Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ι΄

Title:Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ι΄
 
Contributors:Δήμητρα Πικραμένου-Βάρφη
 
Date of Publication:1983
 
Pagination:324
 
Subject:Επιστολές προς Εϋνάρδο, Λεοπόλδο του Σαξ Κόμπουργκ και Μιχαήλ Σούτσο
 
Temporal coverage:1829-1831
 
License:Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών
 
The book in PDF:Download PDF 48.27 Mb
 
Visible pages: 313-323 από: 323
-20
Current page:
+20
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/313.gif&w=550&h=800

λεί πάγια πεποίθηση του Καποδίστρια, ο οποίος, σε διάφορες περιπτώσεις τονίζει την έλλειψή της ή επισημαίνει ότι προτίθεται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, ώστε να δώσει τη δυνατότητα στον ελληνικό λαό να αποκτήσει ατομική περιουσία. Αναμφισβήτητα προβάλλουν κάποια ερωτήματα. Οι απόψεις αυτές του Καποδίστρια για την απόκτηση και τη διατήρηση της ατομικής ιδιοκτησίας αποτελούν μόνο τη θεωρητική τοποθέτηση ενός φιλελεύθερου πνεύματος την εποχή αυτή; Μήπως οι απόψεις αυτές δεν είναι μόνο σχήμα λόγου, αλλά συνδυάζονται με κάποια προσπάθεια υλοποίησής τους; Καί αν ναι, ποια είναι αυτή η προσπάθεια, και ώς ποιο σημείο φθάνει; Για να απαντηθούν ικανοποιητικά τα ερωτήματα αυτά θα πρέπει να εξεταστούν συνοπτικά οι ενέργειες στις οποίες προβαίνει και τα μέτρα που παίρνει.

Η αγροτική πολιτική που ακολουθεί ο Καποδίστριας στηρίζεται κυρίως στην εκμετάλλευση των εθνικών γαιών, οι οποίες αποτελούν, κατά την περίοδο αυτή, τη μοναδική περιουσία του κράτους. Ο Κυβερνήτης προτίθεται, όπως είναι γνωστό, να προχωρήσει στη διανομή τους σε ακτήμονές και έχει ήδη ζητήσει την έγκριση της Γερουσίας για την υλοποίηση του σχεδίου αυτού. Το γεγονός αυτό φανερώνει ότι η διανομή των γαιών αποτέλεσε μια από τις πρωταρχικές επιδιώξεις του και ότι θα είχε πραγματοποιηθεί αν δεν είχε συναντήσει αντικειμενικές δυσκολίες38. Τα σχέδια του Καποδίστρια δε σταματούν, όμως, στο σημείο αυτό. Έχει αποφασίσει να ενισχύσει οικονομικά τους δικαιούχους, ώστε να μπορέσουν αυτοί να διατηρήσουν τους κλήρους τους και για το σκοπό αυτό έχει προγραμματίσει να διαθέσει ένα μέρος από το δάνειο των 60.000.000 φράγκων που περιμένει να χορηγήσουν οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Ελλάδα.

Ο αγροτικός πληθυσμός δεν είναι, ωστόσο, η μοναδική μερίδα του ελληνικού λαού που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του Καποδίστρια. Ο Κυβερνήτης μεριμνά, ταυτόχρονα, και για την αποκατάσταση των άλλων τάξεων, παρόλο που αυτές είναι λιγότερο πολυάριθμες και, συνήθως, υποστηρίζουν τους κύκλους που αντιπολιτεύονται την υπάρχουσα κατάσταση. Δεν προσπαθεί να ευεργετήσει κάποιες συγκεκριμένες ομάδες, προκειμένου να τις διαθέσει ευνοϊκά απεναντί του. Η πολιτική που ακολουθεί σε όλους τους τομείς συνδυάζεται άμεσα με την αγροτική πολιτική του και κατευθύνεται από την ενιαία θεωρητική τοποθέτηση της απόκτησης και της διατήρησης της ατομικής ιδιοκτησίας.

