Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄

 isola del Zante che diviene di giorno in giorno il fomite e l’ esempio dell’ insubordinazione e della rivolta in trionfo; la divolgazione che questo sig(nor)e avesce seco lui una somma generosa di danaro e dell’ insegne rimarchevoli; tutti questi oggetti dovevano certamente colla loro presentazione e vera ed artifiziosa dalla parte di alcuni mettere in movimento ed apprensione le spirito di tutti gl’ abitanti; e quindi allo risvegliarsi di non estinte, ma sopite passioni, vendette, progetti di dispotismo o di dominio, dovevasi, come avvenne, esser turbata dalla civica influenza la pace di tutti gl’ abitanti della campagna, eccitarsi in essi la terribile avidità della rapina.

Questa generale convulsione, dobbiamo confessarlo, ci fece un poco apprendere ed abbiamo dovuto meditare su di noi stessi, sul nostro uffizio ed intorno a quanto ci poteva soprastare, non conoscendo precisamente le intenzioni, i progetti del s(igno)r Metaxà, tanto più che generalmente si assicurava esser egli pervenuto in quest’ isola come un’ emanazione zacintia, e tanto più influente e pericolosa quanto ella ci è sembrata non impreveduta, non inaspettata dai più fra i ragguardevoli e preponderanti patrizj.

Nel giorno dei 3 Maggio noi si trovammo assai angustiati, non sapendo ben conoscere sopra quali fra i tanti e tanti armati che contornavano noi e la poca ma assai brava nostra truppa dovevano contare e quali ove accadesce un fatto d’ armi si dovevano inseguire e battere. La truppa sempre in apparato ed apprestamento di guerra ha costantemente occupato la gran guardia, fedele custode del nosto adorato vessillo, e là1 giuram(m)o tutti di perire anzicchè vederci sott’ occhio disonorati ed offesi.

Si è travagliato accorrendo in varie parti tutto quel giorno inspirando φ. 2V ed as/sumendo confidenza dalla parte del Governo, consigliando o trattando eziandio con tutti quelli che mal soffrendo il Governo, avrebbero senza il nostro riguardo data una spinta alla sua caduta. Stanchi da queste perplessità e dubbiezze che ci agitavano lo spirito, abbattuti per i travagli anco personali, cercavamo nella sera stessa un qualche riposo, quando fummo confidenzialmente avvisati she per opera del s(igno)r Eustachio Metaxà quella parte degli abitanti che si credeva favorevole e proteggitrice in ogni urgenza2 delle armi pubbliche e della Commissione non credeva punto di mancare a se stessa, favorindo ed appoggiando l’ introduzione in città dello stesso; perciochè egli non veniva che per voler anco con la sua opera ed influenza favorire l’ instituzione del nuovo Governo Costituzionale e per onorare il nostro vessillo.

Qual velo ci fu levato dagl’ occhi? Qual mano se lo leva? Ove siamo?

1. Χφ. : la

2. Χφ. : Ungenza

 Chi ci circonda? Chi ci appoggia? E chi ci tradisce? In mezzo a tanto conflitto di apprensioni, di commozioni, di dubbiezze, di perplessità? Il giovine C. di Capodistria arditamente risolse sull’ istante di portarsi in persona a vedere, a parlare con quest’ uomo, che solo non doveva bastare per metter in sovversione un’ isola cotanto popolosa ed estesa·.

L’ instantaneità della risoluzione, l’ aver egli afferrato con impeto un compagno, che poteva in qualche parte garantire la sua vita nel notturno passaggio per montuose ville armate ed in rivoluzione, fece che in quell’ istante non si potesse dal suo collega nè trattenere nè consigliare. Non valsero le osservazioni che gli si fecero dal Com(andant)e Col(onnello) Pieri nell’ accompagnarlo alla sponda del mare. Disse soltanto di voler personalmente riconoscere in fine di che si trattava nè che questa conoscenza si poteva più affidare a nessuno. Partì in fatti alle due ore di notte. Arrivò passando da armati e coi favori delle tenebre in una villa a mezza notte... Ivi lo si fece entrare in una rustica capanna. Tutto era bujo; un segreto mormorio a bassa voce indicava che ivi erano in agguato moltissimi rustici armati... Apparve dopo mezz’ ora una lucerna che discopersce agl’ occhi del giovine l’ orrido apparato di quella scena. Lo si fece aspettare per qualche ora. In fine arrivò il s(igno)r Eustachio Metaxà.

Il colloquio continuò per quattro ore... Ebbimo la sorte di conoscere che Eustachio Metaxà non era arrivato nell’ isola di Cefalonia in tal epoca piuttosto che in altra, fuorché per rimettersi nel primiero suo posto di Presiφ. 3 de della città e di riacquistare per / tal maniera quanto egli aveva perduto, sia nella pubblica considerazione come nel proprio interesse. Egli a ciò assolutamente aspirava e con tanto più di intensità e fanatismo, quanto egli era convinto che dietro all’ instituzione del sistema costituzionale i suoi aspiri, la sua rindennizzazione e quella dei sfortunati suoi compagni, tutto si sareble smarrito, rallentato, difficultato, ove l’ ordine, la legalità metodica avesse a decidere di uno spoglio cotanto orrendo e per il suo esempio fatale2.

Convinti come lo siamo dopo di ciò che il s(igno)r Eustachio non è arrivato nell’ isola per operare contro all’ instituzione del nuovo Governo, ma soltanto per rimettersi in influenza e per riparare alla sua povertà, conoscendo eziandio che quest’ uomo dopo di aver persuaso quasi tutti gl’ abitanti di Argostoli della rettitudine e della giustizia delle sue intenzioni, progetti non contava più in questa città che dei poderosi ed influenti appoggi; trovando in fine che dalla parte del Governo la distrazione, la divisione e la povertà di risorse favoriva indirettamente la preponderanza del d(otto)r Eustachio Metaxà ... I nostri studj, le nostre

1. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Gita Capodistria.

 cure si convertirono dall’ una e dall’ altra parte per impedire e sospendere una esplosione che d’ora in ora minacciava P isola tutta.

Nel giorno dei 3 corrente abbiamo convocato in consulta di stato la Presidenza ed il mag(istra)to di Alta Policia. Esposimo le cose, si dimandarono rimedj; le proposizioni furono sconsigliate e tale che evidentemente dimostrasi la loro inconfidenza verso le pubbliche forze...· Poiché non pensarono sull’ istante che di far passare in città degl’ altri villici armati, di somministrare a quelli della campagna e denaro e munizioni da guerra e da bocca... Eseguito questo progetto nel giorno dei 4 la nostra angustia si accrebbe. Noi si trovammo sempre più in mezzo a due fuochi, tanto più che i rustici armati che progettavano l’ntroduzione violente del d(otto)r Metaxà e la sua rimessa nel posto di Preside a torme a torme s’ introdussero in città, occuparono delle case, si collocarono in avvantaggiosi appostamenti, circondarono la città, occuparono robustamente tutte le venute. Noi sull’ istante abbiamo fatto il nostro picciolo bagaglio. La famiglia tutta ed i domestici si misero in custodia nel bergantino e noi siamo passati con tutta la nostra truppa ad occupare la piazza, a custodire il nostro vessillo, a mettersi in istato di una aspettazione per quanto debole, sempre però imponente, avendo col suo genio il nostro Col(onnello) Pieri decorato tutte queste operazioni colla massima dignità, energia, risoluzione2.. Si pransò all’ eroica in quella piazza, militarmente si fecero delle feste e mostrando all’ esterno una letizia, un coraggio, una determinazione φ. 3V / che non ci erano certamente inspirate dalla conoscenza e dal senso delle nostre forze, passeggiando francamente per tutta la città, in mezzo agl’ appostamenti nemici, noi ebbimo la fortuna di sospendere per quel giorno l’ imminente rovina e distruzione della città, che si sarebbe certam(ente) non inondata di sangue, ma divenuta il campo di una orribile pirateria e di qualche parziale assassinio.

Trovando che in questo stato di violenza non si potevamo più sostenere, che i bravi nostri soldati ed ufficiali comminciavano ad ammaliarsi per la continuità e qualità di immense fatiche; trovando pure che noi stessi non eravamo più in grado di mantenere l’ equilibrio per l’ aumento che d’ ora in ora si andava facendo di rustici armati dall’ una e dall’ altra, abbiamo preso il partito di proporre l’ instituzione instantanea di una Comm(ission)e alla Pace, la quale definitivamente sciogliesse e determinasse cadauna differenza ed operasse coll’ oggetto principale di allontanare i villici armati. Si propose, si instituì sul momento, non senza alternare minaccie, consigli , preghiere, comandamenti, provvida instituzione, dappoichè, mentre si stava occupati nel trattare e componere una

1. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Pericoli.

2. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Studiate apparenze.

 convenzione, già si era cominciata la guerra e nei vullaggi vicini e nella città·. Subito si spedirono araldi annunziando e gridando per le strade che la pace era seguita, che i nobili si erano uniti a questo effetto. Si spedi immediatamente in campagna a cavallo il Cap. Teotochi, che affrontando i pericoli e fatica riuscì nella bell’ opera di far sospendere ii fuoco. Si unisce il suo rapporto (n° 5). Dopo tre ore di travaglio si pervenne a far segnare ai partizj adunati per stabilire la pace la convenzione che si onoriamo di accompagnare (n° 6). Dopo che se ne diffuse la pubblicazione, dopo che per le più frequentate strade della città la Commissione alla Pace si fece vedere con il ramo di ulivo alla mano, dopo che in fine cadauno di quei patrizj ha assicurato dal suo canto la popolazione,i villici, che la pace si doveva sostenere e garantire da ogn’ uno colle proprie influenze ed operazioni, cangiò faccia e colorito la città tutta. E qualche tranquillità ebbe luogo in quel giorno.

