Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Β΄

ματέως: 1230. Commissario Estraordinario Co. Capodistria. Fa alcune riflessioni sulla difesa marittima e si riserva di piú diffusam(en)te ragguagliare il Governo su detto argom(ento).

Ένοπλοι Δυνάμεις Αρ. 17

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν της Ιονίου Πολιτείας

Ο Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου τη 2 Ιουνίου 1807 π.η.

Γαληνότατε Πρίγκιψ,

Εκτός του κλάδου της κατά ξηράν αμύνης της νήσου ταύτης της Αγίας Μαύρας έχω την τιμήν να στηρίζεται εις τας πλήρεις αφοσιώσεως φροντίδας μου και η αναδιοργάνωσις του Ναυτικού της Πολιτείας. Επί του θέματος τούτου, το οποίον περιλαμβάνει την γνώσιν των πλοίων των μισθοδοτουμένων υπό του εθνικού ταμείου, την εξέτασιν της καταστάσεώς των και της υπηρεσίας η οποία δύναται να αναμένεται οπωσδήποτε παρ’ εκάστου, δεν δύναμαι να παρουσιάσω έκθεσίν τινα εις τας Υ.Υ.Ε.Ε., επειδή δεν έχω δυνηθή να ασχοληθώ και επειδή ταύτα απουσιάζουν εις τα διάφορα ταξίδια και μου λείπουν τα έγγραφα τα σχετικά με τας <συμφωνίας> ναυλώσεως του Δημοσίου, τας συναφθείσας μεθ’ εκάστου των πλοίων, και επειδή τέλος η αφοσίωσίς μου εις την πραγματοποίησιν και επίσπευσιν των κατά ξηράν έργων δεν ήτο δυνατόν να μοιρασθή την ιδίαν στιγμήν <διά της απασχολήσεώς μου> εις άλλο θέμα.

Ευθύς ως λάβω τα προαναφερθέντα έγγραφα και ως επιστρέψουν τα φ. 1v πλοία εις τον ενταύθα χώρον ελλιμενισμού, / θα χρησιμοποιήσω τας συμβουλάς όλων των μάλλον φιλικώς διακειμένων, διά να καταστρώσω μετ’ αυτών εκείνο το σχέδιον <οργανώσεως> του Κλάδου του Ναυτικού το οποίον να ανταποκρίνεται περισσότερον εις την ωφελιμότητα της υπηρεσίας και εις τον μέγιστον βαθμόν αποδόσεως της δημοσίας οικονομίας.

Ουχ ήττον, και πριν ή διαφωτισθώ επί των όσων μου είναι αναγκαία επί του θέματος, έσπευσα να εκθέσω εις την Α.Ε. τον Πληρεξούσιον Κόμητα Μοτσενίγον ιδέας τινάς οργανωτικάς ακριβώς του ναυτικού εξοπλισμού της Πολιτείας, και η Εξοχωτάτη Γερουσία θα δυνηθή να ευαρεστηθή, εάν επίστευε <αναγκαίον>, να τους αποδεχθή διά μέσου της Α.Ε.

Εν τοσούτω θα παρατηρήσω εις την Υ.Υ.Ε.Ε. ότι διαπιστώνω εκ των ληφθεισών ειδήσεων ότι ο ενταύθα Ευγενέστατος Πρύτανις, κατόπιν των διαταγών της Εξοχωτάτης Γερουσίας, έδωσεν άδειαν εις τα δύο μαρτίγα των Οντούλ και Καραβιά, έν των οποίων ακούω ότι έρχεται εις τον λιμένα μας.

Η απόφασις αύτη του Δημοσίου αφ’ ετέρου, καθ’ όσον μου φαίνεται, επρο-

ξένησε δυσαρέσκειάν τινα εις την Ρωσικήν Στρατιωτικήν Διοίκησιν και εις τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Άρτης.

Το σημείον τούτο ας είναι εις εκπλήρωσιν του καθήκοντός μου, και παρακαλώ την δημοσίαν εύνοιαν.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Περίληψις: 1230. Έκτακτος Επίτροπος Κόμης Καποδίστριας. Διατυπώνει ωρισμένας σκέψεις περί της ναυτικής αμύνης και επιφυλάσσεται να πληροφορήση την Κυβέρνησιν εκτενέστερον επί του εν λόγω ζητήματος.

4

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 333

All’Ecc(ellentissi)mo Senato della Repubb(lic)a Ionica

Il Suo Commiss(ari)o Estraordinario

Dipartim(en)to Finanze e Forz’Armata

Serenissimo Principe,

Sono arrivato a S(ant)a Maura il giorno 27 del decorso mese alle ore tre pomeridiane dopo un penoso viaggio. Il giorno 28 mi trovò in campagna con S.E. il sig(no)r Generale Stether e coll’ingegnere sig(no)r Michaud partimmo dalla città alle tre dopo la mezza notte.

Si fece con diligenza dall’ingegnere l’esame delle nostre fortificazioni; poi si osservarono ad una ad una le colline che contornano la città, le valli e rapporti delle posizioni dell'inimico colle nostre per decidere tosto e sul luogo quali esser deveranno le misure da prendersi per mettere l’isola dalla parte di levante in una custodia eguale a quella che la grande fortezza procura alla opposta estremità.

