Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ι΄
Title: | Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ι΄ |
Contributors: | Δήμητρα Πικραμένου-Βάρφη |
Date of Publication: | 1983 |
Pagination: | 324 |
Subject: | Επιστολές προς Εϋνάρδο, Λεοπόλδο του Σαξ Κόμπουργκ και Μιχαήλ Σούτσο |
Temporal coverage: | 1829-1831 |
License: | Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών |
The book in PDF: | Download PDF 48.27 Mb |
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/117.gif&w=550&h=800
Η σταθερά και θετική αύτη απάντησις διέκοψε κάθε περαιτέρω εξήγησιν, και δεν διστάζω να διαβεβαιώσω ότι η πολυάριθμος τάξις των φρονίμων και ειρηνοφίλων ανθρώπων, ως και ολόκληρος ο λαός, θα αφήσουν με απεριόριστον εμπιστοσύνην εις την παρούσαν προσωρινήν Κυβέρνησιν την φροντίδα και την ευθύνην της διευθετήσεως του ζωτικού τούτου θέματος, και περί του οποίου θα συμφωνήσουν αι Σύμμαχοι Αυλαί διά κοινής συνομολογήσεως.
Αλλά πιθανώς δεν θα συνέβαινον αυτά εάν μερικοί εκ των Αντιπροσώπων των Συμμάχων Αυλών η οι φιλέλληνες υπάλληλοι οι οποίοι χρησιμοποιούνται υπ’ αυτών ενεθάρρυνον αμέσως ή εμμέσως μερικούς εκ των υπευθύνων, να υιοθετήσουν, λόγω της παρούσης καταστάσεως, άλλον τρόπον κρίσεως των συμφερόντων της χώρας και των καθηκόντων της Κυβερνήσεως. Θα έκρινον αδιαφόρως αποχρώσεως δογμάτων εντός πνεύματος φατριαστικού, και τότε, μόνον διά της δυνάμεως των όπλων και δι’ αυστηρών μέτρων θα ημπορούσε η Κυβέρνησις να διατηρήση την ησυχίαν και την τάξιν.
Όσα συνέβησαν προ ολίγου και κατά την εκλογήν του Πρίγκηπος Λεοπόλδου, πρέπει να δώσουν εις τας Δυνάμεις την δικαιοτάτην ιδέαν των προφυλάξεων τας οποίας είναι απαραίτητον να λάβουν, ώστε να οδηγήσουν εις αίσιον πέρας το δύσκολον έργον της πολιτικής αναδιοργανώσεως της Ελλάδος.
Μόλις εγνωστοποιήθησαν η εκλογή του Πρίγκηπος και αι πράξεις του Λονδίνου, οι αρχηγοί των κομμάτων προσήγγισαν τους ξένους Αντιπροσώπους διά να διαπιστώσουν εάν υπάρχη δυνατότης μηχανορραφιών. Ενόμισαν ότι ανεκάλυψαν τοιαύτην δυνατότητα, και έκτοτε αι μυστικαί συνεννοήσεις και τα τεχνάσματα παρ’ ολίγον να θέσουν εκ κινδύνω την ειρηνικήν κατάστασιν των επαρχιών και την δημοσίαν ασφάλειαν. Η Κυβέρνησις εματαίωσεν εγκαίρως τας σκευωρίας ταύτας. Αι επαρχίαι παρέμειναν ήσυχοι και οι λησταί συνελήφθησαν. Αλλ’ ουδόλως αποδίδω τα αποτελέσματα ταύτα εις μόνας τας προσπαθείας μου. Οφείλονται επίσης εις την καθαράν και κατηγορηματικήν γλώσσαν, την οποίαν ωμίλησαν οι Αντιπρόσωποι των Συμμάχων Αυλών κατόπιν της παραιτήσεως του Πρίγκηπος Λεοπόλδου. Οφείλονται επίσης εις τας παραχωρηθείσας εισφοράς των τριών Δυνάμεων κατά τον μήνα Ιούνιον.
Είναι λοιπόν υψίστης σπουδαιότητος η επίσπευσις υπό των Συμμάχων Υπουργείων της αποφάσεως επί των ζητημάτων με τα οποία ασχολείται η Διάσκεψις του Λονδίνου· αλλά είναι επίσης μεγίστου ενδιαφέροντος το να δώσουν, εν προκειμένω, εις τους Επιτρόπους των εις Ελλάδα θετικάς ενιαίας οδηγίας.
Θα φροντίσητε ώστε ο Κύριος Στρατάρχης Maison και οι Κύριοι Πρέσβεις να αντιληφθούν ότι η έλλειψις ενιαίων οδηγιών πρέπει να εμβάλλη εις αμηχανίαν τους Κυρίους Πληρεξουσίους, οσάκις τους πλησιάζουν οι Έλληνες διά να τους ερωτήσουν τι ημπορούν να ελπίζουν εκ των μεταβολών αι οποίαι έλαβον χώραν εις Γαλλίαν και εις Βέλγιον. Επίσης η σιωπή των Κυρίων Πληρεξουσίων επιτρέπει ερμηνείας, συμφώνως προς το πνεύμα των εφημερίδων. Δεν επιμένω περισσότερον επί του θέματος τούτου. Όσον αφορά εις τα άλλα ζη-
p. 117
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/118.gif&w=550&h=800
τήματα, ως ήδη σας είπον, θα μου ήτο αδύνατον να σας προτρέψω περισσότερον απ’ όσον το έκαμα διά της τελευταίας επιστολής μου της 6ης/18ης Νοεμβρίου, να υπενθυμίσητε εις τας Δυνάμεις να επισπεύσουν την χορήγησιν του δανείου, το οποίον εζήτησεν ο κύριος Εϋνάρδος.
Απέστειλα εν εθνικόν πλοίον εις Κέρκυραν, διά να παραλάβη εκ του Στρατηγού Κυρίου Adams, εις του οποίου την φύλαξιν έχουν κατατεθεί, τας 20 χιλιάδας λίρας στερλίνας. Τας αναμένω και θα τας χρησιμοποιήσω αμέσως, διότι αι ανάγκαι μας είναι πάντοτε πιεστικαί.
Η ησυχία και η ευρυθμία διατηρούνται εις απάσας τας επαρχίας και καθημερινώς λαμβάνω αποδείξεις της καλής προαιρέσεως η οποία διακατέχει τον στρατόν και γενικώς το μεγαλύτερον μέρος των πολιτών της Ελλάδος.
Ο Κύριος Κόμης Panin δεν ευρίσκεται εις Ναύπλιον. Συνώδευσε τον κύριον de Ribeaupierre μέχρι του Ναυαρίνου, διότι ο Υπουργός ούτος ηθέλησε να επισκεφθή το εσωτερικόν της χώρας πριν ή επιστρέψη εις Ρωσίαν. Είμαι πολύ ευτυχής. Θα διαπιστώση ιδίοις όμμασιν ότι το ελληνικόν έθνος επωφελήθη των ευεργεσιών, τας οποίας οφείλει εις την γενναιοδωρίαν των Συμμάχων Αυλών, και ότι η τύχη του καλλιτερεύει όλο και περισσότερον.
Ολίγον κατ’ ολίγον η χώρα καλλιεργείται, ο γεωργός προμηθεύεται αρκούντως τα προς το ζην αναγκαία· τα χωρία αρχίζουν να επιδιορθούνται και αι πόλεις να εξέρχωνται των ερειπίων. Ο Κύριος de Bibeaupierre επεσκέφθη την Ελλάδα προ δύο ετών· θα ημπορέση να συγκρίνη και να εξαγάγη συμπεράσματα.
Μόλις ο Κύριος Κόμης Panin επιστρέψη θα του εγχειρίσω την επιστολήν, η οποία απευθύνεται προς εκείνον.
Εντός ολίγων ημερών θα απαντήσω εις τον Κύριον Marliani, αποστέλλων επίσης το επίσημον έγγραφον. Θέλω να ελπίζω ότι ο Κύριος Στρατάρχης Maison θα του παράσχη την άδειαν, εφ’ όσον ο Κύριος Κόμης Molé το υπεσχέθη εις υμάς.
Δεχθήτε, Πρίγκηψ, την έκφρασιν των πλέον φιλικών μου αισθημάτων.
(υπογραφή)
p. 118
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/119.gif&w=550&h=800
37
ΙΩ. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΠΡΟΣ Μ. ΣΟΥΤΣΟ
Μουσείο Μπενάκη, αρχείο 46 (Σούτσου-Καρατζά), φ. 21, 1 δίφυλλο (αρ. 1008), 28,1x22,1 εκ. και 1 δίφυλλο (αρ. 1009) 27,5x22,1 εκ. και Αρχείο Καποδίστρια ανέκδοτη.