Nel giorno 6 i Delegati si portarono a parlamentare sol sig(nor) Metaxà. Il loro ritorno, il loro arrivo fu ansiosamente aspettato e pari all’ aspettazione à finito. Subito si spedì un araldo per tutta la città assicurando tutti del prospero successo della missione.

Nel giorno seguente si è pubblicata l’ annessa proclamazione (n° 7), da cui si ebbe un più lodevole effetto... Non ostante, i rustici armati non volevano dar luogo ed alcuni aquartierati in una venuta della città . 4 hanno strac(c)iato e solennemente ingiuriato la / carta pubblicata dalla Comm(issione) alla Pace.

A questo annunzio nuovi turbamenti dal canto di tutti e noi di nuovo ci siamo posti di mezzo, onde non sopravvengano disordini e stragi. Abbiamo sul momento convocato la Commis(sione) alla Pace, abbiamo fatto la proposizione che si chiamascero sul momento i primati, i sacerdoti appartenenti a quelle ville che in armi circondavano la città. Sul momento se ne adunarono sei per ogni parte coi loro papà. Nella nostra abitazione arrivati, ove siedeva la Commissione alla Pace, si parlò a questa gente. Là2 si eccitò a verificare in fatto la pace, si abbracciarono e ad una voce giurarono di garantir tutti la pace fra gli abitanti, la tranquillità nell’ isola, affinchè la loro Repubblica sia instituita. Giurarono fedeltà alla Repubblica, al vessilo, hanno bevuto alla conservazione e vita della Repubbl. e dei nobili3.

Dopo questa preliminare fraternizzazione li abbiamo invitati a convenire reciprocamente su i metodi coi quali si doveva verificare la loro uscita dalla città e dai soborghi. Amichevolmente si sono convenuti. Dopo

1. Επί του περιθωρίου διά χειρός α: Com(m)iss(io)ne di Pace.

2. Χφ. : la

 la loro convenzione abbiamo alla testa della Commissione alla Pace, accompagnati dal seguito di questi rustici, trascorsa tutta la città e si siamo portati fino ai loro posti avvanzati, da dove speravamo di vederli sul momento uscire. Là1 arrivati nuove questioni... Le abbiamo sul momento calmate, ma trovando dalla parte dei seguaci e sostenitori di Metaxà un ardire ed una energia che non si sapeva decidere se figlia della preponderanza o dell’ arte, e trovando sull’ istante della più urgente importanza di rilevare lo stato vero delle forze loro, il bravo, l’ intrepido sig(nor) Col(onnello), nostro instacabile compagno in tanti travagli e coll’opera e col consiglio, si è determinato di portarsi personalmente nel centro delle armi rusticane di ambedue i partiti e nei loro appostamenti, onde illuminare colle proprie osservazioni di mestiere la Commissione Imperiale e deciderla dopo queste per qual partito ella dovesse abbracciare. Frattanto, mentre la gita del sig(nor) Col(onnello) fu suggerita e diretta da codesto divisamento, ella portò il lodevole effetto di far che si sospendesse il fuoco che già cominciava, di ordinare il ritiro del sig(nor) Maggior Riziardopulo dal luoco ch’ egli occupava, di persuaderli tutti. La maggior parte dei villani si è ridrata e noi abbiamo il fedele, il puntuale riscontro della preponderanza per numero, e spezie di armati dal canto degl’ insorgenti, come dicono essi, affinchè la legge, la costituzione abbia ad essere verificata. Questi non si sono già ritirati nè in tutto il decorso giorno dei 8 nè in quello dei 9 nè fino oggi per la totalità. Continuarono anzi altri a partirsene, altri a ritornare, altri a sopravvenire ora sotto questo ora sotto altro pretesto. Φ· 4V / Bisogna però attestare che in questo frattempo, dopo il ritiro dei villani dall’ altra parte che fu fedelmente eseguito nei modi e tempo convenuto, abbenchè vadino e tornino questi altri per la città, abbenchè girino armati, pure colla maggior regolarità e fedeltà lasciarono e lasciano tranquillo ogn’uno e dopo il giorno dei 7 non si conta nessuna sopravvenienza nè allarmi. Anzi è rimarcabile e onorata l’ impresa delle numerose famiglie Costato e Garbini, le quali abbenchè insorte non hanno spiegato altro desiderio che quello di portare fra le loro braccia il vessillo nostro, inalberarlo in fortezza, onorarlo con numerosi scarichi di fucile e di muscoli, custodirlo, adorarlo. Furono pienamente esauditi in questa loro nobile e patriottica dimanda. Un ufficiale dei nostri, il sig(nor) Marco Pieri T(esorier)e, decorato di ordinanze, andò nel giorno 9 corrente a essere testimonio di tanta fedeltà e patriottismo.

Siano grazie ai zelanti ed influenti sig(nori) Nicolino Anino e Demetrio Pignatorre; essi si sono ardentemente interessati, affinchè tanti villici armati in moto con tante e così ardite pretensioni si siano appagati e vinti colla ragione e colla rifflessione e che il disarmo totale dell’ isola

1. Χφ. : la

 ο l’ evacuazione dalla città di questi esseri -malefici, siegua come dobbiamo sperare, con tanta spontaneità e metodo.

Mentre eravamo animati dalla speranza di poter dopo tante fatiche occuparsi in ufficio delle nostre proprie funzioni, jeri ebbimo l’ annessa (n° 8) dalla Sp(etta)b(ile) Presidenza, con cui vediamo affidato alle nostre cure il governo dell’ isola. Nè· men per questo stranissimo e da noi non atteso avvenimento ci siamo turbati o disanimati. Abbiamo convocato la Comm(ission)e di Pubblica Sicurezza e Custodia. Si espose l’ accaduto e si annunciò alla stessa il nostro divisamento nel proclama che accompagniamo (n° 9)2.

Si fece pubblicare3, poche ore dopo la Comm(ission)e di Sicurezza Pubblica ne fece promulgare un secondo (10), di cui l’ oggetto principale si è di assicurare cadauno che nessuna innovazione sarà per esser fatta nè in nessuna parte da questa interina amministraz(ione) si vorrà alterare o distruggere quanto si è decretato dall’ abdicatosi governo: altri due proclami contemporaneamente si pubblicarono, coi quali si spera di assicurare la concordia e la confidenza fra gl’ abitanti tutti (n° 11, 12).

Si è poi occupata in secondo luogo la Com(mission)e di jeri nell’ eseguire la neccessaria diramazione degli uffizj amministrativi che conponevano le funzioni e ministeri della Presidenza e Deputazione; nell’ annessa (n° 13) V. E. riscontrerà l’ operato.

5 / Per quanto sembri, sperabile la tranquillità e la vera pace in Argostoli. Non siamo del pari tranquilli intorno a Lixuri e Livatò. Riparto Lixuri assai interessante e capricioso e pertinenza Livatò, la quale alimenta e nutre la finanza di questo Governo colla sua peculiar estesissima commerciale navigazione.

Quanto a Lixuri, ebbimo in oggi (11 corrente) l’ annessa (n° 14) da una parte di questa abdicatasi Presidenza. Due dei sei membri che la componevano soggiornano a Lixuri, dai loro collega di Argostoli non veduti che di rado nè in queste strigenti circostanze per nulla interessati onde servire la comune patria. Il patriottismo di questi sig(nori) di Lixuri non sembra ingenuo, avendo essi proposto di traslocare il Governo in Lixuri, con danno certamente dell’ unione, della concordia e della possibilittà di costituire quest’ isola4. Rileviamo poi che questi Presidenti e quelli dell’ Alta Polizia che ivi soggiornano, fomentati da qualche inquieto spirito di costà, vogliano tentare dei movimenti contrarj alla tranquillità generale ed al buon ordine. Non ci sgomentano, non ci fanno meno insistenti

1. Χφ. : ne

2. Επί του περιθωρίου διά χειρός α: Dimessione e assunz(ion)e di Presidi.

3. Χφ. : bubblicare

 stenti nel voler prosperamente compito il nostro ufficio nè questi attentati nè quanti altri si sapessero rinvenire. Noi abbiamo sempre operato con candore, abbiamo a Lixuri dirette le nostre generali e parciali proclamazioni (n° 15), abbiamo sempre rispettate le autorità costituite. Siamo nel fermo divisamento di rispettarle, di consigliarle, semprechè non vogliano con, indirette operazioni contraoperare al nostro ministero.

Quanto a la pertinenza di Livatò, non si è mancato nè si mancherà di attivare tutte le possibili negoziazioni private, di adoperare tutte le arti e consigli che valessero a tranquillizzare quegli abitanti ed a farli, come sono amici con entusiasmo della Repubblica e del nostro vessil(l)o, così anco di quella instituzione e regola, mercè cui soltanto potrà esistere la Repubblica e potrà essere onorato e glorioso il vessil(l)o stesso. Noi contiamo assai sui talenti e sul patriottismo del sig(nor) Andrea Panà e dalla sua influenza, comechè dalla negazione di oppostamente agire della famiglia Rizardopulo speriamo, e forse non in vano. Il giovine s(igno)r Marino Metaxà zolato, pieno di nobile repubblicanismo, parte fra qualche giorno per Livatò. Egli va a portare con la sua viva voce la quiete in quella pertinenza, parlerà, tranquillizzerà quegli abitanti, assicurerà che la Com(missione) Esecutrice non si lascia giammai vincere nè sedurre da locali o particolari interessi e pretensioni.

