Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Β΄



1

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 321

All’Ill(ustrissi)mo Sig(nor) Segretario di Stato delle Finanze e Forza Armata

Il Commessario Estraordinario Conte Capodistria

Ill(ustrissi)mo S(igno)re S(igno)re Col(ondissi)mo,

Io servirò a S(ant)a Maura, poiché cosi piace all’Ecc(ellentissi)mo Senato. Sento che le mie forze son infinitamente inferiori all’uffizio a cui sono chiamato. Non mancherò per altro di adoperarmi con puro zelo e con attività per corrispondere almeno coll'intenzione, se non coll’ opera, alla fiducia di cui generosamente mi onora l’Ecc(ellentissi)mo Senato.

Offro me stesso e come volontarj al servizio pubblico in S(an)ta Maura si offrono il fratello mio Agostino, il giovine Spiridione Cavasila, il cadetto Carandinò, il cadetto Vaili; e presento che un eguale sentimento di puro amor patrio sia per spingere piú d’uno dei corciresi ad offrirsi spontaneamente per militare ]<à>dove certo il pericolo e l’imφ.1v portanza della difesa pubblica rendono piú nobile e piú pregievole / questo onorato proponimento.

Io per questo rappresenterò all’Ecc(ellentissi)mo Senato per mezzo di V.S. Ill(ustrissi)ma che nella spedizione della truppa regolata sieno prescritti quelli che antecipano gli altri nell’offrirsi spontaneamente e che si estenda senza negligere l’ottima scelta per quanto sarà possibile il numero di volontarj cannonieri.

Nell’ intrapresa molto ardua di dar consistenza all’ammassamento della ionica milizia queste prime misure possono essere della piú grande importanza.

Spero di poter far conoscere all’Ecc(ellentissi)mo Senato che anco in questa circonstanza dal canto mio non si cercherà che il sovrano pre-

mio della pubblica grazia e della sua suprema approvazione. Egli è per questo che conterò a somma mia fortuna, se durante questa missione io potrò servire senza riccorrere pel mio trattenimento al sussidio della pubblica finanza che l’Ecc(ellentissi)mo Senato generosamente mi accorda.

Ho l’onore di presentare a V.S. Ill(ustrissi)ma le assicuranze dell’ alta mia stima e considerazione.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

φ. 1 Άνω διά χειρός του παραλήπτου: 22 mag. 1807. Il Seg. di Stato Co. Sordina.

φ. 2v Περίληψις διά χειρός του παραλαβόντος γραμματέως: Commisario Estraordinario Co. Capodistria. Fa pre(sen)te il suo desiderio nel servire la sua patria, i mezzi che adopera, onde possa esser utile, e fa alcune ricerche intorno la missione affidatagli.

Προς τον Εκλαμπρότατον κύριον Γραμματέα της Επικρατείας επί των Οικονομικών και των Ενόπλων Δυνάμεων

ο Έκτακτος Επίτροπος Κόμης Καποδίστριας

Εκλαμπρότατε, λίαν σεβαστέ Κύριε, Κύριε,

Θα υπηρετήσω εις Αγίαν Μαύραν, αφού ούτως είναι αρεστόν εις την Εξοχωτάτην Γερουσίαν. Αισθάνομαι ότι αι δυνάμεις μου είναι απεριορίστως κατώτεραι της υπηρεσίας εις την οποίαν εκλήθην. Δεν θα παραλείψω εν τούτοις να ασχοληθώ μετ’ ακραιφνούς ζήλου και μετά δραστηριότητος εις το να ανταποκριθώ, τουλάχιστον κατά την πρόθεσιν, εάν όχι διά του έργου, εις την εμπιστοσύνην δι’ ης με τιμά η Εξοχωτάτη Γερουσία μετά γενναιοφροσύνης.

Προσφέρω εμαυτόν εις την δημοσίαν υπηρεσίαν εν Αγία Μαύρα και ως εθελονταί προσφέρονται ο αδελφός μου Αυγουστίνος, ο νεαρός Σπυρίδων Καβάσιλας, ο νεώτερος Καραντινός, ο νεώτερος Βάρθης· και γνωστοποιώ ότι παρόμοιον αίσθημα αγνής φιλοπατρίας υπάρχει, διά να ωθή περισσοτέρους του ενός Κερκυραίους να προσφέρωνται εθελοντικώς ως στρατιωτικοί εκεί όπου βεβαίως ο κίνδυνος και η σπουδαιότης της δημοσίας ασφαλείας καθιστούν φ. 1v ευγενεστέραν και αξίαν μεγαλυτέρου σεβασμού / την έντιμον ταύτην πρόθεσιν.

Διά τον λόγον τούτον θα παραστήσω εις την Εξοχωτάτην Γερουσίαν διά μέσου της Υ. Εκλαμπροτάτης Αυθεντίας όπως εις την αποστολήν της τακτικής δυνάμεως περιληφθούν προηγουμένως οι υπερέχοντες των άλλων εις το να προσφερθούν εθελοντικώς και όπως αυξηθή ο αριθμός των εθελοντών πυροβολητών, όσον θα είναι δυνατόν, χωρίς να παραμελήση την αρίστην εκλογήν.

Εις την λίαν τολμηράν προσπάθειαν να δώσωμεν υπόστασιν εις την συγκέντρωσιν της Ιονίου στρατιωτικής δυνάμεως τα πρώτα ταύτα μέτρα δύνανται να είναι της μεγαλυτέρας σημασίας.

Ελπίζω ότι δύναμαι να γνωστοποιήσω εις την Εξοχωτάτην Γερουσίαν ότι και εις ταύτην εισέτι την περίστασιν από της ιδικής μου πλευράς θα επιζητηθή το ανώτατον βραβείον της δημοσίας ευνοίας και της υψίστης επιδοκιμασίας της. Εκ τούτου προέρχεται ότι θα θεωρήσω ως μεγίστην μου καλοτυχίαν, εάν διαρκούσης της αποστολής μου ταύτης δυνηθώ να υπηρετήσω, χωρίς να καταφύγιο διά την παραμονήν μου εις την βοήθειαν των δημοσίων οικονομικών, τα οποία η Εξοχωτάτη Γερουσία μου εμπιστεύεται γενναιοφρόνως.

Έχω την τιμήν να διαβεβαιώσω την Υ. Εκλαμπροτάτην Αυθ. περί της υψηλής μου εκτιμήσεως και υπολήψεως.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

φ. 1 Διά χειρός του παραλήπτου: 22 Μαΐου 1807. Ο Γραμμ. της Επικρατείας Κόμης Σορντίνας.

φ. 2v Διά χειρός του γραμματέως: Έκτακτος Επίτροπος Κόμης Καποδίστριας. Γνωστοποιεί την επιθυμίαν του να υπηρετήση την πατρίδα του, τα μέσα τα οποία χρησιμοποιεί, διά να δυνηθή να είναι ωφέλιμος, και εξετάζει ωρισμένα ζητήματα σχετικά προς την αποστολήν η οποία του ανετέθη.