Tornati in città si continuò l’esame della fortezza e dei suoi apprestamenti, come dello spazio intermedio, chiuso dalla fortezza ai forti "Constantino” ed "Alessandro”.

L’Ingegnere, prima di portare un giudizio e di esternare il suo progetto di restaurazione e di custodia generale, ha voluto per ben due giorni successivi rivedere tutta l’isola dalla parte che guarda il campo nemico, φ. 1v mi/surando distanze, approfondando ogni dimensione, calcolando i rapporti con estesa di vedute e con principj - a quanto sembra - sicuri di scienza e pratica militare.

Il giorno 30 esso mi produsse il suo progetto e con questo il foglio colle indicazioni relative a ciò che ricercasi dalla nostra pronta ed immancabile cooperazione.

Questo progetto fu assoggettato a S.E. il sig(no)r Gen(era)le Stether e meritò la piena sua approvazione.

Con esso l’ingegnere dimostra primieramente che noi non possiamo tenere a lungo il forte "Alessandro”, a cui si è confidata la difesa dell’ isola e della città dalla parte di levante; e di fatto le bombe dell’ inimico e le palle di cannone hanno disfatto quella fabbrica in gran parte e le truppe che vi si appostano per sostenerla sono del tutto esposte con pericolo certo di vita all’azione dell’Artiglieria del Visire. L’Ingegnere recatosi ripetutamente sul luogo a verificare delle misurazioni e degli esami fu bersagliato assai destramente dal cannone e dalle bombe. Fuorché qualche ferito fin’ora noi non possiamo contare p(er) l’esposizione e per la debolezza di quest’opera militare, ma egli è certo che quell’edifizio di giorno in giorno rovina ed i grandi sagrifizj che si fanno per ripararlo tornano inutili e sempre piú pericolosi.

Per questo l’ingegnere propone che il forte "Alessandro” sia abbandonato per ciò che riguardar può la difesa che in esso si è malamente confidata; e che quindi si sieno sostituite le seguenti riparazioni:/

φ. 2 Primo; che con lavori di terra sia eretta una trinciera lungo la sponda dell’isola dalla posizione del forte "Constantino” fino a quella del forte "Alessandro”.

Secondo; che questa trinciera sia cinta da una fossa facile a riaprirsi nelle basse terre delle saline.

Terzo: che sieno erette tre batterie, le quali incrocino coi fuochi della fortezza tutta la laguna.

Quarta; che nei bassi fondi della laguna ed ove la distanza dal terreno limitrofo al nostro è brevissima sia fatta una siepe subaquea col mezzo di alberi selvatici, di pali e di altri trespi1.

Lorchè sieno verificate tutte queste fortificazioni a quanto pare, la difesa dell’isola e della città è assicurata, malgrado i grandi mezzi che dall'inimico si apprestano per minacciarla.

Dell’esecuzione di questo grande progetto io ho dovuto occuparmi tosto per quello che mi riguarda. Prima però di render conto delle mie operazioni su questo soggetto, dirò della fossa tracciata per cingere la città e del campo Ionico, in seguito alle osservazioni fatte sul luogo dal sig(no)r Ingegnere.

Questa fossa, tracciata da mani inesperte e per metà lavorata senza regola e senza principj; essa è quindi giudicata del tutto inutile, sia

1. Ίσως trespoli = οκρίβαντες, εμπόδια.

che essa vogliasi considerare quale barriera diretta ad imponere moralmente all’inimico, sia ch’essa considerar si voglia come custodia della φ.2v città e come mezzo di is/tantanea salvezza; perla qual cosa l’ingegnere nel suo progetto non ha potuto valutare il lavoro immenso già fatto né considerare come possibile la sua rettificazione pel momento.

Compiute che sieno le opere le piú necessarie già disegnate esso si incarica di proporre la maniera con cui ricavar si potrebbe un partito del fatto lavoro p(er) conciliare l’oggetto di dare una qualche forma di città a questo abitato di amaxichj1. Su di ciò avrò l’onore in seguito di presentare a VV. EE. le mie osservazioni sul piano che opportunamente traccierà il sig(no)r Michaud.

Affinché le opere necessarie alla formazione del campo si conciliassero col minor danno possibile delle culte campagne e dei giardini e col maggior possibile risparmio di giorni, di braccia lavoratrici, di mezzi e di denaro ho stimato necessario di seguitare in tutte le sue gite militari l’ingegnere e di affiliare alle sue le mie osservazioni, a modo che il suo progetto stasse entro i limiti delle nostre convenienze, senza però che le stesse nostre convenienze facessero apparentemente ostacolo ai suoi disegni.

Tributando tutta quella lode che si deve al merito, alla saggiezza del nostro sig(no)r Michaud io ho la compiacenza di partecipare a VV. φ.3 EE. che senza portare danno a nessuno che siasi fondo coltivato/si è disegnata la formazione del campo col rendere ad esso comuni le trinciere e le batterie che si esigeranno p(er) la generale difesa dell’isola e della città; a modo che colli stessi lavori, colli stessi mezzi ed impiegando lo stesso tempo si adempie a tre sommi oggetti, a quello cioè di cingere l’isola di una generale fortificazione, a quello di custodire ed incoraggire sotto di essa una permanente guarnigione di truppa ionica; a quello di ottenere tutto ciò senza offendere o turbare minimamente le culte campagne ed i preziosi fondi di questi abitanti.

