Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄

ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟΝ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ως ΑΠΕΣΤΑΛΜΕΝΟΙ της Επτανήσου Πολιτείας εις Κωνσταντινούπολιν διά την διαπραγμάτευσιν του «Βυζαντινού» λεγομένου Συντάγματος μετέβησαν το 1800 εις την πρωτεύουσαν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι Νικόλαος Γραδενίγος Σίγουρος, κόμις Δεσύλας, εκ Ζακύνθου, και κόμις Αντώνιος Μαρίας Καποδίστριας, εκ Κερκύρας. Ούτοι εγένοντο δεκτοί με ιδιαιτέρας τιμάς, η δε επίδοσις του κειμένου του Συντάγματος εις τους εκπροσώπους της Επτανήσου Πολιτείας επραγματοποιήθη διά τελετής εξόχως μεγαλοπρεπούς. Συγχρόνως η Υψηλή Πύλη διά του από 25 Οκτωβρίου - 6 Νοεμβρίου 1800 διατάγματος διώριζε Αυτοκρατορικούς Επιτρόπους εις τας νήσους τους δύο απεσταλμένους, με αποστολήν, όπως, εν συνεργασία με τον Ηγεμόνα - Πρόεδρον της Ιονίου Γερουσίας, συστήσουν τας τοπικάς των νήσων κυβερνήσεις.

Πράγματι, οι δύο Επίτροποι, επανελθόντες εις Κέρκυραν, συνέστησαν την τοπικήν κυβέρνησιν. Εν συνεχεία ο Ηγεμών, δι’ εγγράφου του της 9 Απριλίου 1801, προσεκάλεσεν αυτούς όπως μεταβώσιν εις τας άλλας νήσους «προς διοργανισμόν των τοπικών εν αυταίς κυβερνήσεων», συγχρόνως δε διέταξε το δημόσιον πλοίον (Pubblica galeottina) να τεθή υπό τας διαταγάς των. Επίσης απέστειλε και εγκυκλίους προς τας πολιτικάς και στρατιωτικάς αρχάς των νήσων Κεφαλληνίας, Ζακύνθου, Λευκάδος, Ιθάκης, Παξών και Κυθήρων, «ίνα δεχθώσιν και αποδώσωσιν τας ανηκούσας τιμάς και συνδράμωσιν αυτούς προς εκτέλεσιν των υψηλών καθηκόντων» των δύο απεσταλμένων. Επειδή δε το διάταγμα της Υψηλής Πύλης παρείχε το δικαίωμα εις τους Αυτοκρατορικούς Επιτρόπους να διορίσουν αντικαταστάτας των, ο Αντώνιος Μαρίας Καποδίστριας ώρισεν αντικαταστάτην του τον υιόν του Ιωάννην Καποδίστριαν.

Οι Αυτοκρατορικοί Επίτροποι έφθασαν εις την Κεφαλληνίαν την 27ην Απριλίου 1801. Από μηνών η νήσος ευρίσκετο εις πλήρη αναστάτωσιν. Κάθε έννοια ευνόμου τάξεως είχε καταργηθή. Εις τας παλαιάς αντιθέσεις μεταξύ των ισχυρών ευγενών οικογενειών της νήσου είχε προστεθή και η κοινωνική αναταραχή, την οποίαν έφερον αι ιδέαι της γαλλικής επαναστάσεως και οι δημοκρατικοί Γάλλοι οι οποίοι είχον προηγηθή των Ρωσσοτούρκων εις τας Ιονίους Νήσους. Η επί αιώνας καταπίεσις των αγροτών ωδήγησεν εις επαναστατικήν έκρηξιν, η οποία, χωρίς να συνειδητοποιή εις βάθος τους ιδεολογικούς και κοινωνικούς στόχους της, ετάρασσεν εκ θεμελίων το φεουδαρχικόν κατεστημένον. Επίσης τα αστικά στοιχεία των πόλεων, τα οποία κατά την παραμονήν των δημοκρατικών Γάλλων είχον λάβει συνείδησιν της ταξικής των διαφοροποιήσεως και της δυνάμεώς των,

επεθύμουν την διατήρησιν των δικαιωμάτων τα οποία κατέκτησαν μετά την πτώσιν της μακραίωνος ενετικής κυριαρχίας. Εν τούτοις δεν ήσαν σαφή τα όρια διαχωρισμού των τάξεων και των επιδιώξεων. Η μεγάλη πλειοψηφία των αριστοκρατών επέμενεν εις την διατήρησιν των αρχαίων προνομίων και είχε την αξίωσιν η συσταθησομένη Επτάνησος Πολιτεία να επιβάλη την αποκατάστασιν των όσων είχον καταργηθή υπό των Γάλλων. Το περίεργον δε είναι ότι ούτοι υπεστηρίζοντο υπό χιλιάδων ωπλισμένων χωρικών, ενώ αντιθέτως υπήρχον αριστοκράται γαιοκτήμονες, οι οποίοι απέκρουον την αναβίωσιν της παλαιάς καταστάσεως. Ως εκ τούτου, η αντίθεσις μεταξύ των δύο μερίδων ήτο οξεία, αι συγκρούσεις συνεχείς και η αναρχία μόνιμος, δεδομένου ότι υπήρχον και τα εκτός των παρατάξεων στοιχεία, τα οποία, επωφελούμενα της ανυπαρξίας του νόμου, επεδίδοντο εις λεηλασίας, αρπαγάς, ακόμη και εις πειρατείαν. Παραλλήλως, η υφισταμένη μεταξύ Αργοστολίου και Ληξουρίου αντιζηλία και αι μεταξύ των εχθροπραξίαι απεκορύφωσαν το χάος. Δέον να σημειωθή ακόμη ότι πρόσθετος αιτία αναταραχής υφίστατο εκ της μεταξύ των ευγενών αντιζηλίας, ιδίως δε των οικογενειών Ανίνου και Μεταξά, αι οποίαι είχον μεγάλην ισχύν επί των κατοίκων διαφόρων τμημάτων της νήσου, αντιζηλίας η οποία εσφράγισε την ιστορίαν της Κεφαλληνίας επί μακρά έτη.

Η επικρατούσα αναρχία δεν ημπόδισε την ευνοϊκήν υποδοχήν των Αυτοκρατορικών Επιτρόπων. Την 29ην Απριλίου οι Επίτροποι εγκατεστάθησαν εις το Διοικητήριον. Ο Καποδίστριας ωμίλησε προς τους συγκεντρωθέντας, εξέθεσε τον σκοπόν της αποστολής και την μέθοδον την οποίαν θα εφήρμοζε διά την εκτέλεσιν της εντολής που είχε, εζήτησε δε την συνδρομήν όλων διά την επιτυχίαν του έργου της. Από της πρώτης στιγμής κατέστη εμφανής ο δυναμισμός και η αποφασιστικότης του Καποδίστρια, ως και η γενναιότης αυτού διά την ανάληψιν τολμηρών πρωτοβουλιών. Η αποστολή εις Κεφαλληνίαν της Αυτοκρατορικής Επιτροπής καλύπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την ιδικήν του δραστηριότητα.

* * *

Τα έγγραφα του Αρχείου της Ιονίου Γερουσίας, τα αναφερόμενα εις την ανωτέρω αποστολήν, ανέρχονται εις 48, μετ’ αρκετών συνημμένων. Εξ αυτών δημοσιεύονται εδώ τα προερχόμενα από τον Καποδίστριαν και όσα εγράφησαν υπό του ιδίου, ανεξαρτήτως εάν φέρουν και την υπογραφήν του Σιγούρου. Όπου δεν επιβεβαιοί τούτο η γραφή, το επαληθεύει το ύφος του μετέπειτα Κυβερνήτου της Ελλάδος, το οποίον έκτοτε διεμορφούτο εις εξόχως προσωπικόν. Ούτω, εκ του συνόλου των εγγράφων του σχετικού κιβωτίου δημοσιεύονται, μεταγεγραμμένα και μεταφρασμένα, είκοσι.