Η ναυτιλιακή πολιτική που εφαρμόζει, για παράδειγμα, αποβλέπει στο να μη καταστραφούν τα ελληνικά πλοία που έχουν σωθεί και τον απασχολεί το γεγονός ότι αυτά συνεχίζουν να είναι παροπλισμένα, από έλλειψη οικονομικής ενίσχυσης. Περισσότερο, όμως, τον ανησυχούν οι πληροφορίες ότι κα-

38. Τα σχέδια του Καποδίστρια για τη διανομή των εθνικών γαιών δεν ήταν δυνατό να υλοποιηθούν χωρίς τη χορήγηση του δανείου. Οι εθνικές γαίες είναι, την εποχή αυτή, δεσμευμένες, γιατί η υποθήκη που είχε συμφωνηθεί με τους Άγγλους ομολογιούχους

p. 313
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/314.gif&w=550&h=800

ταβάλλονται προσπάθειες να προσελκυστούν οι Έλληνες ναυτικοί στο εξωτερικό. Όπως γράφει στον Εϋνάρδο, οι Τούρκοι τους προσφέρουν θέσεις στα ναυπηγεία τους, ενώ οι πρεσβείες των Μεγάλων Δυνάμεων προτίθενται να προσλάβουν ελληνικά πληρώματα για να επανδρώσουν τους στόλους τους39. Με τον τρόπο αυτό, βέβαια, οι Έλληνες ναυτικοί θα βρουν απασχόληση και θα λύσουν τα άμεσα οικονομικά προβλήματά τους. Ο εκπατρισμός τους, ωστόσο, θα στερήσει από την Ελλάδα τη δυνατότητα να αποκτήσει, όταν οι οικονομικές συνθήκες της το επιτρέψουν, στόλο και ναυτιλία. Αυτός είναι ο λόγος που επιβάλλει στον Καποδίστρια να χορηγήσει στα τρία ναυτικά νησιά 50.000 τάλληρα, προκειμένου αυτά να εξοπλίσουν λίγα μόνο καράβια «και να δώσει, έτσι, απασχόληση, ψωμί και ελπίδες στους ναύτες τους»40. Ο Κυβερνήτης προσπαθεί, λοιπόν, να κερδίσει λίγο χρόνο, ώστε, μόλις συναφθεί το δάνειο, να έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει τη ναυτιλία με τα ποσά που απαιτούνται και να προσφέρει απασχόληση στην τάξη των ναυτικών, συνδυάζοντας το μέλλον της τάξης αυτής με τα γενικότερα συμφέροντα της χώρας και όχι με την ενίσχυση περιορισμένου αριθμού πλοιοκτητών. Παράλληλα, όπως είναι γνωστό, η ναυτιλιακή πολιτική του αποσκοπεί στην περαιτέρω αύξηση του αριθμού των πλοίων και στην άνθιση της ναυτιλίας στο προεπαναστατικό επίπεδο τουλάχιστον.

Ανάλογα αντιμετωπίζει ο Καποδίστριας και τους στρατιωτικούς. Όταν ο Εϋνάρδος του μεταφέρει τους φόβους του στρατηγού Maison, τους οποίους, προφανώς, συμμερίζεται και ο Ελβετός φιλέλληνας, και τον προτρέπει να διαλύσει το σώμα των ατάκτων, ο Κυβερνήτης απαντά ότι επιμένει στη διατήρησή τους41. Οι λόγοι που προβάλλει είναι ότι αυτοί ακριβώς οι άνθρωποι που συγκροτούν το σώμα των ατάκτων είναι εκείνοι που επιδίδονταν προηγουμένως στη ληστεία και την πειρατεία. Σ’ αυτές τις μεθόδους βιοπορισμού θα καταλήξουν ξανά αν η Κυβέρνηση διαλύσει το σώμα των ατάκτων και διακόψει τη μισθοδοσία τους. Η καταπολέμηση της ληστείας και της πειρατείας, όμως, τονίζει ο Καποδίστριας, κοστίζει πολύ περισσότερο από τη διατήρηση του σώματος των ατάκτων. Ακόμη, ο Κυβερνήτης υπερασπίζεται τους ανθρώπους αυτούς, δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι «ούτε ένας από αυτούς

για τη σύναψη των δανείων των ετών 1824 και 1825 δεν έχει ακόμη αρθεί και οι υποχρεώσεις της Ελληνικής κυβέρνησης για την απόσβεση των δανείων της επαναστατικής περιόδου δυσχεραίνουν σημαντικά τον ήδη βαρυμένο προϋπολογισμό. Το πρόγραμμα του Καποδίστρια προϋποθέτει την αποδέσμευση της χώρας από τα προηγούμενα χρέη της και, κατά συνέπεια, την απελευθέρωση των εθνικών γαιών από τις υποθήκες που τα βαρύνουν.

