Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

Tutti si preparano p(er) andare alla campagna; ma io resterò in città, p(er) molte buone ragioni e p(er) la p(rinci)p(a)li(ssi)ma2 di tutte, cioè p(er) la mancanza di dennaro. Sono costretto di licenziare il mese venturo la carozza... E ben presto di mettere più forti restrizioni all’ economia. Senza di queste lo sbilancio diverebbe grandissimo. E n(on) voglio far debiti superiori alla mia possibilità di pagare... Essendomi su di questo argomento spiegato diffusamente colle lettere che le perveranno con Benakj, stimo inutile di ripettermi. Benakj le porterà eziandio il mio ritratto. Esso è in picciolo. Quando io abbia più mezzi, ella lo avrà in grande. Altre bagatelle ho pure consegnate all’ amico, e tutto so arrivato in salvo sino a Vienna. Questo p(er) ora. La prego dei soliti saluti a tutti gli amici, e parenti. Abbraccio f(rate)llj; e sorelle; e cognati, e nipoti; baccio le mani a zij, e zie. Imploro la benediz(io)ne dei genitori; e mi raccomando sempre alla pietà dello sacromonaco Simeone.

P.S. Poicchè la p(rese)nte parte con corriere sino a Vienna; mi permetto poche linee ancora... Vivo sempre facendo vita e casa con Minziakj... Questo galantuomo a preso per cosi dire il mio governo. E ne sono contentissimo. Gli pago esattamente ogni mese il dennaro dispendiato pel nostro trattenimento; e n(on) ho altre cure. I dettagli ammazzano; e più di tutti quegli che n(on) ne ha l’ abitudine. Parlo il Russo assai bene p(er) farmi intendere dalla mia gente; ma n(on) abbastanza p(er) gli affari. Non me ne sono occupato seriamente; poicchè paremi tempo perduto, p(er)chè n(on) si propone di morire, et farsi sepellire in Russia. φ. 2 / Mi sono più volte pentito di n(on) aver preso meco, il Spiro mio cameriere... Lo avrei a quest’ ora formato. Ed avrei preso di me un uomo affidato e di confidenza. Ho un Polacco che mi serve da due anni; è libero; ed è di molta capacità. Pare anco onesto... e n(on) si ubriaca... Ma pari all’abilità, ed all’onestà, sono le grandi pretenzioni... Riceve 35 rubli al mese. Il mio spoglio; e spesso dei piccioli avvantaggi... E n(on) è abbastanza contento... Se Spiro, che conosco bene intenzionato, volesse venire a trovarmi. Lo accoglierei con sommo piacere. Le comunicaz(io)ni maritime devono apprirsi; arrivato in Odessa, nulla più facile, e di meno dispendioso quanto il farlo venire qui, od ove mi attrovarmi. Che la s(ignor)a madre si occupi di questo pensiere... Se n(on) è Spiro. Sia pure un’ altro. Ma Greco. Conosciuto e provato. Se n(on) ha molta capacità; io mi incarico di formarlo in poco tempo ... Questo è un pensiere... un desiderio. Ove peraltro le difficoltà sieno somme ed insormontabi si rinunzj.

Il figlio (Suo) Gio(vanni)

2. πιθανή ανάγνωση

Αρ. 72

Αγία Πετρούπολις, 20 Απριλίου / 2 Μαΐου 13 11

Ο Βαρούχας αφιχθείς προ ολίγων ημερών εκ Βιέννης ως ταχυδρόμος. μετά των επιστολών του Μπενάκη μοι εκόμισεν τας δύο υπ’ αριθ. 58, 59 επιστολάς υμών, καθώς και μίαν άνευ αριθμού. Εγώ βεβαίως ανέμενον μετ’ ανυπομονησίας είδησίν τινα, ων τελείως εστερημένος ειδήσεων από πολλού χρόνου και ακούων να λέγουν διάφορα πράγματα σχετικώς προς την κατάστασιν της Κερκύρας. Αι ειδήσεις, αίτινες φθάνουν εδώ από τους λιμένας της Μαύρης Θαλάσσης είναι όλαι υπερβολικαί, έλαβον δε την απόφασιν να μη πιστεύω πλέον εις ουδέν. Χαίρω διά την υγείαν όλων και διά τας παρηγόρους σκέψεις, τας οποίας υμείς μοι αναφέρετε σχετικώς προς τον Βίκτωρα. Με ευχαριστεί πάρα πολύ ο γάμος του Στέλιου Προσαλέντη και συγχαίρω τον πατέρα αυτού και την πατρίδα. Εγνώρισα δι’ ολίγας ημέρας αυτόν τον νέον εις την Ιταλίαν. Εκίνησε το μέγα ενδιαφέρον μου και η γνώμη, την οποίαν περί αυτού μοι εδωσαν αι πλέον αξιόλογοι προσωπικότητες μοι ενέπνευσεν έτι μεγαλυτέραν εκτίμησιν και στοργήν προς αυτόν. Νυμφευθείς θα παραμείνη εις την Κέρκυραν... και η πατρίς θα ωφεληθή πολύ. Παρακαλώ υμάς, όπως ανακοινώσητε πάντα ταύτα εις τον κύριον Ντόρια και να τω διαβιβάσητε τα πλέον ειλικρινή μου συγχαρητήρια. Εδέχθην μετά μεγίστης προσοχής την επιθυμίαν υμών σχετικώς προς το Θέμα Γάμος της Οικογενείας. Περί τούτου γράφω σήμερον εις τον Βιάρον. Πράττω τούτο δε μετά καρδίας πλήρους πεποιθήσεως και αγαλλιάσεως. Διακαώς επιθυμώ όπως πεισθή ούτος· και διά να έχω την πρωτίστην τιμήν. Σχετικώς προς την ιδικήν μου κατάστασιν, υμείς διά της αφίξεως του Μπενάκη θα γνωρίσητε τας πλέον λεπτομερείς πληροφορίας. Και θα είσθε όθεν εις θέσιν όπως εκφέρητε την γνώμην υμών επί της εμής καταστάσεως.. Σας είπον πάντοτε, σας λέγω και σταθερώς θα επαναλαμβάνω, ότι εγώ δεν έχω παρά μόνον μίαν επιθυμίαν· είναι δε αυτή το υπακούειν και πράττειν κατά την θέλησιν των γονέων μου... Η γενική κατάστασις δεν προβαίνει τόσον ταχέως, όπως επιθυμεί τις. Και φαίνεται, μάλιστα, ότι γεγονότα τινά καθυστερούν· και πιθανώς επί πολύ χρόνον θα καθυστερήσουν αι συνθήκαι εκείναι, αίτινες κατά το παρελθόν έτος συνετέλεσαν ώστε να πιστεύω όχι μακρυνήν την στιγμήν, καθ’ ην θα είχον μίαν τοποθέτησιν εις το εξωτερικόν, και να ευρεθώ κατά τινα τρόπον πλησιέστερον προς την πατρίδα και την οικογένειαν. Αυτά τα ανεξήγητα και αόριστα γεγονότα οδηγούν και τον πλέον συνετόν και σοφόν άνθρωπον μακράν της δυνατότητος του πολιτεύεσθαι ενεργώς... Βεβαίως δεν δύναταί τις, παραμένων αδρανής, να πράξη κακόν. Και αυτή είναι η δική μου περίπτωσις. Παρ’ όλα τα πλεονεκτήματα, άτινα μοι παρέχει η πάντοτε πλέον εμφανής ευμένεια της Α.Ε. του Υπουργού και πολλών ετέρων προσωπικοτήτων υψηλής περιωπής, παρά την δραστηριότητα την οποίαν μοι παρέχει η καλή υποδοχή, ης τυγχά-

φ.1v νουν αι συνεχείς εργασίαι μου / επί διαφόρων αντικειμένων φιλολογικών και μη φιλολογικών· ουχ ήττον δεν δύναμαι να αποκρύψω ότι ευρίσκομαι εν αδρανεία και ότι αν το σύνολον της εργασίας τεθή υπό τον πλέον ενδελεχή έλεγχον, θα αποδειχθή ότι δεν έπραξα, μετά την άφιξίν μου, έτερόν τι παρά να εξοδεύω τον χρόνον μου και τα χρήματα, τα οποία δεν διαθέτω, χωρίς να εξασφαλίζω μίαν κατάστασιν πλέον ευχάριστον και πλέον επωφελή διά το μέλλον. Επί τούτου δεν δύναμαι να μεμψιμοιρώ διά την τύχην όσον διά τας δυσχερείας των καιρών και διά τας παραδοξοτάτας περιστάσεις.