Riscontriamo il ricevimento della venerata lettera 7 corrente. Ci conforta la generosità con cui l’ E. V. si compiace di onorare le nostre φ. 5V operazioni. V.E. conoscerà ab/bastanza che la nostra condotta in tanto difficili e pericolose circostanze fu necessitata e dalla debolezza dei mezzi che starebbe a noi di adoperare per far rispettare e valere la pubblica autorità, la legge, la più scrupolosa imparcialità, e dalla ferma nostra determinazione di voler quanto prima costituita quest’ isola ed associata con i più forti legami alla Federazione.

NICOLO GRADENIGO SICURO C(on)te di Siila Cav(alie)r Com(missari)o Imp(eriale) e Collega

P. S. 11 Maggio.· Nella sessione di oggi la Commissione Interina(l)e Governativa ha preso con pienezza di suffragi l’ instituzione di altri 100 villani soldati e quella di 80 soldati civici. Fu esagerato, sostenuto il bisogno, qu(ale) assicurare immancabilmente la tranquillità della città nell’ istante, spezialmente delle adunanze dei consigli. Fu forza accordarlo dalla parte nostra, giacché il non accordarlo non avvebbe fatto che lasciare soccombere nell’ opinione.

Ove ci giungano li tanto a noi necessarj rinforzi da terra ed il

1. Εντεύθεν αυτόγραφον Καποδίστρια.

 pubblico travaglio, sarebbe eziandio necessario che dall’ autorità dell E.V. fossimo autorizzati di instituire degl’ esami ed osservazioni sulla forza armata territoriale di quest’ isola, di agire col consenso di quei capi militari che ci piacesse, di associarci e di determinare con essi provvisoriam(ente) il turno e delle truppe e degli uffiziali1. L’ esecuzione di questo giro sarebbe assai ardua, qualora ella dovesse essere appoggiata alla sola persuasione che questa è la circostanza a consigli terminati in cui si deve necessariam(ente) adoperare la più valida e la più determinata forza. Altrimenti l’ isola di Cefalonia non si liberarà giammai da questa malattia che tutte consuma e distrug(g)e le sue forze vitali. Oramai non vi è nessun abitante di qualunque ordine o condizione egli sia, il quale o n(on) sia un militare deposto, ma pagato, o n(on) funzioni di nome o non aspiri a questo uffizio. Poiché si è p(er) tal maniera universalizzata la smania del militare servizio e l’ avidità di questo inonesto guadagno, egli è evidente che per quanto onesta e patriottica esser possa anco la nuova amministrazione costituzionale, giammai si pervenirà ad apprivare quest’ isola dall’ infecione militare.

Le ultime notizie che noi abbiamo del s(igno)r Metaxà sono che egli è guardato a vista da alcuni villici e ci si promette la sua lontananza dalla città fino a tanto che la costituzione si sia verificata,

φ. 6 / Noi conosciamo abbastanza la qualità ed il spirito di questa condizione, noi però saremo assai paghi e soddisfatti qualora, come si spera, egli favorisca il nostro divisamento e non ci guasti sin dai suoi principi un’ opera da tante altre parti combattuta, insidiata. Abbiamo motivo di sperarlo.

Sappiamo p(er) fedeli relazioni che nell’ isola del Zante la truppa la meno attaccata a quelle rivoltose autorità costituite sia l’ albanese e che da essa non si aspetti fuorché un raggio di luce che dilegui quelle tenebre, nelle quali là si avvolge, per dedicarsi apertamente alla causa della nostra Repubblica2. Il s(igno)r C(avalie)r Benachi può solo fare che questa buona gente si disingani. Questa operazione potrà essere assai utile e vantaggiosa a quelle altre che si volessero verificare p(er) riacquistare alla Federazione quell’isola.

Siamo con profonda venerazione ed ossequio

GIOV. C. DI CAPODISTRIA Deleg. C.I.

φ. 1 / Κάτω : A S.E. il Principe del Settinsulare Federativo Conssesso

Corfù

Άνω δι’ ετέρας χειρός: Addì 17 Mag(gi)o 1801 s.v. ricev(uta). N° 6 in tre fogli con inserte dieciotto.

1. Επί του περιθωρίου διά χειρός α: Esami is(tit)uzione forza armata.

2. Επί του περιθωρίου διά χειρός α : Zante.

Εξοχώτατε Πρίγκιψ,

Διά της ημετέρας αναφοράς, χρονολογουμένης από 30 Απριλίου, ανεκοινώσαμεν εις την Y. Ε. τας εξεγέρσεις, τας υφ’ ημών επιγνωσθείσας αίτιας όσον αφορά εις υποκινητάς, τους παράγοντας επί του παρόντος, τα μέτρα τα ληφθέντα και τεθέντα εις εφαρμογήν, διά να επιτύχωμεν μίαν προσωρινήν ησυχίαν, της οποίας έχει ανάγκην απαραιτήτως η Εκτελεστική Επιτροπή, διά να υποστηριχθή και να υποστηρίξη μετ’ ενεργητικότητος την αμεροληψίαν.....

Εν συνεχεία έχομεν την τιμήν να παρουσιάσωμεν εις την ώριμον θεώρησιν της Υ.Ε. την θέσιν μας εν τη νήσω ταύτη, την μερίδα την οποίαν έχομεν υποστηρίξει μέχρι στιγμής κατά την επιχείρησιν ταύτην, ήτις εκ θαύματος δεν κατέστη εισέτι τραγική.

Αι συμφιλιώσεις δεν ίσχυσαν να διατηρήσουν σταθεράν την ησυχίαν του Αργοστολίου, ει μη δι’ ολίγας στιγμάς. Είμεθα πεπεισμένοι ομού μετά του συμβουλίου των σοφών και συνετών πολιτών και εκ (= περί) του γεγονότος ότι προς αποφυγήν συγκρούσεων απητείτο ασφαλώς να άρωμεν την ευκαιρίαν των αναμετρήσεων εις τους βασικούς υποκινητάς των συγκρούσεων. Μετά πολλάς μελέτας και επιμελείς εξετάσεις <και> διαπραγματεύσεις απεφασίσθη τελικώς να απομακρύνωμεν εκ της πόλεως τους αδελφούς Ριτσαρδοπούλου αποστέλλοντες αυτούς τιμητικώς ως επιτροπήν εις την Λιβαθώ. Δι’ αυτού του τρόπου συνεδυάσθη μετά της δημοσίας ασφαλείας και ικανοποιήσεως η υπόληψις ήτις ωφείλετο να προσφέρηται εις την οικογένειαν ταύτην ένεκα των πολλών σημαντικών τίτλων της, και ιδίως εν τη περιοχή της Λιβαθούς·.

Μετά την πραγματοποίησιν της απομακρύνσεως της οικογενείας Ριτσαρδοπούλου η πόλις αύτη ανέπνευσε, καθησύχασεν. Αλλά διά μίαν μόνον ημέραν. Ολόκληρος η υπαιθρος εν αναβρασμώ, εις τα όπλα, η ωχρότης του θανάτου ζωγραφισμένη επί του προσώπου όλων των κατοίκων. Ημίθνητοι ούτοι, περιζώνονται όλοι και σφίγγουν τα όπλα, φωνασκούν, τρέχουν, αλλά πάντοτε διά να καταφύγουν εκ νέου εις τας κατοικίας των, μεταβληθείσας ήδη από του μηνός Αυγούστου του παρελθόντος έτους εις αφθονα οχυρά εν υπαίθρω, φυλασσόμενα διά στηθαίων και θέσεων μάχης, εφωδιασμένα δι’ όπλων, διά πολεμοφοδίων και τροφίμων.

Αντελήφθημεν λοιπόν άνευ αμφιβολίας ότι κάποιος λόγος προεκάλει αυτάς τας ταραχάς και τους κινδύνους και ότι ήτο τοιούτος ώστε άνευ της απολύτου εξαφανίσεώς του δεν ηδύνατο να πραγματοποιηθή η αποστολή μας ούτε το σύνταγμα θα ηδύνατο να έχη θέσιν.

Μελετώντες και αναζητούντες τα εφικτά μέσα εκρίναμεν καλόν να συγκαλέσωμεν διάσκεψιν, της οποίας τα μέλη να αποτελώνται εκ των πρωταρχικών και την μεγαλυτέραν επίδρασιν ασκούντων ευγενών εκάστης περιοχής, ώστε εκ του στόματός των να πληροφορηθώμεν νομοτύπως ποίαι ήσαν αι αιτίαι της αξιοθρηνήτου και προκαλούσης φόβον καταστάσεως

1. Επί του περιθωρίου : Απομακρυνθέντες οι Ριτσαρδόπουλοι.

 αυτής της πόλεως και νήσου και διά ποίου τρόπου θα ήτο δυνατόν να κατορθώσωμεν, αν όχι να την μεταβάλωμεν, τουλάχιστον να καταστήσωμεν περισσότερον ηρεμον την όψιν της.