39. Βλ. την επιστολή του Καποδίστρια προς Εϋνάρδο, από 4 Μαρτίου 1830, αρ. 5, σ. 14.

40. «...et donner ainsi de l’occupation, du pain et de bonnes espérances...», ό.π., σ. 14.

41. Βλ. την επιστολή του Εϋνάρδου προς Καποδίστρια, από 27 Δεκεμβρίου 1829, στο Παράρτημα, σ. 219, και την απάντηση του Καποδίστρια στον Εϋνάρδο, από 15 Φεβρουαρίου 1830, αρ. 4, σ. 10-11.

p. 314
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/315.gif&w=550&h=800

δεν διαθέτει οτιδήποτε, εκτός από το ντουφέκι και τα πιστόλια τον. Αρνούμενη το ψωμί και τον πενιχρό μισθό που τους δίνει, η Κυβέρνηση θα μπορούσε να τους τιμωρήσει, εάν με τα όπλα στα χέρια προμηθεύονταν άλλα μέσα για να συντηρηθούν;»42. Προτίθεται, βέβαια, να διαλύσει το σώμα των ατάκτων, όταν, όμως, η Κυβέρνηση θα είναι σε θέση να παραχωρήσει στους στρατιώτες αυτούς μερικά μέτρα γης και λίγα χρήματα, ώστε «διαθέτοντας οι ίδιοι μια περιουσία, να σεβαστούν εκείνην των άλλων»ia.

Συνοψίζοντας, διαπιστώνουμε ότι, όπως φανερώνει η συγκέντρωση πολλαπλών μαρτυριών, ολόκληρη η πολιτική συμπεριφορά του Καποδίστρια καθορίζεται από τις πεποιθήσεις του για την ατομική ιδιοκτησία, όπως διατυπώνονται στη «Notice», που απευθύνει στον πρίγκηπα Μιχαήλ Σούτσο, το Νοέμβριο του 1830. Τα μέτρα που λαμβάνει δεν αποτελούν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, μεμονωμένες ή συμπτωματικές απαντήσεις στα ζητήματα πρακτικής φύσης που προβάλλουν καθημερινά, αλλά υπάγονται στο σχήμα που έχει συλλάβει ο ίδιος. Έτσι, οι επί μέρους ενέργειές του για την προώθηση συγκεκριμένων κλάδων ανταποκρίνονται σε μια γενικότερη προβληματική, που αποσκοπεί στο να διατηρηθεί η υπάρχουσα ιδιοκτησία. Παράλληλα, αποβλέπει στο να τεθούν οι βάσεις για να είναι εφικτή η διατήρηση και η περαιτέρω ανάπτυξη της κινητής ή της έγγειας ιδιοκτησίας που θα αποκτήσει ο λαός, όχι μόνο από την προσωπική εργασία του, αλλά και με συγκεκριμένες παροχές κοινωνικού περιεχομένου, οι οποίες προγραμματίζονται για το άμεσο μέλλον. Υλοποιώντας σταδιακά τις αντιλήψεις του για τη θεμελίωση μιας ελεύθερης οικονομίας, ο Καποδίστριας δίνει έμφαση στην προτεραιότητα απασχόλησης ολόκληρου του ελληνικού πληθυσμού, θέτει τις βάσεις για την παιδεία σε όλους τους τομείς και δίνει ιδιαίτερο βάρος στην αγροτεχνική εκπαίδευση. Η ενημέρωση του πληθυσμού για τα επιτεύγματα της τεχνικής και η εισαγωγή νέων καλλιεργειών αποβλέπουν επίσης στη σταδιακή ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής. Με τα μέτρα αυτά ο Καποδίστριας ελπίζει ότι θα διευκολύνει να ξεπεραστούν τα ποικίλα προβλήματα που έχει σωρεύσει στον τόπο η τουρκική κατάκτηση και ότι οι Έλληνες θα κατορθώσουν να πραγματοποιήσουν το άλμα, το οποίο θα τους φέρει κοντά στο επίπεδο ανάπτυξης των άλλων κρατών. Ταυτόχρονα, θα καταστήσει το Έθνος ικανό να αποκτήσει, μετά την πολιτική του αυθυπαρξία, οικονομική αυτάρκεια, πράγμα που αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία ευνομούμενου κράτους. Γιατί αυτό ακριβώς επιδιώκει όταν καταβάλλει συστηματικές προσπάθειες για να