Είμεθα ήδη εις την άνοιξιν. Η χιών έχει λοιώσει προ δέκα ημερών. Και τα φυτά άρχισαν να υπόσχωνται μετά τινας μήνας βλαστούς. Πάντες ετοιμάζονται διά να μεταβώσιν εις την εξοχήν· όμως εγώ θα παραμείνω εν τη πόλει, διά πολλούς σοβαρούς λόγους και κυρίως ένεκα της ελλείψεως χρημάτων. Είμαι υποχρεωμένος να απολύσω κατά τον προσεχή μήνα την άμαξαν. Και λίαν ενωρίς όπως επιβάλω ισχυρούς περιορισμούς εις την οικονομίαν. Άνευ τούτων το έλλειμμα ήθελεν καταστή μέγιστον. Και δεν επιθυμώ να συνάψω χρέη ανώτερα της δυνατότητος να εξοφλώ ταύτα. Ευρισκόμενος επί του αντικειμένου τούτου, του εκτεθέντος διεξοδικώς εν ταις επιστολαίς, αίτινες θα αφιχθούν διά του Μπενάκη, εκτιμώ ως ανώφελον να επαναλάβω αυτό. Ο Μπενάκης θα προσκομίση, υμίν ωσαύτως και το πορτραίτον μου. Τούτο είναι μικρόν. Όταν εγώ θα έχω μεγαλυτέραν οικονομικήν άνεσιν θα λάβητε υμείς τούτο μεγαλύτερον. Διάφορα άλλα ασήμαντα πράγματα ενεχείρισα ομοίως εις τον φίλον και γνωρίζω ότι πάντα ταύτα αφίχθησαν σώα εις την Βιέννην. Αυτά επί του παρόντος. Παρακαλώ υμάς, διά τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας τους φίλους και συγγενείς. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς· ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και συσταίνω εαυτόν πάντοτε εις την ευσέβειαν του ιερομονάχου Συμεώνος.

Υ. Γ. Επειδή η παρούσα αναχωρεί διά του ταχυδρομείου έως την Βιέννην, μοι παρέχει την δυνατότητα ολίγων προσέτι λέξεων... Διαβιώ πάντοτε ως προς την οικίαν και την διατροφήν από κοινού μετά του Μιντσιάκη... Ο ευγενής ούτος ανέλαβεν, ως έπος ειπείν, την κυβέρνησίν μου. Διά τούτο δε είμαι λίαν ευχαριστημένος. Πληρώνω εις αυτόν καθ’ έκαστον μήνα ακριβώς τα δαπανηθέντα χρήματα διά την συντήρησιν ημών και δεν έχω άλλας φροντίδας... Αι λεπτομέρειαι φονεύουν· και μάλιστα εκείναι, αίτινες δεν είναι οικείαι. Ομιλώ αρκούντως ικανοποιητικά την ρωσικήν, ώστε να γίνωμαι καταληπτός υπό των οικείων μου. Όμως ουχί αρκούντως και διά τας υποθέσεις μου. Δεν ενησχολήθην σοβαρώς προς το θέμα τούτο, καθ’ ότι μοι εφαίνετο χαμένος χρόνος δι’ εκείνον, όστις δεν προυτίθεται να αποθάνη και να ενταφιασθή εις την Ρωσίαν.

φ.2 / Έχω κατ’ επανάληψιν μετανοήσει διότι δεν έλαβον μετ’ εμού τον

Σπύρον, τον υπηρέτην μου. Θα είχα ήδη προσαρμόσει αυτόν, και θα είχον λάβει μετ’ εμού έναν αφοσιωμένον και πιστόν άνθρωπον. Έχω έναν Πολωνόν, όστις με υπηρετεί επί δύο έτη· είναι ελεύθερος· και είναι πολύ ικανός. Φαίνεται επίσης και τίμιος και δεν μεθύσκει... Όμως αναλόγως προς την ικανότητά του και την εντιμότητά του, μεγάλαι είναι και αι απαιτήσεις του... Λαμβάνει 35 ρούβλια μηνιαίως, τα ενδύματά μου και συχνά μικράς αυξήσεις... Και δεν είναι πολύ ευχαριστημένος... Εάν ο Σπύρος, τον οποίον γνωρίζω ως έχοντα καλάς προθέσεις, ήθελεν έλθη να εύρη εμέ, ήθελον δεχθή αυτόν μετά μεγίστης ευχαριστήσεως. Αι θαλάσσιοι επικοινωνίαι οφείλουν να αποκατασταθούν. Αφιχθείς εις την Οδησσόν, ουδέν πλέον ευκολώτερον και ολιγώτερον δαπανηρόν, όσον το να πράξω ώστε να φθάση εδώ, ή όπου θα ευρίσκωμαι. Ας γνωρίζω, ότι την σεβαστήν μητέρα απασχολεί η σκέψις αυτή... Εάν δεν είναι ο Σπύρος, ας είναι έτερος, άλλα Έλλην, γνωστός και δοκιμασμένος. Εάν δεν έχη μεγάλας ικανότητας, εγώ θα αναλάβω να τον διαμορφώσω εντός ολίγου χρόνου... Αυτή είναι μία σκέψις, μία επιθυμία. Εις περίπτωσιν καθ’ ην αι δυσκολίαι είναι μέγιστοι και ανυπέρβλητοι, ας παραιτηθώμεν.

Ο Σος υιός Ιωάννης

47

S(anto) Pietroburgo, 1/12 Maggio 1811

Naranzi da Venezia mi ha rimesso due Suoi numeri. 6 1 uno del mese di xmbre; e l’ altro del mese di gennajo. Ambedue mi annunciano le angustie insoportabili del nostro povero paese; e la lontana speranza di vederlo sollevato dalla miseria che lo opprime. Io ne sono desolato... Il ritardo e gli interompimenti che soffre la nostra corrispodenza rende ancora questa desolaz(io)ne più pennosa... Voglio lusingarmi per altro che la nomina di Benakj al Consolato Generale di Napoli e di Puglie e delle nostre Isole; e la preferenza che esso darà al Continente pel suo soggiorno, ci darà l’ adito di scrivere più spesso, ed a me di mandarle le mie nuove; ed e lei di ricevere. La mia salute è sempre buona. La situaz(io)ne mia la stessa, e quale le dettagliai coi precedenti miei e particol(arment)e con quelle speditole con Benakj, che a quest’ ora mi lusingo arrivato.

Nessuna nuova grande pel momento... Qui arrivato il nuovo ambasciatore di Francia C(onte) Lauristen. All’ armata nostra in Tur-

kia Kutusoff ha rimpiazzato Kamenskj, caduto gravemente ammalato. Qui viddi con sommo piacere il Gen(eral)e Bagmetieff, colmato di ricompense e di onori... Si distinse altamente nelle precedenti campagne sul Danubio... Ora parmi che esso passi altrove, n(on) so se a riposarsi, od a far la guerra. Conserva per noi un grato animo. Ed è fra i pochi che dicono del bene delle passate cose. Il nostro ex Plenipotenz(iar)io partito di qui pel suo nuovo posto di Cagliari, non so se p(er) rimorssi, od altri motivi, si compiacque di molto male dire delle Isole e degli uomini, e delle cose di costà... Fu poco ascoltato... E non ne riportò nè piauso, nè stima... Iddio lo perdoni; e non gli faccia giam(m)ai provare quello che altri tanti e tanti innocenti provano p(er) causa sua...

La prego dei miei cordiali saluti a tutti quanti. Abbracio f(rate)llj e sorelle; e cognati e nipoti... Sempre mi raccomando alle preci dello sacromonaco Simeone ed imploro la benedizione dei genitori.