A Monsieur le Prince M. Soutzo etc. etc. à Paris.
Nauplie, le 27 janvier /8 février 1831
Mon Prince, la cession de l’Eubée contre l’Acarnanie n’est pas une nouvelle idée. Monsieur l’Amiral de Rigny en a fait dans le tems l’objet d’un rapport qu’il adressa au Ministère de Charles X, et il fondait son raisonnement sur un fait incontestable, savoir que les Turcs n’ont pas de propriétés dans l’Acarnanie tout de même que les Grecs en ont fort peu on presque point en Eubée.
Il se peut qu’aujourdhui les Cours Alliées songent à cette combinaison. Ce qui me porte à le croire ce sont les observations dont Lord Stuart vous a fait part et quelques mots que M(onsieu)r Dawkins a prononcés en effleurant la même question. Pour le cas où vous ayez assez de données pour penser que la Conférence de Londres s’en occupe en effet, je joins ici une petite note laquelle renferme mon opinion sur la frontière de l’Etat Grec qui laisserait aux Turcs l’ile d’Eubée. J’ai marqué aussi les motifs sur lesquels j’appuie mes propositions.
Je vous abandonne le soin de faire de cette note l’usage que vous jugerez le plus utile. La marche que vous avez suivie jusqu’à présent dans vos communications avec le Ministère français et avec les Ambassadeurs d’Angleterre et de Russie, me semble la meilleure et le résultat nous le prouve. Je vous engage donc à ne pas vous en écarter.
Je vous renouvelle l’assurance de toutes mes amitiés.
( signature )
Note
L’un des moyens qui se présente au premier abord comme devant
p. 119
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/120.gif&w=550&h=800
être le plus prompt et le plus facile pour fixer définitivement la frontière continentale de la Grèce, est celui de laisser respectivement aux deux Etats ce qu’ils possèdent actuellement à l’exception toutefois de l’Attique qui ferait partie du nouvel Etat.
Par cet arrangement l’on éviterait de grandes difficultés, celles surtout qui sont inséparables de l’évacuation de Négrepont par les Turcs, et d’une partie de l’Etolie et de toute l’Acarnanie par les Grecs, mais l’on ne saurait prévenir d’autres inconvéniens très graves et très préjudiciables avec intérêts, à la sûreté même de la Grèce.
En effet l’Eubée par son importance géographique, par son étendue, et par ses ressources, compenserait et au delà la perte de l’Acarnanie considérée sous ces seuls rapports. Les Turcs cependant restant possesseurs de l’Eubée réclameraient sans doute aussi la forteresse de Carababà, qui bien que située sur le continent domine la ville de Négrepont. Dès lors la Béotie, la Livadie, et l’Attique leur seraient ouvertes, et pour couvrir ces provinces les Grecs devraient élever dans une position convenable une forteresse capable de contenir 2000 hommes. Quand même l’on stipulerait que Carababà serait démoli cette nécessité n’en subsisterait pas moins, car l’Eubée n’est séparée du continent que par/ φ. lv un bras de mer large de quelques toises, et que la Grèce ne pourrait conséquemment pas regarder comme une garantie suffisante contre un débarquement de la part des Turcs.
Il n’y a pas de doute que la frontière de Macrinoros, c’est à dire celle qu’établissait le protocole du 22 Mars ne fût beaucoup meilleure que la limite de l’Aspropotamos telle qu’elle se trouve marquée dans l’Acte du 3 Février. La première cependant est bien loin encore de remplir le but bienfaisant que l’Alliance se propose. Pour s’en convaincre il suffit de considérer que dans l’hypothèse de l’établissement de cette limite les Turcs y posséderaient trois bonnes places, savoir Prévesa qui domine le golfe Ambracique, Arta qui est à l’extrémité occidentale de Macrinoros et Zeitouni qui est à proximité du Sperchius.
Les Grecs au contraire n’auraient sur toute cette frontière aucun point fortifié, car Vonitza n’est qu’un faible château, et d’ailleurs trop éloigné de la ligne pour être de quelque importance, et si l’on ajoutait encore aux trois places susmentionnées l’Eubée, dont la position rend les communications avec Zeitouni des plus faciles, la sûreté de la Grèce continentale serait toujours précaire, à moins que le Gouvernement n’eût les moyens d’entretenir aux frontières une armée de 12.000 hommes.
Si malgré ces raisons l’on se décidait à laisser aux Turcs l’Eubée, φ. 2r en donnant à la Grèce une / juste indemnité territoriale, dans ce cas, il faudrait lui accorder, Parga, Prévesa, Arta et Zeitouni. La ligne de démarcation commencerait à Parga et en comprenant la montagne de
p. 120
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/121.gif&w=550&h=800
Souli irait à Pente pigadia et Candila; de là en suivant le cours de l’Aspropotamos, elle arriverait à Leontitos et de ce point longerait la crête de l’Othryx jusqu’à la pointe de Volo ainsi que l’indiquait le protocole du 22 Mars.
Tous les pays qui par cette démarcation seraient réunis au nouvel Etat, sont habités exclusivement par des Grecs, Zeitouni excepté qui compte quelques propriétaires Musulmans. Les Turcs ne pourront jamais avoir la tranquille possession de ces pays; le témoignage du passé et du présent le prouve. A peine y maintiendront - ils un pouvoir mal assuré en le défendant les armes à la main contre les habitans, et surtout contre les Capitaines qu’ils combattent même actuellement.
Ces observations démontrent assez combien il sera difficile d’établir et de conserver entre les deux Etats des relations amicales et pacifiques, tant qu’une ligne de frontières fortement marquée ne les séparera pas d’une manière compiette.
Dans le cas où le Sultan ne voudrait pas accéder à l’échange proposé, ce qui ne paraît pas probable, l’on pourrait facilement y donner φ. 2T suite en faisant occuper / par les troupes grecques les territoires sus indiqués. Les Puissances Alliées interviendraient ensuite pour sanctionner cet arrangement.
Εν Ναυπλίω, τη 27η Ιανουαρίου/8η Φεβρουαρίου 1831
Πρίγκηψ,
Η εκχώρησις της Εύβοιας έναντι της Ακαρνανίας δεν αποτελεί νέαν σκέψιν. Ο ναύαρχος κύριος Δεριγνύ έκαμε προ καιρού σχετικήν έκθεσιν, την οποίαν απηύθυνεν προς το Υπουργείον του Καρόλου 10ου και εστήριξε την γνώμην του επί ενός αναντιρρήτου γεγονότος, δηλαδή ότι οι Τούρκοι δεν έχουν περιουσίας εις την Ακαρνανίαν, ενώ οι Έλληνες έχουν ολίγην ή σχεδόν καμμίαν εις την Εύβοιαν.
Πιθανώς σήμερον αι Σύμμαχοι Αυλαί σκέπτονται τον συνδυασμόν τούτον. Φθάνω δε εις το σημείον να πιστεύω τούτο ένεκα των παρατηρήσεων, τας οποίας σας εγνωστοποίησεν ο λόρδος Stuart και μερικών λέξεων τας οποίας επρόφερεν ο κύριος Dawkins θίγων το αυτό θέμα. Εις την περίπτωσιν κατά την οποίαν θα έχητε αρκετά δεδομένα διά να πιστεύσητε ότι η Διάσκεψις του Λονδίνου ασχολείται πράγματι με το θέμα τούτο, σας εσωκλείω μικράν σημείωσιν, εις την οποίαν αναπτύσσεται η γνώμη μου σχετικώς προς τα σύνορα του Ελληνικού Κράτους, διά των οποίων θα αφίετο εις τους Τούρκους η νήσος Εύβοια. Επίσης σημειώνω τους λόγους επί των οποίων στηρίζω τας προτάσεις μου.
Σας αναθέτω την φροντίδα να χρησιμοποιήσετε την σημείωσιν ταύτην
p. 121
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/122.gif&w=550&h=800
όπως θεωρείτε επωφελέστερον. Η οδός την οποίαν ηκολουθήσατε μέχρι τούδε εις τας σχέσεις σας μετά του Γαλλικού Υπουργείου και μετά των πρέσβεων της Μεγάλης Βρεττανίας και της Ρωσίας μου φαίνεται η ορθοτέρα και τούτο αποδεικνύεται εκ των αποτελεσμάτων. Σας προτρέπω λοιπόν να συνεχίσητε κατά τον αυτόν τρόπον.
Σας επαναλαμβάνω την διαβεβαίωσιν των πλέον φιλικών μου αισθημάτων.
