Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

Quartano Giorgio [Κουαρτάνος Γ. ] 285, 342.

Quartano Tassi [Κουαρτάνος Τάσης] 321 333

Radzieriloff, τπν. 327

Ragusa [Ράγουζα] 311

Rssin [Ραζής] 65

Rasomosfkj 230, 364

relazioni Veneziane [βενετικές σχέσεις] 247

Reno [Ρήνος] 290, 299, 391

Recquaro, λουτρόπολη 417, 422, 423, 426, 428, 434, 436, 444, 451

Richelieu Duca, 322, 411

[Richj] Christoforo [Ρίκκης Χριστόφορος] 332

Richj Michele [Ρίκκης Μιχαήλ] 332 Rivellj 375

rivoluzione [επανάσταση] 287

Rodofinicki [Ροδοφοινίκης] 148

Rodostamo, fam. [Ροδόσταμου οικ. ] 16, 23, l00, 103, 110

Rodostamo Nicoletto [Ροδόσταμος Niκολέττος ] 391, 398, 415, 417, 418 420, 422, 424 - 428, 430, 434, 444, 450

Roma [Ρώμη] 351, 420, 422

Romanzoff 10, 18, 21, 22, 57, 60, 115, 329

Rosomofskj· βλ. Rasomossfkj

Russia [Ρωσία] 13, 23, 47, 68, 89, 95, 117, 120, 125, 138, 153, 154, 161, 166, 178, 188, 189, 226, 230, 250, 257, 258 260, 303, 314, 321, 336, 367,371, 375, 399, 400 , 402, 446, 454· βλ. και armate· Greci di Russia

Ruffo [Fabricio;] 364

Ράγουζα· βλ. Ragusa

Ραζής· βλ. Rasin

Ρήνος· βλ. Reno

Ρίκκης Μιχαήλ· βλ. Richj Michele

Ρίκκης Χριστόφορος· βλ. Richj Christoforo

Ροδόσταμος Νικολέττος· βλ. Rodostamo Nie.

Ροδόσταμου, οικογ.· βλ.Rodostamo, fam.

Ροδοφοινίκης· βλ. Rodofinichi

Ρώμη· βλ. Roma

Ρωσία· βλ. Russia

Ρωσική Προστασία· βλ. Prottezione Russa

Sacromonaco· βλ. Simeone

Samara (Steniotti), [Σαμαράς] 332

Samara Betta [Σαμαρά Βέτα] 333

Sandriiii 375

Santa Maura [Λευκάδα] 81, 342, 438. βλ. και scuola del Tenedos

Santo Pietroburgo [Αγία Πετρούπολις] 6, 10, 12, 13, 18, 37, 57, 63, 75, 77, 86, 115, 117, 131, 146, 150, 151, 167, 174, 180, 198, 203, 207, 241, 244, 249, 309, 311, 314, 316, 317, 321, 327, 346 - 348, 353, 358, 364, 371, 372, 375, 384, 390 394, 398, 402, 413, 426, 429, 430, 436 439 441 444, 446, 447, 449, 454

Sarandopulo [Σαραντόπουλος] 23, 94,95

Scandalidj [Σκανδαλίδης] 296

Schfarzemberg, στρατάρχης 364, 398

scuole [σχολεία]

— del Tenedos di S. Maura 438

— di mutuo insegnamento 438

— pratiche di agricoltura 279

Sempione, τπν. 426

Sergens [Σάργενς;] 305, 322

Servo [Σέρβος] 401, 449

Servo Nicolò [Σέρβος Νικολός] 401, 449.