Il figlio Giovanni

Αρ. 73

Αγία Πετρούπολις, 1/12 Μαΐου 1811

Ο Ναράντζης εκ Βενετίας μοι απέστειλεν δύο επιστολάς υμών. Την υπ’ αριθ. 61 του μηνός Δεκεμβρίου· και μίαν άλλην του μηνός Ιανουαρίου. Αμφότεροι μου αναγγέλλουν τας ανυποφόρους δυσχερείας της πτωχής ημών πατρίδος· και την μακρυνήν ελπίδα του να ιδώμεν αυτήν ανακουφισθείσαν εκ της δυστυχίας, ήτις καταπιέζει αυτήν. Εγώ είμαι περίλυπος... Η καθυστέρησις και αι διακοπαί εξ ων υποφέρει η αλληλογραφία ημών καθιστά πλέον θλιβεράν την απομόνωσιν ταύτην... Θέλω να ελπίζω εξ άλλου ότι ο διορισμός του Μπενάκη εις το Γενικόν Προξενείον της Νεαπόλεως, της Απουλίας και των ημετέρων Νήσων και η προτίμησις, την οποίαν θα επιδείξη ούτος προς την Ευρώπην ένεκα της αυτόθι παραμονής του, θα παράσχη ημίν το μέσον του να γράφωμεν συχνότερον και εις εμέ την δυνατότητα να αποστέλλω υμίν τας ειδήσεις μου καθώς και εις υμάς την δυνατότητα να λαμβάνητε αυτάς. Η υγεία μου είναι πάντοτε καλή. Η κατάστασίς μου πάντοτε η αυτή και οία περιέγραψα υμίν λεπτομερώς διά των προηγουμένων μου επιστολών και ιδιαιτέρως δι’ εκείνων, οίτινες απεστάλησαν διά του Μπενάκη, τον οποίον ελπίζω κατ’ αυτήν την ώραν αφιχθέντα.

Ουδεμία σημαντική είδησις επί του παρόντος. Αφίχθη ενταύθα ο νέος πρέσβυς της Γαλλίας, Κόμης Λωριστέν. Εις το στράτευμα ημών εν τη Τουρκία ο Κουτούζωφ αντικατέστησεν τον Καμένσκυ, όστις έπεσεν βαρέως ασθε-

νής. Είδον εδώ μετά μεγίστης ευχαριστήσως τον Στρατηγόν Μπαγκμεντίεφ, περιβεβλημένον δι’ αμοιβών και τιμών... Σπουδαίως διεκρίθη ούτος κατά τας προηγουμένας εκστρατείας εις τον Δούναβιν... Μου φαίνεται ότι τώρα θα μεταβή αλλαχού, δεν γνωρίζω εάν πρόκειται να αναπαυθή ή θα εξακολούθηση τον πόλεμον. Διατηρεί δι’ ημάς καλήν διάθεσιν. Είναι δε εκ των ολίγων, οίτινες ομιλώσιν καλώς περί των παρελθόντων πραγμάτων. Ο πρώην Πληρεξούσιος ημών, αναχωρήσας εντεύθεν διά την νέαν θέσιν του εις Κάλιαρι, δεν γνωρίζω, εάν ένεκα των τύψεων συνειδήσεως ως και ένεκα ετέρων λόγων, ευηρεστήθη να ομιλήση πολύ κακώς περί των Νήσων και περί των αυτόθι ανθρώπων και πραγμάτων... Εδόθη πολύ μικρά σημασία εις τους λόγους του και δεν απήλαυσεν ούτε επαίνου ούτε εκτιμήσεως... Ο Θεός ας συγχωρέση αυτόν· και ας μη κάμη αυτόν να δοκιμάση εκείνο, όπερ τόσοι άλλοι αθώοι δοκιμάζουν εξ αιτίας του.

Παρακαλώ υμάς, διά τους εγκαρδίους χαιρετισμούς προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς... Συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος και επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

48

No 74

S(anto) Pietroburgo, 6/18 Giugno 1811

Mi sono arrivati i due n(ume)ri 73 e 74... Godo che le lettere spedite p(er) Constantinopoli n(on) si sieno perdute, e che quella strada sia praticabile. Anco da Costa(ntinopo)li ho avuto giorni fa una lettera che mi annuncia la spediz(io)ne delle successive miei. Benackj è arrivato a Venezia; ed a quest’ ora deve esso pure averle spedito il mio pachetto... Se esso si stabilisce a Lezze od a Barletta, servirà ottimamente alla nostra corrispondenza. Non trovo nulla di consolante, legendo e rilegendo le di lei lettere... Sebbene la salute sia buona, le sofferenze mi pajono molte ed eccessive, e di queste dubito sempre i risultati... Nei giornali publici ho letto la missione Corcirese che deve viaggiare p(er) Parigi... Mi felicito che ella abbia ottenuto la di lei dispensa... I viaggi non sono favorevoli a chi passa la sessantina. Stamo Calichiopulo n(on) è giovine; ma può soportare ancora la scosse della posta.

Sono sempre qui... Non ho nulla a dirle... Poicchè tutto e poi

tutto resta nello stesso piede... quanto e per quanto tempo?... questo e quello che pochi sanno. E fra i pochi io certo non ne sono uno... La mia situazione commincia ad annojarmi... Ma come cangiarla o in meglio; o guardarla... Mi decido p(er) la s(econ)da misura, giacché la p(ri)ma n(on) è possibile p(er) ora, come non lo è stato fino ad’ ora... Sto bene. .. Fò delle corse in campagna; e fra qualche giorno penso di andare a Pavloskj; campagna ove passa l’ estate S.M. l’ Imperatrice Madre... Un mio buon amico attaccato al Suo servizio in qualità di segretario; il Cons(igliere) di Stato Viollier, mi offre presso di lui e soggiorno e trattenimento agradevole... Penso di proffitarne p(er) una quindicina di giorni. Poi vedi'ò, se le mie finanze me lo permettono, di andare anco a Sviburgo p(er) la s(econ)da volta.

Nulla di nuovo intorno alla sperata pace coi Turchj... Almeno p(er) ora, e per quanti come me sanno dalla voce publica quello che si crede di sapere. Pure non aspetteremo quanto si è aspettato... Chiudo la p(rese)nte poicchè sono avvertito pochi istanti fa della partenza di un amico p(er) Vienna; e piacemi cogliere questa occasione p(er) far partire il mio picciolo pachetto.

Molti saluti a tutti e tutti quanti. Abbraccio f(rate)lli e sorelle, nipoti, e cognati. I miei ossequi a quanti si ricordano di me. Io se li avesse a nominare tutti esigerei un foglio; poicchè n(on) ho dimenticato nessuno. Imploro la benediz(io)ne dei genitori.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 74

Αγία Πετρούπολις, 6/18 Ιουνίου 1811

Αφίχθησαν αι δύο υπ’ αριθ. 73 και 74 επιστολαί υμών... Χαίρω διότι επιστολαί αποσταλείσαι μέσω της Κωνσταντινουπόλεως δεν απωλέσθησαν και διότι η οδός εκείνη είναι κατορθωτή. Μέσω Κωνσταντινουπόλεως ωσαύτως έλαβον προ ημερών μίαν επιστολήν, ήτις μοι ανήγγειλεν την αποστολήν των επομένων επιστολών μου. Ο Μπενάκης αφίχθη εις Βενετίαν και κατ’ αυτήν την στιγμήν οφείλει να έχη αποστείλει ούτος ωσαύτως το ιδικόν μου δέμα... Εάν ούτος εγκατασταθή εις Λέτσε ή εις Μπαρλέτταν, θα εξυπηρετήση εξόχως την αλληλογραφίαν ημών. Ουδέν παρήγορον ευρίσκω, αναγιγνώσκων και πάλιν αναγιγνώσκων τας επιστολάς υμών... Καίπερ η υγεία είναι καλή, αι δυσχέρειαι μου φαίνονται πολλαί και υπέρμετροι και ένεκα τούτων αμφι-

βάλλω πάντοτε διά τα αποτελέσματα... Ανέγνωσα εις τας εφημερίδας την Κερκυραϊκήν αντιπροσωπείαν, ήτις οφείλει να ταξιδεύση διά τους Παρισίους... Χαίρομαι διότι υμείς επιτύχατε την απαλλαγήν υμών... Τα ταξίδια δεν είναι εύκολα δι’ εκείνον όστις έχει υπερβή τα εξήκοντα. Ο Στάμος Χαλικιόπουλ.ος δεν είναι νέος· αλλά δύναται να υποφέρη ακόμη τας δονήσεις της αμάξης.