2

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 1

Dipartim(ent)o Affari Esteri No 2

All’Ecc(ellentissi)mo Senato della Repubbl(ic)a Ionica

Il suo Commissario Estraordinario

S. Maura li 2 giugno 1807 s.v.

Serenissimo Principe,

Alle commissioni delle quali VV.EE. hanno voluto onorare la rispettosa mia persona S.E. il sig(no)r Ministro Plenipotenziario di Russia Co. Mocenigo aggiunse le sue proprie. Esse partono da una credenziale

che ho l’onore di accompgnare in copia ed in vigore della quale a tutte le richieste del Militare Comando, dirette alla difesa di S. Maura e dello Stato, io devo corrispondere mettendo in uso tutti i mezzi che sono della risorsa nazionale e del potere del Governo.

Può essere certo l’Ecc(ellentissi)mo Senato che io userò colla piú grande moderazione di tutte queste autorizzazioni e che dedicherò ogni mia vigilanza e studio, affinché le ricerche medesime del Militare Comando sieno subordinate alla costituzione morale ed economica dello Stato nostro. Pure, siccome è già comunicata uffizialmente a S.E. il sig(no)r Generale Stether ed a Monsignore dell’Arta questa indeterminata φ. 1v latitudine che alla mia gestione è conferita dalla creden/ziale suddetta, cosi è mio dovere di prevenire fin da principio VV.EE., affinché nell’ esame di ogni mia operazione non sieno neglette le circonstanze difficili e compromittenti, in mezzo alle quali io mi trovo anco p(er) l’effetto di queste cosi combinate ed estese autorizzazioni.

L’inserto foglio porta in compendio le notizie le piú appurate che ho potuto raccogliere e quelle che ci riguardano piú direttamente nella presente guerra e nei reciproci movimenti militari.

Imploro la continuazione della pubblica grazia.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

φ. 1 Άνω διά χειρός του παραλαβόντος: Recep. li 8 giugno 1807 s.v. Il Segratario di Stato S. Banaglia.

Τμήμα Εξωτερικών Yποθέσεων Αρ. 2

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν της Ιονίου Πολιτείας

O Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Αγία Μαύρα τη 2 Ιουνίου 1807 π.η.

Γαληνότατε Πρίγκιψ,

Εις τας εντολάς διά των οποίων η Υ.Ε. ηθέλησε να τιμήση το μετά τιμής διατελούν πρόσωπόν μου η Α.Ε. ο κύριος Πληρεξούσιος Αντιπρόσωπος της Ρωσίας Κόμης Μοτσενίγος προσέθηκε τας ιδικάς του. Αύται εκπηγάζουν εξ ενός διαπιστευτηρίου εγγράφου, το οποίον έχω την τιμήν να αποστείλω εν αντιγράφω και δυνάμει του οποίου εις πάντα τα αιτήματα της Στρατιωτικής Διοικήσεις, αποσκοπούντα εις την υπεράσπισιν της Αγίας Μαύρας και του Κράτους, οφείλω να ανταποκρίνωμαι χρησιμοποιών πάντα τα μέσα τα οποία είναι κρατικής ιδιοκτησίας και υπό την εξουσίαν της Κυβερνήσεως.

Δύναται να είναι βεβαία η Εξοχωτάτη Γερουσία ότι θα κάμω χρήσιν όλων αυτών των εξουσιοδοτήσεων μετά της μεγαλυτερας συνέσεως και ότι θα αφιερώσω πάσαν την επαγρύπνησίν μου και σπουδήν, ώστε αι περί ων ο λόγος επιθυμίαι της Στρατιωτικής Διοικήσεως να υπαχθούν εις το ηθικόν και οικονομικόν σύστημα του ημετέρου Κράτους. Αλλά, καθώς έχει ήδη ανακοινωθή επισήμως εις την Α.Ε. τον Στρατηγόν κύριον Stether και εις τον Σεβασμιώτατον Άρτης η απεριόριστος αύτη πρωτοβουλία η οποία εδόθη διά την άσκησιν της υπηρεσίας μου διά του ρηθέντος διαπιστευτηρίου, κατά τον αυτόν τρόπον είναι καθήκον μου να προϊδεάσω ευθύς εξ αρχής τας Υ.Ε., προς τον σκοπόν να μη αγνοηθούν κατά την εξέτασιν πάσης ενεργείας μου αι δύσκολοι και επικίνδυνοι περιστάσεις, εν μέσω των οποίων ευρίσκομαι εισέτι λόγω των ούτω συνδυασθεισών και επεκταθεισών εξουσιοδοτήσεων.

Το συνημμένον φύλλον γνωστοποιεί εν συνόψει τας πλέον εξηκριβωμένας ειδήσεις τας οποίας ηδυνήθην να συλλέξω και εκείνας αι οποίαι μας αφορούν αμεσώτερον εις τον παρόντα πόλεμον και εις τας αμοιβαίας στρατιωτικάς κινήσεις.

Παρακαλώ την συνέχισιν της δημοσίας ευνοίας.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

φ. 1 Άνω: Ληφθέν τη 8 Ιουνίου 1807 π.η. Ο Γραμματεύς της Επικρατείας S. Banaglia.

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 1, συνημμένον α

La giusta fiducia che ci hanno ispirato i talenti e l’amor patrio del nob. sig(no)r Co. Giovanni Capodistria, Consigliere di Collegio di S.M. Imperiale di tulle le Russie, ci determinarono di conferirgli colla presente nostra carta ogni piú ampia autorizzazione in aggiunta di quella che gli viene conferita dall’Ecc(ellentissi)mo Senato Ionico, perché nella qualità di suo Commissario Estraordin(ari)o in San(t)a Maura e nelle altre Isole Ioniche possa provvedere a tutti li oggetti di difesa che potranno esigere le1 medesime, e specialmente l’isola di S(ant)a Maura, a favore delle quali gli viene conferita ogni facoltà, mettendolo in grado di poter disporre dei mezzi tutti tendenti a questi importanti oggetti, tanto relativi alla difesa che ad ogni altro movimento, che a senso delle

1. Χφ. li

nostre particolari istruzioni crederà conveniente ed utile di combinare col Metropolita d’Arta e quel Comando Militare russo.

In conseguenza di tutto ciò resta da noi autorizzato a qualunque spesa che potesse esigere la difesa immediata o indiretta di S. Maura e quella in fine che potrà risultare da un piú esteso armamento marittimo, φ. 1v di cui potrà abbisognare la spedizione progettata /e sotto la direzione del surriferito Metropolita e Magg(io)r Ziguri. Premesse queste facoltà, niuna eccettuata, dovrà ogni autorità costituita, persona pubb(lic)a, militare o civile, ionica o qualunque individuo privato prestarsi ad ogni sua disposizione ed ordine, relativo alla p(resent(e n(ostr)a credenziale.