Η συνέλευσις αύτη επραγματοποιήθη την πρώτην Μαΐου·. Έχομεν την φ.1V τιμήν / να συνάψωμεν τον κατάλογον των κληθέντων (αρ. 1). Ήρξατο η πρώτη συνεδρία, καθ’ ην εξετέθη ότι η Αυτοκρατορική Εκτελεστική Επιτροπή έβλεπε μετά λύπης της και θαυμασμού ολόκληρον την νήσον εν επαναστάσει. Αύτη αφίχθη (ελέχθη) εις Κεφαλληνίαν, διά να ενεργήση ώστε να πραγματοποιηθή πανταχού η εγκατάστασις της νέας διοικήσεως, όχι να φαίνεται υπό τα όμματά της επαναστατημένη η νήσος. Διά τούτο εζητήθη εξ αποφάσεως από ό,τι έκαστος των κυρίων τούτων εγνώριζε η αληθής έκθεσις των αιτιών των τόσων ακαταστασιών και ανατροπών. Το σχέδιον της εκριζώσεώς των, η εκτέλεσις αυτού του σχεδίου είναι ετοίμη και εν ενεργεία· Βάσει αυτού του σχεδίου κατά την ιδίαν συνεδρίασιν συμφωνείται η λειτουργία και ο τίτλος της Επιτροπής Δημοσίας Ασφαλείας και Φρουρήσεως. Αύτη προορίζεται διά τον συντονισμόν των δραστηριοτήτων και πολιτειακής και αστικής και στρατιωτικής φύσεως και διά την συσπείρωσίν των, προς τον σκοπόν να ίδωμεν συγκροτουμένην και ενεργοποιουμένην εν συνεχεία την νέαν κυβέρνησιν ήτις προετάθη, ανελήφθη δε η προεδρία της εκτάκτου ταύτης Επιτροπής, αποτελουμένης εκ των δύο αυτοκρατορικών επιτρόπων και του κυρίου Συνταγματάρχου, αρχηγού της στρατιωτικής δυνάμεως·.

Διά να προσδώσωμεν έπειτα εις τον θεσμόν τούτον όλην την αρμόζουσαν νομιμότητα, ελήφθη η συγκατάθεσις της Κυβερνήσεως όχι δι’ επισήμου και επιστολικής επικοινωνίας, εφ’ όσον το ακαριαίον της στιγμής και η συνεχής ανάγκη του να τρέχωμεν εδώ και εκεί, διά να διακόψωμεν και διαλύσωμεν τας συμπλοκάς, το πυρ, κατέστησαν αδύνατον την κανονικότητα της επικοινωνίας.

Αφού κατόπιν η Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας και Φρουρήσεως κατέληξε να ασχοληθή με τας αιτίας αι οποίαι τόσας αταξίας προεκάλουν, εξήχθη το συμπέρασμα εκ των πρακτικών και εκ της αναγνώσεως ωρισμένων επί μέρους επιστολών ότι η άφιξις εις την νήσον του ευγενούς Ευσταθίου Μεταξά είχε προκαλέσει όλας τας αναφερθείσας αναστατώσεις2. Υπεδείχθη εις τον κύριον τούτον να αναχώρηση εντεύθεν. Ούτος απήντησεν ότι δεν εθεώρει εκ γνησίου ενδιαφέροντος και ειλικρινείς τας ανωτέρω ληφθείσας φροντίδας. Ένεκα τούτου, κατόπιν διαφόρων συζητήσεων, όλα τα μέλη της Επιτροπής εσκέφθησαν και εύρον ως κανονικόν να επικυρώσουν όσα ιδιωτικώς οι προμνησθέντες κύριοι του είχον γράψει. Ούτως εγένετο, ως φαίνεται εις την συνημμένην (αρ. 3) , και προς τον κύριον σκοπόν να αποφασίση ο κύριος ου-

1. Επί του περιθωρίου : Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας.

2. Επί του περιθωρίου : Εμφάνισις του Μεταξά και κινήσεις.

 ούτος και να απομακρυνθή εκ της νήσου μετά πλείστων εγγυήσεων, ως η Y. Ε. θα δυνηθή να διαπιστώση.

Ουδεμία επιστολή ελήφθη εις απάντησιν. Ούτος κατέστησε γνωστάς ιδιωτικώς τας τολμηράς προθέσεις του εκείνης της στιγμής. Ο κίνδυνος αυξάνεται. Η Διοίκησις της νήσου απειλείται, γίνεται αντικείμενον επιθέσεως. Η ανατροπή καθίσταται επικειμένη. (Συναποστέλλονται τα αντίγραφα a, b, c, d). Εις τοιαύτην επείγουσαν κατάστασιν η Επιτροπή λαμβάνει παμψηφεί την συνημμένην απόφασιν (αρ. 4) .

Δεν επετεύχθη η καταπράυνσις αυτού του κυρίου. Ούτος αντιθέτως φ. 2 εξαγριούται και η κινητοποίησις / των χωρικών γίνεται συνεχώς περισσότερον απειλητική. Η Διοίκησις επιθυμεί να διασφαλισθή... Οργανώνει αρκετήν στρατιωτικήν δύναμιν αγροτών υπό την διοίκησιν του Ταγματάρχου Ριτσαρδοπούλου, εισέρχονται άλλοι εις την πόλιν υπό τας διαταγάς του Κόμητος Μεταξά. Εν τω μεταξύ φθάνει ο Κόμης Ανδρέας, γερουσιαστής... Δεν υπάρχει κανείς ο οποίος να μη τρομάζη, να μη φοβήται, να μη τίθεται εις συναγερμόν.

Η εκτός αμφισβητήσεως άφιξις, η επ’ ολίγας ημέρας παραμονή του ευγενούς Ευσταθίου Μεταξά υπό συνθήκας απορρήτους και μυστηριώδεις εις την νήσον, όχι την πόλιν της Κεφαλληνίας, η αναγκαστική ίσως διαγωγή του λόγω της υποψίας εις την οποίαν ευρίσκετο και ευρίσκεται ακόμη ότι φαίνεται απειλουμένη η ζωή του· το να περιστοιχίζεται υπό ενόπλων χωρικών, αι ανανεωθείσαι σχέσεις μετά παλαιών οπαδών, η συγκίνησις την οποίαν πρέπει να έχη προκαλέσει η παρουσία του μεταξύ εκείνων των χωρικών οι οποίοι εις το παρελθόν έσχον παρ’ αυτού ευεργεσίας και προστασίαν· η αναχώρησις της προσωπικότητος ταύτης εκ Ζακύνθου, η οποία από ημέρας εις ημέραν καθίσταται η αφορμή και το παράδειγμα της ανυποταγής και της θριαμβευούσης ανταρσίας· η διάδοσις ότι ο κύριος ούτος θα είχε μετ’ αυτού προς γενναιοδωρίας ποσότητα χρημάτων και αξιολόγους τίτλους ευγενείας· πάντα τα αντικείμενα ταύτα έπρεπε βεβαίως διά της παρουσιάσεώς των, και πραγματικής και πλασματικής, εκ μέρους ωρισμένων να θέσουν εις κίνησιν και ανησυχίαν το πνεύμα πάντων των κατοίκων· και ως εκ τούτου κατά την αφύπνισιν ουχί εξαφανισθέντων, αλλά κατευνασθέντων παθών, εκδικήσεων, σχεδίων επιβολής και κυριαρχίας έπρεπε, όπως και συνέβη, να διαταραχθή εκ της επιρροής των αστών η ειρήνη όλων των κατοίκων της υπαίθρου, να αφυπνίσθή εις αυτούς η τρομερά πλεονεξία της αρπαγής.

Η γενική αύτη σπασμωδικότης, οφείλομεν να το ομολογήσωμεν, μας έκαμε κάπως να την αντιληφθώμεν και υπεχρεώθημεν να σκεφθώμεν περί ημών αυτών, περί της υπηρεσίας μας και περί του κατά πόσον θα ηδυνάμεθα να επιβληθώμεν, χωρίς να γνωρίζωμεν επακριβώς τας προθέσεις, τα σχέδια του κυρίου Μεταξά, τόσον περισσότερον καθ’ όσον σοβαρώς παρείχετο η διαβεβαίωσις ότι ούτος έφθασεν εις την νήσον ταύτην, διά να επέλθη εκτόνωσις εις Ζάκυνθον και τόσον περισσότερον επηρεάζουσα και επικίνδυνος, καθ’ όσον

 αύτη μας εφάνη ουχί απρόβλεπτος και μη προσδοκωμένη παρά των μάλλον αξιολόγων και σημαινόντων ευγενών.

Κατά την 3ην Μαΐου ευρέθημεν εις λίαν στενόχωρον θέσιν, μη γνωρίζοντες να διακρίνωμεν καλώς εκ των τόσων και τόσων ενόπλων οίτινες μας περιεστοίχιζον και της ολιγάριθμου αλλ’ επιλέκτου ημετέρας δυνάμεως επί ποιων ηδυνάμεθα να υπολογίζωμεν και ποίοι υπεχρεούντο να ακολουθήσουν και να πολεμήσουν όπου θα συνέβαινε ένοπλός τις σύγκρουσις. Η πάντοτε εις τα όπλα και ετοιμοπόλεμος δύναμις κατέλαβε σθεναρώς τον μεγάλον προμαχώνα, πιστός φύλαξ της ημετέρας λατρευτής σημαίας, και εκεί ωρκίσθημεν πάντες να αποθάνωμεν μάλλον παρά να ίδωμεν να ατιμαζώμεθα και να προσβαλλώμεθα προ των οφθαλμών μας.