42. «...pas un d’entre eux ne possède quoi que ce soit, si ce n’est son fusil et ses pistolets. En leur refusant le pain et la petite paie qu’ils reçoivent, le gouvernement pourrait - il les punir, si les armes à la main ils se procuraient d’autres moyens de subsistance?», ό.π., σ. 11.

43. «Au moment où il pourra accorder à ces soldats quelques arpents de terre et quelques piastres pour les défricher, il les licenciera; et ayant eux-mêmes une propriété, ils respecteront celle d’autrui», ό.π., σ. 11.

p. 315
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/316.gif&w=550&h=800

δημιουργηθούν στην Ελλάδα οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν να υπάρξει γηγενής πληθυσμός, άμεσα δεμένος με τη γη. Προγραμματίζει, να εκτελεστούν δημόσια έργα που δεν εντοπίζονται στη στενή περιφέρεια της πρωτεύουσας. Υπολογίζει να σχεδιαστούν και να ανοιχτούν δρόμοι ή να εκτελεστούν κοινωφελή έργα που θα εξυπηρετήσουν ολόκληρη τη χώρα. Παρέχει κίνητρα για τη δημιουργία νέων οικισμών ή την ανασύσταση άλλων που ερημώθηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, με παράλληλα νομοθετήματα που αποτρέπουν τη συγκέντρωση του πληθυσμού στα υπάρχοντα αστικά κέντρα. Και τα μέτρα αυτά αποσκοπούν, όπως είναι φανερό, στην ισομερή ανάπτυξη όλων των περιοχών και στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών, ώστε ο αγροτικός πληθυσμός να μην εγκαταλείψει το χώρο όπου βρίσκονται τα ιδιαίτερα συμφέροντά του. Η οργάνωση της κοινωνίας, λοιπόν, πάνω στις βάσεις που οραματίζεται ο Καποδίστριας το 1830, θεωρώντας συνολικά τα προβλήματα του ελληνισμού κατά την κρίσιμη στιγμή της αναγνώρισης του Ελληνικού κράτους, θα έλυνε αυτόματα και θέματα ουσιαστικής σημασίας, όπως τη διατήρηση της τάξης στο εσωτερικό της χώρας, τη δυνατότητα απόκρουσης οποιασδήποτε εξωτερικής επιβουλής, την οικιστική αποκέντρωση, αλλά και την πολιτική αυτονομία και τη σταδιακή απαγκίστρωση από τον ξένο παράγοντα. Κατ’ επέκταση, η υλοποίηση του σχεδίου του Καποδίστρια για την άνοδο του ελληνικού λαού από το επίπεδο του άπορου όχλου στο επίπεδο του πολίτη - ιδιοκτήτη, θα σήμαινε την ύπαρξη ενός σταθερού πληθυσμού, άμεσα δεμένου με τη γη, και θα μετέβαλε ριζικά την οικονομική φυσιογνωμία του ελληνικού χώρου, αλλά και τις κοινωνικές δομές του.