Ευρίσκομαι πάντοτε εδώ. Ουδέν έχω να σας ειπώ... Καθ’ όσον τα πάντα παραμένουν εις την αυτήν κατάστασιν... Πόσον και διά πόσον χρόνον;... τούτο και εκείνο ολίγοι το γνωρίζουν. Μεταξύ δε των ολίγων αυτών δεν συμπεριλαμβάνομαι βεβαίως εγώ... Η κατάστασίς μου αρχίζει να με ενοχλή... Αλλ’ όμως τίνι τρόπω να μεταβάλω αυτήν προς το καλύτερον ή να την αντιμετωπίσω... Αποφασίζω διά το δεύτερον μέτρον, καθ’ όσον το πρώτον δεν είναι δυνατόν επί του παρόντος, ως δεν ήτο μέχρι τούδε... Είμαι καλά... Κάμνω πεζοπορίας εις την εξοχήν και εντός ολίγων ημερών σκέπτομαι όπως μεταβώ εις Παυλόσκι· εξοχήν ένθα διέρχεται το θέρος η Α.Μ. η Αυτοκράτειρα Μήτηρ... Είς καλός μου φίλος, εις την υπηρεσίαν της Αυτού Μεγαλειότητος υπό την ιδιότητα του Γραμματέως, ο Σύμβουλος της Επικρατείας Βιολλιέρ, μοι προσφέρει πλησίον του και διαμονήν και ευχάριστον διασκέδασιν. Σκέπτομαι να επωφεληθώ δι’ εν δεκαπενθήμερον. Έπειτα θα ιδώ εάν τα οικονομικά μοι επιτρέπουν όπως μεταβώ εις Βίσμπουργκ διά δευτέραν φοράν.

Ουδέν νεώτερον σχετικώς προς την προσδοκωμένην ειρήνην μετά των Τούρκων... Τουλάχιστον δι’ εμέ και δι’ όσους, ως εγώ, γνωρίζουν διά της κοινής γνώμης, εκείνο όπερ νομίζουν ότι γνωρίζουν. Όμως δεν θα αναμένωμεν τόσον, όσον αναμείναμεν... Κλείω την παρούσαν καθ’ όσον ειδοποιήθην προ ολίγου διά την αναχώρησιν ενός φίλου διά την Βιέννην· και μοι αρέσκει να επωφεληθώ αυτής της ευκαιρίας διά να αποστείλω το μικρόν δέμα μου.

Πολλούς χαιρετισμούς προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς, ανεψιούς και ανδραδέλφους. Τα σεβάσματά μου προς όσους με ενθυμούνται. Εάν επρόκειτο να ονομάσω όλους, θα είχον ανάγκην ενός φύλλου, καθ’ όσον ουδένα ελησμόνησα. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

49

No 75

S(anto) Pietroburgo, 8/20 Agosto 1811

Il giorno p(ri)mo del corrente S.M. I(mperiale) degnò segnare l’ ukaz che mi destina presso la missione di Vienna col trattamento annuo di

1250 rubli a 50 stiveri (cioè a dire) di 1250 talleri circa. Sono contento di questa destinazione; e la preferisco a molte altre. Mi metto nel caso di servire; ammigliora la mia economia; mi fa respirare un miglior clima; diminuisce una parte delle difficoltà della nostra corrispondenza. Il nostro Ministro a Vienna è S.E. il s(igno)r Conte di Stakelberg, maritato alla Contessa Ludolft, che ella conobbe a Costantinopoli in casa di S.E. Tamara. Questa s(ignor)a allora era picciola damigella; ed ora è madre di più figli e matrona... Se ella volesse ricordarsi a questa Dama potrà farlo, spedindomi una lettera p(er) essa sotto mio indirizzo. Dipendo p(er) la mia partenza dagli ordini di S.E. il Cancelliere. Sto intanto approntandomi, e mi occupo in questo momento di dettagli di viaggio. Esso sarà più agravedole di quello che esso fu venendo qui tre anni fa. Il mese di Agosto e di Settembre n(on) ha nulla di comune con quello di Gennajo.

Un corriere arrivato da Parigi mi portò il di Lei n(ume)ro 71 arrivato colà col S(ignor) De Filippi. Essa è la prima lettera che ricevo dopo il mese di maggio. Mi fa grande piacere il sentire che tutti di casa si portano bene. Benakj da Bologna mi scrive delle nuove più recenti. Vidde i Deputati che passano a Parigi... Questo nostro amico deve essere di già arrivato a Napoli. E dalla nuova sua destinazione in Puglia, esso potrà agevolarci la nostra corrispondenza. La mia salute è buonissima. Dal cominciare dell’ estate fin’oggi n(on) feci che correre le campagne di Pietroburgo. L’ amicizia del Cons(iglier)e di Stato Viollier Segretario di S.M. l’ Imperatrice Madre mi procurò più e più volte colla sua compagnia il mezzo di passare alcuni giorni a Pavloskj ed a Gazina, ed in altre campagne Imperiali, senza che i viaggi e la dimora fosse a carico della mia economia. Cosi ho potuto mettere a profitto della mia salute, la buona stagione, e gli esercizj che essa permette. La benediz(io)ne dei genitori mi fece sempre seconda la Providenza Divina; ne ho avuto frequenti dimostraz(io)ni; Mi raccomando tutti i giorni all’ una, e prego col cuore il più sincero l’ altra.

Il Figlio Giovanni

Saluti a tutti i parenti ed amici. Ed abbrac(ciamen)ti a f(rate)llj e sorelle, cognati, e nipoti...

Αρ. 75

Αγία Πετρούπολις, 8/20 Αυγούστου 1811

Κατά την πρώτην ημέραν του τρέχοντος μηνός η Α.Ε. ο Αυτοκράτωρ ηυδόκησεν να υπογράψη το ουκάζιον, το οποίον διορίζει εμέ εις την Διπλωματικήν αποστολήν της Βιέννης με ετήσιον μισθόν εκ 1250 ρουβλίων, προς 50 stiveri, τουτέστιν εκ 1250 ταλλήρων περίπου. Είμαι ευχαριστημένος διά τον διορισμόν μου αυτόν και τον προτιμώ εξ οιουδήποτε ετέρου. Μοι παρέχει την δυνατότητα όπως υπηρετήσω· βελτιώνει τα οικονομικά μου· με κάμει να ζω εν μέσω ενός καλυτέρου κλίματος· ελαττώνει έν μέρος των δυσχερείων της αλληλογραφίας ημών. Ο εν τη Βιέννη Υπουργός ημών είναι η Α.Ε. ο Κόμης κύριος Στάκελμπεργκ, νυμφευμένος μετά της Κομίσσης Λούντολφτ, την οποίαν υμείς γνωρίσατε εις την Κωνσταντινούπολιν, εις την οικίαν της Α.Ε. Ταμάρα. Η κυρία αυτή ήτο τότε μικρά δεσποινίς· και τώρα είναι μήτηρ πολλών τέκνων και ευγενής δέσποινα... Εάν υμείς επιθυμήτε όπως υπενθυμίσητε εαυτόν παρ’ εκείνη τη δεσποίνη δύνασθε να πράξητε τούτο αποστέλλοντες προς εμέ μίαν επιστολήν δι’ αυτήν, υπό την εμήν διεύθυνσιν. Η «δική μου αναχώρησις εξαρτάται εκ των διαταγών της Α.Ε. του Καγκελλαρίου. Εν τω μεταξύ ετοιμάζομαι και ενασχολούμαι κατ’ αυτήν την στιγμήν μετά των λεπτομερειών του ταξιδίου. Τούτο θα είναι πλέον ευχάριστον εκείνου, το οποίον έκαμα ερχόμενος προ τριών ετών. Ο Αύγουστος ή ο Σεπτέμβριος ουδέν το κοινόν έχουν προς τον Ιανουάριον.

Είς ταχυδρόμος, αφιχθείς εκ Παρισίων, μοι επέδωσεν την υπ’ αριθ. 71 επιστολήν υμών, αφιχθείσαν μέσω του κυρίου Ντε Φιλίππι. Η επιστολή αυτή είναι η πρώτη, την οποίαν λαμβάνω μετά τον μήνα Μάϊον. Υπήρξε δι’ εμέ μεγάλη ευχαρίστησις να πληροφορηθώ ότι πάντες οι εν τη οικία είναι καλά. Ο Μπενάκης από την Βολωνίαν μοι γράφει ειδήσεις πλέον προσφάτους. Είδεν ούτος τους πληρεξουσίους, οίτινες διήλθον εκείθεν διευθυνόμενοι εις Παρισίους. Αυτός ο φίλος ημών ήδη οφείλει να έχη αφιχθή εις την Νεάπολιν. Από τού τόπου δε της νέας εγκαταστάσεώς του εν τη Απουλία, ούτος δύναται να διευκολύνη την αλληλογραφίαν ημών. Η υγεία μου είναι εξαίρετος. Από της αρχής του θέρους μέχρι της σήμερον ουδέν άλλο έκαμα παρά να διατρέχω τας εξοχάς της Πετρουπόλεως. Η φιλία μου μετά του Συμβούλου της Επικρατείας Βιολλιέρ, Γραμματέως της Α.Μ της Αυτοκρατείρας Μητρός, μοι παρέσχεν επί πλείονας φοράς, μετά της συντροφίας αυτού, το μέσον ώστε να διέλθω ημέρας τινάς εις Παυλόσκι και εις Γκάτζινα και εις άλλας αυτοκρατορικάς εξοχάς, χωρίς η διαμονή αυτή και τα ταξίδια να είναι εις βάρος των οικονομικών μου. Ούτως ηδυνήθην να θέσω εις την διάθεσιν της υγείας μου την ωραίαν εποχήν και τας ασκήσεις, ας αύτη επιτρέπει. Η ευλογία των γονέων συνώδευσεν πάντοτε εμέ, παραλλήλως προς την Θείαν

Πρόνοιαν έσχον συχνάς αποδείξεις περί τούτου. Συσταίνω εαυτόν καθημερινώς εις την πρώτην και δέομαι δι’ ειλικρινούς καρδίας της ετέρας.