L’Ecc(ellentissi)mo Senato ha fin qui il quadro delle operazioni da farsi. Si degni ora di esaminare dettagliatamente quanto io ho potuto fare per promovere quella cooperazione della quale siamo ricercati e che noi dobbiamo prestare esaltando la pienezza e la grandezza dei sentimenti nostri patrj e subordinando a severe e strette misure il concorso del pubblico erario nel realizzarli.

Ho pubblicato nel giorno dei 2(J la proclamazione a stampa che unisco sotto (n°. 1). Mi sono proposto di conciliare con essa molti riguardi interni ed esteriori ed essenzialmente di [non] fondare la difesa

1. Ίσως ammassicci = συσσωρεύσεις, πυκνά πλήθη.

nostra sulla cooperazione nazionale. Spero che in qualunque evento non saranno esposti a compromissioni1 il Governo e la nazione,

φ. 3v Osservando lo disfacimento totale di ogni regola /nell’azienda economica e sapendo d’altronde che la cassa di quest’isola non ha potuto giammai sistemarsi né secondo le generali leggi né secondo nessuna che siasi peculiare disciplina, ho stimato necessario di fondare una regola p(er) quella amministrazione di pubblico denaro che aver deve luogo in seguito alla mia intervenzione p(er) gli oggetti dei quali sono incaricato. Le carte inserte sotto n° 2-3 faranno conoscere a VV. EE. come io abbia cercato di dare questa base alla mia gestione e come io mi proponga di regolarla in maniera che la nazione tutta possa essere in grado di esaminarla e di giudicarla.

Il periodico foglio delle spese sarà da me indirizzato con tutti i documenti a VV. EE. e cosi con breve esame e facile potrà essere assicurato il Governo della esattezza dell’azienda, dello stato della finanza e delle risorse delle quali essa può abbisognare.

Il foglio presentatomi in avviso dall’ingegnere è contrassegnato al n° 4.

Per combinare prontezza ed economia ho diramate le incombenze a piú Magistrati secondoché gli oggetti richiesti aver si potevano dal luogo o dalle altre isole.

Le inserte sotto n° 5, 6, 7, 8 ne porgano a VV. EE. i riscontri. φ.4 Non si giudichi confrontando/questi documenti che moltiplicate2 siensi inutilmente le stesse commissioni per li stessi oggetti. Avrò l’onore di far conoscere in seguito le vedute economiche di una tale misura e spero che il fatto giustificherà anco in questo le mio direzioni.

Per tal maniera disposti gli ordini generali per mettere in pronto il maggior numero possibile degli oggetti richiesti dall’ingegnere mi sono occupato in dettaglio dei modi di esecuzione. Furono da me prescielti dei cittadini di una estesa riputazione ed influenza e scortati dalla forza russa li ho spediti in campagna per verificare le requisizioni. Sono essi instruiti di cauzionare con un riscontro in iscritto ogni contribuente e di rimarcarmi in iscritto la spontaneità o resistenza sua nel retribuire. Farò conoscere in appresso lo scopo a cui tende questa prima linea.

Oggi, 2 del corrente, sono già partiti per l’adempimento delle loro commissioni tutti gl’incaricati ed è già destinato il guarda magazzino come risulta dal foglio n° 9. Dimani esso sarà in attività. Mercoledì commincieranno i lavori.

1. Xφ. comprimissioni

2. Χφ. moltiplicati

I primi ad eseguirli saranno trecento legionarj della pertinenza Engilopea, i quali marciano già p(er) recarsi al loro posto.

φ. 4v Dopo i primi giorni né trecento né seicento lavo/ratori basteranno, quando vogliasi mettere a termine una tanta opera nella corrente del mese, come io mi sono proposto, dopo le savie osservazioni fatte dal sig(no)r Ingegnere e dal Militare Comando.

Per questo sin dal primo istante ho mirato allo scopo di far contribuire a questo travaglio estraordinario i lavoratori delle isole di Itaca, Cefalonia e Zante; quelli stessi che ogni anno suolevano recarsi nello stato limitrofo per dar mano ai lavori di quelle terre e di quella agricoltura.

Conoscendo che una tale cooperazione straniera non puòsi sostenere dalla pubblica finanza mi sono diretto fino dalli 30 dello scorso mese con circolari ai Pritani, delle quali VV. EE. riconosceranno il tenore dall’inserta sotto n° 10; e per rendere ai Pritani medesimi piú agevole l’eseguimento della dilicata ed importante commissione, della quale io li ho incaricati, mi sono particolarmente diretto con lettere mie particolari e confidenziali ai piú ragguardevoli ed influenti cittadini di cadaun’isola, rappresentando ai medesimi sotto i piú veri e varj rapporti lo stato delle cose e l’importanza del loro volontario e generoso concorso nell’ammigliorarle. Spero molto da questa misura e sulla stessa non imploro da VV. EE. che la toleranza di giudicarlo dopo il fatto.

φ. 5 Mi sono lungamente occupato della Guardia Civica. La conscrizione generale è compiuta. Ho fatto la personale conoscenza dei nuovi capi cinquantina. Ho parlato ad essi e parmi che sieno disposti a ben servire.