Για να πραγματοποιηθούν, λοιπόν, οι επιδιώξεις του Καποδίστρια και, κυρίως, για να διατηρηθεί η τάξη των πραγμάτων που επικρατεί στην Ελλάδα, είναι απαραίτητο να επισπευσθούν οι αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων για τα ζωτικά συμφέροντα της χώρας. Έτσι, ο Καποδίστριας, με τις διπλωματικές ικανότητες που τον διακρίνουν, είναι υποχρεωμένος να ασκεί κριτική πάνω στις προτάσεις που συζητά η διάσκεψη του Λονδίνου ή και τις αποφάσεις που έχουν ήδη ληφθεί, ενώ, ταυτόχρονα, προτείνει και λύσεις. Όπως δείχνουν τα επιχειρήματα που προβάλλει, εάν οι απόψεις του υιοθετηθούν στη συνέχιση των διαπραγματεύσεων, που επιβάλλει η αναζήτηση νέου ηγεμόνα για τον ελληνικό θρόνο, μπορούν να συμβάλλουν στο να επιτευχθεί συμβιβασμός των αλληλοσυγκρουομένων συμφερόντων και οριστικός διακανονισμός του Ελληνικού ζητήματος. Έτσι, στις αρχές του 1831, και συγκεκριμένα στις 8 Φεβρουαρίου, ο Κυβερνήτης καταπιάνεται με το σημαντικό πρόβλημα του καθορισμού των συνόρων, κάτω από την πίεση της προοπτικής να εφαρμοστούν άμεσα οι όροι του πρωτοκόλλου της 3 Φεβρουαρίου 1830 σχετικά με την οροθέτηση, ή κάποια παραλλαγή τους και αναπτύσσει τις απόψεις του44.

44. Βλ. την επιστολή του Καποδίστρια προς Σούτσο, από 8 Φεβρουαρίου 1831, αρ. 37, σ. 119-121.

p. 316
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/317.gif&w=550&h=800

Τα επιχειρήματα που προβάλλει είναι λογικά και οι ισχυρισμοί του, ότι δηλαδή τα σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων δεν είναι δυνατό να εφαρμοστούν όπως έχουν θεσπιστεί, αλλά ούτε και σύμφωνα με το σχέδιο αναθεώρησής τους, χωρίς το κόστος ευρύτερων αναστατώσεων στην περιοχή, μεταφέρονται στους αρμόδιους από τον πρίγκηπα Σούτσο. Δεν πείθουν, βέβαια, τους Συμμάχους να υιοθετήσουν τις ελληνικές θέσεις, τους κλονίζουν, όμως, αρκετά και συντελούν στο να αναβληθεί σιωπηρά, από την πλευρά της Γαλλίας και της Ρωσίας, το έργο της οροθέτησης. Η αναβολή αυτή έχει, όπως είναι γνωστό, για αποτέλεσμα να αντιμετωπιστούν τελικά ευνοϊκότερα τα ελληνικά αιτήματα με τις μεταγενέστερες πράξεις των Μεγάλων Συμμάχων.