Ο υιός Ιωάννης

Χαιρετισμούς προς άπαντας, συγγενείς και φίλους· και εναγκαλισμούς προς τους αδελφούς, αδελφάς, ανδραδέλφους και ανεψιούς.

50

No 76

S(anto) Pietroburgo, 3/15 Settembre 1811

Ebbi l’ onore di prendere congedo da S.M. I(mperiale) e da tutta l’I(mperia)le Famiglia. Fui onorato di bontà. Queste valgono certa(ment)e il più alto prezzo, e mi fanno partire cosi contento, come se avessi ottenuto la più importante e la più utile delle destinaz(io)ni. Qualunque peraltro siasi la mia, poicchè essa mi conviene la reputo per me di una importanza e di una utilità maggiore. Ogni uno vive... Ma l’ arte di saper vivere è difficile assai. Sento di avere imparato quest’ arte. E parmi di averla messa tutta a mio proffito in questa circostanza.

Ho ricevuto il n(umer)o 6 9 ed il 7 2. Naranzi mi scrive da Venezia che Viaro gli ha dato qualche ordine concernente sovegno1... Intraprendo colla benediz(io)ne del Cielo e dei genitori il mio viaggio... Studio e studierò l’economia... Se n(on) avrò bisogno del sovegno indicatomi, non me ne servirò; conoscendo io egualmente le angustie nelle quali attrovasi la famiglia..

Parto fra due giorni, qualora n(on) sia trattenuto oltre dalla Cancelleria. Per mia fortuna ho trovato un camariere Ungarese; uomo che a vederlo inspira la fiducia, e che servi il Gen(era)le Bodofinicki, per le quasi di sei anni. Esso ha della fortuna, e vuole raggiungere la sua famiglia per dargliene una parte. Ha tutta la forze e l’ esperienza che è neccessaria affincchè il padrone riposi tranquillo durante il viaggio. Ho comprato una calisse ... Mi costa 100 zecchini. Starò comodam(en)te poicchè n(on) voglio soffrire ... Farò la corsa di corriere ... perc-

1. βενετ. αντί sovvenzione

2. αντί calesse

chè ho bisogno di scuotermi. E lo considero un rimedio necessario. Sia dunque ripetto colla bened(izio)ne dei genitori, e del padre Simeone.

I miei ossequj a tutti. Abbracio f(rate)llj. Sorelle. Cognati e nipoti. Da Vienna sciverò più a lungo e più spesso.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 76

Αγία Πετρούπολις, 3/15 Σεπτεμβρίου 1811

Έσχον την τιμήν να λάβω άδειαν παρά της Α.Μ. του Αυτοκράτορος και από όλην την Αυτοκρατορικήν οικογένειαν. Περιεβλήθην ευμενείας. Αυτά αξίζουν βεβαίως την υψίστην τιμήν και συντελούν ώστε να αναχωρώ τόσον ευχαριστημένος, ως να είχον επιτύχει τον πλέον επωφελή διορισμόν. Οιοσδήποτε εξ άλλου και αν είναι ο εμός διορισμός, επειδή αυτός συμφέρει εις εμέ εκτιμώ αυτόν ως μεγίστης ωφελείας και σπουδαιότητος δι’ εμέ. Καθείς ζη... Η τέχνη όμως του να γνωρίζη τις να ζη είναι λίαν δύσκολος. Νομίζω ότι έχω εκμάθει την τέχνην αυτήν. Μου φαίνεται δε, ότι διέθεσα όλα αυτά επ’ ωφελεία μου κατ’ αυτήν την περίστασιν.

Έλαβον τας υπ’ αριθ. 6 9 και 7 2 επιστολάς υμών. Ο Ναράντζης μοι γράφει εκ Βενετίας ότι ο Βιάρος έδωσεν εις αυτόν εντολήν τινα, σχετικήν προς το βοήθημα... Αναλαμβάνω μετά της ευλογίας του Θεού και των γονέων το ταξίδιον τούτο. Εξετάζω και θα εξετάσω τα οικονομικά... Εάν δεν λάβω ανάγκην της προσδιορισθείσης οικονομικής ενισχύσεως δεν θα κάμω χρήσιν αυτής, γνωρίζων ωσαύτως και εγώ τας δυσχερείας, εν αις ευρίσκεται η οικογένεια.

Αναχωρώ μετά δύο ημέρας, εφ’ όσον δεν θα με κρατήση η Καγκελλαρία. Ευτυχώς ηύρον έναν Ούγγρον υπηρέτην· άνθρωπον του οποίου η όψις εμπνέει εμπιστοσύνην και όστις είχεν υπηρετήσει παρά τω Στρατηγώ Ροντοφινίκι διά διάστημα έξ ετών. Ούτος έχει χρήματα και θέλει να συνάντηση την οικογένειάν του διά να επιδώση εις αυτήν έν μέρος των χρημάτων του. Έχει τας απαιτουμένας δυνάμεις και την εμπειρίαν, ήτις είναι αναγκαία ίνα αναπαύηται ο κύριος αυτού κατά την διάρκειαν του ταξιδίου, ήσυχος. Ηγόρασα μίαν άμαξαν... Μοι εκόστισεν 100 τζεκίνια. Θα ταξιδεύσω ανέτως καθ’ όσον δεν επιθυμώ να υποφέρω... Θα ακολουθήσω την οδόν του ταχυδρομείου... διότι έχω ανάγκην κινήσεως. Θεωρώ δε την κίνησιν ως ένα φάρμακον αναγκαίον. Ας είναι λοιπόν, επαναλαμβάνω, μετά της ευλογίας των γονέων και του πατρός Συμεώνος το ταξίδιον τούτο.

Τα σεβάσματά μου προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς, αδελφάς, ανδραδέλφους και ανεψιούς. Από την Βιέννην θα γράψω προς υμάς εκτενέστερον και συχνότερον.

Ο υιός Ιωάννης

51

Vienna, 11/301 Ottobre 1811

Dopo quattordici giorni di un felicissimo viaggio sono qui arrivato in ottima salute... Ho trascorso 2 500 verste con gran piacere; poicchè il paese mi fu del tutto nuovo. Lo avevo veduto in abito di inverno tre anni fa, ed ora in quello di autuno mi ha presentato un spettacolo interessantissimo. Entrando nello Stato Austriaco propriam(en)te detto ho salutato la vigna, la quale bencchè spogliata di fresco delle sue belle frutta mi ha ridestato la più viva sensazione... Parvemi di respirare un aria balsamica, e le notti serene e rischiarate da un bel chiarone di luna aggiunsero qualche cosa di magico alla mia corsa notturna... Arrivato a Vienna mi sono stato tosto presentato alla missione... S.E. il Ministro essendo assente p(er) qualche giorno, mi resi dal Consigliere di ambasciata, e con esso lui combinamono la spedizione dei plichi dei quali ero portatore... Il Conte di Stakelberg sarà qui di ritorno fra qualche giorno; e sarà allora che avrò l’ onore di fargli persona(lment)e la mia corte. Intanto mi sono occupato, e mi occupo delle cose inservienti al mio qualunque siasi stabilimento. Voglio dire casa, servizio, modo di vivere, ec. ec. Ho qui trovato molte conoscenze; delle quali profitto pel mio noviziato. La più grande pena si è quella della lingua. Sono arrivato a parlare il russo, e posso facil(ment)e farmi intendere, cosa che parvemi impossibile nei p(ri)mi giorni del mio arrivo a Pietroburgo... Se farò una lunga dimora a Vienna sarà lo stesso del tedesco; mi propongo di occuparmene. E lo farò p(er) proffittare in qualche maniera del mio soggiorno in questo paese... Speravo di tirarmi d’ affare, senza valermi dell i 1000 frankj, che Viaro autorizzò Naranzi a spedirmi... Non posso farne a meno; poicchè i miei appunta(ment)i sono posticipati, o p(er) meglio dire serviti, e devo intanto vivere. I prezzi sono qui ancora enormi; Un solo capello tondo mi costò oggi