La proclamazione che inserisco sotto n° 11 e che oggi si è pubblicata abbraccia la sistemazione fondamentale del servizio. VV. EE. si degneranno di contemplare nella destinazione dei luogotenenti una misura diretta a moltiplicare i miei contatti contemporaneamente con gli abitanti delle pertinenze e dei circondarj ed i mezzi diretti di condurre le masse della popolazione per le dolci vie dell’ esempio e della influenza.

I miei luogotenenti seguiranno me e quanti signori vorranno imitare il loro esempio nell’incoraggire colla presenza personale i lavoratori.

Il Vescovo del luogo, il Metropolita dell’Arta, sacerdoti, vecchj, tutti saranno con opportune regole messi a vicenda in moto p(er) sostenere anco con questa risorsa le forze della popolazione troppo abbattute da molte cause, ma essenzialmente dai molti travaglj inutili ch’essa fin’ ora ha sopportato.

Ecco il rapporto possibilmente esatto della mia gestione a contare φ. 5 dal giorno 28 del mese/decorso fino a quest’oggi.

Imploro la continuazione della pubblica grazia.

Dal Commissariato Estraordinario in S(an)ta Maura li 2 giugno 1807 G.s.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

Άνω: Con inserte tredici. R(icevu)to li 7 giugno 1807 s.v. Il Seg(retari)o di Stato Co. Sordina.

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν της Ιονίου Πολιτείας

Ο Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Τμήμα Οικονομικών και Ενόπλων Δυνάμεων

Γαληνότατε Πρίγκιψ,

Αφίχθην εις Αγίαν Μαύραν την 27ην παρελθόντος μηνός, εις τας τρεις του απογεύματος, κατόπιν δυσαρέστου ταξιδιού. Η 28η με εύρεν εις την εξοχήν μετά της Α.Ε. του Στρατηγού κυρίου Stether, και μετά του μηχανικού κυρίου Michaud ανεχωρήσαμεν εκ της πόλεως εις τας τρεις μετά το μεσονύκτιον.

Εξητάσθησαν επιμελώς παρά του Μηχανικού τα ημέτερα οχυρώματα· κατόπιν παρετηρήθησαν χωριστά οι λόφοι οι οποίοι περιστοιχίζουν την πόλιν, αι κοιλάδες και αι σχέσεις των θέσεων του εχθρού προς τας ημετέρας, διά να αποφασίσωμεν αμέσως και επί τόπου ποία θα πρέπει να είναι τα προς λήψιν μέτρα, διά να τηρήσωμεν την νήσον από της πλευράς προς ανατολάς εις φύλαξιν ανάλογον εκείνης την οποίαν παρέχει το μέγα φρούριον εις την αντικειμένην άκραν. Μετά την επιστροφήν μας εις την πόλιν συνεχίσθη η εξέτασις του οχυρού και των προετοιμασιών του, καθώς και του παρεμβαλλομένου διαστήματος, του περιλαμβανόμενου από του φρουρίου μέχρι των οχυρωμάτων «Κωνσταντίνος» και «Αλέξανδρος».

Ο Μηχανικός, προτού εκφέρη κρίσιν και ανακοινώση το σχέδιον της ανακαινίσεως και της γενικής φρουρήσεως, ηθέλησεν ακολούθως επί δύο συνεχείς ημέρας να επανίδη όλην την νήσον από της πλευράς ήτις αντικρύζει το φ. 1ν εχθρικόν στρατόπεδον, / μετρών αποστάσεις, εμβαθύνων εις όλας τας διαστάσεις, υπολογίζων τας αναλογίας μετ’ ευρύτητος απόψεων και ασφαλών αρχών —καθ’ όσον φαίνεται— της επιστήμης και της στρατιωτικής τακτικής.

Την 30ήν ούτος μοι προσήγαγε το σχέδιόν του και μετ’ αυτού το έγγρα-

φον μετά των ενδείξεων των σχετικών προς αυτό το οποίον ζητείται διά της ημετέρας αμέσου και αναποφεύκτου συνεργασίας.

Το σχέδιον τούτο υπεβλήθη εις την Α.Ε. τον Στρατηγόν κύριον Stether και έτυχε της απολύτου αυτού εγκρίσεως.

Διά τούτου ο Μηχανικός καταδεικνύει πρωτίστως ότι δεν δυνάμεθα να κρατήσωμεν επί μακράν το οχύρωμα «Αλέξανδρος», εις το οποίον είναι εμπεπιστευμένη η άμυνα της νήσου και της πόλεως εκ της ανατολικής πλευράς· και πράγματι, αι βόμβαι του εχθρού και αι σφαίραι των κανονιών κατέστρεψαν το οικοδόμημα εκείνο εις μέγα μέρος και αι δυνάμεις αι οποίαι ευρίσκοντο εκεί, διά να το υποστηρίξουν, εξώσθησαν παντελώς μετά βεβαίου κινδύνου της ζωής των κατά την δράσιν του Πυροβολικού του Βεζίρου. Ο Μηχανικός, ελθών επανειλημμένους επί τόπου, διά να επαληθεύση μετρήσεις και <αποτελέσματα> εξετάσεων, εβλήθη λίαν επιδεξίως υπό του κανονιού και των βομβών. Εκτός των μεμονωμένων τραυματισμών μέχρι στιγμής, δεν δυνάμεθα να υπολογίσωμεν ζημίας λόγω της εκθέσεως <εις τον κίνδυνον> και της αδυναμίας του στρατιωτικού τούτου έργου, αλλ’ είναι βέβαιον ότι το οικοδόμημα τούτο από ημέρας εις ημέραν καταστρέφεται και αι μεγάλαι θυσίαι αι οποίαι γίνονται, διά να το επισκευάσωμεν, αποβαίνουν ανωφελείς και οσημέραι πλέον επικίνδυνοι. Διά τούτο ο Μηχανικός προτείνει να εγκαταλειφθή το οχυρόν «Αλέξανδρος», εις ό,τι δύνανται να αφορά την άμυναν η οποία έχει στηριχθή εις τούτο πλημμελώς· και αντί τούτου, όθεν, να γίνουν αι εξής επιδιορθώσεις: /