(υπογραφή)
Σημείωσις
Εν εκ των μέσων, το οποίον εξ αρχής εμφανίζεται να είναι το ταχύτερον και το ευκολώτερον σχετικώς προς τον οριστικόν διακανονισμόν των ηπειρωτικών συνόρων της Ελλάδος, είναι το να διατηρήσουν αμοιβαίως τα δύο Κράτη όσα εδάφη κατέχουν τώρα εξαιρουμένης βεβαίως της Αττικής, η οποία θα αποτελέση μέρος του νέου Κράτους.
Διά της διευθετήσεως αυτής θα απεφευγοντο μεγάλαι δυσχέρειαι, κυρίως όσαι είναι συνδεδεμέναι με την εκκένωσιν της Εύβοιας υπό των Τούρκων, μέρους δε της Αιτωλίας και ολοκλήρου της Ακαρνανίας υπό των Ελλήνων, αλλά δεν θα ήτο δυνατόν να προληφθούν άλλαι δυσχέρειαι λίαν σοβαραί και επιβλαβείς ως προς τα συμφέροντα, και μάλιστα και διά την ασφάλειαν της Ελλάδος.
Πράγματι, η Εύβοια λόγω αφ’ ενός μεν της γεωγραφικής σπουδαιότητός της και αφ’ ετέρου λόγω της εκτάσεως και του πλούτου της, θα απεζημίωνε και με το παραπάνω την απώλειαν της Ακαρνανίας, εάν εξετασθή αύτη υπ’ αυτάς και μόνας τας απόψεις. Εν τούτοις οι Τούρκοι, παραμένοντες κυρίαρχοι της Εύβοιας θα απήτουν επίσης αναμφιβόλως το φρούριον του Καράμπαμπα, το οποίον, παρόλον ότι ευρίσκεται επί της ηπειρωτικής χώρας, δεσπόζει της πόλεως της Χαλκίδος. Όθεν η Βοιωτία, η Λεβάδεια και η Αττική θα έμενον αφύλακτοι εις την διάθεσιν των Τούρκων, και οι Έλληνες διά να προστατεύσουν τας επαρχίας ταύτας θα έπρεπε να κατασκευάσουν εις κατάλληλον θέσιν φρούριον ικανόν να περιλάβη 2.000 ανδρας. Έστω και αν ετίθετο όρος να κατεδαφισθή το φρούριον Καράμπαμπα τούτο δεν θα ήτο αρκετόν, διότι η Εύβοια χωρίζεται από την ηπειρωτικήν χώραν διά πορθμού πλάτους ολίγων μόνον πήχεων, και διότι επομένως η Ελλάς δεν θα είχε αρκετάς εγγυήσεις διά μίαν απόβασιν εκ μέρους των Τούρκων.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα σύνορα του Μακρυνόρους, δηλαδή αυτά τα οποία καθωρίσθησαν διά του Πρωτοκόλλου της 22ας Μαρτίου, είναι πολύ καλύτερα των συνόρων του Ασπροποτάμου, όπως καθορίζονται εις την Πράξιν της 3ης Φεβρουαρίου. Εν τούτοις τα πρώτα απέχουν περισσότερον από την εκπλήρωσιν του ευεργετικού σκοπού, τον οποίον υποτίθεται ότι εξυπηρετεί η Συμμαχία. Διά να αποδειχθή τούτο αρκεί να παρατηρηθή ότι, εάν καθορισθούν τα σύνορα ταύτα, οι Τούρκοι θα κατέχουν τρεις ισχυράς θέσεις,
p. 122
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/123.gif&w=550&h=800
ήτοι την Πρέβεζαν, η οποία δεσπόζει του Αμβρακικού κόλπου, την Άρταν, η οποία ευρίσκεται εις την δυτικήν εσχατιάν του Μακρυνόρους και το Ζητούνι, το οποίον ευρίσκεται πλησίον του Σπερχειού.
Αντιθέτως οι Έλληνες επί της οροθετήσεως ταύτης ουδεμίαν οχυράν θέσιν θα διέθετον, διότι η Βόνιτσα είναι μόνον ένας ανίσχυρος πύργος, και μάλιστα πολύ απομεμακρυσμένος της οροθετικής γραμμής διά να έχη κάποιαν σπουδαιότητα, και εάν προσθέσωμεν εις τα τρία προαναφερθέντα μέρη την Εύβοιαν, της οποίας η θέσις διευκολύνει την επικοινωνίαν με το Ζητούνι, η ασφάλεια της ηπειρωτικής Ελλάδος θα είναι πάντοτε πρόσκαιρος, εκτός βεβαίως εάν η Κυβέρνησις διέθετε τα μέσα διά να διατηρή εις τα σύνορα στρατόν 12.000 ανδρών.
Εάν, παρ’ όλους αυτούς τους λόγους, απεφάσιζον να αφήσουν την Εύβοιαν εις τους Τούρκους, δίδοντες εις την Ελλάδα μίαν δικαίαν εδαφικήν αποζημίωσιν, εν τοιαύτη περιπτώσει θα έπρεπε να της παραχωρήσουν την Πάργαν, την Πρέβεζαν, την Άρταν και το Ζητούνι. Η οροθετική γραμμή θα ήρχιζε από την Πάργαν και περιλαμβάνουσα το όρος του Σουλίου θα έφθανε ώς τα Πέντε Πηγάδια και την Κανδήλα· από εκεί ακολουθούσα τον ρουν του Ασπροποτάμου θα έφθανε μέχρι του Λεοντίτου και από του σημείου τούτου θα προεκτείνετο κατά μήκος της κορυφής της Όθρυος μέχρι του Βόλου, όπως καθώριζε το Πρωτόκολλον της 22ας Μαρτίου.
Όλοι οι τόποι οι οποίοι διά της οροθετήσεως ταύτης θα συμπεριελαμβάνοντο εις το νέον Κράτος, κατοικούνται αποκλειστικώς υπό Ελλήνων, πλην του Ζητουνίου, το οποίον αριθμεί μερικούς μουσουλμάνους ιδιοκτήτας. Οι Τούρκοι ουδέποτε θα ημπορέσουν να έχουν ηρέμως τα εδάφη ταύτα υπό την κατοχήν των αι μαρτυρίαι του παρελθόντος και του παρόντος το αποδεικνύουν. Μετά βίας θα διατηρήσουν μίαν επισφαλή ισχύν υπερασπιζόμενοι τας περιουσίας των ενόπλως κατά των κατοίκων, και κυρίως κατά των Καπεταναίων τους οποίους πολεμούν ακόμη και τώρα.
Αι παρατηρήσεις αυταί δεικνύουν καλώς πόσον δύσκολον θα είναι να θεμελιωθούν και να διατηρηθούν σχέσεις φιλικαί και ειρηνικαί μεταξύ των δύο χωρών, εφ’ όσον δεν χωρίζονται πλήρως υπό οροθετικής γραμμής ισχυρώς καθοριζομένης.
Εν η περιπτώσει ο Σουλτάνος δεν ήθελε συγκατατεθή εις την προτεινομένην ανταλλαγήν, πράγμα το οποίον δεν φαίνεται πιθανόν, θα ημπορούσαμε ευκόλως να συνεχίσωμεν, εάν κατελαμβάνοντο οι προαναφερθέντες τόποι υπό των ελληνικών στρατευμάτων. Εν συνεχεία θα παρενέβαινον αι Σύμμαχοι Δυνάμεις διά να επικυρώσουν την τακτοποίησιν ταύτην.
p. 123
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/124.gif&w=550&h=800
38
ΙΩ. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΠΡΟΣ Μ. ΣΟΥΤΣΟ
Μουσείο Μπενάκη, αρχείο 46 (Σούτσου - Καρατζά), φ. 21, 3 δίφυλλα (αρ. 1010-1012), 28,1 X 22,1 εκ. και Correspondance, τόμος IV, σ. 203-215 και Αρχείο Καποδίστρια
[Ο Καποδίστριας αναφέρει στον πρίγκηπα Σούτσο τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων, ανάμεσα στους Πληρεξουσίους των ξένων χωρών και τον εκπρόσωπο της Τουρκικής κυβερνήσεως, σχετικά με την υλοποίηση των αποφάσεων του πρωτοκόλλου της 3ης Φεβρουαρίου. Επαναλαμβάνει τις προτάσεις που έχει ήδη διατυπώσει η ελληνική πλευρά για την οροθέτηση, ώστε να τις λάβει υπόψει της η διάσκεψη του Λονδίνου, προκειμένου να αποφευχθούν ταραχές, τόσο στο εσωτερικό της Ελλάδος όσο και από την πλευρά της Τουρκίας].