1. πιθανώς εκ παραδρομής αντί του ορθού 19)30, το οποίο θέτω στη μετάφραση

uno zecchino e mezzo di Ollanda. Ella giudichi del resto... Se le cose mie prenderanno una piegha più avvantaggiosa, suplirò io in seguito lo farà Lei—come ella ha la bontà di scrivermi. Quando ero sul punto φ.lv di partire da Pietroburgo, ho ricevuto il / di lei n(ume)ro 70 rimessomi da Mosca dall’ agente delli S(igno)ri Buba. Pare che quella strada abbia prosperato più che tutte le altre. Cercarò oggi di aprire delle nuove per mezzo del s(ignor) Stavro di Joanni, negoziante Greco di Gianina qui stabilito. La prego dei miei ossequj a tutti. Abbracio f(rate)llj e sorelle e cognati, e nipoti, e zij. Mi raccomando alle preci del sacromonaco Simeone ed alla benediz(io)ne dei genitori, che imploro sempre col più cordiale e rispettoso sentimento.

I figlio Giovanni

A Monsieur Monsieur le Comte An. M. Capodistrias Chev(alier) de l’ ordre de S(ain)t Jean de Jerusalem à Corfou

Αρ. 77

Βιέννη, 19/30 Οκτωβρίου 1811

Μετά από δεκατέσσερας ημέρας ενός ευτυχέστατου ταξιδίου αφίχθην ενταύθα εν αρίστη υγεία. Διέτρεξα 2500 βέρτσια μετά μεγάλης ευχαριστήσεως· καθ’ όσον η χώρα υπήρξεν δι’ εμέ εντελώς νέα. Είχον ιδεί αυτήν, προ τριών ετών, υπό χειμερινήν ενδυμασίαν και τώρα υπό την φθινοπωρινήν μοι παρουσίασεν ένα θέαμα τα μάλα ενδιαφέρον. Εισελθών εντός της καθ’ εαυτό Αυστριακής Επικρατείας εχαιρέτισα, την άμπελον, ήτις καίπερ απογυμνωθείσα προσφάτως εκ των ωραίων αυτής καρπών, προυκάλεσεν εις εμέ την πλέον ζωηράν αίσθησιν. Μοι φαίνεται ως να αναπνέω ένα αέρα βαλσαμώδη και αι ήρεμοι νύκται, φωτιζόμεναι υφ’ ενός ωραίου σεληνόφωτος προσέθετον κάτι το μαγικόν εις τας νυκτερινάς πορείας μου... Αφιχθείς εις Βιέννην παρουσιάσθην αμέσως εις την Διπλωματικήν αποστολήν... Επειδή, η Α.Ε. ο Υπουργός απουσίαζεν δι’ ολίγας ημέρας, μετέβην παρά τω Συμβούλω της Πρεσβείας και μετ’ αυτού διευθετήσαμεν τήν αποστολήν των δεμάτων, των οποίων ήμην ο κομιστής. Ο Κόμης του Στάκελμπεργκ θα επιστρέψη ενταύθα μετ’ ολίγας ημέρας· και τότε θα έχω την τιμήν να υποβάλω προσωπικώς εις αυτόν τα σέβη μου. Εν τω μεταξύ απησχολήθην και απασχολούμαι περί των βοηθητικών

πραγμάτων και περί της καθ’ οιονδήποτε τρόπον εγκαταστάσεώς μου. Θέλω να ειπώ οικία, υπηρέται, τρόπος ζωής κτλ. Εύρον εδώ πολλούς γνωρίμους, της παρουσίας των οποίων επωφελούμαι διά την περίοδον της ενταύθα μαθητείας μου. Η μεγαλυτέρα δυσχέρεια είναι εκείνη της γλώσσης. Κατώρθωσα να ομιλώ την ρωσικήν και δύναμαι ευκόλως να εννοώ εις αυτήν, πράγμα το οποίον μοι εφαίνετο αδύνατον κατά τας πρώτας ημέρας της εν Πετρουπόλει αφίξεώς μου... Εάν ήθελον παραμείνη επί πολύν καιρόν εις την Βιέννην θα γίνη το αυτό όσον αφορά εις την γερμανικήν· προυτίθεμαι όπως ενασχοληθώ διά του ζητήματος τούτου, θα πράξω τούτο δε ίνα επωφεληθώ κατά τινα τρόπον της παραμονής εν τη χώρα ταύτη. Ήλπιζαν ότι θα αντιμετώπιζον την κατάστασιν, άνευ της προσφυγής εις τα 1000 φράγκα, άτινα ο Βιάρος εξουσιοδότησεν τον Ναράντζην να μοι αποστείλη... Δεν δύναμαι να πράξω διαφορετικά· καθ’ όσον αι αποδοχαί καθυστερούν ή διά να ομιλήσω καλυτέρα είναι δεδουλευμέναι και εν τω μεταξύ οφείλω να ζω. Αι τιμαί είναι εδώ υπέρογκοι· είς στρογγύλος πίλος μόνον μοι εκόστισεν σήμερον ένα και ήμισυ τζεκίνιον Ολλανδίας. Κρίνατε υμείς τα υπόλοιπα. Εάν αι υποθέσεις μου λάβουν μίαν πλέον ευνοϊκήν τροπήν θα αναπληρώσω τούτο αργότερον —ή θα πράξητε τούτο υμείς— όπως είχατε την καλωσύνην να μου γράψητε. Την στιγμήν, καθ’ ην ήμην έτοιμος να αναχωρήσω εκ Πετρουπόλεως έλαβον την φ. 1v / υπ’ αριθ. 70 επιστολήν υμών, ήτις έφθασεν εκ Μόσχας διά τού πράκτορος των κυρίων Μπούμπα. Έχω την εντύπωσιν ότι η οδός αυτή ηυτύχησεν περισσότερον εξ όλων των άλλων, θα επιδιώξω σήμερον ίνα διανοίξω νέας μέσω του κυρίου Σταύρου Ιωάννου, Έλληνος εμπόρου εξ Ιωαννίνων, ενταύθα εγκατεστημένου. Παρακαλώ υμάς, όπως διαβιβάσητε τα ημέτερα σέβη προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς και θείους και θεία. Συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος και εις την ευλογίαν των γονέων, την οποίαν επικαλούμαι πάντοτε διά του πλέον εγκαρδίου και ευσεβούς συναισθήματος.

Ο υιός Ιωάννης

Προς τον Κύριον, Κύριον Κόμητα Αν. Μ. Καποδίστρια Ιππότην του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ Εις Κέρκυραν.

52

Vienna 6/18 Ottobre 1811

Questa è la s(con)da lettera che le scrivo da Vienna. La preced(en)te p(er) la via d’ Italia. La p(rese)nte per quella di Gianina. Il s(ignor) Stavro di Joann se ne incarica. La manderà al padre suo che attrovasi a Gianina, ed esso avrà la cura di spedirla a Lei, e di farmi tenere qui le risposte che ella vorrà darmi. Su di questo siamo intesi... E parmi che oramai questa strada soffrirà meno difficoltà che qualaunque altra... Sono benissimo di salute... Parmi di essere rinato... Frutta et legumi per il vitto ... E finestre aperte tutto il giorno ... Non sono piccio- li vantaggi... S.E. il S(ignor) Conte di Stakelberg al quale p(er) dovere e per sentimento fò sovente la mia corte, mi ha colmato di bontà, et si degnò di parlarmi il linguagio franco e leale dell’ amicizia... Io pure gli dissi in breve quali veri motivi mi avevano fatto presciegliere, nelle attuali circostanze il sogiorno di Vienna, a qualunque altro... Gradi questa apertura1 ingenua. E mi promise, che per quanto può dipendere da lui io n(on) avrò motivo di pentirmi della risoluzione che ho preso... Data questa base alla mia esistenza qui. Ho fissato un circolo di conoscenze bastanti, p(er) farmi trovare ricreazione la serra... Non è molto esteso... poicchè le molte moltissime conoscenze, non fanno molto av(v)anzare, poicchè è difficile sostenerle tutte; e poicchè in fine non saprei vivere p(er) fare soltanto delle visite. D’ altronde qui si vive con grande disinvoltura, e molto alla maniera mercantile. Ho trovato in questo un grande cangiamento. Tre anni fa c’ era più di lusso, e molta dissipazione. .. Pare che tutto sia rientrato, in un ordine di severa e stretta economia... ed in questo ci trovo un poco il mio conto... Spero che i miei appunta(en)ti mi basteranno ... I p(ri)mi giorni sono sempre più dispendiosi... poicchè bisogna montarsi, e bisogna φ.1v / pagare un tributo all’ inesperienza... Mi tiravo abbastanza d’ affare in Russia dopo cinque o sei mesi, avendo un poco imparato la lingua. Il tedesco peraltro parmi una lingua oltre modo difficile e non so se avrò il coraggio di occuparmene... Non di meno, essa è necessarissima .. . poicchè il popolo, gli artisti, i negozianti, ed in fine tutta quella gente colla quale si a a fare p(er) le cose della vita n(on) parlano che il tedesco, ed è penibile di avere sempre ai fianchi un interprete... Ella n(on) indovinerà mai chi è il mio uomo d’ affari, la mia lingua, e le mie orecchie in questi p(ri)mi giorni del mio stare qui?... Silivergo 1’