Απησχολήθημεν τρέχοντες εις διάφορα μέρη όλην εκείνην την ημέραν φ. 2ν εμπνέοντες και / λαμβάνοντες εμπιστοσύνην εκ μέρους της Διοικήσεως, συμβουλεύοντες ή και συζητούντες προσέτι μετά πάντων εκείνων οι οποίοι κακώς ανεχόμενοι την Διοίκησιν θα έδιδον ώθησιν εις την πτώσιν της, εάν δεν υπήρχε ο ημέτερος σεβασμός. Κατάκοποι εκ της αμηχανίας ταύτης και των αμφιβολιών, αι οποίαι μας ετάρασσον το πνεύμα, εξουθενωμένοι εκ των προσωπικών εισέτι προσπαθειών, εζητούμεν κατά την ιδίαν εσπέραν τρόπον αναπαύσεως, ότε εμπιστευτικώς είδοποιήθημεν ότι δι’ ενεργείας του κυρίου Ευσταθίου Μεταξά η μερίς εκείνη των κατοίκων η οποία επιστεύετο ευνοϊκή και προστάτις της δημοσίας τάξεως και της Επιτροπής εις πάσαν ανάγκην ουδαμώς εθεώρει ότι αυτοεγκαταλείπεται ευνοούσα και υποστηρίζουσα την είσοδον εις την πόλιν του ιδίου· διά τούτο ακριβώς ούτος δεν ήρχετο, ει μη επειδή εισέτι ήθελε διά της ενεργείας του και επιρροής να υποβοηθήση την εγκατάστασιν της νέας συνταγματικής κυβερνήσεως και να τιμήση την ημετέραν σημαίαν.

Ποίος πέπλος μας αφηρέθη εκ των οφθαλμών; Ποία χειρ μας τον αφαιρεί; Πού ευρισκόμεθα; Ποίος μας περιβάλλει; Ποίος μας υποστηρίζει; Και ποίος μας προδίδει; Εν μέσω τόσον πολλών ανησυχιών, συγκινήσεων, αμφιβολιών, αδυναμίας δράσεων; Ο νεαρός Κόμης του Καποδίστρια τολμηρώς απεφάσισεν αμέσως να μεταβή αυτοπροσώπως διά να ίδη, να ομιλήση μετά του ανθρώπου τούτου, ο οποίος μόνος δεν θα έπρεπε να είναι αρκετός, διά να θέση εις αναστάτωσιν μίαν νήσον πολυάριθμον και εκτεταμένην1.

Η αμεσότης της αποφάσεως, η μεθ’ ορμής παρεμπόδισις ενός συντρόφου, ο οποίος ηδύνατο κατά μικρόν ποσοστόν να εγγυηθή διά την ζωήν του εις την νυκτερινήν διάβασιν δι’ ορεινών εξωπλισμένων χωρίων και εν επαναστάσει, συνετέλεσεν ώστε εκείνην την στιγμήν δεν ήτο δυνατόν ούτε να συγκρατηθή ούτε να μεταπεισθή παρά του συνάρχοντός του. Αι παρατηρήσεις αι οποίαι του εγένοντο παρά του διοικητού Συνταγματάρχου Πιέρη δεν ίσχυσαν,

1. Επί του περιθωρίου: Περιοδεία Καποδίστρια.

καθώς τον συνώδευεν εις την ακτήν. Είπε μόνον ότι επιθυμεί προσωπικώς να γνωρίση επί τέλους περί τίνος επρόκειτο και δεν ηδύνατο την γνώσιν ταύτην να την εμπιστευθή πλέον εις ουδένα. Ανεχώρησε πράγματι δύο ώρας μετά την δύσιν του ηλίου. Έφθασε διελθών διά μέσου ενόπλων και διά της βοήθειας του σκότους εις χωρίον το μεσονύκτιον... Εκεί τον ωδήγησαν εις μίαν αγροτικήν καλύβην. Ολα ήσαν σκοτεινά, ένας μυστικός ψίθυρος εις χαμηλόν τόνον εδήλου ότι εκεί ήσαν κεκρυμμένοι πλείστοι ένοπλοι αγρόται... Μετά ημίσειαν ώραν ενεφανίσθη μία λυχνία, η οποία απεκάλυψεν εις τους οφθαλμούς του νεαρού την τρομεράν προετοιμασίαν εκείνης της σκηνής... Τον άφησαν να αναμένη ολίγην ώραν. Εν τέλει έφθασεν ο κύριος Ευστάθιος Μεταξάς.

Η συνομιλία διήρκεσεν επί τέσσαρας ώρας. Είχομεν την τύχην να αντιληφθώμεν ότι ο Ευστάθιος Μεταξάς δεν είχε φθάσει εις την νήσον της Κεφαλληνίας κατά προτίμησιν εκείνην την εποχήν και όχι άλλην, ειμή διά να επανατοποθετηθή εις την προηγουμένην θέσιν του του Προέδρου της πόλεως και διά να επαναποκτήση / δι’ αυτού του τρόπου όσα εκείνος είχεν απολέσει είτε εις ό,τι αφορά την δημοσίαν υπόληψιν είτε το ατομικόν συμφέρον. Προς τούτο ούτος είχεν επιδιώξεις απολύτους και μετά τοσούτο περισσοτέρας εντάσεως και φανατισμού, καθόσον ούτος ήτο πεπεισμένος ότι μετά την εγκαθίδρυσιν του συνταγματικού καθεστώτος αι φιλοδοξίαι του, η ιδική του αποζημίωσις, ως και εκείνη των δυστυχών συντρόφων του, όλα θα εξηφανίζοντο, θα επεβραδύνοντο, θα εδυσκολεύοντο εκεί όπου η τάξις, η συστηματική νομιμότης θα ώφειλε να αποφασίση περί μιας λείας τόσον απαισίας και διά το παράδειγμά της μοιραίας1.

Πεπεισμένοι, ως είμεθα, κατόπιν τούτου ότι ο κύριος Ευστάθιος δεν έφθασεν εις την νήσον, διά να ενεργήση εναντίον της εγκαθιδρύσεως της νέας Κυβερνήσεως, αλλά μόνον διά να ανακτήση την επιρροήν και θεραπεύση την πενίαν του, γνωρίζοντες εισέτι ότι ο άνθρωπος ούτος, αφού κατέπεισε σχεδόν πάντας τους κατοίκους του Αργοστολίου περί της ορθότητος και της δικαιοσύνης των προθέσεών του <και> των σχεδίων, δεν υπελόγιζε πλέον εις την πόλιν ταύτην παρά ισχυρούς και ασκούντας επιρροήν υποστηρικτάς· ευρίσκοντες τέλος ότι ο περισπασμός, η διαίρεσις και η πενιχρότης των εσόδων της Διοικήσεως υπέθαλπεν εμμέσως την υπερίσχυσιν του δόκτωρος Ευσταθίου Μεταξά· αι σκέψεις μας, αι μέριμναί μας μετεβλήθησαν εξ αμφοτέρων των πλευρών, διά να εμποδίσωμεν και να αποτρέψωμεν μίαν εκρηξιν, η οποία από ώρας εις ώραν ηπείλει όλην την νήσον.

Κατά την 3ην τ.μ. συνεκαλέσαμεν εις κρατικόν συμβούλιον τα μέλη του Προεδρείου και το αρχηγείον της Υψηλής Αστυνομίας. Εξεθέσαμεν τα πράγματα· εζητήθησαν λύσεις· αι προτάσεις απεδοκιμάσθησαν, και μάλιστα ήσαν τοιαύται ώστε εμφανώς εδείχθη η δυσπιστία των προς τας κρατικάς

1. Επί του περιθωρίου : Συνομιλία μετά του Μεταξά.

 δυνάμεις1... Εφόσον απεφάσισαν αμέσως να φροντίσουν να εισέλθουν εις την πόλιν άλλοι ένοπλοι χωρικοί, να εφοδιάσουν εκείνους της υπαίθρου και διά χρημάτων και διά πολεμοφοδίων και τροφών... Εκτελεσθέντος του σχεδίου τούτου κατά την 4ην του μηνός η στενοχώρια μας ηυξήθη. Ευρισκόμεθα συνεχώς και περισσότερον μεταξύ δύο πυρών, τοσούτο μάλλον καθόσον οι εξωπλισμένοι χωρικοί οι οποίοι εσχεδίαζον την βιαίαν είσοδον του δόκτωρος Μεταξά και την επανατοποθέτησίν του εις την θέσιν του Προέδρου, ομάδες - ομάδες εισήλθον εις την πόλιν, κατέλαβον οικίας, ετοποθετήθησαν εις πλεονεκτικάς θέσεις, περιεκύκλωσαν την πόλιν, κατέλαβον σθεναρώς όλας τας προσβάσεις. Ημείς αυτοστιγμεί ητοιμάσαμεν τας ολίγας αποσκευάς μας. Ολόκληρος η οικογένεια και οι υπηρέται εστάλησαν υπό συνοδείαν εις το βρίκιον και ημείς μετέβημεν μετά πάσης της δυνάμεώς μας, διά να καταλάβωμεν το φρούριον, να φυλάξωμεν την σημαίαν μας, να τεθώμεν εις κατάστασιν αναμονής κάπως εν αδυναμία, πάντοτε όμως επιβλητικής, καθόσον ο ημέτερος Συνταγματάρχης Πιέρης διά της ευφυΐας του είχεν ευπρεπίσει πάσας τας ενεργείας ταύτας διά της μεγίστης αξιοπρεπείας, δραστηριότητος, αποφασιστικότητος2... Παρετέθη γεύμα εις εκείνο το στρατόπεδον ως εις ηρωϊκούς χρόνους, εδόθησαν στρατιωτικαί εορταί και επιδεικνύοντες εξωτερικώς χαράν, φ. 3ν θάρρος, αποφασιστικότητα, / τα οποία δεν μας είχον βεβαίως προξενηθή εκ της επιγνώσεως και της συναισθήσεως των δυνάμεών μας, διασχίζοντες ελευθέρως όλην την πόλιν εν μέσω των εχθρικών ενεδρών, ελάβομεν την τύχην να διακόψωμεν κατ’ εκείνην την ημέραν την επικειμένην ερήμωσιν και καταστροφήν της πόλεως, η οποία βεβαίως δεν θα επνίγετο εις το αίμα, αλλά θα καθίστατο το πεδίον μιας τρομεράς ληστρικότητος και ωρισμένων φατριαστικών δολοφονιών.

