Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

σκομένη εν δυσχερεία εκ των χρεών, καθ’ όσον ο σύζυγος αυτής κινδυνεύει να μείνη άνευ υπηρεσίας. Συνωδεύετο υφ’ ενός ετέρου ενδεούς και αιτούντος του υπολοχαγού Κατσαρού. Διαμένουν εδώ δι’ εξόδων μου. Ευτυχώς ο Αυτοκράτωρ ηυδόκησεν να έλθη εις συνδρομήν μου και ελπίζω ότι ο Σομαροκώφ θα διορισθή εις την Οδησσόν και ότι ο πτωχός Κατσαρός θα διορισθή ομοίως εις εκείνα τα τάγματα των συνόρων.

Πράττω παν ό,τι είναι δυνατόν διά να είμαι επωφελής. Όμως δεν πρέπει να υπερβώμεν το μέτρον. Τούτο υποχρεοί εμέ να δαπανώ ένα σεβαστόν φ.1v ποσόν / εκ των αποδοχών μου διά να ανταποκριθώ εις τας ανάγκας τόσων και τόσων συμπατριωτών, οίτινες ευρίσκονται εδώ ή αλλαχού εν δυστυχία. Αι προθέσεις μου είναι αγναί και τολμώ να πιστεύσω ότι, ένεκα τούτου, ο Θεός θα μοι παράσχη αφθονα τα μέσα διά να τας πραγματοποιήσω.

Ο Αυτοκράτωρ επ’ εσχάτως επεβεβαίωσεν την υπόσχεσίν του να μοι παραχωρήση και διά το προσεχές έτος ένα τρίμηνον επί τω σκοπώ, όπως συμπληρώσω την θεραπείαν του Κάρλσμπαντ. Τούτο συνδυάζεται προς το ταξίδιον, το οποίον η Α.Μ. ο Αυτοκράτωρ οφείλει να πραγματοποιήση κατά τον Σεπτέμβριον εις ξένας χώρας. Εκ του Κάρλσμπαντ εγώ θα μεταβώ να τον συναντήσω.

Διά τούτο επιφυλάσσομαι να γράψω επικαίρως προς τον Αυγουστίνον, ίνα αφιχθή εν Ιταλία κατά τον μήνα Ιούλιον ή Ιούνιον, θα δυνηθή ούτως να με ιδή εις Κάρλσμπαντ. Και έπειτα θα αποφασίσωμεν εκεί, εις ό,τι τον αφορά. Εν τω μεταξύ ανακοινώσατε προς αυτόν πάντα ταύτα προς ενημέρωσίν του.

Περιορίζομαι εις αυτάς τας ολίγας γραμμάς. Αι ώραι, τα λεπτά, είναι αυστηρώς υπολογισμένα και εγώ οφείλω να αποστείλω και άλλας επιστολάς διά του αυτού ταχυδρομείου.

Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και τας χείρας υμών. Επικαλούμαι την ευλογίαν του ιερομονάχου ημών ως και εκείνην των γονέων. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανεψιούς. Τα σεβάσματά μου προς τον Κόμητα κύριον Λευκόκοιλον και προς τους άλλους κυρίους, οίτινες αποτελούν την συντροφίαν ημών.

Ο υιός Ιωάννης

141

No 061

Mosca, 6/18 Gennajo 1818

Giorno di nascita di Viaro. Sieno molti anni in salute dei genitori e con loro soddisfazione. Ritorno dalla chiesa; profito un instante pri-

ma della partenza del corriere per Constantinopoli onde darle anco per tale via delle mie novità. Ho ricevuto la Sua 065, 28 Ottobre/9 Novembre. Godo della buona salute della famiglia. Se tutte le altre notizie di cui ella mi parla non producono un eguale soddisfazione. Pacienza, e confidenza vera nella generosa prottezione del Cielo. Ovunque si volga lo sguardo in Europa, e nell’ altro emisfero non si veggono, che sofferenze, pene, timori, inquietudini... Percchè pretendere di fare in tutto, e per tutto l’ eccezione della regola generale. Solatium miseris. Verità grande et a non essere negletta... Dicendo questo non è mia intenzione di predicare l’ indolenza, l’ apatia, ed il lasciarsi andare degli egoisti. Tutto al contrario e spero certamente di convincerla un giorno che i miei sentimenti e la mia condotta sono diretti da un principio complettam(ent)e opposto. Ma volendo far del bene, bisogna contentarsi di agire lentamente et continuamente, et sempre nella stessa direzione, senza vaghegiare gli applausi effemeri della platea. Quelli soltanto devono bastare che sono espressi da un sentimento interiore, dalla conscienza. Basta potersi dire cunctum suum officium meum. Ma ex corde et in corde.