A Monsieur le Prince M. Soutzo etc. à Paris.
Nauplie, le 27 Janvier / 8 Fevrier 1831
J’ai tardé mon Prince à vous accuser la réception de votre dépêche sous n(umér)o 12 parceque je désirais pouvoir vous faire part du résultat des instructions que Messieurs les Résidens avaient reçues de Constantinople concernant l’évacuation d’Athènes, de l’Eubée et de l’Acarnanie.
Je me trouvais à Egine lorsqu’ils m’ont invité à les y attendre afin de conférer avec moi sur les mesures relatives à cette affaire grave et douloureuse. Je n’entrerai ici dans aucun détail sur mes entretiens avec Messieurs les Résidens. Vous en concevrez assez l’esprit et le but par les offices que ces Messieurs m’ont adressés plus tard et par les réponses que je leur ai faites. L’échange de ces documens a eu lieu à Salamine. M(essieur)s les Résidens s’y étant rendus pour traiter avec Hadji Ismaïl Bey m’avaient témoigné le désir de m’y voir. Messieurs les Amiraux Malcolm et Ricord y étaient et M(onsieu)r Lalande commandant de la
p. 124
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/125.gif&w=550&h=800
Station Française ainsi que M(onsieu)r le Général Schneider y sont arrivés aussi de Modon.
Les conférences avec Ismaïl Bey ont abouti à faire reconnaître à Messieurs les Résidens et à M(essieur)s les Amiraux qu’ils devaient encore avoir recours à Constantinople pour y solliciter de nouvelles directions. Le Commissaire Turc ne s’est montré nullement disposé à hâter l’évacuation d’Athènes et de l’Eubée, et le Gouvernement Grec tout en déclarant qu’il était prêt à se conformer aux décisions des Cours Alliées a répété à cette occasion toutes les observations qu’il a énoncées depuis l’année dernière sur les conséquences funestes des arrangemens inexécutables que le protocole du 3 Février arrête relativement à la délimitation de la Grèce continentale.
C’est à Salamine et lorsque M(essieur)s les Résidens, les Amiraux et le Général Schneider s’occupaient de ces intérêts majeurs dans des intentions très favorables à la justice de notre cause, que M(onsieu)r Dawkins le premier a reçu des instructions de la part de Lord Palmerston. Elles lui confient la tâche de se concerter avec ses collègues et avec moi à l’effet de retarder l’évacuation de Vonitsa et de l’Acarnanie. Lord φ. 1V Palmerston lui explique le but auquel tendent les dispositions / bienveillantes de la Conférence de Londres et lui recommande par dessus tout la discrétion et le secret.
M(onsieu)r le Comte Panin a reçu aussi par le même courrier quelques mots de M(onsieu)r le C(om)te Matussévitch.
M(essieur)s les Résidens n’ont pas eû de peine à remplir ces ordres puisque les négociations de Salamine renvoyaient, comme je vous l’ai marqué, toutes les décisions ultérieures à Constantinople, et que par conséquent les choses en Grèce restent in statu quo.
A peine de retour à Nauplie j’ai reçu aussi vos dépêches sous n(umér)o 13 et 14 et elles me donnent toutes les informations que je pouvais désirer pour comprendre les ordres dont M(onsieu)r Dawkins est muni et les communications que vient de me faire M(onsieu)r De Rouen.
Je ne saurais assez vous remercier du zèle et de l’activité que vous déployez, afin de contribuer pour votre part à sauver la petite nacelle de l’Etat Grec du naufrage qui la menace, au moment même où elle doit entrer dans le port.
Désirant vous procurer les moyens de poursuivre cette grande tâche, je vais vous faire part avant tout de mes observations sur la question dont s’occupent dans leur sollicitude éclairée et bienveillante les Cours Alliées pour donner au nouvel Etat une véritable frontière continentale. Je vous donnerai en second lieu un aperçu exact de notre situation intérieure et je répondrai enfin à quelques uns des articles de vos dépêches sur lesquels vous me demandez des directions.
p. 125
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/126.gif&w=550&h=800
M(onsieu)r Rizo vous transmet tous les documens relatifs aux négociations de Salamine, ma correspondance avec le Visir Kiutahi et les nouvelles de l’Epire et de l’Albanie.
Je n’ai rien à ajouter aux Notes de M(essieur)s les Résidens et à mes réponses. Elles vous offrent encore une fois l’occasion de confirmer dans leurs nobles et généreuses intentions M(onsieu)r le Comte Sébastiani et Lord Palmerston. J’espère que Messieurs les Ambassadeurs et Plénipotentiaires de Russie les partageront.
L’argument le plus frappant et le plus solide sur lequel la Conférence de Londres peut fonder la décision de revenir sur la question φ. 2r de la / frontière continentale, c’est il me semble, celui de l’impossibilité physique d’établir la ligne que trace le protocole du 3 Février.
Le Commissaire démarcateur russe M(onsieu)r Scalon a rédigé un beau travail que je vous envoie ci-joint. Il a eû la complaisance de me le communiquer, et je crois ne pouvoir en faire un meilleur usage que de vous le transmettre. Vous pouvez le placer sous les yeux de M(onsieu)r le Comte Sébastiani, de M(onsieu)r le Comte Pozzo di Borgo et de M(onsieu)r l’Ambassadeur d’Angleterre. Vous pouvez aussi l’envoyer à M(onsieu)r le Comte Matussévitch.
La délimitation que propose M(onsieu)r Scalon sacrifie l’Acarnanie, mais il observe lui même que ce sacrifice laisse entièrement découvert le flanc gauche de l’Etat Grec. En effet son travail est fondé sur l’opinion que les deux lignes de l’Aspropotamos et du Sperchius devaient être des données inaltérables.
S’il s’agit maintenant comme il paraît d’un nouvel arrangement il est certain que la ligne proposée par la Conférence de Poros est la seule qui puisse mériter la haute intervention des Cours Alliées. Dans l’une et l’autre hypothèse il ne faut cependant pas se faire illusion sur l’opiniâtreté avec laquelle la Porte se refusera à toute concession, malgré l’impossibilité évidente d’exécuter les clauses du protocole du 3 Février.
Si j’étais appelé à articuler une opinion sur le mode le plus prompt et le plus sûr de trancher cette immense question sans que la Porte puisse élever des plaintes légitimes ou opposer la moindre résistance, je répéterais aujourdhui ce que j’avais proposé à Messieurs les Représentans des Cours Alliées à Poros, ce que les circonstances actuelles m’autorisent encore une fois à proposer aux Augustes Cours Alliées.
La guerre et l’anarchie désolent les provinces limitrophes de la Romélie. Les mesures de violence par lesquelles le Visir a cru soumettre les Albanais et les Capitaines Grecs n’ont fait que réveiller leur esprit φ. 2V belliqueux; et si comme on / l’assure le Pacha de Scutari se met à leur tête la dévastation et le désordre seront à leur comble.
p. 126
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/127.gif&w=550&h=800
Cet état de choses n’est pas et ne peut être seulement momentané et transitoire, il durera, ou se renouvellera souvent. Pour s’en convaincre, on n’a qu’à consulter les faits dont l’histoire de tous les temps et celle surtout du régime d’Ali Pacha fournit des témoignages irrécusables.
Or comment les Puissances Alliées peuvent elles espérer qu’avec une frontière semblable à celle que trace le protocole du 3 Février, l’Etat Grec soit à même de se préserver des irruptions des Capitaines albanais et grecs sujets de la Porte et en révolte contr’elle? Comment si ces hommes se réfugient en Grèce le Gouvernement pourra -t-il maintenir des rapports de bon voisinage avec les Turcs?
C’est donc autant dans l’intérêt de la Porte que dans celui du nouvel Etat et de l’Alliance, qu’il faut donner à la Grèce une frontière qui sépare militairement les deux Etats et assure à la Grèce les provinces où les Turcs n’ont ni propriétés ni force morale, et où conséquemment ils ne pourront jamais établir leur pouvoir sur une base solide et pacifique.
La ligne de Volo au golphe d’Arta, surtout si l’on y comprenait Prévesa, répondrait en tout point à ces vues salutaires, mais la Porte n’y consentira que pour autant que les faits lui prouveront l’inutilité de son opposition.
En partant de ces considérations, les Puissances ne peuvent elles pas admettre le principe que la rétrocession des territoires indiqués dans le protocole du 3 Février ne peut s’effectuer que par l’entremise des Puissances elles mêmes, et que dès lors les défilés du Macrinoros, Vonitsa, Caristo, Négrepont, Carababa et Athènes seront occupés par leurs troupes?