Η αποστολή εις Κεφαλληνίαν διήλθεν από δύο φάσεις. Η πρώτη καλύπτει το χρονικόν διάστημα από 27 Απριλίου 1801 μέχρι 25 Αυγούστου 1801. Η δευτέρα, την περίοδον 22 Σεπτεμβρίου 1802 μέχρι 9 Οκτωβρίου 1802. Κατά την πρώτην οι απεσταλμένοι είναι δύο και επιζητούν την ειρήνευσιν του τόπου εις το πλαίσιον του Βυ-

Βυζαντινού Συντάγματος, βοηθουμενοι υπό στρατιωτικής δυνάμεως της Επτανήσου Πολιτείας. Κατά την δευτέραν απεσταλμένος είναι μόνον ο I. Καποδίστριας. Απεστάλη υπό του ηγεμόνος της Επτανήσου Πολιτείας μετά μονάδος ρωσσικού στρατού υπό τον Συνταγματάρχην Σορόκιν, διά τον αφοπλισμόν των παρανόμως οπλοφορούντων και αποκαλουμένων «Εγχώριος Στρατός». Η επιτυχής απόδοσίς του κατά την προηγουμένην αποστολήν επέδρασεν επί της προκρίσεώς του υπό του Ηγεμόνος διά την εφαρμογήν του υπό της «Εντίμου Αντιπροσωπείας» ψηφισθέντος νέου Συντάγματος. Ο Καποδίστριας

εκρίθη ο καταλληλότερος διά την αποστολήν αυτήν ως γνώστης του τόπου, των απαιτήσεων των κατοίκων, των αντιθέσεων και των παθών αυτών.

Τα έγγραφα του Αρχείου της Ιονίου Γερουσίας εχρησιμοποιήθησαν υπό των Ιστορικών της Επτανήσου Ερμ. Λούντζη, Γ. Μαυρογιάννη και Μάρκου Θεοτόκη. Ιδιαιτέρως αυτά απετέλεσαν την βάσιν της μελέτης του τελευταίου «Ο Ιωάννης Καποδίστριας εν Κεφαλληνία» (Κέρκυρα 1889). Εις τον παρόντα τόμον δίδονται πλήρη, άνευ περικοπών. Τα έγγραφα μετέγραψε και μετέφρασε ο κ. Αριστείδης Στεργέλλης, του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος εις ακολουθούν σημείωμά του εξηγεί τον τρόπον κατά τον οποίον ειργάσθη επί των ιταλικών κειμένων του Αρχείου Καποδίστρια.

Εις το Κεφάλαιον των Σημειώσεων το αναφερόμενον εις την Αποστολήν της Κεφαλληνίας παρατίθεται η σχετική βιβλιογραφία, ως και τα απαραίτητα ερμηνευτικά σχόλια.

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΤΩΝ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Αι ιστορικαί τύχαι της Επτανήσου κατά τους νέους χρόνους είναι γνωσταί. Ζήσασα αύτη επί πολλούς αιώνας υπό τους Βενετούς, ηγάπησεν ολίγον κατ’ ολίγον τα ήθη, τον πολιτισμόν και την γλώσσαν των ισχυρών τούτων γειτόνων, ότε δε κατώρθωσε λόγω της καταλύσεως του βενετικού κράτους να αποκτήση ιδίαν πολιτικήν ύπαρξιν, ηναγκάσθη προσωρινώς να παρατείνη την χρήσιν της ιταλικής ως επισήμου γλώσσης της αρτισυστάτου Ιονίου Πολιτείας εις την αλληλογραφίαν των δημοσίων υπηρεσιών, τα δικαστήρια κλπ., επειδή ήτο η γλώσσα εις την οποίαν είχε μορφωθή και την οποίαν εχειρίζετο καλώς η άρχουσα τάξις. Μόνον επί αγγλοκρατίας εισήχθη βαθμηδόν δι’ ειδικών νόμων η χρήσις της ελληνικής, ομού μετά της αγγλικής, εις τα δικαστήρια και τας επισήμους εκδηλώσεις της Πολιτείας, αντικατασταθείσης εντελώς της ιταλικής.

Η παρουσίασις ενταύθα των ιταλικών εγγράφων του αρχείου Καποδίστρια πραγματοποιείται διά της μεταγραφής και μεταφράσεως τούτων εκ της αρχικής γλώσσης των.

Τα εκδιδόμενα έγγραφα, πλην ελαχίστων, σώζονται εις καλήν κατάστασιν, ούτω δε η ανάγνωσίς των είναι σχετικώς εύκολος. Θα ήτο δε τελειοτέρα η παρουσίασις του αρχείου, εάν τούτο δεν είχεν υποστή αφαιρέσεις και απωλείας εκ διαφόρων λόγων. Πολλά έγγραφα τα οποία έχουν χρησιμοποιήσει εις τας συγγραφάς των οι λόγιοι και ιστορικοί της Επτανήσου (Σπυρίδων Βλαντής ο νεώτερος, Ερμάννος Λούντζης, Μάρκος Θεοτόκης, Γεράσιμος Μαυρογιάννης, Κωνσταντίνος Μαχαιράς, Σπυρίδων Μ. Θεοτόκης) δεν σώζονται σήμερον, άλλα δε, των οποίων γίνεται μνεία εις τα εκδιδόμενα έγγραφα, ως συνημμένα κ.ά., δεν ευρίσκονται εις την θέσιν των.

Εις ό,τι αφορά τα σωζόμενα έγγραφα, το πρόβλημα της μεταγραφής των είναι σχετικόν προς την γλωσσικήν των μορφήν. Αύτη δεν είναι η σήμερον γραφομένη ιταλική, αλλά τύπος τις εις την διαμόρφωσιν του οποίου διαπιστούται ότι έχουν επιδράσει αρχαϊκά στοιχεία της γλώσσης, έτερα προερχόμενα εκ του βενετικού ιδιώματος, το οποίον διεδόθη εν Επτανήσω διά λόγους ιστορικούς, και τέλος άλλα οφειλόμενα εις την ελλιπή γνώσιν της γλώσσης. Άπαντα τα ιδιάζοντα ταύτα χαρακτηριστικά διετηρήθησαν μετ’ ιδιαιτέρας προσοχής εις τα μεταγραφέντα κείμενα, όπου δε κατέστη αναγκαία η επέμβασις του εκδότου, επειδή είχε διαπιστωθή αθέλητος παραδρομή, η γραφή του κειμένου διορθούται διά κριτικών συμβόλων η παρατίθεται εν υποσημειώσει. Πάντως

τως, δυνάμεθα να είπωμεν ότι απαντες οι χρησιμοποιηθέντες γλωσσικοί τύποι δεν οφείλονται οπωσδήποτε εις τον Καποδίστριαν και εις την μικράν ή μεγάλην γνώσιν της γλώσσης την οποίαν είχε, διότι διαπιστούται ότι πολλά έγγραφα δεν είναι αυτόγραφα του Καποδίστρια, αλλ’ εγράφησαν καθ’ υπαγόρευσιν τούτου.

Επισημαίνονται φθογγολογικά στοιχεία ληφθέντα απ’ ευθείας εκ της Λατινικής, όπως εις τους τύπους diffic vitato, instituzione, inspirate κ.τ.ό., luoco, singuli, innanti. Εις άλλας περιπτώσεις διαπιστούται η διατήρησις παλαιοτέρων ρηματικών μορφών, όπως sperava (α΄ εν. πρόσ.), esponerebbe.

Δεύτερον χαρακτηριστικόν της γλώσσης των εγγράφων είναι η χρησιμοποίησις βενετικών λέξεων. Το ποσοστόν τούτων δεν είναι μέγα, αρκεί όμως, διά να χαρακτηρισθή η γλώσσα των εγγράφων ουχί εντελώς καθαρά. Τοιαύται είναι : ca1afaο (καλαφάτης, ο τεχνίτης ο καθιστών το πλοίον στεγανόν), ciνiera (είδος ξυλίνου κιβωτίου διά μεταφοράν ειδών δομήσεως), comprita (αγορά), cugno (κώνος εκ ξύλου χρησιμοποιούμενος κατά την σκόπευσιν πυροβόλου), degrado (μείωσις, υποβιβασμός), doana (τελωνείον), grοpetο (μικρός ήλος), manera-manerinο (μεγάλος και μικρός πέλεκυς), manuense (γραφεύς, κωδικογράφος), matare (τοποθετείν εξάρτια), mistri (οικοδόμος), sbiaca (ψιμύθιον), sogezionar (υποτάσσειν, υπάγειν), trespio (τρίπους, εμπόδιον), tripier (ο εστιάτωρ ο πωλών κοιλίας ζώου, κ. «πατσά») καί τινα άλλα στοιχεία δευτερευούσης σημασίας.