φ. 2 Πρώτον· δι’ εργασιών εις την ξηράν να εγερθή χαράκωμα κατά μήκος της ακτής της νήσου από της θέσεως του οχυρού «Κωνσταντίνος» μέχρι εκείνης του οχυρού «Αλέξανδρος».

Δεύτερον· το χαράκωμα τούτο να ζωσθή υπό τάφρου ευκόλου να διανοιγή εκ νέου εις τα χαμηλά εδάφη των αλυκών.

Τρίτον· να τοποθετηθούν τρεις πυροβολαρχίαι, αι οποίαι να καλύπτουν διά των πυρών του φρουρίου άπαν το τέναγος.

Τέταρτον· εις τα μικρά βάθη του τενάγους και εκεί όπου η απόστασις από της γειτονικής ξηράς μέχρι της ημετέρας είναι βραχυτάτη να δημιουργηθή υποβρύχιος φράκτης διά δένδρων του δάσους, πασσάλων και άλλων εμποδίων.

Εάν πραγματοποιηθούν άπασαι αύται αι οχυρώσεις, καθόσον φαίνεται, η άμυνα της νήσου και της πόλεως εξασφαλίζεται, παρά τα μεγάλα μέσα τα οποία παρασκευάζονται υπό του εχθρού, διά να την απειλήσουν.

Περί της εκτελέσεως του μεγάλου τούτου σχεδίου εθεώρησα χρέος μου να ασχοληθώ αμέσως δι’ εκείνο το οποίον με αφορά· Αλλά, προτού αποδώσω λογαριασμόν των ενεργειών μου επί του θέματος, θα ομιλήσω περί της τάφρου, της σχεδιασθείσης διά να περιζώση την πόλιν, και περί του στρατοπέδου των Ιονίων, εν συνεχεία, των παρατηρήσεων των γενομένων επί τόπου υπό του κυρίου Μηχανικού.

Η τάφρος αύτη, σχεδιασθείσα υπό χειρών στερουμένων πείρας και κατά το ήμισυ κατεσκευασμένη άνευ κανονισμού και άνευ <τεχνικών> αρχών· αύτη εκ τούτου έχει κριθή εντελώς άχρηστος, είτε αύτη είναι επιθυμητόν να θεωρηθή ως φραγμός προωρισμένος να επιβληθή επί του ηθικού του εχθρού είτε φ. 2v είναι επιθυμητόν να θεωρηθή ως φύλαξ της πόλεως και ως μέσον / προσωρινής σωτηρίας· πράγμα διά το οποίον ο Μηχανικός εις το σχέδιόν του δεν ηδυνήθη να εκτιμήση την αξίαν του ήδη γενομένου τεραστίου έργου ούτε να θεωρήση ως δυνατήν την επιδιόρθωσίν του επί του παρόντος.

Ευθύς ως συμπληρωθούν τα πλέον απαραίτητα ήδη σχεδιασθέντα έργα, ούτος επιφορτίζεται να προτείνη τον τρόπον διά του οποίου θα ήτο δυνατόν να ανασκαφή μικρόν μέρος του εκτελεσθέντος έργου, διά να πραγματοποιήσωμεν τον σκοπόν να δώσωμεν μορφήν τινα πόλεως εις τον κατά συσσωρευμένα πλήθη κατωκημένον τούτον χώρον: Επ’ αυτού θα λάβω την τιμήν εν συνεχεία να παρουσιάσω εις τας Υ.Υ.Ε.Ε. τας παρατηρήσεις μου επί του σχεδίου το οποίον θα καταρτίση καταλλήλως ο κύριος Michaud.

Ίνα συνδυασθούν τα απαραίτητα διά τον σχηματισμόν του στρατοπέδου έργα μετά της μικροτέρας δυνατής ζημίας των καλλιεργημένων αγρών και κήπων και μετά της μεγαλυτέρας δυνατής φειδούς ημερών, εργατικών βραχιόνων, μέσων και χρήματος έκρινα απαραίτητον να ακολουθήσω τον Μηχανικόν εις όλας τας στρατιωτικάς περιηγήσεις του και να συσχετίσω τας παρατηρήσεις μου προς τας ιδικάς του, εις τρόπον ώστε το σχέδιόν του να ευρίσκεται εντός του πλαισίου των ημετέρων συνθηκών, χωρίς όμως αι αυταί ημέτεραι συνθήκαι να δημιουργούν φαινομενικώς εμπόδιον εις τα σχέδιά του.