Sicilie, Re delle Due - [Δύο Σικελιών βασιλεύς] 314, 258

Silistria [Σιλίστρια] 52, 83

Silivergo [Σιλήβεργος] 153

Simeone, sacromonaco [Συμεών, ιερομ.] 42, 44, 47, 61, 66, 71, 82, 84, 86, 90, 95, l00, 106, 111, 134, 142, 149, 151, 159, 162, 164, 167, 171, 174, 185, 197, 200 , 207, 209, 211, 213, 215 - 217, 221, 223, 225, 228, 232, 237, 239, 242, 245, 247, 251, 261, 269, 271, 274, 276, 284, 285, 287 289, 291, 293, 296, 300 , 309, 311, 321, 330, 348, 350, 354, 356, 359, 362, 365, 367, 370, 372, 376, 379, 382, 384, 386, 387, 391, 393, 395, 402, 409, 411, 412, 414, 417, 420, 424, 427, 435, 437, 439, 441, 444, 451, 455

Συμεών, sacromonaco [Συμεών, β΄ ιερομ.] 417, 420, 424, 425, 435, 437, 439, 441, 443, 444, 451, 455

Simplone 436

Siriotti [Συριώτης;] 332

Sobolenski lg. 388

Sograffo [Ζωγράφος] 273, 287, 280, 291, 353, 357, 362, 364, 372

Soltikoff 10, 13, 18, 115

Somaroccoff 99, l00, 103, 110, 332, 378

Sorokin 13

Soutzo; [Σούτζος] 402

Spagna [Ισπανία] 375, 402

Spencer, πλοίαρχος 417, 420

spese [έξοδα]

—di Capodistria Giov. 32, 51, 90, 123-125, 138, 170, 184, 300 , 395, 398

— d’educazione, 173, 177, 199, 200

Spiro [Σπύρος]· βλ. Polillà Spiro

Spiro, υπηρ. Καποδίστρια στην Κέρκυρα

[Σπύρος] 138, 170, 173, 177

Sprenkporten 13, 52

Stakelberg 146, 150, 153, 161, 164, 166, 170, 181, 196, 199

Stakelberg, κόμισσα 185, 189

Stati, υπηρέτης στην Κέρκυρα [Στάθης] 82

Stati Elvetici· βλ. Svizzera

statistica [στατιστική] 35

Stella [Στέλλα]· βλ. [Capodistria] Στέλλα.

Stellio [Στέλιος· βλ. Capodistria Στέλιος

Steniotti; βλ. Samara

Stofregen 75, 78

Stavro [Σταύρος]· βλ. Joanni Stavro

Stavro di Joanni [Ιωάννου Σταύρος]· βλ. Joanni Stavro

«Storia dei Viaggi» 430

Straticò [Στρατηγός] 436, 437

Strogonoff 39

Svalemburgo, madame 166

Svezia [Σουηδία] 7, 41, 44, 47, 50, 57, 116

Sviburgo, τπν. 88, 144

Svizzera [Ελβετία] 228, 232, 235, 236, 238, 242, 246, 250, 254, 260, 261, 278, 279, 287, 318, 319, 327, 340, 346, 348, 349, 354, 401· βλ. και cantoni· Dieta Helvetica

Svolkonskj 13

Sumlia, τπν. 86

Σαμαρά Βέττα· βλ. Samarà Betta

Σαμαράς· βλ. Samara

Σαραντόπουλος· βλ. Sarandopulo

Σάργεντ· βλ. Sargens

Σέρβος· βλ. Servo

Σικελιών βασιλεύς· βλ. Sicilie

Σιλήβεργος· βλ. Silivergo

Σιλίστρια· βλ. Silistria

Σισιλιάνος· βλ. Ciciliano

Σκανδαλίδης· βλ. Scandalidj

Σουηδία· βλ. Svezia

Σούτζος; βλ. Soutzo;