Les populations qui se trouvent hors de la ligne actuelle iraient au devant des troupes alliées et pour éviter les hostilités entr’elles et φ. 3r les Turcs, ces mêmes troupes se porteraient sans délai / dans les positions qui constituent la ligne de Volo au golphe d’Arta. Une fois là les Puissances déclareraient à la Porte que la force de[s] choses leur impose la nécessité de considérer cette ligne comme la frontière du nouvel Etat et qu’elles interviendront pour faire obtenir en retour au Sultan une indemnité pécuniaire de la part du Gouvernement Grec. Le montant en serait pris sur les fonds de l’emprunt.
Je doute que hors de ce mode les Puissances atteignent leur noble but, quelles que soient la justice et la haute sagesse avec lesquelles elles jugent devoir rectifier la frontière continentale du 3 Février.
Il ne nous appartient pas de prendre l’initiative sur aucune de ces questions, mais il est de notre devoir de les soumettre confidentiellement à la considération des Augustes Cours Alliées.
Nous devons en outre insister de la manière la plus respectueuse
p. 127
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/128.gif&w=550&h=800
et la plus pressante pour que des retards ultérieurs ne compromettent pas davantage les grands intérêts qu’il s’agit de sauver.
Que l’Alliance daigne fixer son attention sur l’état où se trouvent dans ce moment l’Epire et l’Albanie. Qu’elles considèrent que les Turcs supposant l’Europe à la veille d’une guerre, peuvent s’aveugler au point de faire des tentatives d’agression contre la Grèce, et qu’elle décide conséquemment une heure plutôt des mesures qui lui paraîtront les plus propres à préserver ce pays à peine constitué de nouvelles catastrophes.
Ce n’est pas tout. Les mêmes questions envisagées dans leurs rapports avec notre situation intérieure se présentent sous un aspect encore plus allarmant, et si les Cours Alliées se plaisent à les considérer sous ce second point de vue, elles se hâteront d’autant plus j’espère de les résoudre et de faire parvenir leurs décisions à la connaissance de leurs Résidens et du Gouvernement Grec.
Les mêmes hommes qui s’étaient flattés de troubler l’ordre et la φ. 3v tranquillité lors de l’élection du Prince de Cobourg, s’essayent / aujourdhui à poursuivre leurs coupables desseins.
L’année dernière c’était sous le prétexte d’aller au devant du nouveau Souverain, actuellement c’est dans la vue déclarent - ils d’associer la Grèce au mouvement des peuples qui s’insurgent contre leurs Gouvernemens et de lui faire obtenir ainsi les bienfaits d’une constitution démocratique et d’un Gouvernement fédératif.
C’est dans ce but que cette poignée d’intrigans s’est efforcée de mettre en vigueur une phrase des soi disantes Constitutions d’Epidaure et de Trézène par laquelle est sanctionné le principe de la liberté de la presse. D’autre part ils ont fomenté l’esprit de parti et de révolte à Limeni province de Sparte où les Mavromichali font leur résidence, et ils ne cessent de pousser les primats d’Hydra, de Spezzia et d’Ipsara à demander dans ce moment à la caisse publique leurs indemnités qui ne consistent en rien moins qu’en quinze millions de francs. Un principe n’étant pas une loi, et la presse libre supposant toute une législation qui n’a jamais existé et n’existe pas en Grèce, je viens d’interdire la publication d’un nouveau journal qui allait prêcher l’insurrection dans toutes les provinces.
M(onsieu)r Rizo vous communiquera les documens relatifs à Limeni et aux Mavromichalis et je joins ici le message que j’ai adressé au Sénat. L’ensemble de ces pièces vous donnera une idée compiette de cette triste affaire.
Les Primats des îles dont j’ai fait mention plus haut, tout en hésitant à accepter les propositions du Gouvernement hésitent cependant aussi à se livrer aux perfides insinuations des meneurs. Les Gouverneurs Civils sont à leurs places et la tranquillité publique de ces îles n’a
p. 128
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/129.gif&w=550&h=800
jamais été troublée. Leur population ne se laisse point ébranler par les fantaisies ambitieuses ou par la cupidité de quelques uns des primats.
Il en est de même dans l’Archipel, dans le Péloponèse et dans la Grèce Continentale,
φ. 4r Les hommes qui s’agitent et s’efforcent de bouleverser le pays / sont ceux que je vous ai signalés dans mes précédentes lettres. Ce sont, (permettez - moi de les appeler de leur nom collectif) les Phanariotes, quelques étrangers qui n’ont pu faire fortune, les primats qui voudraient se partager les pauvres revenus de l’Etat en se plaçant chacun à la tête de sa province, et quelques jeunes gens qui nous viennent indoctrinés du dehors.
Les meneurs se flattent que les Puissances ne pourront plus s’accorder sur la question du Gouvernement Grec. Ils s’attendent dès lors à ce qu’elle soit renvoyée à un Congrès national et ils tâchent dès aujourdhui de se ménager les moyens de la faire décider à leur profit. Or pour réussir dans ce projet ils s’efforcent de paralyser la marche du Gouvernement actuel et surtout de le placer dans l’impossibilité de payer l’armée et les fonctionnaires publics. Ils savent et espèrent que l’Etat est et sera réduit à ses seules ressources financières, et c’est pour les lui enlever qu’ils redoublent dans ce moment d’efforts. En effet s’ils pouvaient exciter des troubles dans les provinces, le Gouvernement ne pourrait plus affermer les revenus publics et dès lors il ne saurait se soutenir.
L’année financière de la Grèce commence au mois de Mars et c’est dans le courant du mois et des premiers jours de Février que les fermes sont données au plus offrant, et que la caisse publique recueille le premier tiers que doivent lui payer les fermiers.
Je n’ose pas répondre de tout ce qui adviendra de ces intrigues. Ce qui me paraît cependant assez probable, c’est qu’elles manqueront leur but et mon opinion à cet égard se fonde sur le bon esprit qui jusqu’ici a animé le peuple et l’armée.
Je suis d’autre part fermement et irrévocablement résolu de ne m’écarter d’aucune manière de la ligne de conduite que je me suis tracée, et je ne me prêterai dans aucun cas au moindre changement dans l’ordre actuel avant d’avoir connu les décisions de la Conférence de Londres.
Pour remplir cette double tâche, un double secours m’est indisφ. 4v pensable. / Les Résidens des Cours Alliées doivent être autorisés à soutenir d’un commun accord le Gouvernement et le subside que vous avez sollicité avec tant de zèle doit être accordé et expedié en Grèce le plutôt possible quelle que soit la somme que l’on juge pouvoir donner.
Celle de 1.200.000 fr(ancs) ou d’un million suffirait pour le moment,
p. 129
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/130.gif&w=550&h=800
car indépendamment de l’assistance matérielle, la morale produirait l’effet le plus salutaire.
Fort de ces informations appelez, mon Prince, l’attention du Ministère français et de M(essieu)rs les Ambassadeurs sur l’urgence des décisions qui se discutent à la Conférence de Londres.
Supposez que dans ces entrefaites à défaut d’un secours pécuniaire quelconque et d’un langage unanime clair et positif de la part des Résidens des Cours Alliées, les mouvemens de Limeni s’étendent dans les autres provinces de Sparte, dans le Péloponèse et dans la Grèce Continentale qui pourra empêcher la lutte entre les Grecs et les Turcs? Si le Visir est en forces pourquoi ne se porterait il pas dans les provinces que le protocole lui assigne et plus loin si les chances de l’invasion lui deviennent favorables? Si au contraire les troubles de l’Albanie et le Pacha de Scutari le tiennent enfermé à Jannina, pourquoi les Capitaines grecs et albanais menacés d’extermination ne feraient ils pas cause commune avec les Roméliotes, et dès lors quelles en seraient les suites?
Si jusques à présent le Gouvernement a pu maintenir le plus grand ordre dans la Grèce Continentale, si ses rapports avec le Visir sont très satisfaisans, c’est que l’armée est obéissante et que les habitans attendent les premiers leur salut de la justice des Cours Alliées, et de la coopération sage de leur Gouvernement.
Mais peut il en être de même si ce Gouvernement est entravé, arrêté dans son action? S’il n’a pas de quoi payer l’armée et les fonctionnaires publics, et si les meneurs sont encouragés à insurger le peuple?
Je suis si accablé de travail et d’affaires qu’il m’est impossible de / φ. 5r trouver le temps de donner à toutes ces considérations les développemens dont elles seraient susceptibles. Je vous confie cette tâche. Vous la remplirez avec le talent et la sagacité qui vous caractérisent.