L.S. Data a Corfú li 22 maggio/3 giugno 1807

Il C.G. MOCENIGO

Di S. Maestà l’imperatore, n(ostr)o Augustissimo Sovrano, Consigliere di Stato attuale, Suo Plenipotenziario nelle Sette Isole Unite, Cav(alie)re dell’Ordine di S(ant)a Anna della Prima Classe·

Estratta dall’originale Copia conf(or)me

Il Seg(reta)rio P. PEDEMONTI

Η εμπιστοσύνη την οποίαν δικαίως μας ενέπνευσαν τα προσόντα και η φιλοπατρία του ευγ. Κόμητος κυρίου Ιωάννου Καποδίστρια, μέλους του Συμβουλίου της Α.Μ. του Αυτοκράτορος Πασών των Ρωσιών, μας ηνάγκασαν να αποφασίσωμεν να του παράσχωμεν διά του παρόντος εγγράφου μας την πλέον ευρείαν δικαιοδοσίαν επί πλέον εκείνης ήτις του προσεφέρθη υπό της Εξοχωτάτης Ιονίου Γερουσίας, όπως υπό την ιδιότητα του Εκτάκτου αυτής Επιτρόπου εις την Αγίαν Μαύραν και εις τας λοιπάς Ιονικάς νήσους δυνηθή να προνοήση περί πάντων των ζητημάτων αμύνης εις τα οποία αύται θα είναι δυνατόν να μειονεκτούν, και ιδιαιτέρως η νήσος της Αγίας Μαύρας, υπέρ της ασφαλείας των οποίων του προσεφέρθη πάσα ευκολία, κατεστήσαμεν δε τούτον ικανόν να δύναται να παράσχη πάντα τα μέσα τα αφορώντα εις τους σπουδαίους τούτους σκοπούς, τόσον σχετικούς προς την άμυναν όσον και προς πάσαν άλλην κίνησιν, εις την οποίαν εν επιγνώσει των ιδιαιτέρων οδηγιών μας θα θεώρηση κατάλληλον και χρήσιμον να προβή μετά του Μητροπολίτου Άρτης και της Ρωσικής Στρατιωτικής Διοικήσεως.

Εν συνεχεία πάντων τούτων λαμβάνει ούτος παρ’ ημών εξουσιοδότησιν δι’ οιανδήποτε δαπάνην την οποίαν θα ήτο δυνατόν να απαιτήση η άμεσος ή έμμεσος άμυνα της Αγίας Μαύρας και εκείνη εν τέλει ήτις είναι δυνατόν να προκύψη εξ ενός ευρυτέρου κατά θάλασσαν εξοπλισμού, του οποίου δυνατόν να φ. 1v έχη ανάγκην η προγραμματισθείσα επιχείρησις / και υπό την αρχηγίαν του προαναφερθέντος Μητροπολίτου και του Ταγματάρχου Ζυγούρη. Κατόπιν των

προρρηθεισών εξουσιών, ουδεμιάς εξαιρεθείσης, θα πρέπει πάσα αρχή συσταθείσα, δημόσιος ανήρ στρατιωτικός ή πολιτικός, Ιόνιος ή οιοσδήποτε ιδιώτης να υπακούη εις πάσαν αυτού οδηγίαν και διαταγήν, σχετικήν προς το παρόν ημέτερον διαπιστευτήριον γράμμα.

Τ.Σ. Εξεδόθη εν Κερκύρα τη 22 Μαΐου / 3 Ιουνίου 1807

ο Κομ. Γ. ΜΟΤΣΕΝΙΓΟΣ

Της Α. Μεγαλειότητος του Αυτοκράτορος, ημετέρου Μεγαλοπρεπεστάτου Κυριάρχου, εν ενεργεία Κρατικός Σύμβουλος, Πληρεξούσιος εις τας Επτά Ηνωμένας Νήσους, Ιππότης του Τάγματος της Αγίας Άννης Πρώτης Τάξεως

Ακριβές αντίγραφον εκ του πρωτοτύπου

O γραμματεύς Π. ΠΕΔΕΜΟΝΤΗΣ

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 1, συνημμένον β

Siamo autorizzati di pubblicare le seguenti uffiziali notizie pervenute da S. Maura:

S(ant)a Maura li 4 giugno 1807 g.s.

Secondo le relazioni ricevute in questi giorni dal continente vicino rilevasi che il cap(ita)no Mizo Bozari, cap(ita)no Mizo Contojanni, Sehilodimo, Cazandoni e diversi altri capi con la lor gente, tutti al n° di 700, si trovavano tutti uniti alli 12 di maggio a Sidico di Valto, pertinenza dell’Acarnania, accampati con tutta sicurezza, senza che li turchi ardissero di combatterli e dopo aver portato a questi molti danni ed inspitato molto terrore. Avendoli battuti e fugati ogni volta che s’incontrarono passarono di là nel territorio detto Agrafa e Patrazichi con intenzione di accrescere il numero de lor soldati e di portar ogni danno possibile all’inimico, come di fatti riuscì loro avendo bruciate molte ville appartenenti a Vili Pascià.

Ali Pascià, vedendo il loro numero ed il loro ardire crescere da giorno in giorno e temendo maggior progressi che il loro valore ed attività sembrano promettere, mandò ne’giorni scorsi molta truppa contro di loro. Dall’Arta mandò un certo Ambas Tepeclis con 1200 uomini da Prevesa. Fu ordinato prima anco del suo arrivo un certo Ago Vassiari φ. 1v con 750, il quale fino a quel momento era/stato il Comandante di quella città, e questo p(er) mare passò da Prevesa a Vlixà; duecento

dalla villa Plajà, ov’è il quartier gen(era)le dell’armata che bombarda S. Maura, ed altri 500 che da prima erano stati mandati col Muxurdari Muametbei in Acarnania; tutte queste forze si portarono contra li summenzionati armatolo. Il celebre per il suo valore cap(ita)n Cazandoni si incontrò alli 18 di maggio col corpo comandato dal sopranominato Muxurdari, combattè valorosamente; piú di sessanta di questo corpo perirono, molti furono referiti e li rimanenti dispersi. Una relazione porta che il Muxurdari stesso fu ammazzato, altra che fu ferito e fatto prigioniero. Si dice che Cazandoni pure sia stato ferito. Fra alcuni giorni avremo relazioni precise di altre vittorie che già si vociferano riportate sopra li nemici.

Alli 29 di maggio è arrivato Ali Pascià a Prevesa con 1500 uomini. È incerto ancora qual sia l’oggetto della sua venuta, forse p(er) vedere le fortificazioni fatte in quella città nella parte in faccia a Prevesa, detta Punta, dove è la strada che conduce alle batterie fatte qui di φ. 2 rimpetto S. Maura. Fino a jeri/non era ancor passato; forse non ardisce di far questo passaggio temendo l’asprezza de’ luoghi, li quali sono giornalmente circondati da soldati che cagionano molti danni alli nemici. In questa parte fra la detta Punta e la montagna Lamia fu mandato da qui il s(igno)r Maggior Cristoforo Perevò con 150 del suo battaglione ed il Cap(ita)no Giov. Curupi con cinquanta scielti p(er) occupare il bosco e p(er) impedir il passaggio a qualunque corpo di nemici.