Σπύρος· βλ. Spiro

Στάθης· βλ. Stati

στατιστική· βλ. statistica

Στέλλα· βλ. [Capodistria] Stella

Στέλιος· βλ. Capodistria Stellio

Στρατηγός· βλ. Straticò

στρατιές - στρατεύματα· βλ. armate

Συμεών, ιερομ.· βλ. Simeone

Συμεών, β΄ ιερομ. · βλ. Simeone

Σύμμαχοι· βλ. Alleati

Συνθήκες· βλ. trattati

συνέδρια· βλ. Congressi

Σύνταγμα· βλ. Constituzione

Συριώτης; βλ. Siriottj

σχολεία· βλ. scuole

Talleyrand 242

Tanganrok [Τανγανρόκ] 117

Taticheff 63, 250

Tchitzakoff 202, 211, 212

teatro francese [Γαλλικό θέατρο] 15

Tedeschj· βλ. Germania

Teodora [Θεοδώρα], μία Κερκυραία, 52

Teodosia [Θεοδοσία] τπν. 117

Teotochj Emmanuele [Θεοτόκης Εμμ.] 238, 253

[Teotochi] Niceforo, [Θεοτόκης Νικηφόρος] 400

Tilsit, pace di- [ειρήνη του Τίλσιτ] 257

Tomara, madame 35, 37

Tomara, cavai. 35, 37, 47, 146, 332

Tornea, τπν. 47

Trakk, 190

trattamenti· βλ. appuntamenti

trattati [συνθήκες]

— di Bucharest· βλ. Congresso di Bucharest

— Parigi 372

— fra la Russia e Porta 314

Trieste [Τεργέστη] 7, 246, 250, 256, 261, 273, 275, 277, 281, 287, 290, 291, 295, 314, 318, 321, 326, 327, 339, 341, 349, 352, 353, 355, 357, 364, 367, 372, 415· βλ. και Greci di Trieste- Pellegrini

Tuguth 188

Turchia - rchi (Porta), [Τουρκία - Τούρκοι] 47, 50, 52, 55, 83, 88, 97, 105, 110, 114, 117, 118, 131, 133, 141, 144, 161, 162, 166, 170, 181, 188, 189, 198, 205, 212, 257

Τανγανρόκ· βλ. Tanganrok

ταχυδρομείο· βλ. posta

Τεργέστη· βλ. Trieste

τιμές· βλ. prezzi

Τουρκία - κοι· βλ. Turchia - chi

τραπεζίτες· βλ. banchieri

Ungharia [Ουγγαρία] 4· βλ. και Dieta Ungarica

Usakoff, 13

Vaissemburgo in Alsacia 302, 303, 320

Valachia [Βλαχία] 39, 55, 57, 60, 99, 116, 118, 188, 189

Valdagno, τπν. 420

Valemburg, madame 158

Varsavia [Βαρσοβία] 349, 384, 385, 388, 444, 446, 449, 453

Varucca [Βαρούχας] 136

Vaud, cantone di- 349· βλ. και cantoni

Venezia [Βενετία] 5, 7, 15, 18, 49, 51, 57, 82, 105, 113, 125, 129, 130, 133, 141, 143, 167, 173, 177, 184, 199, 269, 270, 291, 292, 311, 318, 321, 337, 346, 347, 352, 353, 394, 397

412, 415, 420, 422, 424, 428, 434, 439, 441, 444, 454· βλ. και relazioni Veneziane

Vescovo· βλ. Ignazio

Viaro· [Βιάρος]· βλ. Capodistria Viaro

Vicenza 426, 428

Vienna [Βιέννη] 4, 5, 15, 17, 41, 136, 138, 144 - 146, 149, 150, 153, 154, 160, 166, 170, 171, 173, 177, 181, 190, 191, 198, 199, 205, 207, 209, 213, 217, 220, 223, 230, 238, 240, 241, 245 - 247, 249, 250, 254, 274, 278, 281, 284, 287, 292, 296, 300 , 305, 311, 314 - 317, 333, 339, 341, 353, 358, 364, 372, 374, 390, 394, 402, 410, 412, 413, 430· βλ. και Greci di Vienna

Vignerenn 306

Viollier 144, 146

Visire [Βεζύρης] 83, 86, 161, 164

Vittorio[Βίκτωρ]· βλ. Capodistria Vittorio

Vlassopulo [Βλασσόπουλος] 97, 104, 105, 129, 333, 344, 381, 420, 422, 425

Vlattà [Βλατά] 321

Weimar [Βαϊμάρη] 362

Wellinghton [Ουέλλινγκτων] 284, 299, 311, 444

Wide, πρίγκ 246

Wurtemberg Re di- [Βυρτεμβέργης βασιλεύς] 448

Wurtemberg, πρίγκ. 329

υφασμάτων τιμή· βλ. prezzi

Φάντση· βλ. Fanzi

Φινλανδία· βλ. Finlandia

Φλωρεντία· βλ. Firenze

Φορέστης· βλ. Foresti

Φραγκόύλης· βλ. Lellj - Frangullj

Φραγκφούρτη· βλ. Francfort

Χαλικιόπουλος Στάμος· βλ. Calichiopulo Starno

Χριστόδουλος· βλ. Bonifacio Christ.