Τέλος, παρατηρούνται ωρισμέναι παρεκκλίσεις εκ της τυπικής ιταλικής, αι οποίαι δύνανται να αποδοθούν είτε εις την διαφοροποίησιν της ιταλικής εν Επτανήσω είτε και εις ελλιπή γνώσιν αυτής. Αι διαφοραί αύται αναφέρονται εις το τυπικόν της γραμματικής, εις φθογγικάς αλλοιώσεις, εις προσθήκας περιττών γραμμάτων και εις αφαιρέσεις άλλων. Πάντα ταύτα μετεγράφησαν ως έχουν, άνευ κριτικού συμβόλου, διότι, ως εκ της επαναλήψεώς των, συμπεραίνεται ότι δεν προέρχονται εκ παραδρομής.

Ούτω παρατηρείται αντικατάστασις του e διά του a εις την πρώτην συλλαβήν της καταλήξεως του Ενεστώτος της Υποθετικής και του Μέλλοντος της Οριστικής της πρώτης συζυγίας (necessit-arebbe, sembrerebbe, rassegn-aremo, κλπ.). Εις την Υποθετικήν ανήκουν οι ασυνήθεις τύποι avressimo, sapressimo (αντί των κανονικών avremmo, sapremmo), ενώ εις τον Παρατατικόν της Υποτακτικής παρατηρείται μεταβολή της καταλήξεως -sse εις sce- (aνesce, fosce)· εις την ιδίαν έγκλισιν ανήκουν και τα αδόκιμα sieno (αντί siano) και faccino αντί facciano). Εκτός τούτων επισημαίνεται ο τύπος νidemo, ο οποίος ανήκει εις τον χρόνον του Απομεμακρυσμένου Παρελθόντος της Οριστικής (αντί του κανονικού vedemmo) και η κατάληξις -indo του γερουνδίου των εις -ire ρημάτων (αντί -endo).

 Εις ωρισμένας περιπτώσεις γραφή όπως anno (= hanno) θα ηδύνατο να δημιουργήση σύγχυσιν, και διά τούτο αποκαθίσταται εντός αγκυλών το παραλειφθέν h. Οι τύποι του Ενεστώτος του αυτού ρήματος ho και ha αποδίδονται κατά κανόνα ο και α.

Εις τα ονόματα δεν παρατηρούνται πολλαί ανωμαλίαι εν σχέσει προς την σημερινήν μορφήν της γλώσσης. Η κυριωτέρα τούτων είναι η εις -j κατάληξις του Πληθυντικού των εις -io ονομάτων και το αριθμητικόν mille, του οποίου ο Ενικός έχει πολλάκις και έννοιαν Πληθυντικού (αντί mila).

Ως προς τους φθόγγους παρατηρούνται: α) Εναλλαγαί: των u και ο (divolgazione, borrasca, pontuale, αντί divulgazione, burrasca, puntuale, αλλά και ulivo αντί olivo)· των e και a (cancellarla, segretaria, giandarmeria, αντί cancelleria, segreteria, gendarmeria)· των z και c (dispazzi, calze, αντί dispacci, calce, αλλά και imparcialità, impacienza, αντί imparzialità, impazienza)· β) προσθήκαι: trinciera, sciegliere, saggiezza, sciambecco, αντί trincera, scegliere, saggezza, sciabecco· γ) αφαιρέσεις: του c προ του q, επειδή δεν καθίσταται αντιληπτόν εκ της προφοράς (aquartierare, aquistare, piaque, αντί acquartierare, acquistare, piacque).

Κατά την μεταγραφήν διετηρήθησαν ως έχουν αι παράγραφοι του πρωτοτύπου, αναμορφωθείσαι εν τη μεταφράσει κατά την απαίτησιν του νοήματος.

Το πρόβλημα του μεταφραστού, κατά ποίον δηλ. βαθμόν πρέπει να μένη πιστός εις το πρωτότυπον εις βάρος της σαφήνειας και της διατυπώσεως, απησχόλησε και ημάς. Τα μεταφραζόμενα έγγραφα εις πολλάς περιπτώσεις διακρίνει η άνισος επιμέλεια του ύφους, επειδή ίσως κατά την σύνταξιν των εγγράφων εφηρμόσθη σύστημα το οποίον ημπόδιζε τον άμεσον έλεγχον του νοήματος και της εκφράσεως. Ευρέθημεν ενίοτε εις δύσκολον θέσιν αν και κατά πόσον έπρεπε να βελτιώσωμεν μίαν ατελή, από απόψεως συντάξεως π.χ., περίοδον. Γενικώς όμως η μετάφρασις εγένετο οσο το δυνατόν πιστότερον προς το κείμενον. Δεδομένου μάλιστα ότι τα μεταφραζόμενα κείμενα είναι καθαρώς ιστορικά, πάσα επέμβασις εις την διατύπωσιν εγένετο μετά ιδιαιτέρας προσοχής, όπου δε εχρειάσθη να προστεθούν ωρισμέναι λέξεις αύται ετέθησαν εντός αγκυλών.

ΣΥΜΒΟΛΑ

< > : προσθετέα ένεκα παραδρομής

<.................> μετά δείκτου : φθορά της οποίας δηλούται η έκτασις

[ ] : οβελιστέα

( ) : ανάπτυξις συντομογραφιών

Πλάγια στοιχεία εντός αμβλυγωνίων αγκυλών < > : προσθετέα ένεκα φθοράς.

ΑΡΙΣΤ. ΣΤΕΡΓΕΛΛΗΣ

1

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Κιβώτιον 7, αρ. 3

Eccellenza,

Si affretta la Commissione Imperiale di partecipare all’ E.V. ed al Prestantissimo Senato il suo felice arrivo in questa isola di Cefalonia nel giorno di Sabato passato, 27 corrente. Ella si compiace poi di comunicare all’ E.V., al Pres(tantissi)mo Senato, le più consolanti notizie riguardo al prospero e felice incamminamento, e quale si aspetta impazientemente dalla nazione, degli affari tutti risguardanti la nuova sistemazione del governo costituzionale in quest’ isola.

Quanto sia stato provvido, opportuno ed efficacissimo l’ arrivo della Commissione in quest’ isola nella notte dei 27 si rileverà dall’ annesso rapporto (noο 1) con cui fu la Commissione instruita dello stato dell’ isola e città dal benemerito, dal zelante, dall’ attivissimo nobile s(igno)r Col. Nicolò Pieri.

Un movimento di fieri rustici armati, appartenenti tutti a differenti fazioni, altri allarmati, altri lusingati da promesse piratiche depredazioni; i loro capi con la più bassa e vile reità riscaldati epistolarmente dal sospetto di essere spogliati dalla Commissione Imperiale della militare divisa di cui attualmente sono rivestiti. Alcuni influenti e, per ogni riguardo, rispettabilissimi patricj del riparto di Lixuri, messi in apprensione col mezzo pure epistolare che dalla Commissione si sarebbero rese nulle tutte le venerate decretazioni emanate dall’ Ecc(ellentissi)mo Senato in esaudimento delle istanze di quella popolazione, sin dall’ anno decorso... Tutte queste differenti affezioni hanno certamente messo una qualche perplessità nell’ animo di alcuni individui. Questi pochi hanno bilanciato e bilanciano tuttavia, prima di porsi con espansione di cuore ed φ. lv entusiasmo, / di percorrere quella cooperante camera ed adorarsi con

 quella influenza e zelo che la Commissione vede con suo conforto posta in esercizio dai veri e legittimi padri della patria, e di cui ella certamente abbisogna per adempiere utilmente al suo uffizio.

Malgrado tutti questi primi ma n(on) molto valutabili ostacoli, malgrado la differenza e disparità di interessi, di passioni, di mire, la Commissione ebbe la compiacenza di essere stata accolta da tutti indistintamente, ma con vera e commovente esultanza dai più ragguardevoli fra i patricj di questa egregia ed illustre città.