1. πιθανή ανάγνωση

ex—dragomano dell’Gozajann, il Console Turco in Corfù... Esso è qui quasi stabilito con suo f(rate)llo... Apena seppe il mio arrivo venne a vedermi; e da otto giorni a questa parte, esso n(on) fa che correre meco p(er) tutta Vienna... Corre è vero un poco comodam(en)te percchè il dopo pranzo ho la carozza, n(on) essendo decente andare a piedi, almeno p(er) le p(ri)me volte... Gli ho molta riconoscenza... parla bene il tedesco, ed è molto inteligente, p(er) n(on) lasciarmi defraudare nei piccioli dispendj che devo fare.

Ho qui trovato il C(onte) Mocenigo, e la moglie sua... Sono aspettando i passaporti, p(er) intraprendere il loro viaggio terrestre e maritimo, e p(er) rendersi a Cagliari... Non so p(er)altro quando questi passaporti arriveranno... Molti altri Greci ho pure conosciuto... nella classe dei negozianti essi occupano un posto considerabile; e vi sono certam(en)te alcune grandi case delle quali la conoscenza et l’ amicizia, può essere sotto molti rapporti di una grande utilità oggi, ed in avvenire meglio. Mi hanno accolto gentilmente. E ne sono contentissimo.

φ. 2 / Il cambio è sempre perdito... Il ducato di Ollanda si cangia 60 fiorini di banco cedole... La Dieta Ungarica che tuttavia è aperta si occupa di grandi misure p(er) ristabilire il credito della Finanza. Stassi nell’ aspettazione dei risultati... I biglietti di ammortizaz(io)ne cioè la nuova carta monetata, dinnanzi la quale la antica perde (p(er) volontà del governo) 4/5 del suo valore, perde non di meno moltissimo contro la moneta metallica. E pare che il rimedio necessa(riamen)te adottato, sia sempre inefficace dinanzi alla grandezza del male... Malgrado tutto questo defficit, si vive in Vienna a miglior mercato, che in Russia. Sia che i bisogni della vita sieno minori... Sia che il lusso n(on) è cosi eccessivo... Sia qualunque si voglia la ragione questo è un fatto, che conosco p(er) esperienza... Stando al di fuori, e sentendo tanta calamità publiche, si è tentati di credere che qui debba regnare una tristezza senza fine... Tutto al contrario... Il popolo è allegro p(er) sua natura; ama il passeg(g)io ... il divertimento... la musica... il ballo... ed i spettacoli... Ho assistito avanti jeri all’ assensione del celebre orologiaro2 inventore delle alli... Esso felicemente a spicato il suo volo; si è ellevato da terra... si è perduto nelle nubi, ed è andato a cadere a tre o quattro miglia fuori di Vienna... Queste ali artistamente fatte di seta ed, accomodate ad una segiola, ove l’ u o m o ucello, si agiusta in maniera che movendo le bracia e le gambe, ripetta colle sue ali, il volo degli uccelli... Un pallone aerostatico di mediocre grandezza lo elleva e lo sostiene in aria; esso è attaccato alla testa del vollatore col mezzo di una ingegnosissima machinetta.

2. αντί ορθ. orologiero

Questa invenzione è molto bizarra... Non so p(er) altro quanto utile. Avrei voluto che il viaggio aereo del nostro uomo uccello, si fosse stato φ.2ν / contro la corrente dell’ atmosferra... Allora potrebbesi sperare col mezzo delle ali di dare direzione al pallone aerostatico. Questo spettacolo si è dato nel Prater... alla presenza di 20m(illa) spettatori, ed almeno di 4 m(illa) carozze... Il tutto insieme era imponente. E quello che mi fece più di piacere si è che io ho passegiato là sino alle 8 della serra, in semplice abito, senza mantello, e senza surtu3 Unitè4.... Eccole una lettera, che a un poco la faccia di lettera. Se il mezzo di Gianina prospera... ne scriverò delle lunghissime. Essendo p(er) me questa una delle più grate occupazioni.

I miei ossequj a tutti quanti... Abbraccio f(rate)llj, e sorelle, e cognati, e nipoti. Baccio le mani ai zij ed ai genitori, ed imploro sempre la loro benedizione.

Il figlio Giovanni

Αρ. 77

Βιέννη, 6/18 Οκτωβρίου 1811

Αυτή είναι η δευτέρα επιστολή, την οποίαν γράφω προς υμάς εκ Βιέννης. Η προηγουμένη απεστάλη μέσω της οδού της Ιταλίας. Η παρούσα μέσω εκείνης των Ιωαννίνων. Ο κύριος Σταύρος Ιωάννου επιφορτίζεται προς τούτο. Θα αποστείλη αυτήν εις τον πατέρα του, εις τα Ιωάννινα, και αυτός θα μεριμνήση διά να αποστείλη αυτήν προς υμάς και να μοι επιδώση τας απαντήσεις, ας υμείς θα θελήσητε να μοι δώσητε. Επί τούτου είμεθα σύμφωνοι... Μου φαίνεται δε ότι τώρα πλέον η οδός αυτή θα υποφέρη ολιγώτερον εξ οιασδήποτε άλλης οδού... Είμαι πολύ καλά κατά την υγείαν... Έχω την εντύπωσιν ότι ανεγεννήθην... Οπώραι και όσπρια διά τροφήν... Και τα παράθυρα ανοικτά καθ’ όλην την ημέραν... Δεν είναι μικρά πλεονεκτήματα... Η Α.Ε. ο Κόμης κύριος Στάκελμπεργκ, εις τον οποίον εκ καθήκοντος και εξ αισθήματος υποβάλλω συχνάκις τα σέβη μου, περιέβαλεν εμέ διά καλωσύνης και ηυδόκησεν να μοι ομιλήση την ελευθέραν και ειλικρινή γλώσσαν της φιλίας... Εγώ του ανέφερα εν συντομία ωσαύτως, οποίοι ήσαν οι αληθείς λόγοι, οίτινες συνέβαλον ώστε να επιλέξω εν ταις παρούσαις περιστάσεσιν την εν Βιέννη παραμονήν εξ οιαισδήποτε άλλης... Ηυχαριστήθη διά την αφελή αυτήν εισαγωγήν και μοι υπεσχέθη ότι όσον εξαρτάται εξ αυτού εγώ δεν θα