Alli 17 del presente un corpo di quaranta turchi proveniente da Prevesa passava da questo bosco p(er) portarsi a Plajà e furono ivi battutti; due furono ammazzati e spogliati, molti altri feriti.

Se il loro valore ed il desiderio di venir alle mani non avesse dato lor troppa fretta, ma anzi avesse lasciato li turchi bene inoltrarsi nel bosco, nemmeno uno di questi avrebbe scapato la morte. Fu ferito in questo fatto un capo di cinquantina de’nostri della compagnia Curupi, di nome Attanasio Zona, molto celebre per il suo valore.

Nello stesso giorno un’altro picciolo corpo della compagnia di φ. 2V Tuze Servo/e Janno Foto, il quale si trovava nella parte qui vicina a Plajà p(er) esplorare li movimenti de’nemici, incontrò due turchi provenienti da Prevesa, de’quali uno fu ammazzato e spogliato, l’[i] altro si salvò con la fuga. Questo piccolio corpo p(er) ritirarsi qui passò di bel giorno dal forte nemico Techi<... >1 e combattendo sempre si ritirò.

1. Όνομα δυσανάγνωστον.

Έχομεν εξουσιοδοτηθή να δημοσιεύσωμεν τας επομένας επισήμους ειδήσεις, περιελθούσας ες Α. Μαύρας:

Αγία Μαύρα τη 4 Ιουνίου 1807 π.η.

Συμφώνως προς τας αναφοράς τας ληφθείσας κατά τας ημέρας ταύτας εκ της γειτονικής ηπείρου, βεβαιούται ότι ο οπλαρχηγός Μήτσος Μπότσαρης, οπλαρχηγοί Μήτσος Κοντογιάννης, Σκυλοδήμος, Κατσαντώνης και διάφοροι άλλοι αρχηγοί μετά της ακολουθίας των, ανερχόμενοι εν συνόλω εις 700, ευρίσκοντο πάντες ομού εις τας 12 Μαΐου εις Σύντεκνον του Βάλτου, επαρχίας της Ακαρνανίας, εστρατοπεδευμένοι μετά πάσης ασφαλείας, χωρίς οι Τούρκοι να τολμούν να τους αποκρούσουν, και αφού είχον προκαλέσει εις τούτους πολλάς ζημίας και είχον εμπνεύσει μέγαν τρόμον. Έχοντες νικήσει τούτους και τρέψει εις φυγήν, οσάκις επολέμησαν, μετέβησαν εντεύθεν εις την περιοχήν την ονομαζομένην Άγραφα και Πατρατζίκι, έχοντες πρόθεσιν να αυξήσουν τον αριθμόν των στρατιωτών των και να προκαλέσουν πάσαν δυνατήν φθοράν εις τον εχθρόν, καθώς τω όντι επέτυχον, έχοντες καύσει πολλά χωρία ανήκοντα εις τον Βελή Πασά.

Ο Αλή Πασάς, βλέπων τον αριθμόν των και την τόλμην των να αυξάνουν από ημέρας εις ημέραν και φοβούμενος μεγαλυτέρας προόδους, τας οποίας η ισχύς των και η δραστηριότης των φαίνονται να υπόσχωνται, απέστειλε κατά τας προλαβούσας ημέρας πολλάς δυνάμεις εναντίον των. Εξ Άρτης απέστειλε Αμπάς τινα Τεπεκλήν μετά 1200 στρατιωτών, εκ Πρεβέζης. Πριν εισέτι φθάση, διετάχθη Άγος τις Βάσαρης μετά 750, ο οποίος μέχρι της φ. 1v στιγμής εκείνης είχε / διατελέσει φρούραρχος της πόλεως εκείνης, ούτος δε διά θαλάσσης μετέβη εκ Πρεβέζης εις Βλιξά· διακόσιοι εκ του χωρίου Πλαγιά, όπου είναι το γενικόν επιτελείον του στρατεύματος το οποίον βομβαρδίζει την Αγίαν Μαύραν, και ετεροι 500 οίτινες εξ αρχής είχον αποσταλή μετά του Μουχουρδάρη Μουαμέτμπεη εις Ακαρνανίαν· πάσαι αι δυνάμεις αύται εστάλησαν εναντίον των αναφερθέντων αρματολών. Ο επιφανής διά την ανδρίαν του καπετάν Κατσαντώνης συνεκρούσθη την 18ην Μαΐου μετά του σώματος του οδηγουμένου υπό του προαναφερθέντος Μουχουρδάρη, επολέμησε γενναίως· περισσότεροι των εξήκοντα εκ του σώματος τούτου απωλέσθησαν, πολλοί ετραυματίσθησαν και οι υπόλοιποι διεσκορπίσθησαν. Έκθεσις παρέχει την είδησιν ότι αυτός ο Μουχουρδάρης εφονεύθη, ετέρα ότι ετραυματίσθη και εφυλακίσθη. Λέγεται ότι και ο Κατσαντώνης επίσης ετραυματίσθη. Μετ’ ολίγας ημέρας θα έχωμεν ακριβείς αναφοράς περί άλλων νικών, αι οποίαι ήδη θρυλούνται ως καταχθείσαι επί των εχθρών.

Εις τας 29 Μαΐου έφθασεν εις Πρέβεζαν ο Αλή Πασάς μετά 1500 ανδρών. Είναι εισέτι αβέβαιον ποιος είναι ο σκοπός της αφίξεώς του, ίσως διά να ίδη τας οχυρώσεις τας γενομένας εις εκείνην την πόλιν προς την πλευράν έμπροσθεν της Πρεβέζης, ονομαζομένην Πούντα, όπου ευρίσκεται ο δρόμος όστις

οδηγεί εις τας κανονοστοιχίας τας εγκατασταθείσας ενταύθα, απέναντι της φ. 2 Αγίας Μαύρας. Μέχρι χθες / δεν είχεν εισέτι διέλθει· ίσως δεν τολμά να εκτελέση την πορείαν ταύτην, φοβούμενος την αγριότητα των τόπων, οι οποίοι καθημερινώς περιστοιχίζονται υπό στρατιωτών προκαλούντων πολλάς βλάβας εις τους εχθρούς. Εις τα μέρη ταύτα, μεταξύ της ρηθείσης Πούντας και της οροσειράς της Λαμίας, εστάλη εντεύθεν ο Ταγματάρχης κύριος Χριστόφορος Περαιβός μετά 150 του τάγματός του και ο Λοχαγός I. Κουρούπης μετά πεντήκοντα εκλεκτών, διά να καταλάβη το δάσος και να εμποδίση την διέλευσιν εις οιονδήποτε σώμα των εχθρών.