Nel giorno di Domenica 28 la Commissione, trovando opportuno di occupare lo spirito attivo, energico ed anzioso di novità di questi abitanti, ha pubblicato la sua proclamazione con cui si è annunziata. Ella ne ha diretto l’ uffizio della pubblicazione alla spettabile Deputazione e Presidenza con suo particolare foglio (n° 2) ed in pari tempo ha rimesso alla stessa Presidenza la venerata lettera con cui l’ E.V. ha ben voluto accreditare la Commissione presso questo Provvisorio Governo.

Fu dalla spettabile Presidenza con l’ annessa lettera (n° 3) riscontrata la pubblicazione del Proclama con tutta la sonorità e con tutte le decorazioni militari che si convenivano in cadauno dei tre riparti; Argostoli, Lixuri e Fortezza.

Felicitò nello stesso giorno di Domenica il Governo di quest’ isola φ. 2. l’ arrivo della Commissione / col suo eloquentissimo e dotto segretario Dr. Lisseo.

La Commissione restituì l’ uffizio colla missione successiva dei due suoi militari ajutanti nob. s(igno)r Cap. Teotochi e nob. s(igno)r Cap. Mocenigo. Puntò per la giornata susseguente di Lunedì la visita pubblica che ella ha pensato di fare al Governo prima di vedere alcuno o di uffizialmente ragionare del proprio uffizio con chi se sia.

Fu accolto l’ invito. Furono invitati dalla zelantissima Presidenza ad assistere al patriottico spettacolo tutte le autorità costituite componenti il Provvisorio Governo, tutti i patricj e tutti i capi di famiglia di qualunque ordine si fossero.

Fu la Commissione oggi nobilmente chiamata alla sua marcia da un numero ragguardevole di patricj delegati dal Governo e da una parte dei militari che presidiano questa piazza. Ella passò dalla sua abitazione al palazzo pubblico, decorata da questo nobile e generoso seguito. Fu acclamata dal popolo che manifestò in tutte le maniere le più esuberanti la propria letizia.

I nobili Presidenti e Deputati siedevano alla testa dell’ adunanza copiosa ed aspettante. Prese la parola il giovine C. di Capodistria, Delegato Comm. Imp., e brevemente espose i principi che guidavano la Comm. Imper. nell’ adempiere al suo uffizio in questa magnifica città ed isola

 le leggi dalle quali questi erano dedotti, i metodi in quali la Commissione si era proposto di metterli in pratica. Dimandò pubblicamente la Commissione il favore, la cooperazione di tutti indistinta(ment)e. Terminò col rivolgere il suo discorso prima alla benemerita Presidenza che con φ. 2V onore, zelo ed attività sostenne le redini del Governo in tempi / difficili e calamitosi; poi ai magistrati e tribunali che fin’ora hanno beneficata la popolazione tutta, dimandando la continuazione del loro zelo ed influenza per cooperare all’ instituzione del nuovo Governo.

Quindi ai valorosi militari benemeriti della tranquilltà di quest’ isola, in fine ai patricj tutti ed a tutti gli abitanti, eccitandoli, animandoli a voler sentire con purità di animo, elevazione di mente la sublimità del loro destino.

Rispose a questo uffizio il nobile s(igno)r Savio Anino, Presidente e Deputato, con corrispondenza di intenzioni e di oggetti, mostrando ad evidenza quanto era sensibile alla città ed isola di Cefalonia la sistemazione a cui la chiamano i sovrani deliberatori e per cui la Commissione era pronta e sollecita di occuparsi con studj efficaci ed imparziali fatiche.

Così terminò la giornata di oggi, piena di giubilo e letizia e contentamento per questa magnifica città; e non meno lieta e confortante la Commissione.

Eccellentissimo Principe, Prestantissimo Senato; la Repubblica di Cefalonia sarà e quanto prima degna di essere dalle altre isole sorelle imita, emulata, non mai vinta, non soverchiata nel sublime divisamento in cui ella è e sarà sempre più di sostenere e di onorare l’ Eccellentissima Settinsulare Repubblica, di cui ella presto farà la più utile, la più preciosa parte.

In riscontra luminoso di quanto si onora la Commis(sio)ne di1 e preφ, 3 conizzare dia /l’ annessa lettera di questa Presidenza, da cui si rileva quanto sieno solleciti ed industriosi i prodi naviganti di Cefalonia di trascorrere i mari sotto l’ ombra ed il presidio del paviglione nazionale.

La Commissione continuerà l’ opera sua avendo in mira soltanto di far che ella sia della maggior soddisfazione e contentamento generale è ne passerà gl’ ulteriori riscontri metodicamente a V.E.

Le ben augurate felicitazioni con cui l’ E.V. è degnata di accompagnare la Comm. Esecutrice ebbero già la loro primiera verificazione.

Sotto tali auspicj la Commissione è certa che il fine corrisponderà piena(ment)e al principio cotanto lusingiero e felice.

La Commissione si protesta colla più distinta stima, ossequio, considerazione. Argostoli 29 Aprile 1801

Di V.E.

1. Ακολουθεί μία λέξις δυσανάγνωστος.

 30 Aprile P.S.

Poichè si è ritardata la partenza dell’ espresso corriere che inoltra la Commissione, ella ragguaglia V.E. ed il Prestantissimo Senato di una sopravvenienza accaduta jeri di dopo pranzo. Le cagioni sono quelle stesse che ella si è onorata di mentovare nel principio di questo suo rapporto. Ebbero jeri qualche certo sviluppo che parve casuale. Si sarebbe forse ingrandito l’ avvenimento. L’uso pericoloso e sanguinario delle armi prese da tutti si sarebbe verificato, qualora n(on) avesse accorso col φ. 3V suo raro zelo, talenti e viste molteplici il Comand. Col. / Pieri dall’ una, i patricj tutti coi loro consigli ed influenza, la Commissione stessa Esecutrice, conferindo colla Presidenza stessa segretam(ent)e ed associandosi poi dodici più ragguardevoli personaggi di questa città — i C(ont)i Corafà, i Pignatoro, i Focas — e ponendo quindi in pratica il preso partito di conciliare gli urtati ed armati partiti.

Dietro alle particolari insinuazioni ed ufficj di tutti i membri componenti l’ estraordinaria consulta, che si bene permanente fino alle tre della notte di jeri, questa mattina dinanzi alla Commissione Imperiale seguì l’ amicamento colle più solenni e giurate protestazioni di amicizia esternata da ambedue le parti.

La Commis(io)ne passò dalla Presidenza e si compiacque di presentare al Governo per mezzo suo fraternizzata questa parte di abitanti. Gli evviva i più entusiastici alla nuova Repubblica, la gioja e l’ esultanza generale con cui da tutti si è sentita la riconciliazione di questi partiti assicurano la Commissione che di oggi in poi non saranno più per essere distratte le sue cure da avvenimenti di questa spezie.

Avendosi la Commissione astenuto di levare dall’ isola di Paxò quei soldati e basso uffiziale che dall’ E.V. gli furono accordati si è trovata in necessità oggi per supplire all’ urgenza del buon servigio di questa città ed isola di dirigere le sue dimande alla Spettabile Presidenza di Itaca onde quella picciola guarnigione e quell’ uffiziale si trasferiranno in Argostoli fino a tanto che si sieno verificate le prime operazioni che la Commissione si appresta di eseguire,

Ella spera che dall’ E.V. si farà generosa approvaz(io)ne alla misura che q(uesta) sola urgenza sia presa.

Rinnova le sue proteste di considerazione

NICOLO GRADENIGO SICURO

Conte di Siila, Cav(aliere)

GIOV. C. di CAPODISTRIA Deleg.

C(ommission)e Imp.

φ. 1 / Κάτω : A S.E. il Principe Preside del P(restantissi)mo Federativo Settinsulare Consesso Corfù

Άνω δι’ ετέρας χειρός: N° 1 in due fogli con inserte tre. Addi 7 Maggio 1801 s.v. ricev.