Zante [Ζάκυνθος] 228, 229

Zograffo· βλ. Sograffo

Zorzi· βλ. [Capodistria] Giorgio

Zurigo [Ζυρίχη] 238, 242, 249, 250







AΡXΕIΟΝ

IΩAΝΝΟY

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ



ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΑΡΧΕΙΟΝ

ΙΩANNOY

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙA

ΤΟΜΟΣ Γ΄

ΚΕΡΚΥΡΑ 1980



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κ. ΔΑΦΝΗ: Προλεγόμενα Σελ. θ΄-ια΄

Π. ΜΙΧΑΗΛΑΡΗ: Μεταγραφή και μετάφραση αλληλογραφίας .. » ιγ΄-ιε΄

ΜΕΡΟΣ Α΄. Τα γράμματα προς τον πατέρα του » 1- 456

ΜΕΡΟΣ Β΄. Σημειώσεις — Βιβλιογραφία — Ευρετήριο » 457-493

Σημειώσεις ..... Σελ. 459 - 481

Βιβλιογραφία...... » 481 - 482

Ευρετήριο............ . » 483 - 493



Eκδότης :

Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών — Κέρκυρα — Τηλ. (0661) 30.674

Γενική επιμέλεια εκδόσεως :

Κώστας Δάφνης

Μεταγραφή — Μετάφραση — Ευρετήριο:

Παναγιώτης Μιχαηλάρης

Στοιχειοθεσία — Εκτύπωση:

Τυπογραφείο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ», Ρ. Παλαμήδη 5 — Αθήνα

Βιβλιοδεσία:

Κώστας Ρουμελιώτης, Γερανίου 24 — Αθήνα, τηλ. 52.48.244.



ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ζωή και ο εσωτερικός κόσμος του Καποδίστρια δεν έχουν ιδιαίτερα μελετηθεί. Κι’ αν αυτό συνέβη σε ωρισμένες περιπτώσεις, στηρίχθηκε περισσότερο σε υποθέσεις και ρομαντικές ερμηνείες παρά σε αυθεντικές μαρτυρίες και δικά του κείμενα. Έτσι δεν διαθέτουμε ακόμα τη συνθετική εργασία, που θα αξιοποιεί σε βάθος τα στοιχεία, που συνεισέφερε η προσεκτικότερη μελέτη των καποδιστριακών κειμένων τα τελευταία χρόνια, καθώς και η δημοσίευση επιστολών του, που αναφέρονται στις σχέσεις με την οικογένειά του. Στη δεύτερη αυτή κατηγορία υπάγονται και οι επιστολές προς τον πατέρα του, που δημοσιεύονται στον τόμο αυτό, Γ΄ του Αρχείου Καποδίστρια, σε μεταγραφή από το ιταλικό πρωτότυπο και σε μετάφραση από το νέο φιλόλογο Παναγιώτη Μιχαηλάρη. Μια πρώτη δημοσίευση των επιστολών αυτών είχε γίνει το 1972, σε μετάφραση Νικ. Βαρότση, από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Βιέννης Π. Ενεπεκίδη, ο οποίος μάλιστα είχε προτάξει στην έκδοση πρόλογο, όπου επιχειρούσε τολμηρή ψυχογράφηση του Καποδίστρια, βάσει των φροϋδικών δεδομένων. Την παραχώρηση των πρωτοτύπων την οφείλουμε στη Μαρία Καποδίστρια - Δεσύλλα, δισεγγονή του Γεωργίου Καποδίστρια, νεώτερου αδελφού του Κυβερνήτη, η οποία πιστή στη μνήμη του μακρυνού της προγόνου, με την τελευταία της βούληση κληροδότησε στα πνευματικά σωματεία της Κερκύρας το πατρογονικό σπίτι του Καποδίστρια στη θέση Κουκουρίτσα, με όλα τα κειμήλιά του, για να οργανωθεί σε Καποδιστριακό Μουσείο.