Διαπιστούντες ότι εν τοιαύτη καταστάσει βίας δεν θα ηδυνάμεθα να υπομείνωμεν, ότι οι ημέτεροι γενναίοι στρατιώται και αξιωματικοί ήρχιζον να ασθενούν διά την διάρκειαν και το είδος των αμέτρων κόπων· διαπιστούντες προσέτι ότι ημείς οι ίδιοι δεν ήμεθα πλέον εις θέσιν να διατηρήσωμεν την ισορροπίαν ένεκα της αυξήσεως των ενόπλων χωρικών, η οποία εσημειούτο από ώρας εις ώραν εξ αμφοτέρων των πλευρών, ελάβομεν την απόφασιν να προτείνωμεν την άμεσον ίδρυσιν μιας Επιτροπής επί της Ειρηνεύσεως, η οποία οριστικώς θα διέλυε και θα απεφάσιζεν επί οιασδήποτε διαφοράς και θα ενήργει προς τον πρωταρχικόν σκοπόν να απομακρύνη τους εξωπλισμένους χωρικούς. Εγένετο η πρότασις, η ίδρυσις αμέσως, όχι χωρίς να εναλλάξωμεν απειλάς, συμβουλάς, παρακλήσεις, διαταγάς, προνοητικόν θεσμόν, αφού, ενώ ησχολούμεθα εις το να διαπραγματευθώμεν και συνάψωμεν μίαν συμφωνίαν, ήδη είχεν αρχίσει ο πόλεμος και εις τας πλησίον κώμας και εις την πόλιν3. Αμέσως εστάλησαν κήρυκες εξαγγέλοντες και αναφωνούντες διά των

1. Επί του περιθωρίου : Κίνδυνοι.

2. Επί του περιθωρίου : Μελετηθείσα παρουσίασις.

3. Επί του περιθωρίου : Επιτροπή Ειρηνεύσεως.

οδών ότι η ειρήνη επέκειτο, ότι οι ευγενείς είχον ενωθή διά το αποτέλεσμα τούτο. Εστάλη αμέσως εις την ύπαιθρον ο Λοχαγός Θεοτόκης έφιππος, ο οποίος αντιμετωπίζων κινδύνους και κόπον επέτυχεν εις το ωραίον έργον να διακόψη το πυρ. Αποστέλλεται συνημμένη η έκθεσίς του (αρ. 5). Μετά τρεις ώρας προσπαθείας κατελήξαμε να γνωστοποιήσωμεν εις τους συγκεντρωμένους ευγενείς την συμφωνίαν σταθεροποιήσεως της ειρήνης, την οποίαν έχομεν την τιμήν να επισυνάψωμεν (αρ. 6). Αφού κατέστη κοινόν κτήμα, αφού διά των πλέον πολυσυχνάστων οδών της πόλεως ενεφανίσθη η Επιτροπή επί της Ειρηνεύσεως με τον κλάδον της ελαίας εις την χείρα, αφού επί τέλους έκαστος εκείνων των πατρικίων διεβεβαίωσεν εκ μέρους του τον πληθυσμόν, τους χωρικούς ότι η ειρήνη έπρεπε να υποστηριχθή και εξασφαλισθή παρά πάντων διά των επιρροών των και των ενεργειών, μετέβαλεν όψιν και χρώμα όλη η πόλις. Και κάποια ησυχία έλαβε χώραν εκείνην την ημέραν.

Την 6ην οι Αντιπρόσωποι προσήλθον να συνομιλήσουν μετά του κυρίου Μεταξά. Η επιστροφή των, η άφιξίς των, υπήρξεν αντικείμενον αγωνιώδους αναμονής και, ευθύς ως έληξεν η αναμονή, αμέσως εστάλη κήρυξ εις όλην την πόλιν διαβεβαιών τους πάντας περί της ευτυχούς εκβάσεως της αποστολής.

Κατά την επομένην ημέραν εδημοσιεύθη η προσηρτημένη διακήρυξις (αρ. 7), εκ της οποίας ελήφθη αποτέλεσμά τι μάλλον επαινετόν... Εν τούτοις οι εξωπλισμένοι αγρόται δεν ήθελον να υποχωρήσουν και μερικοί εγκατεστημένοι εις μίαν είσοδον της πόλεως έσχισαν και μετ’ επευφημιών ύβρισαν την προκήρυξιν / την ανακοινωθείσαν υπό της Επιτροπής επί της Ειρηνεύσεως.

Επί τω ακούσματι τούτω νέαι γενικαί αναταραχαί και ημείς εκ νέου ευρέθημεν επί ποδός, διά να μη υπερισχύσουν αταξίαι και καταστροφαί. Συνεκαλέσαμεν αμέσως την Επιτροπήν επί της Ειρηνεύσεως, εκάμαμεν την πρότασιν να κληθούν αμέσως οι προύχοντες, οι ιερείς οι ανήκοντες εις τα χωρία τα οποία εξωπλισμένα περιεστοίχιζον την πόλιν. Αυτοστιγμεί συνεκεντρώθησαν εξ εξ εκάστου διαμερίσματος μετά των ιερέων των. Μετά την άφιξίν των εις την κατοικίαν μας, οπού ήδρευεν η Επιτροπή επί της Ειρηνεύσεως, εγένετο ομιλία εις αυτούς τους ανθρώπους. Εκεί εφιλοτιμήθησαν να επικυρώσουν εις την πραγματικότητα την ειρήνευσιν, ενηγκαλίσθησαν αλλήλους και διά μιας φωνής ωρκίσθησαν να εγγυηθούν όλοι την ειρήνην μεταξύ των κατοίκων, την ησυχίαν εν τη νήσω, προς τον σκοπόν να συσταθή η Δημοκρατία των. Ωρκίσθησαν πίστιν εις την Πολιτείαν, εις την σημαίαν, έπιον εις διατήρησιν και μακροζωΐαν της Πολιτείας και των ευγενών1.

Κατόπιν της προκαταρκτικής ταύτης συναδελφώσεως τους προσεκαλέσαμεν να συμφωνήσουν αμοιβαίως επί των τρόπων διά των οποίων έπρεπε να πραγματοποιήσουν την εξοδόν των εκ της πόλεως και εκ των προαστείων.

1. Επί του περιθωρίου: Επιτυχίαι του εξ ευνοίας της τύχης.