J’approuve les démarches que vous avez faites et dont vous me rendez compte dans votre lettre sous n(umér)o 13 et je vous engage à les continuer en vous étayant du contenu de la présente et des documens que M(onsieu)r Rizo vous envoie. Notez les nuances propres à chacune des réponses que M(essieur)s les Résidens ont adressées à mes communications sur la fuite de P. Mavromichalis. Notez aussi le bâtiment qui l’a accueilli à son bord.
Je ne pourrais faire à M(onsieu)r Villévêque et à ses amis d’autre réponse que celle que vous leur avez donnée. Cependant si des capitalistes veulent acheter des terres en Eubée ils n’ont qu’à y envoyer leurs agens et les capitaux qu’ils destinent à cette utile entreprise. Une fois sur les lieux leurs fondés de pouvoirs jugeront du mode d’après lequel ils pourront le mieux assurer le succès de leur spéculation. Vous pouvez leur donner l’assurance la plus positive que je les aiderai de tous mes
p. 130
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/131.gif&w=550&h=800
moyens et que je leur offrirai toutes les facilités qui seront en mon pouvoir.
La Grèce a une banque qui paye 8% d’intérêt avec la garantie des domaines de l’Etat. En faisant des placemens dans cette banque les capitalistes peuvent se ménager le temps d’acheter des terres nationales. Ils les payeraient à l’Etat au moyen des billets de la banque.
S’ils préfèrent acheter directement des Turcs leurs propriétés, le marché est ouvert à tout le monde et je vous le répète je prêterai à la Société dont M(onsieu)r Villévêque est l’organe toute mon assistance.
M(onsieu)r Eynard me parle dans une lettre du 28 Décembre de la pétition qu’il vous avait chargé de présenter à la Chambre. Je partage entièrement votre opinion à ce sujet et je lui en écris en conséquence.
Je vous renouvelle mon Prince l’expression de toutes mes amitiés.
( signature )
39
ΙΩ. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΠΡΟΣ Μ. ΣΟΥΤΣΟ
Μουσείο Μπενάκη, αρχείο 46 (Σούτσου - Καρατζά), φ. 21, 1 δίφυλλο (αρ. 1013), 28,1x22,1 εκ. ανέκδοτη
A Monsieur le Prince M. Soutzo etc. etc. à Paris.
Nauplie le 27 Janvier / 8 Février 1831
très particulière et très confidentielle.
Je dois ajouter, mon Prince, à la longue lettre que je vous écris aujourdhui des observations plus particulières sur les menées odieuses par lesquelles notre soi disante opposition s’efforce de bouleverser l’ordre actuel des choses en Grèce. Reconnaissant sa propre impuissance dans le pays elle cherche un appui au dehors, et ne le trouvant pas dans la politique éclairée et bienveillante des Cours Alliées, elle tâche de se
p. 131
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/132.gif&w=550&h=800
le procurer auprès des faiseurs de pamphlets et de rédacteurs de gazettes.
Le vieux Coray stylé par quelques Sciotes banqueroutiers a débuté par une brochure dans laquelle vous n’êtes pas épargné. Des centaines d’exemplaires ont été envoyés en toute hâte à Syra à M(onsieur) Prassakaky. Cet honnête homme m’en a fait part et il n’a pas cru devoir remplir la Commission dont il a été chargé sans se conformer à mes directions. Je l’ai engagé à garder en dépôt ce poison jusqu’à ce que le Gouvernement fasse rédiger un écrit lequel mis en circulation avec la brochure de Coray puisse en devenir l’antidote.
Le journal de Smyrne continue ses diatribes mensongères et infâmes, et les rédacteurs du Globe et du Courrier trompés par la correspondance des Grecs qui servent le journal de Smyrne deviennent quelquefois l’écho de ce dernier. Tout ceci ne fait aucune impression sur la masse des citoyens qui composent véritablement la nation. Ce ne sont que des moyens d’intrigue que les meneurs mettent en œuvre pour égarer quelques anciens chefs tels que les Mavromichalis de Sparte. Cependant si l’action journalière des feuilles périodiques était soutenue ici par des hommes accrédités, elle deviendrait très pernicieuse, et c’est sous ce point de vue que je vous engage à envisager la chose.
Je commence par rendre pleine et entière justice à Mons(ieu)r le Baron de Rouen. Sa conduite est très honorable et ne me laisse rien à désirer. J’en dis de même des officiers supérieurs de la marine, tels que Mons(ieu)r le Capitaine Lalande et autres. Mais si comme on l’a ébruité, des employés de l’ordre et du caractère de M(onsieu)r Grasset φ. lv étaient attachés à / la légation française, si des officiers sortis des évènemens de juillet venaient parcourir le pays et s’associer à nos jeunes esprits exaltés, alors l’influence des gazettes pourrait avoir des résultats très malheureux.
Le mot de ralliement de nos meneurs est celui de constitution. Ils tâchent par là de gagner les anciens primats en leur persuadant que chacun d’eux grâce à une constitution obtiendrait la prépondérance dans sa province, et ils font espérer d’autre part aux jeunes gens qui peuvent lire une gazette étrangère et tourner une phrase en grec que les Primats ne pouvant pas se passer d’eux, n’occuperont en réalité que la seconde place.
Tels sont les élémens dont se compose la soi disante opposition. Comme je vous l’ai dit cependant, mon Prince, j’ose me flatter qu’elle n’accomplira aucun de ses desseins tant qu’elle ne sera pas soutenue, ou qu’elle ne pourra pas faire croire qu’elle est soutenue soit par la France, soit par l’Angleterre.
Vous devez donc faire tous vos efforts pour que Messieurs les Rési-
p. 132
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/133.gif&w=550&h=800
dens reçoivent des instructions claires et positives sur la question de savoir si l’ordre actuel des choses doit être maintenu jusqu’à la décision définitive des arrangemens dont s’occupe la Conférence de Londres, ou non. Dans le premier cas Mess(ieurs) les Résidens doivent être autorisés à faire au cas de besoin des déclarations officielles au Gouvernement. Dans le second c’est au Gouvernement lui même que les Puissances Alliées doivent dire: «Retirez vous et laissez agir une poignée d’aventuriers et d’intrigans, les Primats ou les anciens chefs de parti, comme bon leur semble». Si les Puissances croient que ces hommes représentent le peuple Elles se trompent. Il n’en veut pas, et Elles ont pu en recueillir des preuves nombreuses. Ce que veut le peuple c’est d’être gouverné, c’est à dire garanti de la rapacité et de l’immoralité de ceux qui faisant partie des soi - disans Gouvernemens antérieurs ont poussé la nation dans l’abîme où je l’ai trouvé il y a trois ans.
Je n’hésite pas à vous recommander d’entretenir confidentiellement φ. 2r sur / ces grands intérêts M(onsieu)r le Comte Sébastiani et Messieurs les Ambassadeurs d’Angleterre et de Russie.
Vous mettrez sous leurs yeux les faits que je viens de vous exposer et les considérations dont je les accompagne, et vous les prierez avec instance de donner des ordres à Mess(ieur)s les Résidens, mais surtout de hâter les décisions de la Conférence de Londres relativement au Gouvernement Grec et au chef qu’Elles lui destinent.
Je n’ai pas besoin de vous répéter ma profession de foi à cet égard. Je la résume en deux mots: La Grèce ne peut se sauver que par un chef étranger, et ce n’est pas moi qui puis être ce chef. Je ne change pas d’opinion, ma conscience ne me le permet pas. Je m’arrête car il serait superflu de vous en dire davantage.
Je joins ici une lettre pour M(onsieu)r le Maréchal Soult. Je la laisse à cachet volant pour que vous en preniez connaissance, et je vous prie de déployer tout votre zèle pour que M(onsieu)r le Ministre de la Guerre obtienne de Sa Majesté la faveur que j’ose solliciter.
Je vous serre la main tout à vous
( signature )
P(ost) S(criptum)
Le choix que les Cours Alliées feront du Prince Souverain satisfera toujours les vœux de la Grèce et de son Gouvernement. Il me paraît difficile que le Prince Frédéric quitte la Hollande dans ce moment, et dans ce cas pourquoi le Prince Léopold n’accepterait - il pas aujourdhui la tâche honorable qu’il a cru devoir refuser l’année dernière? Avec les dispositions actuelles des Cabinets la question des frontières n’est
p. 133
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/134.gif&w=550&h=800
plus un obstacle et après les démarches faites par la Grèce à la suite de l’abdication de S(on) A(ltesse) B(oyale) le Prince ne peut plus dire qu’il serait imposé à cette nation.