Εξοχώτατε,

Η Αυτοκρατορική Επιτροπή σπεύδει να ανακοινώση εις την Υ.Ε. και εις την Εκλαμπροτάτην Γερουσίαν την αισίαν άφιξιν της εις την νήσον ταύτην της Κεφαλληνίας το παρελθόν Σάββατον, 27 τρέχοντος. Ευρίσκεται εις την ευχάριστον θέσιν να ανακοινώση περαιτέρω εις την Υ.Ε., εις την Εκλαμπροτάτην Γερουσίαν, τας μάλλον παρηγόρους ειδήσεις εν σχέσει προς την ευνοϊκήν και ευτυχή πορείαν όλων των υποθέσεων αι οποίαι αφορούν εις την νέαν οργάνωσιν της κατά το σύνταγμα διακυβερνήσεως της νήσου ταύτης, και τοιαύτην πορείαν οποία αναμένεται ανυπομόνως παρά του έθνους.

Πόσον η άφιξις της Επιτροπής εις την νήσον ταύτην την νύκτα της 27ης υπήρξεν έγκαιρος, ενδεδειγμένη και λίαν αποδοτική θα διαπιστωθή εκ της συνημμένης εκθέσεως (αρ. 1), διά της οποίας η Επιτροπή καθωδηγήθη περί της καταστάσεως της νήσου και της πόλεως υπό του αξίου, του ενθουσιώδους, του δραστηριωτάτου ευγενούς κυρίου Συνταγματάρχου Νικολάου Πιέρη.

Κίνησις ενόπλων αγρίων χωρικών, ανηκόντων εις διάφορα κόμματα, άλλων πανικοβληθέντων, άλλων προσελκυσθέντων εξ υποσχέσεων ληστρικών διαρπαγών· οι αρχηγοί των εξήφθησαν διά την εκτέλεσιν των πλέον ταπεινών και ευτελών ενόχων πράξεων δι’ επιστολών, επειδή υπωπτεύοντο ότι η Αυτοκρατορική Επιτροπή θα ελάμβανεν οπίσω την στρατιωτικήν στολήν διά της οποίας είναι τώρα ενδεδυμένοι. Μερικοί ισχυροί πατρίκιοι και από πάσης απόψεως λίαν ευυπόληπτοι, εκ της περιοχής Ληξουρίου, λαβόντες γνώσιν δι’ επιστολικού επίσης μέσου ότι υπό της Επιτροπής θα καθιστώντο άκυροι ολαι αι σεβασταί αποφάσεις αι οποίαι εξεπορεύθησαν εκ της Εξοχωτάτης Γερουσίας, προς αποδοχήν των αιτημάτων του ενταύθα πληθυσμού, ήδη από του παρελθόντος έτους.... Πάσαι αι διαφορετικαί αυταί καταστάσεις προεκάλεσαν ποιάν τινα αμηχανίαν βεβαίως εις την ψυχήν ωρισμένων ατόμων. Οι ολίγοι ούτοι εταλαντεύθησαν και ταλαντεύονται εισέτι, προτού διατεθούν ανεφ. 1ν πιφυλάκτως και μετ’ ενθουσιασμού, / να προσχωρήσουν εις το συνεργαζόμενον τούτο συμβούλιον και να χρησιμοποιηθούν μετά της επιρροής εκείνης και του ζήλου τα οποία η Επιτροπή, προς ευχαρίστησίν της, βλέπει ότι ετέθησαν εις εφαρμογήν παρά των αληθών και γνησίων εθνοπατέρων· και των οποίων εκείνη βεβαίως έχει χρείαν, διά να εκπληρώση επωφελώς το καθήκον της.

Παρ’ όλα τα πρώτα ταύτα, αλλά μη δυνάμενα να εκτιμηθώσι καλώς,

εμπόδια· παρά την διαφοράν και ανομοιότητα των συμφερόντων, των παθών, των σκοπών, η Επιτροπή έλαβε την ευχαρίστησιν να γίνη δεκτή παρά πάντων αδιακρίτως, αλλά μετ’ αληθούς και συγκινητικής αγαλλιάσεως παρά των αξιολογωτέρων μεταξύ των ευγενών της εξόχου ταύτης και λαμπράς πολιτείας.

Την Κυριακήν, 28ην, η Επιτροπή, ευρίσκουσα σκόπιμον να απασχολήση το δραστήριον πνεύμα, ενεργητικόν και απληστον δι’ ειδήσεις των κατοίκων εδημοσίευσε την προκήρυξίν της διά της οποίας ανήγγειλε την άφιξίν της. Την φροντίδα της δημοσιεύσεως ταύτης ανέθεσεν εις το σεβαστόν Βουλευτήριον και Προεδρείον δι’ ιδιαιτέρου εγγράφου (αρ. 2) και ταυτοχρόνως παρέπεμψεν εις το αυτό Προεδρείον το σεβαστόν γράμμα διά του οποίου η Υ.Ε. ευμενώς ηθέλησε να διαπιστευθή η Επιτροπή παρά τη ενταύθα Προσωρινή Διοικήσει.

Παρά του σεβαστού Προεδρείου διεπιστώθη διά του συνημμένου εγγράφου (αρ. 3) η δημοσίευσις της προκηρύξεως μετά πάσης επισημότητος και πασών των στρατιωτικών τιμών αι οποίαι ήρμοζον εις έκαστον των τριών διαμερισμάτων, Αργοστολίου, Ληξουρίου και Φρουρίου.

Την ιδίαν ημέραν, Κυριακήν, η Διοίκησις της νήσου ταύτης συνεχάρη την Επιτροπήν επί τη αφίξει της / διά του ρητορικωτάτου και πεπαιδευμένου γραμματέως δόκτωρος Λυσαίου.

Η Επιτροπή ανταπέδωσε κατά το χρέος της διά της επακολουθησάσης αποστολής των δύο στρατιωτικών υπασπιστών της, του ευγενούς κυρίου Λοχαγού Θεοτόκη και του ευγενούς κυρίου Λοχαγού Μοτσενίγου. Καθώρισε διά την επομένην ημέραν της Δευτέρας την επίσημον επίσκεψιν την οποίαν εκείνη εσκέφθη να κάμη εις την Διοίκησιν, πριν ίδη τινά ή συσκεφθή επισήμως μεθ’ οιουδήποτε περί της αποστολής της.

Η πρόσκλησις εγένετο δεκτή. Παρά του μετά μεγίστου ζήλου ασκούντος τα καθήκοντά του Προεδρείου προσεκλήθησαν να παρευρεθούν εις το πατριωτικόν θέαμα όλαι αι κατεστημέναι αρχαί αι αποτελούσαι την Προσωρινήν Διοίκησιν, πάντες οι ευγενείς και πάντες οι αρχηγοί οικογενείας, οιασδήποτε και αν ήσαν τάξεως.

Η Επιτροπή εκλήθη σήμερον ευγενώς εις το έργον της υπό σημαντικού αριθμού ευγενών εκλελεγμένων υπό της Διοικήσεως και υπό μερίδος στρατιωτικών οι οποίοι φυλάττουν το φρούριον τούτο. Αύτη μετέβη εκ της κατοικίας της εις το δημόσιον μέγαρον έχουσα τιμητικώς την ευγενή και γενναιόφρονα ταύτην ακολουθίαν. Επευφημήθη υπό του λαού, ο οποίος εξεδήλωσε την χαράν του καθ’ όλους τους πλέον υπερβολικούς τρόπους.