Απονέμων άπαντα εκείνον τον έπαινον ο οποίος οφείλεται εις την αξίαν, την σοφίαν του ημετέρου κυρίου Michaud έχω την ευχαρίστησιν να ανακοινώσω εις τας Υ.Υ.Ε.Ε. ότι, χωρίς να προκαλέσωμεν ζημίαν εις οιονδήποτε φ. 3 καλλιεργημένον αγρόν, / εσχεδιάσθη η μορφή του στρατοπέδου διά της αποδόσεως εις τούτο χαρακωμάτων και πυροβολαρχιών κοινών <προς εκείνα> τα οποία θα απαιτηθούν διά την γενικήν άμυναν της νήσου και της πόλεως· εις τρόπον ώστε διά των ίδιων εργασιών, διά των ιδίων μέσων και διά της χρησιμοποιήσεως του ιδίου χρόνου, εκπληρούνται τρεις σπουδαιότατοι στόχοι, εκείνος δηλαδή της περιστοιχίσεως της νήσου δι’ ενιαίας οχυρώσεως, εκείνος του να διαφυλάξωμεν και να ενθαρρύνωμεν εντός αυτής μίαν διαρκή φρουράν εξ Ιονίων στρατιωτών, εκείνος του να επιτύχωμεν πάντα ταύτα, χωρίς να βλάψωμεν ή να ενοχλήσωμεν κατ’ ελάχιστον τους καλλιεργημένους αγρούς και τας πολυτίμους περιουσίας τούτων των κατοίκων.

Η Εξοχωτάτη Γερουσία μέχρις εδώ έχει το πλαίσιον των προς εκτέλεσιν εργασιών. Ας δεχθή τώρα να εξετάση λεπτομερώς όσα ηδυνήθην να πράξω, διά να προαγάγω εκείνην την συνεργασίαν την οποίαν αναζητούμεν και την οποίαν οφείλομεν να παράσχωμεν εξαίροντες την πληρότητα και το μέγεθος

των ημετέρων πατριωτικών αισθημάτων και υποβάλλοντες εις αυστηρά και σοβαρά μέτρα την συνδρομήν του δημοσίου ταμείου διά την ικανοποίησίν των.

Εδημοσίευσα κατά την 29ην την έντυπον προκήρυξιν, την οποίαν συνάπτω, υπ’ αρ. 1. Έσχον ως πρόθεσιν να συνδυάσω δι’ αυτής πολλάς απόψεις, εσωτερικάς και εξωτερικάς, και ουσιαστικώς να [μη] στηρίξω την ημετέραν άμυναν επί της εθνικής συνεργασίας. Ελπίζω ότι εις οιονδήποτε συμβάν δεν θα εκτεθούν εις κινδύνους η Κυβέρνησις και ο λαός.

φ.3v Παρατηρών την γενικήν κατάργησιν παντός κανόνος / εις την οικονομικήν διαχείρισιν και γνωρίζων αφ’ ετέρου ότι το ταμείον της νήσου ταύτης ουδέποτε ηδυνήθη να οργανωθή ούτε συμφώνως προς τους γενικούς νόμους ούτε συμφώνως προς οιονδήποτε ιδιαίτερον κανονισμόν, εθεώρησα αναγκαίον να καθιερώσω ρύθμισίν τινα διά την διαχείρισιν εκείνην του δημοσίου χρήματος, η οποία πρέπει να ασκήται κατόπιν της παρεμβάσεώς μου εις τα θέματα διά τα οποία είμαι επιφορτισμένος. Τα συνημμένα έγγραφα υπ’ αρ. 2-3 θα γνωστοποιήσουν εις τας Υ.Υ.Ε.Ε. πώς εγώ προσεπάθησα να δώσω αυτήν την βάσιν εις την διαχείρισιν μου και πώς προτίθεμαι να την θέσω εν λειτουργία, εις τρόπον ώστε όλον το έθνος να δύναται να έχη τον τρόπον να την ελέγξη και να την κρίνη.

Το κατά τακτά διαστήματα φύλλον εξόδων θα αποσταλή παρ’ εμού μετά πάντων των εγγράφων εις τας Υ.Υ.Ε.Ε. και τοιουτοτρόπως διά συντόμου και ευκόλου εξετάσεως η Κυβέρνησις θα δυνηθή να βεβαιωθή περί της ακρίβειας της διαχειρίσεως, περί της καταστάσεως της οικονομίας και περί των προσόδων των οποίων αύτη δύναται να έχη ανάγκην.

Το προς γνώσιν μου παραδοθέν μοι παρά του Μηχανικού έγγραφον φέρει σημείωσιν αρ. 4.

Διά να συνδυάσω ταχύτητα και φειδώ χρήματος κατένειμα τα καθήκοντα εις περισσοτέρας Αρχάς, αναλόγως προς το αν τα αιτηθέντα αντικείμενα ηδύναντο να ληφθούν παρά των ενταύθα η εκ των άλλων νήσων.