ΠΡΟΚΡΙΝΑΜΕ τη δημοσίευση στον Γ΄ τόμο του Αρχείου της αλληλογραφίας του Καποδίστρια με τον πατέρα του, γιατί συμπληρώνει, κατά κάποιο τρόπο, την αυτοβιογραφία του, που καταχωρήθηκε στον A΄ τόμο. Σ’ εκείνην, με διπλωματική δεξιοτεχνία, βιογραφεί την πορεία του στη δημοσία ζωή της Επτανήσου Πολιτείας και της Ρωσίας. Στα γράμματά του, πιο αυθόρμητα και πιο ανθρώπινα, καλύπτει δώδεκα χρόνια εργώδους προσπάθειας, που τελικά τον οδηγεί στο αποκορύφωμα της διπλωματικής του σταδιοδρομίας. Εδώ δεν προσπαθεί να εξωραΐσει, να αποσιωπήσει, να υπογραμμίσει, ό,τι νομίζει ενδιαφέρον. Είναι απλά ο γυιος που εξομολογείται, που μιλάει για όλα, για τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας, για τις φιλοδοξίες

του, για τις γνωριμίας του, για τις δυσκολίες που συναντάει, για τις προσδοκίες του. Διαπιστώνει, κρίνει, προγραμματίζει, χωρίς ανασκοπές και επιφυλάξεις. Είναι απλά ο άνθρωπος, που ξεκινάει για τα μεγάλα του πεπρωμένα.

ΤΗ ΖΩΗ του Καποδίστρια θα μπορούσαμε να την ξεχωρίσουμε σε πέντε περιόδους. Η πρώτη αρχίζει με τη γέννησή του το 1776, συνεχίζεται με τις σπουδές του στην Κέρκυρα και στην Πάδοβα της Ιταλίας και κλείνει το 1801, όταν τερματίζεται η ιατρική του σταδιοδρομία.

Για την περίοδο αυτή, κατά την οποίαν διαμορφώνεται και η προσωπικότητά του, δεν διαθέτουμε δυστυχώς γραπτά του Καποδίστρια, που ασφαλώς θα υπήρχαν. Και θα ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστικά τα γράμματα που θα έστελνε από την Ιταλία τα χρόνια των πανεπιστημιακών του σπουδών. Όταν έφτασε για πρώτη φορά στην Πάδοβα η Γαλλική Επανάσταση βρισκόταν στο αποκορύφωμά της και λίγο αργότερα οι στρατιές της δημοκρατίας κατάφερναν τα πρώτα πλήγματα εναντίον των απολυταρχικών καθεστώτων της Ευρώπης. Ποιες υπήρξαν οι αντιδράσεις του νεαρού Καποδίστρια στο κύμα του φιλελευθερισμού, που είχε αρχίσει να κατακλύζει την Ευρώπη; Οπωσδήποτε στα γράμματά του θα διατύπωνε απόψεις και γνώμες. Και είναι δυστύχημα που δεν διασώθηκαν, οι γραπτές μαρτυρίες του κατά την περίοδο αυτή.

Η δεύτερη περίοδος, που καλύπτει τα χρόνια της Επτανήσου Πολιτείας, εγκαινιάζεται με τις αποστολές του στην Κεφαλονιά το 1801 και το 1802 για την καταστολή της εκεί ανταρσίας, και κλείνει το 1807 με μια νέα αποστολή στη Λευκάδα για την οργάνωση της άμυνάς της και την προάσπισή της από την κατακτητική βουλιμία του Αλή πασά. Στα ενδιάμεσα χρόνια υπηρετεί ως γραμματεύς της Επικρατείας, συμμετέχει στη σύνταξη του Συντάγματος του 1803 και θέτει τις βάσεις για την οργάνωση της δημόσιας παιδείας στην Επτάνησο ως επιθεωρητής εκπαιδεύσεως. ....