Οι ευγενείς Πρόεδροι και Αντιπρόσωποι εκάθηντο έμπροσθεν της μεγάλης και αναμενούσης συγκεντρώσεως. Έλαβε τον λόγον ο νεαρός Κόμης του Καποδίστρια, εκλελεγμένος Αυτοκρατορικός Επίτροπος, και εξέθεσε εν συντόμω τας αρχάς αι οποίαι ωδήγουν την Αυτοκρατορικήν Επιτροπήν κατά την υπηρεσίαν της εις την μεγαλοπρεπή ταύτην πόλιν και νήσον εις την εκτέλεσιν των νόμων από

 των οποίων ούτοι είχον απομακρυνθή, των μεθόδων τας οποίας είχε προταθή εις την Επιτροπήν να θέση εις εφαρμογήν. Η Επιτροπή εζήτησε δημοσία την εύνοιαν, την συνεργασίαν πάντων ανεξαιρέτως. Ετελείωσε την αγόρευσίν του απευθυνόμενος πρώτον εις το άξιον Προεδρείον, το οποίον μετ’ αξιοπρεπείας, 2ν ζήλου και δραστηριότητος εκράτησε τα ηνία της Διοικήσεως εις καιρούς / δυσκόλους και πλήρεις συμφορών· έπειτα εις τας αρχάς και δικαστήρια, τα οποία μέχρι στιγμής ευηργέτησαν ολόκληρον τον πληθυσμόν, ζητών την συνέχισιν του ζήλου των και την επιρροήν των διά συνεργασίαν εις την εγκαθίδρυσιν της νέας Διοικήσεως. Κατόπιν εις τους γενναίους στρατιωτικούς, αξίους <φρουρούς> της ηρεμίας της νήσου ταύτης, τέλος εις τους ευγενείς πάντας και εις όλους τους κατοίκους, παροτρύνων, ενθαρρύνων αυτούς εις το να θελήσουν να αισθανθούν το ύψος του πεπρωμένου των μετά καθαρότητος της ψυχής, μετάρσεως του νου.

Ανέλαβε την υποχρέωσιν να απαντήση εις ταύτα ο ευγενής κύριος Σάβιος Άνινος, Πρόεδρος και Αντιπρόσωπος, δι’ αναλόγου διαθέσεως και <ρητορικών> στόχων, καθιστών εμφανές πόσον είναι αισθητή εις την πόλιν και νήσον της Κεφαλληνίας η οργάνωσις εις την οποίαν την καλούν οι υψηλοί απελευθερωταί και εις την οποίαν η Επιτροπή είναι ετοίμη και πρόθυμος να ασχοληθή δι’ αποτελεσματικών μελετών και κόπων υπέρ του κοινού καλού.

Ούτως ετελείωσεν η σημερινή ημέρα, πλήρης πανηγυρισμών και χαράς και ικανοποιήσεως διά την μεγαλοπρεπή ταύτην πόλιν· και οχι ολιγώτερον περιχαρής και ανακουφισμένη η Επιτροπή.

Εξοχώτατε Πρίγκιψ, Εκλαμπρότατη Γερουσία· η Πολιτεία της Κεφαλληνίας θα καταστή, όπως και προηγουμένως, αξία να την μιμηθούν αι άλλαι αδελφαί νήσοι, να την συναγωνισθούν, ακατανίκητος, μη μένουσα οπίσω εντός του υπερόχου σχεδίου εις το οποίον ευρίσκεται και θα ευρίσκεται διαρκώς περισσότερον, να υποστηρίζη και να τιμά την Εξοχωτάτην Επτάνησον Πολιτείαν, της οποίας αύτη θα αποτελέση συντόμως την πλέον ωφέλιμον, την πλέον πολύτιμον μερίδα.

Λαμπράν επιβεβαίωσιν όσων η Επιτροπή έχει την τιμήν να <...>1 διακηρύσση

3 ας δώση / το συνημμένον έγγραφον του ενταύθα Προεδρείου, εκ του οποίου διαπιστούται πόσον ενεργητικοί και ακαταπόνητοι είναι οι γενναιόκαρδοι ναυτικοί της Κεφαλληνίας εις το να διαπλέουν τας θαλάσσας υπό την σκιάν και την προστασίαν της εθνικής σημαίας.

Η Επιτροπή θα συνέχιση το έργον της έχουσα ως σκοπόν μόνον να είναι αυτό της μεγίστης αποδοχής και γενικής ικανοποιήσεως και θα μεταβιβάση περί αυτού εις την Υ.Ε. συστηματικώς τας περαιτέρω ειδήσεις.

Αι καλώς διατυπωθείσαι ευχαί διά των οποίων η Υ.Ε. εθεώρησεν άξιον

1. Ακολουθεί μία λέξις δυσανάγνωστος.

 να συνοδεύση την Εκτελεστικήν Επιτροπήν έσχον ήδη την πρώτην επαλήθευσίν των.

Υπό τοιούτους οιωνούς η Επιτροπή είναι βέβαια ότι το τέλος θα ανταποκρίνεται πλήρως εις την τόσα υποσχομένην και ευτυχή αρχήν.

Η Επιτροπή διαβεβαιούται μετά της πλέον διακεκριμένης εκτιμήσεως, σεβασμού, υπολήψεως.

Αργοστόλι 29 Απριλίου 1801 Της Υ.Ε.

Υ.Γ. 30 Απριλίου

Επειδή καθυστέρησεν η αναχώρησις του εκτάκτου ταχυδρόμου τον οποίον πέμπει η Επιτροπή, αύτη πληροφορεί την Υ.Ε. και την Εκλαμπροτάτην Γερουσίαν περί γεγονότος επισυμβάντος χθες μετά το γεύμα. Αι αιτίαι είναι αι ίδιαι εκείναι τας οποίας έλαβε την τιμήν να υπομνήση εις την αρχήν της παρούσης εκθέσεώς της. Χθες έλαβον εξέλιξίν τινα η οποία φαίνεται συμπτωματική. Ίσως το γεγονός θα παρουσιάζετο κατά τρόπον υπερβολικόν. Η επικίνδυνος και πολυαίμακτος χρήσις των όπλων, αναληφθέντων υπό όλων των μερών, θα είχε πραγματοποιηθή, εάν δεν είχε προστρέξει μετά του σπανίου ζήλου του, των προτερημάτων και της πολυσυνθέτου αντιλήψεώς του ο φ. 3ν Διοικητής Συνταγματάρχης / Πιέρης αφ’ ενός· πάντες οι ευγενείς μετά των συμβουλίων των και της επιρροής των, αυτή η Εκτελεστική Επιτροπή, συζητούσα μετ’ αυτού του Προεδρείου μυστικώς και προσεταιριζομένη έπειτα δώδεκα εκ των μάλλον αξιολόγων προσώπων της πόλεως ταύτης — τους κόμητας Χωραφά, τους Πινιατόρους, τους Φωκάδες — και θέτουσα ως εκ τούτου εις εφαρμογήν την ειρημένην απόφασιν να συνδιαλλάξη τα εξηρεθισμένα και ένοπλα κόμματα.

Κατόπιν των ιδιωτικών εισηγήσεων και ενεργειών όλων των μελών των αποτελούντων την έκτακτον συνέλευσιν, η οποία τόσον ευπρεπώς παρετάθη μέχρι της τρίτης νυκτερινής χθες, σήμερον την πρωΐαν ενώπιον της Αυτοκρατορικής Επιτροπής επηκολούθησεν η συναδέλφωσις διά των πλέον, πανηγυρικών και ενόρκων διακηρύξεων φιλίας εκδηλωθείσης παρ’ αμφοτέρων των πλευρών.

Η Επιτροπή μετέβη εις το Προεδρείον και έλαβε την ευχαρίστησιν να ανακοινώση εις την Διοίκησιν αύτοπροσώπως ότι εγένετο η συμφιλίωσις αυτής της μερίδος του πληθυσμού. Αι πλέον ενθουσιώδεις ζητωκραυγαί υπέρ της νεοϊδρυθείσης Πολιτείας, η χαρά και η γενική επευφημία μετά της οποίας εγένετο δεκτή η εκ νέου συμφιλίωσις των κομμάτων τούτων βεβαιώνουν την Επιτροπήν ότι από σήμερον και εις το εξής δεν θα αποσπασθούν πλέον αι φροντίδες της εκ γεγονότων του είδους αυτού.

Επειδή η Επιτροπή απέφυγε να αποσύρη εκ της νήσου των Παξών τους στρατιώτας εκείνους και τον υπαξιωματικόν των οποίων η φροντίς της ανετέθη, ευρέθη σήμερον εις την ανάγκην, διά να αντεπεξέλθη εις το επείγον

 της προσφοράς καλών υπηρεσιών προς την πόλιν ταύτην και νήσον, να απευθύνη την αίτησίν της εις το Σεβαστόν Προεδρείον της Ιθάκης, διά να μεταφερθούν εις Αργοστόλι η μικρά αύτη φρουρά και ο υπαξιωματικός ούτος, μέχρις ου πραγματοποιηθούν αι πρώται επιχειρήσεις τας οποίας η Επιτροπή ετοιμάζεται να εκτελέση.