Mais il y a plus. Si S(on) A(ltesse) B(oyale) voulait honorer de son attention ma réponse, Elle y trouverait le moyen d’accepter l’invitation φ. 2V que Lui feraient encore une fois les Cours Alliées. / Si cette combinaison ne peut pas se réaliser, quel que soit le Prince qui sera donné à la Grèce, il devrait arriver sans retard sur les lieux fort d’une partie de l’emprunt et de la mission de contribuer à l’établissement des frontières. D’accord (in petto) avec les Cours Alliées, il placerait ses troupes sur la ligne que la Conférence aurait arrêtée, et puis sous la médiation des Puissances il traiterait avec la Porte de l’indemnité.
Ce plan est conçu dans la pensée de celui que j’ai esquissé dans ma longue lettre de ce jour. Je n’y ajoute que l’action du Prince, mais elle serait décisive et le succès en serait immanquable.
Veuillez méditer l’ensemble de mes observations et puis faites en l’usage du tout ou d’une partie, selon que vous jugerez le plus utile. A la distance où nous sommes et dans l’impossibilité de compter sur les données positives et immuables, je ne puis que vous donner des directions générales.
(λέξεις δυσανάγνωστες)
( signature )
Εν Ναυπλίω, τη 27 Ιανουαρίου / 8 Φεβρουαρίου 1831
Άκρως ιδιαιτέρα και άκρως απόρρητος.
Πρέπει να προσθέσω, Πρίγκηψ, εις την μακροσκελή επιστολήν την οποίαν σας έγραψα σήμερον και μερικάς παρατηρήσεις όλως ιδιαιτέρας επί των βδελυρών τεχνασμάτων διά των οποίων η λεγομένη αντιπολίτευσίς μας προσπαθεί να ανατρέψη την παρούσαν κατάστασιν των πραγμάτων εις την Ελλάδα. Αναγνωρίζουσα την αδυναμίαν της εις το εσωτερικόν της χώρας, αναζητεί υποστήριξιν έξωθεν, και επειδή δεν την ευρίσκει εις την πεφωτισμένην και ευεργετικήν πολιτικήν των Συμμάχων Αυλών, προσπαθεί να την αποκτήση υπό των κατασκευαστών των λιβέλλων και των συντακτών των εφημερίδων.
Ο γηραιός Κοραής κατόπιν της προτροπής μερικών χρεοκοπημένων Χίων ήρχισε δι’ ενός φυλλαδίου εις το οποίον αναφέρεσθε και σεις. Εκατοντάδες αντιτύπων του φυλλαδίου τούτου απεστάλησαν ταχέως εις Σύρον προς τον κύριον Πρασακάκην. Ο έντιμος ούτος άνθρωπος μου το εγνωστοποίησε και έκρινεν ότι δεν έπρεπε να εκτελέση την αποστολήν η οποία του ανετέθη, χωρίς να συμμορφωθή προς τας οδηγίας μου. Τον επεφόρτισα να διατηρήση εν παρακαταθήκη το δηλητήριον τούτο, μέχρις ότου ημπορέσει η Κυβέρνησις να συν-
p. 134
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/135.gif&w=550&h=800
τάξη μίαν απάντησιν, η οποία τιθεμένη εις την κυκλοφορίαν ομού μετά του φυλλαδίου του Κοραή θα αποτελέση το αντίδοτον τούτου.
Η Εφημερίς της Σμύρνης συνεχίζει τας ψευδείς και ατίμους διατριβάς της και οι συντάκται του Globe και του Ταχυδρόμου πλανώμενοι εκ των ανταποκρίσεων των Ελλήνων, οι οποίοι υπηρετούν την εφημερίδα της Σμύρνης, αποβαίνουν συχνά η ηχώ της τελευταίας ταύτης. Άπαντα ταύτα ουδεμίαν επίδρασιν έχουν επί του πλήθους των πολιτών, οι οποίοι πράγματι συγκροτούν το εθνος. Αποτελούν απλώς μέσα ραδιουργιών τα οποία θέτουν εις πράξιν οι δολοπλόκοι διά να παραπλανήσουν μερικούς παλαιούς αρχηγούς, όπως οι Μαυρομιχαλαίοι της Σπάρτης. Εν τούτοις εάν η καθημερινή πράξις των περιοδικών φύλλων δεν συνεκρατείτο εδώ υπό ευϋπολήπτων ανθρώπων θα απέβαινε λίαν επιζήμιος και υπό την έποψιν ταύτην σας αναθέτω να αντιμετωπίσητε το θέμα.
Αρχίζω δικαιών απολύτως τον βαρώνον κύριον De Rouen. Η συμπεριφορά του είναι λίαν έντιμος και άμεμπτος. Λέγω το αυτό και περί των ανωτέρων αξιωματικών του ναυτικού, όπως ο πλοίαρχος κύριος Lalande και άλλοι. Αλλ’ εάν ως διαδίδεται υπάλληλοι της τάξεως και του χαρακτήρος του κυρίου Grasset είναι αποσπασμένοι εις την γαλλικήν αποστολήν, εάν οι αξιωματικοί οι μαθητεύσαντες εις τα γεγονότα του Ιουλίου ήρχοντο να διατρέξουν την χώραν και να συμφωνήσουν μετά των νεαρών εξημμένων πνευμάτων μας, τότε η επίδρασις των εφημερίδων θα ημπορούσε να έχη ολέθρια αποτελέσματα.
Το σύνθημα των δολοπλόκων μας είναι η λέξις «σύνταγμα». Φροντίζουν δι’ αυτού αφ’ ενός μεν να προσηλυτίσουν τους παλαιούς προεστούς, πείθοντες τούτους ότι καθείς εξ αυτών χάρις εις το σύνταγμα θα επιτύχη να επικρατήση εις την επαρχίαν του, αφ’ ετέρου δε παρέχουν ελπίδας εις τους νεαρούς, οι οποίοι ημπορούν να διαβάζουν ξένας εφημερίδας και να γράφουν μίαν πρότασιν εις την ελληνικήν, ότι οι προεστοί, μη δυνάμενοι να κάμουν άνευ εκείνων, θα διαδραματίσουν εις την πραγματικότητα δευτερεύοντα ρόλον.
Υπ’ αυτών των στοιχείων απαρτίζεται η λεγομένη αντιπολίτευσις. Όπως όμως σας είπον ήδη, Πρίγκηψ, τολμώ να καυχώμαι ότι δεν θα επιτύχη ουδενός των σκοπών της, εφ’ όσον δεν θα υποστηριχθή ή δεν θα ημπορέση να πείση ότι υποστηρίζεται είτε υπό της Γαλλίας είτε υπό της Μεγάλης Βρεττανίας.
Πρέπει λοιπόν να καταβάλητε όλας τας προσπαθείας σας, ώστε οι κύριοι Πληρεξούσιοι να λάβουν οδηγίας σαφείς και θετικάς επί του θέματος, εάν δηλαδή θα διατηρηθή ή όχι η παρούσα τάξις των πραγμάτων, μέχρι της οριστικής αποφάσεως των διακανονισμών μετά των οποίων ασχολείται η Διάσκεψις του Λονδίνου. Εις την πρώτην περίπτωσιν οι κύριοι Πληρεξούσιοι πρέπει να είναι εξουσιοδοτημένοι να κάμουν, εις περίπτωσιν ανάγκης, επισήμους δηλώσεις προς την Κυβέρνησιν. Εις την δευτέραν περίπτωσιν οφείλουν αι Σύμμαχοι Δυνάμεις να είπουν προς την Κυβέρνησιν: «Αποσυρθήτε και αφήσατε ολίγους τυχοδιώκτας ή δολοπλόκους, τους προύχοντας ή τους παλαιούς αρ-
p. 135
http://62.217.127.123/~jkok/kapodistrias/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/home/jkok/public_html/kapodistrias/uploads/book_files/9/gif/136.gif&w=550&h=800
χηγούς των κομμάτων, να πολιτευθούν όπως τους αρέσει». Εάν αι Δυνάμεις νομίζουν ότι οι ανθρωποι αυτοί αντιπροσωπεύουν τον λαόν πλανώνται. Ο λαός δεν τους θέλει, και ημπορούν να λάβουν πολλάς αποδείξεις περί τούτου. Εκείνο το οποίον επιθυμεί ο λαός είναι να κυβερνάται, δηλαδή να είναι εξησφαλισμένος εκ της απληστίας και της ανηθικότητος εκείνων οι οποίοι, όντες μέλη των λεγομένων προηγουμένων Κυβερνήσεων, ώθησαν το έθνος εις την άβυσσον, εις την οποίαν το εύρον προ τριών ετών.