Εις τας 17 του παρόντος σώμα εκ τεσσαράκοντα Τούρκων, προερχόμενον εκ Πρεβέζης, διήρχετο διά του δάσους τούτου, διά να μεταβή εις Πλαγιάν, και εκεί επλήγησαν· δύο εφονεύθησαν και ελαφυραγωγήθησαν, πολλοί άλλοι ετραυματίσθησαν. Εάν η ανδρία των και η επιθυμία να συμπλακούν δεν είχεν εμβάλει εις αυτούς πολλήν σπουδήν, αλλ’ αντιθέτως είχεν αφήσει τους Τούρκους να εισχωρήσουν αρκετά εις το δάσος, ουδείς εκ τούτων θα είχε διαφύγει τον θάνατον. Κατά το συμβάν τούτο ετραυματίσθη εκ των ημετέρων εις πεντηκόνταρχος εκ των ανδρών του Κουρούπη, ονομαζόμενος Αθανάσιος Τσόντας, διάσημος διά την ανδρίαν του.

φ. 2ν Κατά την ιδίαν ημέραν μικρόν σώμα εκ των ανδρών του Τούτζε Σέρβου / και Γιάννου Φώτου, το οποίον ευρίσκετο εις τα εντεύθεν γειτονικά μέρη, εις Πλαγιάν, διά να ανιχνεύση τας κινήσεις των εχθρών, συνήντησε δύο Τούρκους προερχομένους εκ Πρεβέζης, εκ των οποίων ο είς εσφάγη και ελαφυραγωγήθη, ο έτερος εσώθη διά της φυγής. Το μικρόν τούτο σώμα, διά να αποσυρθή ενταύθα διήλθεν υπό άπλετον ημερήσιον φως διά των δυνάμεων του ισχυρού εχθρού Τεκή (...)1 και πάντοτε μαχόμενον απεσύρθη.

1. Όνομα δυσανάγνωστον

3

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 331

Forz’ Armata No 17

All’Ecc(ellentissi)mo Senato della Repubb(lic)a Ionica

Il Suo Commissario Estraordinario

Dal Commiss(aria)to Estraord(inari)o li 2 giugno 1807 h.s.

Serenissimo Principe,

Otre il ramo della difesa terrestre di quest’isola di S(ant)a Maura io ho l’onore d’avere appoggiato alle mie devote cure il riordinamento dell’armo marittimo della Repubblica. In quest’articolo che comprende la conoscenza de’navigli assoldati dall’erario nazionale, l’esame del loro stato e del servigio che da cadauno si può identicamente attendere, io non posso presentare alcun rapporto a VV. EE., non avendo potuto occoparmivi e perché essi sono allontanati nelle differenti crociere e perché mi mancano le carte relative ai pubblici noleggj con ciascuno di essi contratti e perché finalmente la mia dedicazione al concretamento e solleccitazione dell’opere terrestri non era divisibile sull’istante con altr’oggetto.

Appena ch’io abbia le carte accennate e che giungano li bastimenti φ. 1v di ritorno in quest’approdo,/mi procurerò tutti li piú intimi lumi per combinar con essi quel piano d’armo marittimo che piú corrisponda all’ utilità del servigio ed alla piú coltivata pubblica economia.

Io nulladimeno, anche prima di mettermi al chiaro di quanto m’è necessario all’oggetto, mi feci sollecito di presentare a S.E. Com. Mo-cenigo Plenipotenziario alcune idee sistemative appunto il marittimo armamento della Repubb(lic)a e l’Ecce(eIlentissi)mo Senato potrà compiacersi, se lo credesse, di riconoscerle col mezzo dell’E.S. Intanto rimarcherò a VV. EE. che riscontro dalle nozioni avute che questo N.H. Pritano in seguito agl’ordini deH’Ecc(ellentissi)mo Senato congedò li due martighi Hodul e Caravia, uno de’ quali sento che si porta in cotesto porto.

Questa pubblica determinazione p(er) altro, p(er) quanto mi parve, apportò qualche disaggradimento al Militar Comando russo ed a Mon-sig(no)r Metropolita dell’Arta.

Sia questo cenno in esattezza del mio dovere ed imploro la pubblica grazia.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

φ. 2 Περίληψις διά χειρός του παραλαβόντος γραμ-

ματέως: 1230. Commissario Estraordinario Co. Capodistria. Fa alcune riflessioni sulla difesa marittima e si riserva di piú diffusam(en)te ragguagliare il Governo su detto argom(ento).

Ένοπλοι Δυνάμεις Αρ. 17

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν της Ιονίου Πολιτείας

Ο Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου τη 2 Ιουνίου 1807 π.η.

Γαληνότατε Πρίγκιψ,

Εκτός του κλάδου της κατά ξηράν αμύνης της νήσου ταύτης της Αγίας Μαύρας έχω την τιμήν να στηρίζεται εις τας πλήρεις αφοσιώσεως φροντίδας μου και η αναδιοργάνωσις του Ναυτικού της Πολιτείας. Επί του θέματος τούτου, το οποίον περιλαμβάνει την γνώσιν των πλοίων των μισθοδοτουμένων υπό του εθνικού ταμείου, την εξέτασιν της καταστάσεώς των και της υπηρεσίας η οποία δύναται να αναμένεται οπωσδήποτε παρ’ εκάστου, δεν δύναμαι να παρουσιάσω έκθεσίν τινα εις τας Υ.Υ.Ε.Ε., επειδή δεν έχω δυνηθή να ασχοληθώ και επειδή ταύτα απουσιάζουν εις τα διάφορα ταξίδια και μου λείπουν τα έγγραφα τα σχετικά με τας <συμφωνίας> ναυλώσεως του Δημοσίου, τας συναφθείσας μεθ’ εκάστου των πλοίων, και επειδή τέλος η αφοσίωσίς μου εις την πραγματοποίησιν και επίσπευσιν των κατά ξηράν έργων δεν ήτο δυνατόν να μοιρασθή την ιδίαν στιγμήν <διά της απασχολήσεώς μου> εις άλλο θέμα.

Ευθύς ως λάβω τα προαναφερθέντα έγγραφα και ως επιστρέψουν τα φ. 1v πλοία εις τον ενταύθα χώρον ελλιμενισμού, / θα χρησιμοποιήσω τας συμβουλάς όλων των μάλλον φιλικώς διακειμένων, διά να καταστρώσω μετ’ αυτών εκείνο το σχέδιον <οργανώσεως> του Κλάδου του Ναυτικού το οποίον να ανταποκρίνεται περισσότερον εις την ωφελιμότητα της υπηρεσίας και εις τον μέγιστον βαθμόν αποδόσεως της δημοσίας οικονομίας.

Ουχ ήττον, και πριν ή διαφωτισθώ επί των όσων μου είναι αναγκαία επί του θέματος, έσπευσα να εκθέσω εις την Α.Ε. τον Πληρεξούσιον Κόμητα Μοτσενίγον ιδέας τινάς οργανωτικάς ακριβώς του ναυτικού εξοπλισμού της Πολιτείας, και η Εξοχωτάτη Γερουσία θα δυνηθή να ευαρεστηθή, εάν επίστευε <αναγκαίον>, να τους αποδεχθή διά μέσου της Α.Ε.

