είναι να ανακοινώσω υμίν τούτο, όταν θα είμαι εις θέσιν να το γνωρίζω.

Εξ επιστολών, ληφθεισών μετά την άφιξιν του Μαβίλη και της Κομίσσης Βούλγαρη εις την Μπαρλέττα, δύναμαι να υποθέσω ότι ο Ναράντζης ηθέλησεν να αστειευθή γράφων προς εμέ ότι εξέδωσεν συναλλαγματικάς διά τα χρήματα αυτού και ότι εφοβείτο ότι υμείς θα αφήνατε αυτάς να διαμαρτυρηθώσιν. Ο Βιάρος, υπό ημερομηνίαν 2 Απριλίου, μου συστήνει να βεβαιώσω τον Ναράντζην να μείνη ήσυχος. Μέχρι της εποχής αυτής λοιπόν δεν έχει ενοχλήσει. Ούτος δε μοι γράφει ότι απέσυρεν τας ρηθείσας συναλλαγματικάς από του μηνός Δεκεμβρίου. Επαναλαμβάνω λοιπόν διά τρίτην φοράν, εκείνο, όπερ έγραφον υμίν και διά των προηγουμένων μου επιστολών... Ή ο Ναράντζης, διά να εξοφληθή, θέτει υμάς εν δυσχερεία και υμείς εξοφλήτε αυτόν, οπότε είναι δυνατόν να υπάρξη ανάγκη μιας συνδρομής και εν τοιαύτη περιπτώσει υμείς δύνασθε να εκδώσητε εξοφλητικήν επ’ ονόματι των αδελφών κυρίων Οικονόμου της Βιέννης διά το ποσόν των 800 ταλλήρων καθ’ όσον αυτοί συνεργάζονται μετά του Κόμητος Μοτσενίγου, καθώς εγώ συνεννοήθην μετ’ αυτών· ή ο Ναράντζης, ως φοβείται, ένεκα της διαμαρτυρήσεως των συναλλαγματικών υμών, έχει ανάγκην της βοήθειας αυτής, οπότε εγώ εξουσιοδοτών αυτόν να κάμη χρήσιν τούτων.

φ.2 / Εάν η υπόθεσις αυτή διακανονισθή κατ’ αυτόν τον τρόπον θα πληρώσητε υμείς διά τα οκτακόσια αυτά τάλληρα τόκον 6%, εγώ δε αναλαμβάνω όπως ο ρηθείς τόκος καταβάληται ετησίως υπό του κυρίου Παπαδοπούλου εις την Βενετίαν εις την Κόμισσαν κυρίαν Μοτσενίγου ή εις πρόσωπον, το οποίον ο Κόμης κύριος Μοτσενίγος θα υποδείξη και υμείς θα δίδητε τας επί τούτω πρεπούσας οδηγίας. Είτε, λοιπόν, υμείς θέλετε εξυπηρετηθή διά των χρημάτων τούτων είτε ο Ναράντζης ήθελεν λάβη τα χρήματα διά την εξόφλησιν των διαμαρτυρημένων συναλλαγματικών, θεωρώ αναγκαίον όπως γράψητε