 Συνεφώνησαν φιλικώς. Μετά την συνεννόησίν των διεσχίσαμεν επί κεφαλής της Επιτροπής Ειρηνεύσεως, συνοδευόμενοι υπό της ακολουθίας των χωρικών τούτων, όλην την πόλιν και μετέβημεν μέχρι των προκεχωρημένων θέσεών των, οπόθεν ηλπίζομεν να τους ίδωμεν να εξέρχωνται αμέσως. Μετά την άφιξίν μας εκεί προέκυψαν νέα ζητήματα. Τα ερρυθμίσαμεν αμέσως, αλλά επειδή διεπιστούμεν εκ μέρους των ακολούθων και υποστηρικτών του Μεταξά τόλμην και δραστηριότητα, η οποία ήτο δύσκολον να καθορισθή εάν προήρχετο εξ υπεροχής ή εκ τεχνάσματος, και επειδή διεπιστούμεν επί του παρόντος ως της πλέον επειγούσης σημασίας να εξακριβώσωμεν την πραγματικήν κατάστασιν των δυνάμεών των, ο γενναίος, ο ατρόμητος κύριος Συνταγματάρχης, ακούραστος σύντροφός μας εις πολλάς ταλαιπωρίας και δι’ έργου και διά της συμβουλής, απεφασίσθη να μεταβή προσωπικώς εις το κέντρον των παρατάξεων των αγροτών αμφοτέρων των κομμάτων και εις τας ενέδρας των, διά να διαφώτιση διά των επαγγελματικών παρατηρήσεών του την Αυτοκρατορικήν Επιτροπήν και να την κάμη να αποφασίση κατόπιν τούτων ποιον κόμμα εκείνη θα έπρεπε να προσεταιρισθή. Εν τω μεταξύ, ενώ η περιοδεία του κυρίου Συνταγματάρχου υπηγορεύθη και κατηυθύνθη εξ αυτού του σχεδίου, αύτη έφερε το αξιέπαινον αποτέλεσμα της διακοπής των πυρών, τα οποία ήδη ήρχιζον, της διαταγής υποχωρήσεως του κυρίου Ταγματάρχου Ριτσαρδοπούλου εκ του τόπου τον οποίον κατελάμβανε, της καταπείσεως όλων. Το μεγαλύτερον μέρος των χωρικών απεσύρθη και ημείς έχομεν τον βέβαιον, ακριβή έλεγχον της υπεροχής εις αριθμόν και κατηγορίαν των ενόπλων από πλευράς επαναστατημένων, ως λέγουν ούτοι, προς τον σκοπόν όπως ο νόμος, το σύνταγμα εφαρμοσθή. Ούτοι δεν απεσύρθησαν εισέτι ούτε την παρελθούσαν ολόκληρον ημέραν, 8ην τ.μ., ούτε την 9ην ούτε μέχρι σήμερον εξ ολοκλήρου. Αντιθέτως συνέχισαν άλλοι να αναχωρούν, άλλοι να επιστρέφουν, άλλοι φ. 4ν να έρχωνται υπό διάφορα εκάστοτε προσχήματα. / Πρέπει όμως να ομολογήσωμεν ότι κατά το διάστημα τούτο, μετά την απομάκρυνσιν των χωρικών εκ της ετέρας πλευράς, η οποία εξετελέσθη πιστώς κατά τους συμφωνηθέντας τρόπους και χρόνον, μολονότι οι άλλοι πηγαίνουν και έρχονται εις την πόλιν, μολονότι περιφέρονται ένοπλοι, όμως μετά της μεγαλυτέρας κανονικότητος και τιμιότητος αφήκαν και αφήνουν ησύχους τους πάντας και μετά την 7ην δεν αναφέρεται συμβάν τι ούτε συναγερμός. Αντιθέτως είναι αξιόλογος και έντιμος η πρωτοβουλία των πολυμελών οικογενειών Κωστάτου και Γκαρμπίνη, αι οποίαι, μολονότι εξηγέρθησαν, διηρμήνευσαν την επιθυμίαν να φέρουν εις χείρας την ημετέραν σημαίαν, να την υψώσουν επί φρουρίου, να την τιμήσουν διά πολυαρίθμων τυφεκισμών, να την φυλάξουν, να της αφοσιωθούν. Εισηκούσθησαν απολύτως εις αυτήν την ευγενή και πατριωτικήν αίτησιν. Είς αξιωματικός των ημετέρων, ο κύριος Μάρκος Πιέρης, ταμίας, περιστοιχούμενος υπό ακολούθων, επήγε την 9ην τρέχοντος να παραστή μάρτυς τόσης αφοσιώσεως και πατριωτισμού.

 Ας ευχαριστήσωμεν τους δραστήριους και ισχυρούς κυρίους Νικολάκην Άνινον και Δημήτριον Πινιατόρην· ούτοι ενδιεφέρθησαν μετά ζέσεως να ικανοποιηθούν και πεισθούν διά της λογικής και περισκέψεως τόσον πολλοί

ένοπλοι χωρικοί εν εξεγέρσει, έχοντες τόσον πολλάς και τόσον τολμηράς απαιτήσεις, καθώς και να ακολουθήση ο γενικός αφοπλισμός της νήσου ή η εκκένωσις εκ της πόλεως των κακοποιών τούτων στοιχείων, όπως οφείλομεν να ελπίζωμεν, εντελώς αυτοβούλως και μεθοδικώς.

Ενώ είχομεν ενθαρρυνθή εκ της ελπίδος να δυνηθώμεν μετά τόσους κόπους να ασχοληθώμεν επισήμως με τα κύρια καθήκοντά μας, χθες ελάβομεν την συνημμένην (αρ. 8) εκ του αξιοτίμου Προεδρείου, εκ της οποίας βλέπομεν να ανατίθεται εις τας φροντίδας μας η διακυβέρνησις της νήσου. Λόγω του περιεργοτάτου τούτου και παρ’ ημών μη αναμενομένου γεγονότος εθορυβήθημεν και απεθαρρύνθημεν. Συνεκαλέσαμεν την Επιτροπήν Δημοσίας Ασφαλείας και Φρουρήσεως. Εξετέθη το συμβάν και ανηγγέλθη εις την ιδίαν το ημέτερον σχέδιον εν τη προκηρύξει την οποίαν συνάπτομεν (αρ. 9) ·.

Εδημοσιεύθη, ολίγας ώρας μετά η Επιτροπή της Δημοσίας Ασφαλείας εκυκλοφόρησε δευτέραν (αρ. 10), της οποίας ο αντικειμενικός στόχος είναι να διαβεβαιώση έκαστον ότι ουδείς νεωτερισμός θα πραγματοποιηθή ούτε εις ζήτημά τι θα επιδιωχθή παρά της προσωρινής ταύτης Διοικήσεως να γίνη αλλαγή ή κατάργησις όσων απεφασίσθησαν παρά της παραιτηθείσης Κυβερνήσεως· έτεραι δύο προκηρύξεις εδημοσιεύθησαν συγχρόνως, διά των οποίων ελπίζεται να επιβεβαιώσωμεν την ομόνοιαν και την εμπιστοσύνην μεταξύ όλων των κατοίκων (αρ. 11, 12).

Η επιτροπή της χθες ησχολήθη κατόπιν κατά δεύτερον λόγον εις το να προβή εις την απαραίτητον διάρθρωσιν των διοικητικών γραφείων, τα οποία συνέθετον τας λειτουργίας και τας υπηρεσίας του Προεδρείου και των Αντιπροσώπων· εις το συνημμένοι (αρ. 13) η Y. Ε. θα εύρη όσα επράξαμεν.

φ.5 / Εξ οσων φαίνεται, ελπίζεται η ησυχία και η πραγματική ειρήνη εις Αργοστόλι. Δεν είμεθα εξ ίσου ήσυχοι σχετικώς με το Ληξούρι και την Λιβαθώ. Η περιοχή του Ληξουρίου λίαν ενδιαφέρουσα και ιδιόρρυθμος, ως και τα περίχωρα Λιβαθούς, τα οποία συντηρούν και διατρέφουν την οικονομίαν της Κυβερνήσεως ταύτης με τον ιδιαίτερον εκτεταμένον εμπορικόν στόλον των.

Καθ’ όσον αφορά εις το Ληξούρι,, ελάβομεν σήμερον (11 τρέχοντος) το συνημμένον (αρ. 14) εξ ωρισμένης μερίδος ταύτης της παραιτηθείσης αρχής των Προέδρων. Δύο εκ των εξ μελών τα οποία την συνέθετον διαμένουν εις Ληξούρι, τα οποία οι συνάδελφοί των του Αργοστολίου δεν βλέπουν παρά σπανίως, ούτε ενδιαφέρονται εις τας κρίσιμους ταύτας περιστάσεις κατά τι διά να υπηρετήσουν την κοινήν πατρίδα. Ο πατριωτισμός των κυρίων τούτων του Ληξουρίου δεν φαίνεται ανιδιοτελής, επειδή έχουν προτείνει να μεταφέρουν την έδραν της Διοικήσεως εις Ληξούρι, προς βλάβην βεβαίως της ενό-

1. Επί του περιθωρίου : Παραίτησις και διορισμός Προέδρων.

 ενότητος, της ομόνοιας και της δυνατότητος να οργανώσωμεν την νήσον ταύτην1. Διαπιστώνομεν εξ άλλου ότι οι Πρόεδροι ούτοι και εκείνοι της Υψηλής Αστυνομίας οι οποίοι διαμένουν εκεί, παρακινούμενοι εξ ανησύχου τινός πνεύματος των κατοίκων, επιθυμούν να επιχειρήσουν κινήματα αντίθετα προς την γενικήν ησυχίαν και την καλήν τάξιν. Δεν μας θορυβούν, δεν μας καθιστούν ολιγώτερον επιμόνους εις το να επιθυμώμεν αισίως περατουμένην την υπηρεσίαν μας ούτε αι απόπειραι αύται ούτε οσαιδήποτε άλλαι ήθελον εφευρεθή. Ενηργήσαμεν πάντοτε μετ’ αθωότητος, κατηυθύναμεν εις Ληξούρι τας γενικάς και επί μέρους προκηρύξεις (αρ. 15), εσεβάσθημεν πάντοτε τας εγκατασταθείσας αρχάς. Έχομεν το σταθερόν σχέδιον να τας σεβασθώμεν, να τας συμβουλευθώμεν, πάντοτε εφ’ όσον δεν επιθυμούν δι’ εμμέσων ενεργειών να αντιδράσουν εις την ημετέραν υπηρεσίαν.