Εν τοσούτω θα παρατηρήσω εις την Υ.Υ.Ε.Ε. ότι διαπιστώνω εκ των ληφθεισών ειδήσεων ότι ο ενταύθα Ευγενέστατος Πρύτανις, κατόπιν των διαταγών της Εξοχωτάτης Γερουσίας, έδωσεν άδειαν εις τα δύο μαρτίγα των Οντούλ και Καραβιά, έν των οποίων ακούω ότι έρχεται εις τον λιμένα μας.

Η απόφασις αύτη του Δημοσίου αφ’ ετέρου, καθ’ όσον μου φαίνεται, επρο-

ξένησε δυσαρέσκειάν τινα εις την Ρωσικήν Στρατιωτικήν Διοίκησιν και εις τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Άρτης.

Το σημείον τούτο ας είναι εις εκπλήρωσιν του καθήκοντός μου, και παρακαλώ την δημοσίαν εύνοιαν.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Περίληψις: 1230. Έκτακτος Επίτροπος Κόμης Καποδίστριας. Διατυπώνει ωρισμένας σκέψεις περί της ναυτικής αμύνης και επιφυλάσσεται να πληροφορήση την Κυβέρνησιν εκτενέστερον επί του εν λόγω ζητήματος.

4

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 333

All’Ecc(ellentissi)mo Senato della Repubb(lic)a Ionica

Il Suo Commiss(ari)o Estraordinario

Dipartim(en)to Finanze e Forz’Armata

Serenissimo Principe,

Sono arrivato a S(ant)a Maura il giorno 27 del decorso mese alle ore tre pomeridiane dopo un penoso viaggio. Il giorno 28 mi trovò in campagna con S.E. il sig(no)r Generale Stether e coll’ingegnere sig(no)r Michaud partimmo dalla città alle tre dopo la mezza notte.

Si fece con diligenza dall’ingegnere l’esame delle nostre fortificazioni; poi si osservarono ad una ad una le colline che contornano la città, le valli e rapporti delle posizioni dell'inimico colle nostre per decidere tosto e sul luogo quali esser deveranno le misure da prendersi per mettere l’isola dalla parte di levante in una custodia eguale a quella che la grande fortezza procura alla opposta estremità.

Tornati in città si continuò l’esame della fortezza e dei suoi apprestamenti, come dello spazio intermedio, chiuso dalla fortezza ai forti "Constantino” ed "Alessandro”.

L’Ingegnere, prima di portare un giudizio e di esternare il suo progetto di restaurazione e di custodia generale, ha voluto per ben due giorni successivi rivedere tutta l’isola dalla parte che guarda il campo nemico, φ. 1v mi/surando distanze, approfondando ogni dimensione, calcolando i rapporti con estesa di vedute e con principj - a quanto sembra - sicuri di scienza e pratica militare.

Il giorno 30 esso mi produsse il suo progetto e con questo il foglio colle indicazioni relative a ciò che ricercasi dalla nostra pronta ed immancabile cooperazione.

Questo progetto fu assoggettato a S.E. il sig(no)r Gen(era)le Stether e meritò la piena sua approvazione.

Con esso l’ingegnere dimostra primieramente che noi non possiamo tenere a lungo il forte "Alessandro”, a cui si è confidata la difesa dell’ isola e della città dalla parte di levante; e di fatto le bombe dell’ inimico e le palle di cannone hanno disfatto quella fabbrica in gran parte e le truppe che vi si appostano per sostenerla sono del tutto esposte con pericolo certo di vita all’azione dell’Artiglieria del Visire. L’Ingegnere recatosi ripetutamente sul luogo a verificare delle misurazioni e degli esami fu bersagliato assai destramente dal cannone e dalle bombe. Fuorché qualche ferito fin’ora noi non possiamo contare p(er) l’esposizione e per la debolezza di quest’opera militare, ma egli è certo che quell’edifizio di giorno in giorno rovina ed i grandi sagrifizj che si fanno per ripararlo tornano inutili e sempre piú pericolosi.

Per questo l’ingegnere propone che il forte "Alessandro” sia abbandonato per ciò che riguardar può la difesa che in esso si è malamente confidata; e che quindi si sieno sostituite le seguenti riparazioni:/

φ. 2 Primo; che con lavori di terra sia eretta una trinciera lungo la sponda dell’isola dalla posizione del forte "Constantino” fino a quella del forte "Alessandro”.

Secondo; che questa trinciera sia cinta da una fossa facile a riaprirsi nelle basse terre delle saline.

Terzo: che sieno erette tre batterie, le quali incrocino coi fuochi della fortezza tutta la laguna.

Quarta; che nei bassi fondi della laguna ed ove la distanza dal terreno limitrofo al nostro è brevissima sia fatta una siepe subaquea col mezzo di alberi selvatici, di pali e di altri trespi1.

Lorchè sieno verificate tutte queste fortificazioni a quanto pare, la difesa dell’isola e della città è assicurata, malgrado i grandi mezzi che dall'inimico si apprestano per minacciarla.

Dell’esecuzione di questo grande progetto io ho dovuto occuparmi tosto per quello che mi riguarda. Prima però di render conto delle mie operazioni su questo soggetto, dirò della fossa tracciata per cingere la città e del campo Ionico, in seguito alle osservazioni fatte sul luogo dal sig(no)r Ingegnere.

Questa fossa, tracciata da mani inesperte e per metà lavorata senza regola e senza principj; essa è quindi giudicata del tutto inutile, sia

1. Ίσως trespoli = οκρίβαντες, εμπόδια.

che essa vogliasi considerare quale barriera diretta ad imponere moralmente all’inimico, sia ch’essa considerar si voglia come custodia della φ.2v città e come mezzo di is/tantanea salvezza; perla qual cosa l’ingegnere nel suo progetto non ha potuto valutare il lavoro immenso già fatto né considerare come possibile la sua rettificazione pel momento.

Compiute che sieno le opere le piú necessarie già disegnate esso si incarica di proporre la maniera con cui ricavar si potrebbe un partito del fatto lavoro p(er) conciliare l’oggetto di dare una qualche forma di città a questo abitato di amaxichj1. Su di ciò avrò l’onore in seguito di presentare a VV. EE. le mie osservazioni sul piano che opportunamente traccierà il sig(no)r Michaud.

Affinché le opere necessarie alla formazione del campo si conciliassero col minor danno possibile delle culte campagne e dei giardini e col maggior possibile risparmio di giorni, di braccia lavoratrici, di mezzi e di denaro ho stimato necessario di seguitare in tutte le sue gite militari l’ingegnere e di affiliare alle sue le mie osservazioni, a modo che il suo progetto stasse entro i limiti delle nostre convenienze, senza però che le stesse nostre convenienze facessero apparentemente ostacolo ai suoi disegni.