φ. 4 / Ελπίζομεν ότι παρά της Υ.Ε. θα εγκριθή γενναιοφρόνως το μέτρον όπως ληφθή μόνον η επείγουσα αύτη απόφασις.

Επαναλαμβάνομεν την διαβεβαίωσιν της υπολήψεως.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΡΑΔΕΝΙΓΟΣ ΣΙΓΟΥΡΟΣ Κόμης Δεσίλλας, Ιππότης ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ Επίτροπος Αυτοκρατορικός

φ. 1 / Κάτω: Προς την Α.Ε. τον Πρίγκιπα Πρόεδρον της Εξοχωτάτης Ομοσπόνδου Επτανησιακής Συνελεύσεως

Κέρκυραν

Άνω : Αρ. 1 εις δύο φύλλα μετά τριών συνημμένων. Τη 7 Μαΐου 1801 π.η. παρελήφθη.

2

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Κιβώτιον 7, αρ. 9

Eccellentissimo Principe,

Colla nostra lettera segnata 30 Aprile abbiamo partecipato all’ E.V. le insorgenze, le cause da noi ravvisate per influenti, gl’ espedienti momentanei, le misure prese e messe in pratica per ottenere una tranquillità provvisoria, la forza armata di cui abbisogna indispensabilmente la Commissione Esecutrice per sostenersi e per sostenere con energia l’ imparzialità.....

In continuazione si onoriamo di presentare alla maturità di V.E. la nostra situazione in quest’ isola, la parte che abbiamo sostenuto fin ora in questa azione che per prodigio non è ancora divenuta tragica.

Le riconciliazioni non valsero a tener ferma la tranquillità di Argostoli

 stoli, che per pochi istanti. Noi si siamo convinti col consiglio dei saggi e prudenti sig(no)ri e col fatto che per evitare gl’ urti bisognava certamente togliere l’ occasione degli incontri ai principali motori delle insorgenze.

Dopo molti studj e diligenze, negziative si pervenne di allontanare dalla città i fratelli Riziardopulo mandandoli onoratamente in commissione a Livatò. Per tal maniera si sono conciliati’ alla pubblica sicurezza e soddisfazione i riguardi che si dovevano avere verso di questa famiglia per molti titoli influenti, ed in spezialità nella pertinenza di Livatò2.

Verificato l’ allontanamento della famiglia Riziardopulo respirò, fu tranquilla questa città. Ma per un giorno solamente. La campagna tutta in tumulto, in armi, il pallore di morte dipinto nella faccia di tutti gl’ abitanti. Ouesti tramortiti cingono tutti ed impugnano le armi, gridano, corrono; ma per rintanarsi sempre nelle loro abitazioni, convertite, sin dal mese di Agosto dell’ anno scorso, in tante rustiche fortezze, custodite da parapetti e feritoje, fornite di armi, di munizioni da guerra e da bocca.

Conobbimo dunque con evidenza che qualche motivo causava codesti tumulti ed allarmi e che egli era tale che senza estinguerlo assolutamente il nostro uffizio non poteva esser verificato nè la Costituzione potrebbe aver luogo.

Studiando e cercando i possibili rimedj si trovò regolare di chiamar una conferenza composta dai principali e più influenti patrizj di cadaun riparto, onde dalla loro voce legalmente conoscere quali erano le cause dello stato lacrimevole e spaventante di questa città ed isola e per qual via pergiunger si potesse, se non a cangiarlo, a renderne almeno più tranquillo l’ aspetto.

Nel giorno p(ri)mo Maggio si verificò codesta convocazione. Si onoriamo φ. 1v di ac/compagnare la lista dei chiamati (n° 1).

Si aprì la prima sessione esponendo che la Commissione Imperiale Esecutrice vedeva con suo dolore e meraviglia l’ isola tutta in rivoluzione. Essa è arrivata (si disse) a Cefalonia per far che si verifichi in ogni sua parte l’ instituzione del nuovo governo, non per vedersi sott’ occhio rivoluzionata l’ isola. Quindi si dimandò con risoluzione dalle conoscenze di cadauno di quei sig(nori) la vera esposizione delle cause di tanti disordini e sovvertimenti. Il progetto di estirparle, F esecuzione di questo progetto è pronta ed energica. Egli è per ciò che all’ adunanza stessa si convengono le funzioni ed il titolo di Commissione di Pubblica Sicurezza e Custodia. Egli è per l’ unità delle operazioni e politiche e civili e militari e per la loro cospirazione alla meta di veder costituito ed in attività possia il nuovo

1. Χφ. : conciliate

2. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Allontanati Rizardopulo.

 Governo che si propose e fu accolta la presidenza di questa estraordinaria Commissione, composta dai due commissarj Imperiali e dal sig(nor) Col(onnello) Candante delle armi·.

Per dare poi a questa instituzione tutta la convenevole legalità si ebbero gli assensi del Governo non per comunicazioni uffiziali ed epistolari, poichè l’ istantaneità del momento ed il continuo dover accorrere qua e là per sospendere e distraere gl’ azzuffamenti, il fuoco, ne rese impossibile la regolarità.

Devenuta quindi la Commissione di Pubblica Sicurezza e Custodia ad occuparsi delle cause che promovevano tanti disordini risultò dai processi verbali e dalla lettura di alcune lettere particolari che l’ arrivo nell’ isola di Cefalonia del patricio Eustachio Metaxà aveva cagionato tutti i mentovati sconvolgimenti2. Fu questo sig(nore) consigliato a partirsene. Egli rispose che non credeva ingenue e veritiere le avanzate sollecitudini. Quindi, dopo varie discussioni, fu preso e trovato regolare dalla Commissione tutta di ratificare quanto privatamente i mentovati sig(nori) gli avevano scritto. Si fece come nell’ annessa (n° 3) e coll’ oggetto principa(le) di determinare questo sig(nore) e dar luoco dall’ isola con pienissime assicurazioni, come V.E. potrà riscontrare.

Non s’ ebbe in risposta nessun riscontro. Privatamente egli fece sapere le sue allora ardite intenzioni. L’ allarme si aumenta. Il Governo dell’ isola si trova minacciato, attentato. La sovversione diviene imminente. (Si unisce le copie a, b, c, d)3.

In tale urgenza la Commissione prende con pienezza di suffragi l’ annessa decretazione (n° 4).

Non si ottiene l’ ammansamento di questo sig(nore).... Egli anzi infierisce ed il movimento / dei villici diviene sempre più minaccioso. Il Governo vuol garantirsi; ordina un’ armo copioso di rustici sotto la direzione del Maggiore Rizardopulo, entrano degl’ altri in città sotto gl’ ordini del C. Metaxà. Frattanto arriva il C. Andrea Senatore.... Non v’ha nessun che non paventi, non tremi, non si allarmi.

L’ arrivo di fatto, la permanenza per alcuni giorni in segreta e misteriosa maniera del patrizio Eustachio Metaxà nell’ isola, non nella città di Cefalonia, la sua condotta forse necessitata dal sospetto in cui egli era ed è tuttavia di vedersi attentata la vita; l’ esser egli contornato da villici armati, li rinnovati rapporti di anziane clientele, la commozione che deve aver portato la sua vista fra quei villici che ebbero dalla sua influenza dei benefizj e protezione in passato; la partenza di questo personaggio dall’

1. Επί του περιθωρίου διά χειρός α: Com(mis)si(o)ne di P(ubblica) Sicurezza.

2. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Comparsa Metaxà e mozioni.

3. Η φράσις Si unisce δι’ άλλης χειρός.

 isola del Zante che diviene di giorno in giorno il fomite e l’ esempio dell’ insubordinazione e della rivolta in trionfo; la divolgazione che questo sig(nor)e avesce seco lui una somma generosa di danaro e dell’ insegne rimarchevoli; tutti questi oggetti dovevano certamente colla loro presentazione e vera ed artifiziosa dalla parte di alcuni mettere in movimento ed apprensione le spirito di tutti gl’ abitanti; e quindi allo risvegliarsi di non estinte, ma sopite passioni, vendette, progetti di dispotismo o di dominio, dovevasi, come avvenne, esser turbata dalla civica influenza la pace di tutti gl’ abitanti della campagna, eccitarsi in essi la terribile avidità della rapina.