Για την περίοδο αυτή τα κείμενα, όλα όμως επίσημου χαρακτήρα, υπήρξαν άφθονα και δημοσιεύθηκαν στον Α΄ και Β΄ Τόμο του Αρχείου Καποδίστρια.

Η συνθήκη του Τιλσίτ, που έθεσε απότομο τέρμα στην Επτάνησο Πολιτεία, μεταβάλλει τα νησιά του Ιονίου σε γαλλική επαρχία. Ο Καποδίστριας αποσύρεται από τη δημόσια ζωή, ως το 1808, που προσκαλείται στη Ρωσία για ν’ αναλάβει εκεί υπηρεσία. Έτσι, από το 1808 ως το 1822, που θ’ αποχωρήσει ανεπίσημα αλλά οριστικά, από το ρωσικό υπουργείο των Εξωτερικών, έχουμε την τρίτη περίοδο της ζωής και της σταδιοδρομίας του Καποδίστρια.

Στην περίοδο αυτή τα προσωπικά, τα καθαρά ιδιωτικά κείμενα, αφθονούν. Είναι η αλληλογραφία με τον πατέρα του, τους αδελφούς του Βιάρο και Αυγουστίνο, τον Μοτσενίγο, τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο, το Δημήτριο Μόστρα και πολλούς άλλους, δικούς μας και ξένους. Αλλά και δω σημειώνονται δια-

φυγές. Στη δωρεά των εγγράφων του Αρχείου Καποδίστρια στο Αρχείο της Ιονίου Γερουσίας και στο Μουσείο Μπενάκη οι απόγονοι δεν περιέλαβαν την ιδιωτική του αλληλογραφία. Αυτή έμεινε στα χέρια των αδελφών Γεωργίου και Ιωάννη Καποδίστρια. Και όσα μεν χαρτιά ανήκαν στον πρώτο, μεταξύ των οποίων και η αλληλογραφία με τον πατέρα του, καθώς και το σημαντικό αρχείο του Αυγουστίνου, διασώθηκαν. Όσα όμως φύλαγε ο Ιωάννης Καποδίστριας, που ήταν και τα σημαντικότερα και τα περισσότερα, καταστράφηκαν κατά τον πυρπολισμό της Κερκύρας από τους Γερμανούς στις 14 Σεπτεμβρίου 1943. Μαζί της και η πολύτιμη αλληλογραφία του Κυβερνήτη με το Βιάρο.

Η τέταρτη περίοδος της ζωής του Καποδίστρια τοποθετείται στην Ελβετία και καλύπτει τα χρόνια 1822—1827. Γι’ αυτήν η σύγχρονη έρευνα αποκαλύπτει καθημερινά και νέα στοιχεία στα δημόσια και ιδιωτικά αρχεία των διαφόρων πόλεων της Ομοσπονδίας. Η παρουσία του Καποδίστρια στη χώρα αυτή, που άρχισε το 1814, όταν ως απεσταλμένος του Τσάρου συνέβαλε τελικά τη διαμόρφωση του πολιτειακού της καθεστώτος, είναι ιδιαίτερα αισθητή. Όχι μονάχα γιατί της προσέφερε πολλά, αλλά και γιατί την αγάπησε. Τα νέα αυτά στοιχεία θα δημοσιευθούν σύντομα στη σειρά των τόμων του Αρχείου.

Η πέμπτη και τελευταία περίοδος της ζωής του Καποδίστρια οριοθετείται από την κυβερνητική του δράση, αρχίζει τον Ιανουάριο του 1828 και τελειώνει το δραματικό πρωινό της 27 Σεπτεμβρίου 1831. Στην περίοδο αυτή τα καποδιστριακά κείμενα μετριώνται με χιλιάδες. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή για να ξεχωρίσει κανείς τα καθαρά υπηρεσιακά, που πολλές φορές γράφονται από τους γραμματείς, από εκείνα που προέρχονται απ’ ευθείας από τον Κυβερνήτη και από τα οποία μπορείς ν’ αντλήσεις τα στοιχεία, που βαθμολογούν τον Καποδίστρια ως άνθρωπο.

ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ από τη σχηματική αυτή αναδρομή είναι ότι τα καθαρά προσωπικά κείμενα του Καποδίστρια είναι περιωρισμένα και δεν καλύπτουν όλες τις περιόδους της ζωής του. Η οικογένειά του είναι γεγονός ότι προσπάθησε να τα αποσιωπήσει, ίσως γιατί αποκάλυπταν πλευρές της οικογενειακής ζωής που δεν ήθελαν να έλθουν στη δημοσιότητα. Αλλά κι’ αυτή η επιφυλακτικότητα ίσως θα ξεπερνιόταν με τα χρόνια, εάν δεν μεσολαβούσε η διασπορά των καποδιστριακών κειμένων και η μερική καταστροφή τους. Πάντως και όσα έχουν διασωθεί είναι αρκετά για να μας δώσουν τον Καποδίστρια στην ανθρώπινη διάστασή του, μια διάσταση που πλαταίνει αφάνταστα την προσωπικότητά του σαν Έλληνα πατριώτη.

Κ. ΔΑΦΝΗΣ

Πρόεδρος Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών



ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ο Γ΄ τόμος του «Αρχείου Καποδίστρια»1 περιέχει την Αλληλογραφία του Ιω. Καποδίστρια με τον πατέρα του Αντωνομαρία Καποδίστρια. Πρόκειται για 176 επιστολές που καλύπτουν χρονικά 12 χρόνια: η πρώτη επιστολή, του 1809, συντάσσεται αμέσως μετά την αναχώρηση του Ιω. Καποδίστρια από την Κέρκυρα· η τελευταία που αποστέλλεται από την πόλη Troppau (σήμερα ανήκει στην Τσεχοσλοβακία) έχει ημερομηνία 10/22 Νοεμβρίου 1820· λίγους μήνες αργότερα (Απρίλιος 1821) ο Αντωνομαρίας Καποδίστριας θα πεθάνει.

Το περιεχόμενο της Αλληλογραφίας μας είναι ήδη γνωστό: το 1972 Ο Π. Ενεπεκίδης δημοσίευσε2 τις επιστολές μεταφρασμένες στα ελληνικά από το ιταλικό πρωτότυπο. Η δημοσίευση εκείνη αποτέλεσε σημαντική συμβολή για την κατανόηση της προσωπικότητας του Κυβερνήτη3, που εμφανίζεται να συμμετέχει στα προβλήματα της οικογενείας και της πατρίδας του, Κερκύρας, παραμένοντας όμως σταθερά αφοσιωμένος στις διπλωματικές σκοπιμότητες που του επέβαλε η υπηρεσία του σε μια ξένη Αυλή.

Σήμερα με τη νέα έκδοση της Αλληλογραφίας του Κερκυραίου πολιτικού με τον πατέρα του, έχουμε την δυνατότητα να παρακολουθήσουμε τις σχετικές δραστηριότητες του Καποδίστρια και από το πρωτότυπο: γιατί πέρα από το βαθμό επιτυχίας της η μετάφραση σχεδόν ατονεί και την πρώτη θέση έχει το πρωτότυπο καποδιστριακό κείμενο, στο οποίο έτσι κι αλλιώς θα ανατρέξει ο ευσυνείδητος ιστορικός με την καχυποψία που τον διακρίνει.

Έτσι αν θεωρήσουμε ότι η έκδοση των ιστορικών πηγών είναι απαραίτητη για την προαγωγή της ιστορικής γνώσης, η μελέτη και η επιστημονική αξιοποίησή τους πρέπει οπωσδήποτε να ακολουθεί, και σ’ αυτό, πιστεύω, ότι

1. Οι δύο πρώτοι τόμοι του «Αρχείου» δημοσιεύτηκαν στην Κέρκυρα το 1976 και 1978 αντίστοιχα.