Αν, ωστόσο, ο Καποδίστριας στο θέμα των συνόρων κατορθώνει να αποσοβήσει τον άμεσο κίνδυνο της πρόληψης ταραχών, που αναμφίβολα θα ξεσπούσαν με την εκκένωση των παραχωρουμένων στην Τουρκία εδαφών, όπως επανειλημμένα τονίζει στις επιστολές του, στα άλλα ζητήματα που διαπραγματεύεται δεν έχει τα ίδια αποτελέσματα. Κι αυτό συμβαίνει επειδή, παρά τις συνεχώς αυξανόμενες αντιπολιτευτικές ενέργειες των αντιπάλων του, ο Κυβερνήτης κατορθώνει να κρατά τη χώρα κάτω από τον έλεγχό του και δεν προκαλεί ανησυχίες στις Μεγάλες Δυνάμεις για ανατροπή της ισχύουσας κατάστασης. Έτσι, η διάσκεψη του Λονδίνου καθυστερεί τις αποφάσεις της για το Ελληνικό ζήτημα. Ήδη, όμως, από τα τέλη του 1830, η υπομονή του Καποδίστρια αρχίζει να εξαντλείται. Η προσωπική διάθεσή του αλλάζει και η απαισιοδοξία που τον κατέχει γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή στις επιστολές του. Αναφέρεται πιο συχνά στο «καθήκον» που έχει ταχθεί να εκτελέσει, και, αρκετές φορές, εκφράζει διαμαρτυρίες για την κακή κατάσταση της υγείας του, για την κόπωση που αισθάνεται, για το πλήθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει καθημερινά. Ταυτόχρονα, το κλίμα της αναμονής που επικρατεί στην Ελλάδα και η επιτεινόμενη καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων από τις Εγγυήτριες Δυνάμεις ευνοούν την αύξηση της δραστηριότητας των αντιπάλων του. Ο Καποδίστριας, που είναι απογοητευμένος επειδή τα διαβήματα της ελληνικής πλευράς δεν φέρνουν αποτελέσματα, παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις των αρμοδίων, διαπιστώνει ότι η αναποφασιστικότητα που δείχνουν οι Μεγάλες Δυνάμεις, ακόμη και στο να διαδηλώσουν προσωρινά την εμπιστοσύνη τους στο πρόσωπό του, ώσπου να επιλύσουν οριστικά το Ελληνικό ζήτημα, στρέφεται εναντίον του με άμεσο τρόπο. Η ανοχή των ξένων διπλωματικών και στρατιωτικών ή και η συμπαράσταση που δείχνουν μερικοί από αυτούς στους κύκλους που αντιπολιτεύονται τον Κυβερνήτη, ενθαρρύνουν τους εχθρούς του τελευταίου, οι οποίοι επιδιώκουν την αποπομπή του όχι πλέον με φήμες ή με την έκδοση εντύπων και την αρθρογραφία, αλλά, από τις αρχές του 1831, με αποφασιστικότερους τρόπους. Τα στασιαστικά κινήματα πολλαπλασιάζονται συνεχώς και, παρόλο που κατευθύνονται από μια μικρή μειοψηφία, ανησυχούν τον Καποδίστρια. Ο Κυβερνήτης φο-

p. 317
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/318.gif&w=550&h=800

βάται ιδιαίτερα τον κίνδυνο πολέμου, αρχικά γενικού45 και αργότερα εμφύλιου. Μια τέτοια πιθανότητα θα είχε για συνέπεια την ανατροπή της κατάστασης των πραγμάτων, που ο ίδιος κλήθηκε να υπηρετήσει. Μια εμφύλια σύρραξη, άλλωστε, θα σήμαινε την άμεση υπαγωγή του Ελληνικού κράτους στον Τουρκικό ζυγό, γιατί θα αποδείκνυε στις Μεγάλες Δυνάμεις ότι ο ελληνικός λαός δεν διαθέτει την ωριμότητα που θα του επιτρέψει να διατηρήσει την ανεξαρτησία του.

Οι επιστολές, λοιπόν, που γράφει ο Καποδίστριας κατά τους τελευταίους μήνες της ζωής του σφραγίζονται από την προσπάθειά του να πείσει τις Εγγυήτριες Δυνάμεις για την απόλυτη αναγκαιότητα της άμεσης διευθέτησης του Ελληνικού ζητήματος και της ανακοίνωσης των οριστικών μέτρων, με τα οποία, όπως πιστεύει, θα τεθεί τέρμα στις προσπάθειες της αντιπολίτευσης να ανατρέψει την κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά από ένοπλους αγώνες και παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις. Και, πραγματικά, οι προσπάθειες του Κυβερνήτη τελεσφόρησαν με την υπογραφή του πρωτοκόλλου της 26 Σεπτεμβρίου 1831, με το οποίο οι Εγγυήτριες Χώρες αναγνώριζαν επίσημα την αδυναμία εφαρμογής των μέτρων για την οροθεσία που πρόβλεπε το πρωτόκολλο της 3 Φεβρουαρίου 1830. Πρόκειται για την πρώτη ευνοϊκή για την Ελλάδα απόφαση των Δυνάμεων, μετά από την ανάληψη της εξουσίας, στα δύο από τα τρία κράτη, κυβερνήσεων με σχετικά φιλελεύθερες ιδέες. Όμως, ο Καποδίστριας δεν πρόφθασε να πληροφορηθεί το αισιόδοξο αυτό αποτέλεσμα, αφού η είδηση για την υπογραφή του πρωτοκόλλου πρέπει να έγινε γνωστή στην Ελλάδα μετά τις 9 Οκτωβρίου του 1831, ημέρα κατά την οποία δολοφονήθηκε.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΥ - ΒΑΡΦΗ