Tributando tutta quella lode che si deve al merito, alla saggiezza del nostro sig(no)r Michaud io ho la compiacenza di partecipare a VV. φ.3 EE. che senza portare danno a nessuno che siasi fondo coltivato/si è disegnata la formazione del campo col rendere ad esso comuni le trinciere e le batterie che si esigeranno p(er) la generale difesa dell’isola e della città; a modo che colli stessi lavori, colli stessi mezzi ed impiegando lo stesso tempo si adempie a tre sommi oggetti, a quello cioè di cingere l’isola di una generale fortificazione, a quello di custodire ed incoraggire sotto di essa una permanente guarnigione di truppa ionica; a quello di ottenere tutto ciò senza offendere o turbare minimamente le culte campagne ed i preziosi fondi di questi abitanti.

L’Ecc(ellentissi)mo Senato ha fin qui il quadro delle operazioni da farsi. Si degni ora di esaminare dettagliatamente quanto io ho potuto fare per promovere quella cooperazione della quale siamo ricercati e che noi dobbiamo prestare esaltando la pienezza e la grandezza dei sentimenti nostri patrj e subordinando a severe e strette misure il concorso del pubblico erario nel realizzarli.

Ho pubblicato nel giorno dei 2(J la proclamazione a stampa che unisco sotto (n°. 1). Mi sono proposto di conciliare con essa molti riguardi interni ed esteriori ed essenzialmente di [non] fondare la difesa

1. Ίσως ammassicci = συσσωρεύσεις, πυκνά πλήθη.

nostra sulla cooperazione nazionale. Spero che in qualunque evento non saranno esposti a compromissioni1 il Governo e la nazione,

φ. 3v Osservando lo disfacimento totale di ogni regola /nell’azienda economica e sapendo d’altronde che la cassa di quest’isola non ha potuto giammai sistemarsi né secondo le generali leggi né secondo nessuna che siasi peculiare disciplina, ho stimato necessario di fondare una regola p(er) quella amministrazione di pubblico denaro che aver deve luogo in seguito alla mia intervenzione p(er) gli oggetti dei quali sono incaricato. Le carte inserte sotto n° 2-3 faranno conoscere a VV. EE. come io abbia cercato di dare questa base alla mia gestione e come io mi proponga di regolarla in maniera che la nazione tutta possa essere in grado di esaminarla e di giudicarla.

Il periodico foglio delle spese sarà da me indirizzato con tutti i documenti a VV. EE. e cosi con breve esame e facile potrà essere assicurato il Governo della esattezza dell’azienda, dello stato della finanza e delle risorse delle quali essa può abbisognare.

Il foglio presentatomi in avviso dall’ingegnere è contrassegnato al n° 4.

Per combinare prontezza ed economia ho diramate le incombenze a piú Magistrati secondoché gli oggetti richiesti aver si potevano dal luogo o dalle altre isole.

Le inserte sotto n° 5, 6, 7, 8 ne porgano a VV. EE. i riscontri. φ.4 Non si giudichi confrontando/questi documenti che moltiplicate2 siensi inutilmente le stesse commissioni per li stessi oggetti. Avrò l’onore di far conoscere in seguito le vedute economiche di una tale misura e spero che il fatto giustificherà anco in questo le mio direzioni.

Per tal maniera disposti gli ordini generali per mettere in pronto il maggior numero possibile degli oggetti richiesti dall’ingegnere mi sono occupato in dettaglio dei modi di esecuzione. Furono da me prescielti dei cittadini di una estesa riputazione ed influenza e scortati dalla forza russa li ho spediti in campagna per verificare le requisizioni. Sono essi instruiti di cauzionare con un riscontro in iscritto ogni contribuente e di rimarcarmi in iscritto la spontaneità o resistenza sua nel retribuire. Farò conoscere in appresso lo scopo a cui tende questa prima linea.

Oggi, 2 del corrente, sono già partiti per l’adempimento delle loro commissioni tutti gl’incaricati ed è già destinato il guarda magazzino come risulta dal foglio n° 9. Dimani esso sarà in attività. Mercoledì commincieranno i lavori.

1. Xφ. comprimissioni

2. Χφ. moltiplicati

I primi ad eseguirli saranno trecento legionarj della pertinenza Engilopea, i quali marciano già p(er) recarsi al loro posto.

φ. 4v Dopo i primi giorni né trecento né seicento lavo/ratori basteranno, quando vogliasi mettere a termine una tanta opera nella corrente del mese, come io mi sono proposto, dopo le savie osservazioni fatte dal sig(no)r Ingegnere e dal Militare Comando.

Per questo sin dal primo istante ho mirato allo scopo di far contribuire a questo travaglio estraordinario i lavoratori delle isole di Itaca, Cefalonia e Zante; quelli stessi che ogni anno suolevano recarsi nello stato limitrofo per dar mano ai lavori di quelle terre e di quella agricoltura.

Conoscendo che una tale cooperazione straniera non puòsi sostenere dalla pubblica finanza mi sono diretto fino dalli 30 dello scorso mese con circolari ai Pritani, delle quali VV. EE. riconosceranno il tenore dall’inserta sotto n° 10; e per rendere ai Pritani medesimi piú agevole l’eseguimento della dilicata ed importante commissione, della quale io li ho incaricati, mi sono particolarmente diretto con lettere mie particolari e confidenziali ai piú ragguardevoli ed influenti cittadini di cadaun’isola, rappresentando ai medesimi sotto i piú veri e varj rapporti lo stato delle cose e l’importanza del loro volontario e generoso concorso nell’ammigliorarle. Spero molto da questa misura e sulla stessa non imploro da VV. EE. che la toleranza di giudicarlo dopo il fatto.

φ. 5 Mi sono lungamente occupato della Guardia Civica. La conscrizione generale è compiuta. Ho fatto la personale conoscenza dei nuovi capi cinquantina. Ho parlato ad essi e parmi che sieno disposti a ben servire.

La proclamazione che inserisco sotto n° 11 e che oggi si è pubblicata abbraccia la sistemazione fondamentale del servizio. VV. EE. si degneranno di contemplare nella destinazione dei luogotenenti una misura diretta a moltiplicare i miei contatti contemporaneamente con gli abitanti delle pertinenze e dei circondarj ed i mezzi diretti di condurre le masse della popolazione per le dolci vie dell’ esempio e della influenza.

I miei luogotenenti seguiranno me e quanti signori vorranno imitare il loro esempio nell’incoraggire colla presenza personale i lavoratori.

Il Vescovo del luogo, il Metropolita dell’Arta, sacerdoti, vecchj, tutti saranno con opportune regole messi a vicenda in moto p(er) sostenere anco con questa risorsa le forze della popolazione troppo abbattute da molte cause, ma essenzialmente dai molti travaglj inutili ch’essa fin’ ora ha sopportato.

Ecco il rapporto possibilmente esatto della mia gestione a contare φ. 5 dal giorno 28 del mese/decorso fino a quest’oggi.