Όσον αφορά εις την περιφέρειαν της Λιβαθούς, δεν παρελείφθη ούτε θα παραλειφθή να ενεργοποιήσωμεν πάσας τας δυνατάς ιδιωτικάς διαπραγματεύσεις, να χρησιμοποιήσωμεν παν τέχνασμα και συμβουλήν, τα οποία θα ίσχυον να ηρεμήσουν τους κατοίκους εκείνους και να τους κάμουν, όπως είναι ενθουσιώδεις φίλοι της Πολιτείας και της σημαίας μας, ούτω να γίνουν εισέτι εκείνης της οργανώσεως και του ορθού τρόπου, χάρις εις τα οποία μόνον θα καταστή δυνατόν να υπάρξη η Πολιτεία και να δυνηθή να τιμηθή και να δοξασθή αυτό το λάβαρον. Υπολογίζομεν πολύ επί των προτερημάτων και του πατριωτισμού του κυρίου Ανδρέου Πανά και ελπίζομεν εκ της επιρροής του, όπως και εκ της αρνήσεως της οικογενείας Ριτσαρδοπούλου να ενεργήση αντιδραστικώς, και ίσως ουχί ματαίως. Ο νεαρός κύριος Μαρίνος Μεταξάς Αντσολάτος, πλήρης ευγενούς δημοκρατικότητος, αναχωρεί μετ’ ολίγας ημέρας εις Λιβαθώ. Ούτος μεταβαίνει, διά να φέρη διά της ζώσης φωνής του την ησυχίαν εις εκείνην την περιφέρειαν, θα ομιλήση, θα καθησυχάση εκείνους τους κατοίκους, θα διαβεβαιώση ότι η Εκτελεστική Επιτροπή δεν αφήνει ποτέ πλέον να νικηθή ή να παραπλανηθή υπό τοπικών ή ιδιωτικών συμφερόντων και αξιώσεων.

Βεβαιούμεν την παραλαβήν της σεβαστής επιστολής της 7 τρέχοντος. Μας παρηγορεί η γενναιοφροσύνη μετά της οποίας η Y. Ε. αρέσκεται να τιμά φ. 5ν τας ημετέρας ενεργείας. Η Υ.Ε. θα αναγνωρίση / αρκούντως ότι η ημετέρα διαγωγή εις τόσον δυσκόλους και επικινδύνους περιστάσεις επεβλήθη εκ της ανάγκης και της ελλείψεως των μέσων τα οποία θα εξηρτάτο εξ ημών να χρησιμοποιήσωμεν, διά να κάμωμεν να έχη κύρος και ισχύν η δημοσία αρχή, ο νόμος, η πλέον προσεκτική αμεροληψία, ως επεβλήθη και εκ της ημετέρας σταθεράς αποφάσεως να θέλωμεν το ταχύτερον συγκεκροτημένην την νήσον ταύτην και συνδεομένην μετά της Ομοσπονδίας διά των πλέον ισχυρών δεσμών.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΡΑΔΕΝΙΓΟΣ ΣΙΓΟΥΡΟΣ

Kόμης Δεσίλλας, Ιππότης, Αυτοκρατορικός Επίτροπος και συνάρχων

1. Επί του περιθωρίου : Ληξούρι, Λιβαθώ.

 Υ. Γ. 11η Μαΐου. Κατά την συνεδρίαν της σήμερον η προσωρινή Κυβερνητική Επιτροπή απεφάσισε παμψηφεί την συγκρότησιν σώματος εξ ετέρων 100 στρατιωτών της υπαίθρου και εκείνην εξ 80 στρατιωτών των πόλεων. Υπεστηρίχθη καθ’ υπερβολήν, ετονίσθη η ανάγκη του να εξασφαλίσωμεν αφεύκτως την ησυχίαν της πόλεως επί του παρόντος, ειδικώς των συνεδριάσεων των συμβουλίων. Ησκήθη πίεσις να συμφωνήσωμεν καθ’ ό,τι μας αφορά, εφ’ όσον το να μη συμφωνήσωμεν δεν θα είχεν συνέπειαν ει μη να αφήσωμεν να υποκύψωμεν εις την κοινήν γνώμην.

Όταν μας φθάσουν αι τόσον απαραίτητοι εις ημάς ενισχύσεις στρατού ξηράς και η κρατική μέριμνα, θα ήτο προς τούτοις απαραίτητον όπως εκ της αυθεντίας της Υ.Ε. εξουσιοδοτηθώμεν να καθιερώσωμεν εξετάσεις και παρατηρήσεις επί των ενόπλων δυνάμεων της ξηράς της νήσου ταύτης, να ενεργώμεν μετά συναινέσεως των στρατιωτικών αρχηγών, τους οποίους θα μας ήρεσε να προσεταιριζώμεθα και να καθορίζωμεν μετ’ αυτών προσωρινώς την περιτροπήν και των σωμάτων και των αξιωματικών1. Η εκτέλεσις της φάσεως ταύτης θα ήτο λίαν δυσχερής, εφόσον αύτη έπρεπε να στηρίζηται επί μόνης της πεποιθήσεως ότι η παρούσα περίστασις είναι η της λήξεως συμβουλών, κατά την οποίαν πρέπει να χρησιμοποιώμεν απαραιτήτως την πλέον ισχυράν και την πλέον αποφασιστικήν δύναμιν. Άλλως, η νήσος της Κεφαλληνίας ουδέποτε θα απελευθερωθή πλέον εκ της ασθενείας ταύτης, η οποία καταναλίσκει και καταστρέφει όλας τας ζωτικάς της δυνάμεις. Τώρα πλέον ουδείς κάτοικος υπάρχει, οιασδήποτε τάξεως ή επαγγέλματος και αν είναι ούτος, ο οποίος ή να μη είναι στρατιωτικός παραιτηθείς, αλλ’ αμειβόμενος, ή να μη υπηρετή κατ’ όνομα ή να μη έχη βλέψεις εις την υπηρεσίαν ταύτην. Εφόσον διά του τρόπου τούτου έχει γενικευθή η μανία της στρατιωτικής υπηρεσίας και η πλεονεξία του ανεντίμου τούτου κέρδους, είναι προφανές ότι, όσον τιμία και πατριωτική και αν δύναται να είναι η νέα συνταγματική διοίκησις, ουδέποτε θα κατορθώση να αφαιρέση εκ της νήσου ταύτης το στρατιωτικόν μίασμα.

Αι τελευταίαι ειδήσεις τας οποίας έχομεν περί του κυρίου Μεταξά είναι ότι ούτος εθεάθη υπό μερικών χωρικών και μας υπόσχεται την απομάκρυνσίν του εκ της πόλεως, μέχρις ου τεθή εις εφαρμογήν το σύνταγμα.

φ. 6 / Γνωρίζομεν πολύ καλώς το είδος και το πνεύμα της συμφωνίας ταύτης, θα είμεθα όμως λίαν ικανοποιημένοι και ευχαριστημένοι, όταν, ως ελπίζεται, ούτος δεχθή το ημέτερον σχέδιον και δεν μας καταστρέψη από των αρχών του έργον καταπολεμηθέν, παγιδευθέν εκ τόσων άλλων πλευρών. Έχομεν ελπίδας να το πιστεύωμεν.

Γνωρίζομεν εξ ειλικρινών αναφορών ότι εις την νήσον της Ζακύνθου η δύναμις η ολιγώτερον προσηλωμένη εις εκείνας τας συσταθείσας επαναστατικάς εξουσίας είναι η αλβανική και ότι εκ ταύτης δεν αναμένεται ειμή μία

1. Επί του περιθωρίου : Καθιέρωσις ελέγχου των ενόπλων δυνάμεων.

άκτις φωτός, η οποία να διαλύση εκείνα τα σκότη, εντός των οποίων περιπλέκονται τα πράγματα, διά να αφοσιωθώμεν απερισπάστως εις την υπόθεσιν της Πολιτείας μας1. Ο ιππότης κύριος Μπενάκης δύναται μόνος να κατορθωση ώστε οι καλοί ούτοι ανθρωποι να εξέλθουν εκ της πλάνης. Η επιχείρησις αύτη θα δυνηθή να είναι λίαν επωφελής και χρήσιμος εις εκείνας τας άλλας, αι οποίαι θα έπρεπε να πραγματοποιηθούν, διά να κερδίσωμεν εκ νέου εις την Ομοσπονδίαν εκείνην την νήσον.

Διατελούμεν μετά βαθέος σεβασμού και υπολήψεως

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΜΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

Αντιπρόσωπος της Αυτοκρατορικής Επιτροπής

φ.1 / Κάτω: Προς την Α.Ε. τον Πρόεδρον του Επτανησιακού Ομοσπονδιακού Συμβουλίου Κέρκυραν

Άνω: Αρ. 6 εις τρία δίφυλλα μετά συνημμένων δεκαοκτώ.

Δι’ ετέρας χειρός: Την 17 Μαΐου 1801 π. η. παραλαβή.

3

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Κιβώτιον 7, αρ. 8

Eccellentissimo Principe,

La tranquillità, la pace in quest’isola si va da giorno in giorno viepiù stabilindo. Affinchè questo stato sia assoluto, non ci resta che tranquillizzare Lixuri e Livatò, che sentono tuttavia gl’eccitamenti dei briganti e rivoluzionarj. Si travaglia attualm(ent)e con questo divisamento, si scrissero varie lettere private, si spedirono jeri dei missionarj, onde assicurino quei rustici abitanti e quei patricj rusticani che d’ora innanzi non si avrà in animo che la loro pienissima soddisfazione perchè questa sia concorde alla legge, alla giustizia, all’imparcialità. Ne aspettiamo gl’effetti. E li speriamo favorevoli.

Queste direzioni saranno più valide, più efficaci, lorchè le addotterimmo, essendo anco nel caso di tranquillizzarli con la forza. Ed è questa forza, sono questi Presidi che abbiamo implorato; ci furono promesi; aspettiamo con impacienza.

Si aggiungi a quanto ebbimmo l’onore di dimandare col nostro dispaccio 30 passato il bisogno di otto mortaretti coi loro accompagna-

1. Επί του περιθωρίου : Ζάκυνθος.