45. Βλ. την επιστολή του Καποδίστρια προς Σούτσο, από 21 Μαρτίου 1831, αρ. 42, σ. 143 και εκείνην από 5 Σεπτεμβρίου 1831, αρ. 59, σ. 197.

p. 318
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/319.gif&w=550&h=800

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

C. W. Crawley, John Capodistrias: some unpublished documents. Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, 1970. (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, 114).

Douglas Dakin, British and American Philhellenes during the War of Greek Independence, 1821-1833. Thessaloniki, 1955. (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, 8).

Douglas Dakin, The Greek Struggle for Independence 1821-1833. London, B. T. Batsford, 1973.

Δάφνη στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Διακόσια χρόνια από τη γέννησή του. [Αθήνα, 1978]. (Τετράδια «Ευθύνης», 5).

Γρηγόριος Δαφνής, Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Η γένεση του Ελληνικού Κράτους. [Αθήνα], Ίκαρος, [1976].

David C. Fleming, John Capodistrias and the Conference of London (1828-1831). Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, 1970. (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, 124).

Αλέξανδρος I. Δεσποτόπουλος, Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας και η απελευθέρωσις της Ελλάδος. Αθήναι, 1954.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους. Θεσσαλονίκη, 1983 (Δημοσιεύματα ιστορίας πολιτικού βίου και πολιτικών θεσμών).

Λούκος, Χρήστος Κ. και Βαρθολομαίου Βγένα Α., Ευρετήριο των Επιστολών του Ιω. Καποδίστρια. Αθήνα, 1977 (Ανάτυπο από τον έκτο τόμο του περιοδικού «Μνήμων»).

p. 319
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/320.gif&w=550&h=800

ΕΚΔΟΤΙΚΑ

—Οι επιστολές που αναδημοσιεύονται από την Correspondance δεν μεταφράζονται, αλλά παρέχεται το κεντρικό νόημά τους.

—Οι επιστολές που ήταν ανέκδοτες συνοδεύονται από μετάφραση, σύμφωνα με τις αρχές που ακολουθεί το «Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια».

—Τα πλάγια στοιχεία (σε υπογραφές, σημειώματα, υστερόγραφα και επιστολή αρ. 54) δηλώνουν αυτόγραφο του Καποδίστρια.

—Τα πλάγια στοιχεία στην αρχή η στο κείμενο της επιστολής δηλώνουν υπογράμμιση.

—Η γραφή και η στίξη έμειναν απόλυτα σεβαστές.

—Εκδοτικά σημεία:

( ) ανάπτυξη συντομογραφιών

[ ] προσθήκη

< > οβελισμός

—Βραχυγραφίες:

Αρχείο Καποδίστρια: πρόχειρο επιστολής, σώζεται στο Καποδιστριακό Αρχείο (Κέρκυρα).

Correspondance: É.-A. Βétant, Correspondance du comte J. Capodistrias, Président de la Grèce. Genève, Abraham Cherbuliez et Ce, 1839. Τόμοι III και IV.

Θεοτόκης, Αλληλογραφία: Σπυρίδων Μ. Θεοτόκης, Αλληλογραφία I. Α. Καποδίστρια - I. Γ. Εϋνάρδου 1826-1831. Τεύχος Β'. [Αθήναι], I. Ν. Σιδέρης, 1930. (Ιστορική και Λαογραφική Βιβλιοθήκη, 5α).

p. 320
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/321.gif&w=550&h=800



p. 321
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/322.gif&w=550&h=800



p. 322
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/323.gif&w=550&h=800



p. 323
Search form
Search the book: Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ι΄
Search results
    Page: 313