Imploro la continuazione della pubblica grazia.

Dal Commissariato Estraordinario in S(an)ta Maura li 2 giugno 1807 G.s.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

Άνω: Con inserte tredici. R(icevu)to li 7 giugno 1807 s.v. Il Seg(retari)o di Stato Co. Sordina.

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν της Ιονίου Πολιτείας

Ο Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Τμήμα Οικονομικών και Ενόπλων Δυνάμεων

Γαληνότατε Πρίγκιψ,

Αφίχθην εις Αγίαν Μαύραν την 27ην παρελθόντος μηνός, εις τας τρεις του απογεύματος, κατόπιν δυσαρέστου ταξιδιού. Η 28η με εύρεν εις την εξοχήν μετά της Α.Ε. του Στρατηγού κυρίου Stether, και μετά του μηχανικού κυρίου Michaud ανεχωρήσαμεν εκ της πόλεως εις τας τρεις μετά το μεσονύκτιον.

Εξητάσθησαν επιμελώς παρά του Μηχανικού τα ημέτερα οχυρώματα· κατόπιν παρετηρήθησαν χωριστά οι λόφοι οι οποίοι περιστοιχίζουν την πόλιν, αι κοιλάδες και αι σχέσεις των θέσεων του εχθρού προς τας ημετέρας, διά να αποφασίσωμεν αμέσως και επί τόπου ποία θα πρέπει να είναι τα προς λήψιν μέτρα, διά να τηρήσωμεν την νήσον από της πλευράς προς ανατολάς εις φύλαξιν ανάλογον εκείνης την οποίαν παρέχει το μέγα φρούριον εις την αντικειμένην άκραν. Μετά την επιστροφήν μας εις την πόλιν συνεχίσθη η εξέτασις του οχυρού και των προετοιμασιών του, καθώς και του παρεμβαλλομένου διαστήματος, του περιλαμβανόμενου από του φρουρίου μέχρι των οχυρωμάτων «Κωνσταντίνος» και «Αλέξανδρος».

Ο Μηχανικός, προτού εκφέρη κρίσιν και ανακοινώση το σχέδιον της ανακαινίσεως και της γενικής φρουρήσεως, ηθέλησεν ακολούθως επί δύο συνεχείς ημέρας να επανίδη όλην την νήσον από της πλευράς ήτις αντικρύζει το φ. 1ν εχθρικόν στρατόπεδον, / μετρών αποστάσεις, εμβαθύνων εις όλας τας διαστάσεις, υπολογίζων τας αναλογίας μετ’ ευρύτητος απόψεων και ασφαλών αρχών —καθ’ όσον φαίνεται— της επιστήμης και της στρατιωτικής τακτικής.

Την 30ήν ούτος μοι προσήγαγε το σχέδιόν του και μετ’ αυτού το έγγρα-

φον μετά των ενδείξεων των σχετικών προς αυτό το οποίον ζητείται διά της ημετέρας αμέσου και αναποφεύκτου συνεργασίας.

Το σχέδιον τούτο υπεβλήθη εις την Α.Ε. τον Στρατηγόν κύριον Stether και έτυχε της απολύτου αυτού εγκρίσεως.

Διά τούτου ο Μηχανικός καταδεικνύει πρωτίστως ότι δεν δυνάμεθα να κρατήσωμεν επί μακράν το οχύρωμα «Αλέξανδρος», εις το οποίον είναι εμπεπιστευμένη η άμυνα της νήσου και της πόλεως εκ της ανατολικής πλευράς· και πράγματι, αι βόμβαι του εχθρού και αι σφαίραι των κανονιών κατέστρεψαν το οικοδόμημα εκείνο εις μέγα μέρος και αι δυνάμεις αι οποίαι ευρίσκοντο εκεί, διά να το υποστηρίξουν, εξώσθησαν παντελώς μετά βεβαίου κινδύνου της ζωής των κατά την δράσιν του Πυροβολικού του Βεζίρου. Ο Μηχανικός, ελθών επανειλημμένους επί τόπου, διά να επαληθεύση μετρήσεις και <αποτελέσματα> εξετάσεων, εβλήθη λίαν επιδεξίως υπό του κανονιού και των βομβών. Εκτός των μεμονωμένων τραυματισμών μέχρι στιγμής, δεν δυνάμεθα να υπολογίσωμεν ζημίας λόγω της εκθέσεως <εις τον κίνδυνον> και της αδυναμίας του στρατιωτικού τούτου έργου, αλλ’ είναι βέβαιον ότι το οικοδόμημα τούτο από ημέρας εις ημέραν καταστρέφεται και αι μεγάλαι θυσίαι αι οποίαι γίνονται, διά να το επισκευάσωμεν, αποβαίνουν ανωφελείς και οσημέραι πλέον επικίνδυνοι. Διά τούτο ο Μηχανικός προτείνει να εγκαταλειφθή το οχυρόν «Αλέξανδρος», εις ό,τι δύνανται να αφορά την άμυναν η οποία έχει στηριχθή εις τούτο πλημμελώς· και αντί τούτου, όθεν, να γίνουν αι εξής επιδιορθώσεις: /

φ. 2 Πρώτον· δι’ εργασιών εις την ξηράν να εγερθή χαράκωμα κατά μήκος της ακτής της νήσου από της θέσεως του οχυρού «Κωνσταντίνος» μέχρι εκείνης του οχυρού «Αλέξανδρος».

Δεύτερον· το χαράκωμα τούτο να ζωσθή υπό τάφρου ευκόλου να διανοιγή εκ νέου εις τα χαμηλά εδάφη των αλυκών.

Τρίτον· να τοποθετηθούν τρεις πυροβολαρχίαι, αι οποίαι να καλύπτουν διά των πυρών του φρουρίου άπαν το τέναγος.

Τέταρτον· εις τα μικρά βάθη του τενάγους και εκεί όπου η απόστασις από της γειτονικής ξηράς μέχρι της ημετέρας είναι βραχυτάτη να δημιουργηθή υποβρύχιος φράκτης διά δένδρων του δάσους, πασσάλων και άλλων εμποδίων.

Εάν πραγματοποιηθούν άπασαι αύται αι οχυρώσεις, καθόσον φαίνεται, η άμυνα της νήσου και της πόλεως εξασφαλίζεται, παρά τα μεγάλα μέσα τα οποία παρασκευάζονται υπό του εχθρού, διά να την απειλήσουν.

Περί της εκτελέσεως του μεγάλου τούτου σχεδίου εθεώρησα χρέος μου να ασχοληθώ αμέσως δι’ εκείνο το οποίον με αφορά· Αλλά, προτού αποδώσω λογαριασμόν των ενεργειών μου επί του θέματος, θα ομιλήσω περί της τάφρου, της σχεδιασθείσης διά να περιζώση την πόλιν, και περί του στρατοπέδου των Ιονίων, εν συνεχεία, των παρατηρήσεων των γενομένων επί τόπου υπό του κυρίου Μηχανικού.