Δεν διστάζω να σας συστήσω να συζητήσητε εμπιστευτικώς επί των σπουδαίων τούτων ζητημάτων μετά του κόμητος κυρίου Sébastiani και των κυρίων Πρέσβεων της Μεγάλης Βρεττανίας και της Ρωσίας.
Θα θέσητε υπ’ όψιν των τα γεγονότα τα οποία μόλις σας εξέθεσα και τας παρατηρήσεις με τας οποίας τα συνοδεύω, και θα τους παρακαλέσητε επιμόνως να δώσουν διαταγάς προς τους κυρίους Πληρεξουσίους, αλλά κυρίως να επισπεύσουν τας αποφάσεις της Διασκέψεως του Λονδίνου, σχετικώς προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν και τον αρχηγόν τον οποίον της προορίζουν.
Δεν υπάρχει λόγος να σας επαναλάβω την θεωρίαν μου επί του θέματος τούτου. Την συνοψίζω εις δύο λέξεις: Η Ελλάς δεν ημπορεί να σωθή παρά μόνον υπό ξένου αρχηγού, και εγώ δεν ημπορώ να είμαι ο αρχηγός αυτός. Δεν αλλάζω γνώμην, δεν μου το επιτρέπει η συνείδησίς μου. Σταματώ διότι θα ήτο περιττόν να σας είπω περισσότερα.
Εσωκλείω μίαν επιστολήν διά τον στρατάρχην κύριον Soult. Την αφήνω ασφράγιστον διά να λάβητε γνώσιν ταύτης και σας παρακαλώ να επιδείξητε όλον τον ζήλον σας, ώστε ο κύριος Υπουργός επί του Πολέμου να επιτύχη από την Μεγαλειότητά Του την χάριν την οποίαν τολμώ να ζητώ.
Σας σφίγγω την χείρα όλως υμέτερος
(υπογραφή)
Υστερόγραφον. Η εκλογή την οποίαν αι Σύμμαχοι Αυλαί θα κάμουν περί του Πρίγκηπος Βασιλέως θα ικανοποιήση πάντοτε τας ευχάς της Ελλάδος και της Κυβερνήσεώς της. Μού φαίνεται δύσκολον να εγκαταλείψη ο Πρίγκηψ Φρειδερίκος την Ολλανδίαν κατά την παρούσαν στιγμήν, εν τοιαύτη δε περιπτώσει, διατί ο πρίγκηψ Λεοπόλδος δεν θα εδέχετο σήμερον το τιμητικόν καθήκον το οποίον έκρινεν κατά το παρελθόν έτος ότι έπρεπε να αρνηθή; Υπό τας παρούσας διαθέσεις των Υπουργείων το θέμα των συνόρων δεν αποτελεί πλέον εμπόδιον και ύστερα από τα διαβήματα της Ελλάδος κατόπιν της παραιτήσεως της Αυτού Βασιλικής Υψηλότητος, ο Πρίγκηψ δεν ημπορεί να ειπή πλέον ότι επεβλήθη εις το έθνος τούτο.
Αλλά υπάρχουν και άλλα. Εάν η Αυτού Βασιλική Υψηλότης ήθελε να τιμήση διά της προσοχής Της την απάντησίν μου, θα εύρισκε το μέσον διά να αποδεχθή την πρόσκλησιν την οποίαν θα Της έκαμον ακόμη μίαν φοράν αι Σύμμαχοι Αυλαί. Εάν το εγχείρημα τούτο δεν ημπορεί να πραγματοποιηθή,
p. 136
Digitized books
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄, 1976
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Β΄, 1978
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄, 1980
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Δ΄, 1984
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ε, 1984
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. ΣΤ΄, 1984
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ζ΄, 1986
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Η΄, 1987
- Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ι΄, 1983
Η σταθερά και θετική αύτη απάντησις διέκοψε κάθε περαιτέρω εξήγησιν, και δεν διστάζω να διαβεβαιώσω ότι η πολυάριθμος τάξις των φρονίμων και ειρηνοφίλων ανθρώπων, ως και ολόκληρος ο λαός, θα αφήσουν με απεριόριστον εμπιστοσύνην εις την παρούσαν προσωρινήν Κυβέρνησιν την φροντίδα και την ευθύνην της διευθετήσεως του ζωτικού τούτου θέματος, και περί του οποίου θα συμφωνήσουν αι Σύμμαχοι Αυλαί διά κοινής συνομολογήσεως.
Αλλά πιθανώς δεν θα συνέβαινον αυτά εάν μερικοί εκ των Αντιπροσώπων των Συμμάχων Αυλών η οι φιλέλληνες υπάλληλοι οι οποίοι χρησιμοποιούνται υπ’ αυτών ενεθάρρυνον αμέσως ή εμμέσως μερικούς εκ των υπευθύνων, να υιοθετήσουν, λόγω της παρούσης καταστάσεως, άλλον τρόπον κρίσεως των συμφερόντων της χώρας και των καθηκόντων της Κυβερνήσεως. Θα έκρινον αδιαφόρως αποχρώσεως δογμάτων εντός πνεύματος φατριαστικού, και τότε, μόνον διά της δυνάμεως των όπλων και δι’ αυστηρών μέτρων θα ημπορούσε η Κυβέρνησις να διατηρήση την ησυχίαν και την τάξιν.
Όσα συνέβησαν προ ολίγου και κατά την εκλογήν του Πρίγκηπος Λεοπόλδου, πρέπει να δώσουν εις τας Δυνάμεις την δικαιοτάτην ιδέαν των προφυλάξεων τας οποίας είναι απαραίτητον να λάβουν, ώστε να οδηγήσουν εις αίσιον πέρας το δύσκολον έργον της πολιτικής αναδιοργανώσεως της Ελλάδος.
Μόλις εγνωστοποιήθησαν η εκλογή του Πρίγκηπος και αι πράξεις του Λονδίνου, οι αρχηγοί των κομμάτων προσήγγισαν τους ξένους Αντιπροσώπους διά να διαπιστώσουν εάν υπάρχη δυνατότης μηχανορραφιών. Ενόμισαν ότι ανεκάλυψαν τοιαύτην δυνατότητα, και έκτοτε αι μυστικαί συνεννοήσεις και τα τεχνάσματα παρ’ ολίγον να θέσουν εκ κινδύνω την ειρηνικήν κατάστασιν των επαρχιών και την δημοσίαν ασφάλειαν. Η Κυβέρνησις εματαίωσεν εγκαίρως τας σκευωρίας ταύτας. Αι επαρχίαι παρέμειναν ήσυχοι και οι λησταί συνελήφθησαν. Αλλ’ ουδόλως αποδίδω τα αποτελέσματα ταύτα εις μόνας τας προσπαθείας μου. Οφείλονται επίσης εις την καθαράν και κατηγορηματικήν γλώσσαν, την οποίαν ωμίλησαν οι Αντιπρόσωποι των Συμμάχων Αυλών κατόπιν της παραιτήσεως του Πρίγκηπος Λεοπόλδου. Οφείλονται επίσης εις τας παραχωρηθείσας εισφοράς των τριών Δυνάμεων κατά τον μήνα Ιούνιον.
Είναι λοιπόν υψίστης σπουδαιότητος η επίσπευσις υπό των Συμμάχων Υπουργείων της αποφάσεως επί των ζητημάτων με τα οποία ασχολείται η Διάσκεψις του Λονδίνου· αλλά είναι επίσης μεγίστου ενδιαφέροντος το να δώσουν, εν προκειμένω, εις τους Επιτρόπους των εις Ελλάδα θετικάς ενιαίας οδηγίας.
Θα φροντίσητε ώστε ο Κύριος Στρατάρχης Maison και οι Κύριοι Πρέσβεις να αντιληφθούν ότι η έλλειψις ενιαίων οδηγιών πρέπει να εμβάλλη εις αμηχανίαν τους Κυρίους Πληρεξουσίους, οσάκις τους πλησιάζουν οι Έλληνες διά να τους ερωτήσουν τι ημπορούν να ελπίζουν εκ των μεταβολών αι οποίαι έλαβον χώραν εις Γαλλίαν και εις Βέλγιον. Επίσης η σιωπή των Κυρίων Πληρεξουσίων επιτρέπει ερμηνείας, συμφώνως προς το πνεύμα των εφημερίδων. Δεν επιμένω περισσότερον επί του θέματος τούτου. Όσον αφορά εις τα άλλα ζη-