2. Π. Κ. Ενεπεκίδης, Ιωάννης Καποδίστριας, 176 ανέκδοτα γράμματα προς τον πατέρα του 1809—1820, Αθήναι 1972.

3. Βλ. πρόλογο του Κ. Θ. Δημαρά στην έκδοση του Α΄ τόμου του «Αρχείου Καποδίστρια» και ειδικότερα τις σελ. ιδ΄-ιε΄.

είναι δυνατό να συμβάλλει και η Αλληλογραφία που εδώ εκδίδεται· ίσως, μάλιστα, η αξιοποίηση και αυτής της πηγής, δώσει την δυνατότητα να ξεφύγει η έρευνα —ως προς την προσέγγιση της περιόδου που έδρασε ο Καποδίστριας— από την επιστημονικά απαράδεκτη μεθόδευση της συσσώρευσης στοιχείων υπέρ ή κατά του έργου του Κυβερνήτη και να πλησιάσει προς την ιστορική προοπτική του θέματος.

* * *

Οι επιστολές εκδίδονται κατά χρονολογική τάξη και αριθμούνται έτσι με αύξουσα αρίθμηση, που αντιστοιχεί σε κείμενο και μετάφραση κάθε επιστολής, κατά το σύστημα που έχουν ακολουθήσει οι επιμελητές των δύο πρώτων τόμων του «Αρχείου».

Πέρα από τη συμβατική αυτή αρίθμηση δίνεται βέβαια και η αρίθμηση του πρωτοτύπου (ο αριθμός που βρίσκεται στο άνω αριστερό μέρος του ιταλικού κειμένου) , η οποία κάποτε γνωρίζει ασυνέχειες και επαναλήψεις, για τις οποίες τις περισσότερες φορές ο ίδιος ο Καποδίστριας δίνει εξηγήσεις στην αρχή της επιστολής του.

Η ημερομηνία που φέρει κάθε επιστολή είναι κατά τη συνήθεια της εποχής διπλή: κατά το παλαιό και νέο ημερολόγιο· ωστόσο αρκετές φορές θα προσέξει ο αναγνώστης ότι η αντιστοιχία των δύο ημερομηνιών είναι λανθασμένη· φυσικά οφείλεται σε βιαστικό υπολογισμό του Καποδίστρια που κατά την έκδοση δεν διορθώθηκε· πάντως ας το έχει υπόψη του ο χρήστης.

Οι επιστολές σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση και καθώς το καποδιστριακό κείμενο είναι προσεκτικά διατυπωμένο και χωρίς διαγραφές ή άλλου είδους κακογραφίες, το έργο της μεταγραφής δεν είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες· πάντως όταν χρειάσθηκε να δοθεί κάποια επιπλέον διασάφηση ή υπήρξε αμφιβολία ως προς την ανάγνωση το πράγμα δηλώνεται σε υποσημείωση.

Το κείμενο των επιστολών εκδίδεται ως έχει χωρίς ορθογραφικές ή άλλες αποκαταστάσεις· οι ελάχιστες παρεμβάσεις έχουν σχέση με τη στίξη και την μετατροπή των αρχικών γραμμάτων ορισμένων κυρίων ονομάτων σε κεφαλαία. Οι λίγες συντομογραφίες αναπτύσσονται και τότε χρησιμοποιούνται παρενθέσεις· επίσης χρησιμοποιήθηκαν ορθογώνιες αγκύλες όταν κρίθηκε απαραίτητο να προστεθεί ένα γράμμα, απαραίτητο για την αποφυγή παρεξηγήσεων· πρόκειται κυρίως για την περίπτωση των τύπων a και anno του ρήματος avere που αποκαθίστανται σε [h]a και [h]anno αντίστοιχα. Λέξεις που στο κείμενο έχουν υπογραμμιστεί από τον Καποδίστρια αποδίδονται με αραιά στοιχεία.

Η γλωσσική μορφή του καποδιστριακού κειμένου ακολουθεί την ιταλική