3. αντί ορθ. surtout

4. πιθανή ανάγνωση

έχω λόγον να μετανοήσω διά την απόφασιν, ην έλαβον... Τεθείσης της βάσεως αυτής διά την ενταύθα παραμονήν μου, καθώρισα ένα κύκλον γνωριμιών, αίτίνες εξαρκώσιν διά την αναψυχήν μου κατά τας εσπέρας... Δεν είναι λίαν εκτεταμένος... διότι αι πολλαί, αι πλείσται γνωριμίαι, δεν προσφέρουν πλεονεκτήματα καθ’ όσον είναι δύσκολον να συντηρή τις όλας αυτάς· και διότι επί τέλους, δεν θα εγνώριζον να ζω διά να κάμω μόνον επισκέψεις. Εξ άλλου ενταύθα ζουν μετά μεγίστης απλότητος και κατά τον τρόπον των εμπορων. Ηύρον εις τούτο μίαν μεγάλην αλλαγήν. Προ τριών ετών υπήρχεν μεγαλυτέρα πολυτέλεια και πολλή σπατάλη... Φαίνεται ότι τα πάντα επανήλθον εις μίαν κατάστασιν αυστηράς και λελογισμένης οικονομίας. Εις τούτο δε ευρίσκω κάποιαν ωφέλειαν... Ελπίζω ότι αι αποδοχαί μου θα μοι εξαρκώσιν. Αι πρώται ημέραι είναι πάντοτε αι πλέον δαπανηροί... διότι πρέπει να εγκατασταθώ φ. 1v και πρέπει / να πληρώσω φόρον τινά εις την απειρίαν... Επέτυχα να ζω αρκούντως ικανοποιητικά εν τη Ρωσία μετά πέντε ή έξ μήνας, έχων εν τω μεταξύ εκμάθει ολίγον την γλώσσαν. Η γερμανική εξ άλλου μου φαίνεται γλώσσα τα μάλα δύσκολος και δεν γνωρίζω αν θα εύρω το θάρρος να ασχοληθώ μετ’ αυτής... Ουχ ήττον, αυτή είναι αναγκαιότατη... καθ’ όσον οι άνθρωποι, οι τεχνίται, οι εμποροι και επί τέλους όλον αυτό το πλήθος, μετά του οποίου συναλλάσσεται τις διά τα αναγκαία της ζωής, δεν ομιλεί παρά μόνον την γερμανικήν· είναι δε βασανιστικόν να έχη τις πάντοτε μετ’ αυτού ένα διερμηνέα. Δεν θα μαντεύσητε ποτέ υμείς, ποίος είναι ο έμπορός μου, η γλώσσα μου, τα ώτα μου κατ’ αυτάς τας πρώτας ημέρας της ενταύθα παραμονής μου;... Ο Σιλήβεργος, ο πρώην διερμηνεύς του Γκιζιγιάν, του Τούρκου προξένου εν Κερκύρα... Ούτος είναι σχεδόν εγκατεστημένος ενταύθα μετά του αδελφού αυτού... Μόλις επληροφσρήθη την άφιξίν μου ήλθεν να επισκεφθή εμέ· και επί οκτώ ημέρας εις τον τόπον αυτόν, ούτος ουδέν πράττει παρά να διατρέχη μετ’ εμού την Βιέννην... Είναι αληθές ότι τρέχει ολίγον ανέτως διότι μετά το γεύμα έχω την άμαξαν, επειδή δεν είναι πρέπον να μεταβαίνω πεζή, τουλάχιστον κατά τας πρώτας επισκέψεις... Χρεωστώ εις αυτον μεγάλην ευγνωμοσύνην... Ομιλεί καλώς την γερμανικήν και είναι πολύ έξυπνος ώστε δεν εγκαταλείπει εμέ διά να με κλέπτουν κατά τας μικράς αγοράς., τας οποίας οφείλω να πράξω.

Ηύρον εδώ τον Κόμητα Μοτσενίγον και την σύζυγόν του. Αναμένουν τα διαβατήριά των διά να αναλάβωσιν το ταξίδιόν των διά ξηράς και θαλάσσης και να μεταβούν εις Κάλιαρι... Δεν γνωρίζω εξ άλλου πότε θα φθάσουν τα διαβατήρια αυτά... Εγνώρισα πολλούς άλλους Έλληνας ωσαύτως... Εν τη τάξει των εμπόρων αυτοί καταλαμβάνουν μίαν σημαντικήν θέσιν· και υπάρχουν βεβαίως και μερικοί εμπορικοί οίκοι σπουδαίοι, των οποίων η γνωριμία και η φιλία δυνατόν να είναι, εκ πολλών απόψεων, μεγίστης ωφελείας και σήμερον και εις το μέλλον. Υπεδέχθησαν εμέ ευγενώς και είμαι διά τούτο λίαν ευχαριστημένος.

φ.2 / Αι ανταλλαγαί διεξάγονται πάντοτε με παθητικόν... Τό σίας Οικονομίας. Ευρισκόμεθα εν αναμονή των αποτελεσμάτων... Τα γραμμάτια τραπέζης... Η Ουγγρική Δίαιτα, ήτις συνήλθεν, ασχολείται περί των μεγάλων μέτρων, δι’ ων θα αποκατασταθή, το κύρος της Δημοσίας Οικονομίας. Ευρισκόμεθα εν αναμονή των αποτελεσμάτων... Τα γραμμάτια αποσβέσεως χρέους, τουτέστιν το νέον χαρτονόμισμα, έναντι του οποίου το παλαιόν χάνει (δι’ αποφάσεως της Κυβερνήσεως) τα 4/5 της αξίας του, χάνει εν τούτοις πάρα πολύ έναντι του μεταλλικού νομίσματος. Φαίνεται δε ότι η αναγκαστικώς επιβεβλημένη αναπροσαρμογή είναι πάντοτε ανεπαρκής προ του μεγέθους του κακού... Παρ’ όλον το έλλειμμα τούτο, ζη κανείς ευθυνότερον εις την Βιέννην παρά εις την Ρωσίαν. Είτε διότι αι ανάγκαι της ζωής είναι ολιγότεραι... είτε διότι η πολυτέλεια δεν είναι τόσον υπερβολική... είτε δι’ οιανδήποτε ετέραν αιτίαν, αυτό είναι μία πραγματικότης, την οποίαν γνωρίζω εξ ίδιας πείρας... Ευρισκόμενος μακράν και ακούων περί τοσούτων δημοσίων δυσχερειών ηναγκαζόμην να πιστεύσω ότι εδώ ώφειλεν να βασιλεύη μία απέραντος αθλιότης... Όλως τουναντίον... Ο λαός είναι φύσει εύθυμος. Αγαπά τον περίπατον... τας διασκεδάσεις... την μουσικήν... τον χορόν... και τα θεάματα... Παρηκολούθησα προχθές την ανύψωσιν του διασήμου ωρολογοποιού, εφευρέτου των πτερύγων... Ούτος εξετέλεσεν επιτυχώς την πτήσιν του, απεσπάσθη από της ξηράς... εχάθη μεταξύ των νεφών και έπεσεν εις απόστασιν τριών ή τεσσάρων μιλλίων μακράν της Βιέννης... Αι πτέρυγαι αύται εκ μετάξης, πολύ καλώς κατασκευασμέναι και προσαρμοσμέναι αφ’ ενός καθίσματος, ένθα ο άνθρωπος πτηνόν κάθηται κατά τοιούτον τρόπον, ώστε κινών τους βραχίονας και τας κνήμας μιμείται διά των πτερύγων του την πτήσιν των πτηνών... Μία αεροστατική σφαίρα, μέσου μεγέθους, ανυψώνει και συγκρατεί αυτόν εις τον αέρα· αυτή είναι προσαρμοσμένη εις την κεφαλήν του ιπταμένου μέσω μιας ευφυεστάτης μικράς μηχανής. Η εφεύρεσις αύτη είναι λίαν ιδιότροπος... Δεν γνωρίζω εξ άλλου κατά πόσον ωφέλιμος. Θα ήθελον όπως το διά του αέρος ταξίδιον του ιδικού μας φ.2v ανθρώπου - πτηνού είχεν πραγματοποιηθή / αντιθέτως προς το ρεύμα της ατμοσφαίρας... Ούτω θα ήτο δυνατόν να ελπίζωμεν ότι διά των πτερύγων θα εδίδετο διεύθυνσις προς την αεροστατικήν σφαίραν. Το θέαμα τούτο έλαβεν χώραν εις το Πράτερ,.. παρουσία 20 χιλιάδων θεατών και τουλάχιστον 4 χιλιάδων αμαξών... Το σύνολον υπήρξεν εντυπωσιακόν. Εκείνο δε, όπερ πλέον εμέ ευχαρίστησεν ήτο το γεγονός ότι περιεπάτησα έως την 8ην εσπερινήν, ενδεδυμένος ελαφρώς, άνευ επανωφορίου και άνευ χλαίνης ενισχυμένης... Ιδού μία επιστολή, ήτις έχει κατά τινα τρόπον μορφήν επιστολής. Εάν η οδός των Ιωαννίνων ευτυχήση... θα γράψω προς υμάς εκτενεστέρας επιστολάς, διότι τούτο είναι μία εκ των πλέον ευχαρίστων ενασχολήσεών μου.

Τα ημέτερα σεβάσματα προς άπαντας... Εναγκαλίζομαι αδελφούς και α-