Τα συνημμένα υπ’ αρ. 5, 6, 7, 8 ας πληροφορήσουν τας Υ.Υ.Ε.Ε. περί φ. 4 των απαντήσεων. Ας μη θεωρηθούν με την σύγκρισιν / των εγγράφων τούτων ότι ανετέθησαν πολλάς φοράς ανωφελώς αι ίδιαι αποστολαί διά τα ίδια αντικείμενα. Θα έχω την τιμήν εν συνεχεία να καταστήσω γνωστάς τας οικονομικάς βλέψεις τοιούτου μέτρου και ελπίζω ότι το γενόμενον θα δικαιολογήση και επ’ αυτού τας κατευθύνσεις μου.

Κανονισθεισών κατ’ αυτόν τον τρόπον των γενικών διαταγών, διά να διατεθή αμέσως ο μεγαλύτερος δυνατός αριθμός των αιτηθέντων παρά του Μηχανικού αντικειμένων, ησχολήθην λεπτομερώς περί των τρόπων εκτελέσεως. Εξελέγησαν υπ’ εμού πολίται μεγάλης υπολήψεως και επιρροής και ακολουθουμένους υπό της ρωσικής δυνάμεως τους απέστειλα εις την ύπαιθρον, διά να πραγματοποιήσουν τας επιτάξεις. Καθωδηγήθησαν να εγγυώνται εις έκαστον συμβάλλοντα διά γραπτής αποδείξεως και να μου σημειωθή γραπτώς ο αυ-

θορμητισμός ή η αντίδρασίς του διά την ανταμοιβήν. Θα καταστήσω γνωστόν περαιτέρω τον σκοπόν εις τον οποίον τείνει το πρώτον τούτο μέτρον.

Σήμερον, 2 τρέχοντος, ανεχώρησαν ήδη διά την εκπλήρωσιν των αποστολών των πάντες οι διαταχθέντες και έχει ήδη καθορισθή το σημείον εποπτεύσεως, ως προκύπτει εκ του εγγράφου αρ. 9. Αύριον θα είναι εν δράσει. Την Τετάρτην θα αρχίσουν αι εργασίαι. Οι πρώτοι διά να τας εκτελέσουν θα είναι τριακόσιοι λεγεωνάριοι της περιοχής της (.....)1, οι οποίοι ήδη βαδίζουν, διά να φθάσουν εις τας θέσεις των.

Μετά τας πρώτας ημέρας δεν θα αρκέσουν ούτε τριακόσιοι ούτε εξακόσιοι φ.4v εργάται, / όταν επιδιώκεται να περατωθή τόσον μέγα έργον εντός μηνός, καθώς προτίθεμαι, μετά τας σοφάς παρατηρήσεις τας γενομένας υπό του κυρίου Μηχανικού και της Στρατιωτικής Διοικήσεως. Διά τούτο από της πρώτης στιγμής απέβλεψα εις τον σκοπόν να κάμω να συντελέσουν εις την έκτακτον ταύτην εργασίαν οι εργάται των νήσων της Ιθάκης, Κεφαλληνίας και Ζακύνθου· οι ίδιοι εκείνοι οι οποίοι καθ’ έκαστον έτος συνήθιζον να μεταβαίνουν εις το γειτονικόν Κράτος, διά να βοηθήσουν εις τας εργασίας εκείνων των μερών και εκείνης της γεωργίας.

Γνωρίζων ότι τοιαύτη ξένη συμμετοχή δεν δύναται να συντηρηθή υπό της κρατικής οικονομίας, απηυθύνθην ήδη από της 30ής παρελθόντος μηνός εις τους Πρυτάνεις δι’ εγκυκλίων, των οποίων αι Υ.Υ.Ε.Ε. Θα γνωρίσουν το περιεχόμενον εκ του συνημμένου υπ’ αρ. 10· και διά να καταστήσω εις τους ιδίους Πρυτάνεις ευκολωτέραν την εκτέλεσιν της λεπτής και σπουδαίας αποστολής διά της οποίας τους επεφόρτισα, απηυθύνθην ιδιαιτέρως δι’ ιδιωτικών και εμπιστευτικών γραμμάτων εις τους επιφανεστέρους και περισσοτέραν επίδρασιν ασκούντας πολίτας εκάστης νήσου, παριστών εις αυτούς εκ των αληθεστέρων και διαφόρων προελεύσεων ανταποκρίσεων την κατάστασιν των πραγμάτων και την σημασίαν της εθελοντικής και γενναιοδώρου συνδρομής των διά την βελτίωσιν τούτων. Έχω πολλάς ελπίδας εκ της ενεργείας ταύτης και παρακαλώ τας Υ.Υ.Ε.Ε. περί ταύτης να υπομείνετε, διά να την κρίνετε μετά την έκβασιν. /

φ. 5 Ησχολήθην διά μακρών περί της Πολιτοφυλακής. Η γενική στρατολογία έχει συμπληρωθή. Έκαμα την προσωπικήν γνωριμίαν των νέων πεντηκοντάρχων. Ωμίλησα προς τούτους και μου φαίνεται ότι είναι διατεθειμένοι να υπηρετήσουν καλώς.