    λεί πάγια πεποίθηση του Καποδίστρια, ο οποίος, σε διάφορες περιπτώσεις τονίζει την έλλειψή της ή επισημαίνει ότι προτίθεται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, ώστε να δώσει τη δυνατότητα στον ελληνικό λαό να αποκτήσει ατομική περιουσία. Αναμφισβήτητα προβάλλουν κάποια ερωτήματα. Οι απόψεις αυτές του Καποδίστρια για την απόκτηση και τη διατήρηση της ατομικής ιδιοκτησίας αποτελούν μόνο τη θεωρητική τοποθέτηση ενός φιλελεύθερου πνεύματος την εποχή αυτή; Μήπως οι απόψεις αυτές δεν είναι μόνο σχήμα λόγου, αλλά συνδυάζονται με κάποια προσπάθεια υλοποίησής τους; Καί αν ναι, ποια είναι αυτή η προσπάθεια, και ώς ποιο σημείο φθάνει; Για να απαντηθούν ικανοποιητικά τα ερωτήματα αυτά θα πρέπει να εξεταστούν συνοπτικά οι ενέργειες στις οποίες προβαίνει και τα μέτρα που παίρνει.

    Η αγροτική πολιτική που ακολουθεί ο Καποδίστριας στηρίζεται κυρίως στην εκμετάλλευση των εθνικών γαιών, οι οποίες αποτελούν, κατά την περίοδο αυτή, τη μοναδική περιουσία του κράτους. Ο Κυβερνήτης προτίθεται, όπως είναι γνωστό, να προχωρήσει στη διανομή τους σε ακτήμονές και έχει ήδη ζητήσει την έγκριση της Γερουσίας για την υλοποίηση του σχεδίου αυτού. Το γεγονός αυτό φανερώνει ότι η διανομή των γαιών αποτέλεσε μια από τις πρωταρχικές επιδιώξεις του και ότι θα είχε πραγματοποιηθεί αν δεν είχε συναντήσει αντικειμενικές δυσκολίες38. Τα σχέδια του Καποδίστρια δε σταματούν, όμως, στο σημείο αυτό. Έχει αποφασίσει να ενισχύσει οικονομικά τους δικαιούχους, ώστε να μπορέσουν αυτοί να διατηρήσουν τους κλήρους τους και για το σκοπό αυτό έχει προγραμματίσει να διαθέσει ένα μέρος από το δάνειο των 60.000.000 φράγκων που περιμένει να χορηγήσουν οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Ελλάδα.

    Ο αγροτικός πληθυσμός δεν είναι, ωστόσο, η μοναδική μερίδα του ελληνικού λαού που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του Καποδίστρια. Ο Κυβερνήτης μεριμνά, ταυτόχρονα, και για την αποκατάσταση των άλλων τάξεων, παρόλο που αυτές είναι λιγότερο πολυάριθμες και, συνήθως, υποστηρίζουν τους κύκλους που αντιπολιτεύονται την υπάρχουσα κατάσταση. Δεν προσπαθεί να ευεργετήσει κάποιες συγκεκριμένες ομάδες, προκειμένου να τις διαθέσει ευνοϊκά απεναντί του. Η πολιτική που ακολουθεί σε όλους τους τομείς συνδυάζεται άμεσα με την αγροτική πολιτική του και κατευθύνεται από την ενιαία θεωρητική τοποθέτηση της απόκτησης και της διατήρησης της ατομικής ιδιοκτησίας.

    Η ναυτιλιακή πολιτική που εφαρμόζει, για παράδειγμα, αποβλέπει στο να μη καταστραφούν τα ελληνικά πλοία που έχουν σωθεί και τον απασχολεί το γεγονός ότι αυτά συνεχίζουν να είναι παροπλισμένα, από έλλειψη οικονομικής ενίσχυσης. Περισσότερο, όμως, τον ανησυχούν οι πληροφορίες ότι κα-

    38. Τα σχέδια του Καποδίστρια για τη διανομή των εθνικών γαιών δεν ήταν δυνατό να υλοποιηθούν χωρίς τη χορήγηση του δανείου. Οι εθνικές γαίες είναι, την εποχή αυτή, δεσμευμένες, γιατί η υποθήκη που είχε συμφωνηθεί με τους Άγγλους ομολογιούχους