Questa generale convulsione, dobbiamo confessarlo, ci fece un poco apprendere ed abbiamo dovuto meditare su di noi stessi, sul nostro uffizio ed intorno a quanto ci poteva soprastare, non conoscendo precisamente le intenzioni, i progetti del s(igno)r Metaxà, tanto più che generalmente si assicurava esser egli pervenuto in quest’ isola come un’ emanazione zacintia, e tanto più influente e pericolosa quanto ella ci è sembrata non impreveduta, non inaspettata dai più fra i ragguardevoli e preponderanti patrizj.

Nel giorno dei 3 Maggio noi si trovammo assai angustiati, non sapendo ben conoscere sopra quali fra i tanti e tanti armati che contornavano noi e la poca ma assai brava nostra truppa dovevano contare e quali ove accadesce un fatto d’ armi si dovevano inseguire e battere. La truppa sempre in apparato ed apprestamento di guerra ha costantemente occupato la gran guardia, fedele custode del nosto adorato vessillo, e là1 giuram(m)o tutti di perire anzicchè vederci sott’ occhio disonorati ed offesi.

Si è travagliato accorrendo in varie parti tutto quel giorno inspirando φ. 2V ed as/sumendo confidenza dalla parte del Governo, consigliando o trattando eziandio con tutti quelli che mal soffrendo il Governo, avrebbero senza il nostro riguardo data una spinta alla sua caduta. Stanchi da queste perplessità e dubbiezze che ci agitavano lo spirito, abbattuti per i travagli anco personali, cercavamo nella sera stessa un qualche riposo, quando fummo confidenzialmente avvisati she per opera del s(igno)r Eustachio Metaxà quella parte degli abitanti che si credeva favorevole e proteggitrice in ogni urgenza2 delle armi pubbliche e della Commissione non credeva punto di mancare a se stessa, favorindo ed appoggiando l’ introduzione in città dello stesso; perciochè egli non veniva che per voler anco con la sua opera ed influenza favorire l’ instituzione del nuovo Governo Costituzionale e per onorare il nostro vessillo.

Qual velo ci fu levato dagl’ occhi? Qual mano se lo leva? Ove siamo?

1. Χφ. : la

2. Χφ. : Ungenza

 Chi ci circonda? Chi ci appoggia? E chi ci tradisce? In mezzo a tanto conflitto di apprensioni, di commozioni, di dubbiezze, di perplessità? Il giovine C. di Capodistria arditamente risolse sull’ istante di portarsi in persona a vedere, a parlare con quest’ uomo, che solo non doveva bastare per metter in sovversione un’ isola cotanto popolosa ed estesa·.

L’ instantaneità della risoluzione, l’ aver egli afferrato con impeto un compagno, che poteva in qualche parte garantire la sua vita nel notturno passaggio per montuose ville armate ed in rivoluzione, fece che in quell’ istante non si potesse dal suo collega nè trattenere nè consigliare. Non valsero le osservazioni che gli si fecero dal Com(andant)e Col(onnello) Pieri nell’ accompagnarlo alla sponda del mare. Disse soltanto di voler personalmente riconoscere in fine di che si trattava nè che questa conoscenza si poteva più affidare a nessuno. Partì in fatti alle due ore di notte. Arrivò passando da armati e coi favori delle tenebre in una villa a mezza notte... Ivi lo si fece entrare in una rustica capanna. Tutto era bujo; un segreto mormorio a bassa voce indicava che ivi erano in agguato moltissimi rustici armati... Apparve dopo mezz’ ora una lucerna che discopersce agl’ occhi del giovine l’ orrido apparato di quella scena. Lo si fece aspettare per qualche ora. In fine arrivò il s(igno)r Eustachio Metaxà.

Il colloquio continuò per quattro ore... Ebbimo la sorte di conoscere che Eustachio Metaxà non era arrivato nell’ isola di Cefalonia in tal epoca piuttosto che in altra, fuorché per rimettersi nel primiero suo posto di Presiφ. 3 de della città e di riacquistare per / tal maniera quanto egli aveva perduto, sia nella pubblica considerazione come nel proprio interesse. Egli a ciò assolutamente aspirava e con tanto più di intensità e fanatismo, quanto egli era convinto che dietro all’ instituzione del sistema costituzionale i suoi aspiri, la sua rindennizzazione e quella dei sfortunati suoi compagni, tutto si sareble smarrito, rallentato, difficultato, ove l’ ordine, la legalità metodica avesse a decidere di uno spoglio cotanto orrendo e per il suo esempio fatale2.

Convinti come lo siamo dopo di ciò che il s(igno)r Eustachio non è arrivato nell’ isola per operare contro all’ instituzione del nuovo Governo, ma soltanto per rimettersi in influenza e per riparare alla sua povertà, conoscendo eziandio che quest’ uomo dopo di aver persuaso quasi tutti gl’ abitanti di Argostoli della rettitudine e della giustizia delle sue intenzioni, progetti non contava più in questa città che dei poderosi ed influenti appoggi; trovando in fine che dalla parte del Governo la distrazione, la divisione e la povertà di risorse favoriva indirettamente la preponderanza del d(otto)r Eustachio Metaxà ... I nostri studj, le nostre

1. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Gita Capodistria.

 cure si convertirono dall’ una e dall’ altra parte per impedire e sospendere una esplosione che d’ora in ora minacciava P isola tutta.

Nel giorno dei 3 corrente abbiamo convocato in consulta di stato la Presidenza ed il mag(istra)to di Alta Policia. Esposimo le cose, si dimandarono rimedj; le proposizioni furono sconsigliate e tale che evidentemente dimostrasi la loro inconfidenza verso le pubbliche forze...· Poiché non pensarono sull’ istante che di far passare in città degl’ altri villici armati, di somministrare a quelli della campagna e denaro e munizioni da guerra e da bocca... Eseguito questo progetto nel giorno dei 4 la nostra angustia si accrebbe. Noi si trovammo sempre più in mezzo a due fuochi, tanto più che i rustici armati che progettavano l’ntroduzione violente del d(otto)r Metaxà e la sua rimessa nel posto di Preside a torme a torme s’ introdussero in città, occuparono delle case, si collocarono in avvantaggiosi appostamenti, circondarono la città, occuparono robustamente tutte le venute. Noi sull’ istante abbiamo fatto il nostro picciolo bagaglio. La famiglia tutta ed i domestici si misero in custodia nel bergantino e noi siamo passati con tutta la nostra truppa ad occupare la piazza, a custodire il nostro vessillo, a mettersi in istato di una aspettazione per quanto debole, sempre però imponente, avendo col suo genio il nostro Col(onnello) Pieri decorato tutte queste operazioni colla massima dignità, energia, risoluzione2.. Si pransò all’ eroica in quella piazza, militarmente si fecero delle feste e mostrando all’ esterno una letizia, un coraggio, una determinazione φ. 3V / che non ci erano certamente inspirate dalla conoscenza e dal senso delle nostre forze, passeggiando francamente per tutta la città, in mezzo agl’ appostamenti nemici, noi ebbimo la fortuna di sospendere per quel giorno l’ imminente rovina e distruzione della città, che si sarebbe certam(ente) non inondata di sangue, ma divenuta il campo di una orribile pirateria e di qualche parziale assassinio.

Trovando che in questo stato di violenza non si potevamo più sostenere, che i bravi nostri soldati ed ufficiali comminciavano ad ammaliarsi per la continuità e qualità di immense fatiche; trovando pure che noi stessi non eravamo più in grado di mantenere l’ equilibrio per l’ aumento che d’ ora in ora si andava facendo di rustici armati dall’ una e dall’ altra, abbiamo preso il partito di proporre l’ instituzione instantanea di una Comm(ission)e alla Pace, la quale definitivamente sciogliesse e determinasse cadauna differenza ed operasse coll’ oggetto principale di allontanare i villici armati. Si propose, si instituì sul momento, non senza alternare minaccie, consigli , preghiere, comandamenti, provvida instituzione, dappoichè, mentre si stava occupati nel trattare e componere una

1. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Pericoli.

2. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Studiate apparenze.