Η προκήρυξις υπ’ αρ. 11 την οποίαν εσωκλείω και η οποία σήμερον εδημοσιεύθη περιλαμβάνει την θεμελιώδη οργάνωσιν της υπηρεσίας. Αι Υ.Υ.Ε.Ε. Θα δεχθούν να ίδουν εις τον διορισμόν των Τοποτηρητών μέτρον αποβλέπον εις το να πολλαπλασιάση τας επαφάς μου ταυτοχρόνως μετά των κατοίκων των επαρχιών και των γειτονικών μερών και τα μέσα τα προοριζόμενα να οδηγήσουν

1. Άγνωστος η απόδοσις του ονόματος Engilopea, ίσως Εγκλουβή.

τας μάζας του πληθυσμού διά των ευχαρίστων οδών του παραδείγματος και της επιρροής.

Οι Τοποτηρηταί μου θα με ακολουθήσουν και όσοι κύριοι <επίσης> θελήσουν να μιμηθούν το παράδειγμά των εις το να ενθαρρύνουν τους εργάτας διά της προσωπικής παρουσίας.

Ο Επίσκοπος του τόπου, ο Μητροπολίτης Άρτης, ιερείς, γέροντες, άπαντες θα τεθούν εις κίνησιν διαδοχικώς μετά καταλλήλων οδηγιών, διά να ενισχύσουν και δι’ αυτού εισέτι του μέσου τας δυνάμεις του πληθυσμού, λίαν καταβεβλημένος εκ διαφόρων αιτιών, αλλά κατ’ ουσίαν εκ των πολλών ανωφελών περιπετειών τας οποίας ούτος μέχρι στιγμής έχει υποστή.

Ιδού η κατά το δυνατόν ακριβής ανταπόκρισις περί της διοικήσεώς μου, φ. 5v υπολογιζομένης από της 28ης του παρελθόντος μηνός / μέχρι σήμερον.

Παρακαλώ την συνέχισιν της δημοσίας ευνοίας.

Εκ του εν Αγία Μαύρα Εκτάκτου Επιτροπείου τη 2 Ιουνίου 1807 π.η.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Άνω: Μετά δεκατριών συνημμένων. Ληφθέν τη 7 Ιουνίου 1807 π.η. Ο Γραμματεύς της Επικρατείας Κόμης Σορντίνας.

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 333, συνημμένον α

Νο 1

Gio. di Ant(oni)o Co. Capodistria Comm(missari)o Estraord(inari)o deH’Ecc(ellentissi)mo Senato della Rep. Ionia

Agli abitanti di S(ant)a Maura

Proclama

La protez(ion)e Hi Alessandro I e le invitte sue truppe vi custodiscono e vi difendono cosi validamente che per la vostra sicurezza d’uopo non avete di verun ausilio estraord(inari)o nemmeno oggidì che le circostanze del vostro paese sono cangiate per l’ostile procedere di un limitrofo il quale vi offende e vi minaccia senza legittimo titolo.

Pure l’Ecc(elle)n(tissim)o Senato mi manda in mezzo a voi munito di pieni poteri per secondare l’onorato divisamente che appalesate di correre tutti quanti voi siete capaci alle armi e dimostrarvi col fatto atti

da per voi stessi a rispingere qualunque osasse di por piede nemico nel vostro territorio od in quello della Rep.

Io vi felicito per questo e vi invito a mettere in pratica le intenzioni vostre.

Nessuno oserà certamente di avere sentim(en)ti contrarj a quelli che à di già manifestati la comunità tutta; ma se pure vi fosse q(ues)to nemico della sua patria e di se stesso, io sono atorizz(a)to a cercarlo ed a punirlo militarmente.

Vedrete in breve volger di giorni i volontarj corciresi unirsi a voi per la vostra difesa./

φ. 1v Io spero eguale il concorso spontaneo dei cittad(i)ni tutti della Rep. ove essi sieno ricercati. Io lo prometto, poiché ne ò la morale certezza e perché so di poter esigere p(er) voi dai fratelli vostri ciò che volontariam(en)te non contribuissero coll’opera loro.

L’Ecc(ellentissi)mo Senato vi offre tutti i mezzi di mostarvi degni dell’epoca presente e della protez(ion)e che fa la vostra felicità. Accoglieteli e secondateli.

Il p(rese)nte è spedito agli Ec(cellentissi)mi pritani con relative1 istruz(ion)i per essere pub(blicat)o ed affinché sieno eseguite le misure che da esso derivano.

ΚΑΒOΥΔΙΣΤΡΙΑΣ

S. Maura li 29 mag. 1807

P. PEDEMONTI Seg(retari)o

Αρ. 1

Ιωάννης του Αντωνίου Κόμης Καποδίστριας Έκτακτος Επίτροπος της Εξοχωτάτης Γερουσίας της Ιονίου Πολιτείας

Προς τους κατοίκους της Αγίας Μαύρας

Προκήρυξις

Η προστασία του Αλεξάνδρου Α΄ και αι αήττητοι δυνάμεις αυτού σας φρουρούν και σας υπερασπίζονται τόσον ισχυρώς, ώστε διά την ασφάλειάν σας δεν έχετε ανάγκην εκτάκτου τινός βοηθείας, ούτε και σήμερον, οπότε αι περιστάσεις της πατρίδος σας έχουν μεταβληθή λόγω της εχθρικής προελάσεως γείτονος ο οποίος σας προσβάλλει και σας απειλεί άνευ νομίμου δικαιώματος.

1. Χφ. relativi