La presente Le arriverà per la via di Patrasso. La dirigo al s(igno)r Vlassopulo. La mia salute è ottima. L’ inverno di quest’ anno rigorisissimo oltre misura, n(on) la incomoda cosi forte come p(er) lo passato. E devo questo sommo avantagio alle acque della Boemia. Tengono apporta una legiera crisi emorroidale la quale est salutarissima. Sono benissimo allogiato in Mosca. Non ho avuto fin qui una casa nè più comoda, nè più allegra... Questa città rissorta dalle sue ceneri più bella che mai, è un prodigio di grandezza et di magnificenza. Cadauno dei suoi quartieri abbracia per lo meno uno spazio fabricato di belissimi palazzi sei volte più grande di tutta la città di Corfù, e questi quartieri sono se non sbaglio 10 o dodici.

Il palazzo Imperiale a qualche cosa di magico. La sua collocaz(io)ne è meravigliosa. Quantunque l’ anno passato tutto esistesse, veggo sempre ogni cosa con nuovo piacere. Poicchè tutto qui a un φ. 1v grande carattere nazionale, e tutto si fa / con una rapidità incredibile. Le dirò un fatto che ne abbraccia un migliaio. Nello spazio di un anno sono entrati in Mosca pel solo commercio del Levante talleri di Spagna un millione e cinquecento milla. Non ne sono sortiti in specie que soli cinque o sei cento. Tengo questa verità sotto gli occhi; ed è attestata dagli atti della posta per il mezzo della quale hanno luogo queste communicazioni. La circolazione monetaria in carta che si fa da questa città Regina con tutte le provincie dell’ Impero oltrepassa un millione circa tutti gli otto giorni. Questa circolazi(o)ne a per

oggetto le relazioni del commercio interno. E quelle delle am(m)inistraz(io)ni locali, coll’ amministrazione centrale dell’ Impero. Di là ella può concludere del resto. La benedizione del Cielo è con questo popolo, et sulla testa del suo Sovrano. La Providenza lo conservi per lunghi anni alla sua patria, ed al mondo.

Abbraccio f(rate)llj e sorelle. Ed imploro colla benedizione dei genitori quella dello sacromonaco nostro.

Il figlio Giovanni

Αρ. 061

Μόσχα, 6/18 Ιανουαρίου 1818

Ημέρα της γεννήσεως του Βιάρου. Είθε να είναι διά τους γονείς πολλά τα έτη εν υγεία και προς ικανοποίησιν αυτών. Επιστρέφω εκ της εκκλησίας· επωφελούμαι μιας στιγμής προ της αναχωρήσεως του ταχυδρομείου διά την Κωνσταντινούπολιν, ίνα παράσχω υμίν διά της οδού εκείνης τας ειδήσεις μου. Έλαβον την υπ’ αριθ. 065 επιστολήν υμών της 28 Οκτωβρίου / 9 Νοεμβρίου. Χαίρομαι διά την καλήν υγείαν της οικογενείας, καίπερ πάσαι αι άλλαι ειδήσεις, περί των οποίων υμείς κάμητε λόγον, δεν προκαλούν ομοίαν ικανοποίησιν. Υπομονή και αληθής εμπιστοσύνη προς την γενναιόφρονα προστασίαν του Θεού. Οπουδήποτε εις την Ευρώπην και αν στρέψη τις το βλέμμα καθώς και εις το άλλον ημισφαίριον δεν βλέπει παρά πόνους, βάσανα, φόβους, ανησυχίας... Διατί να αξιώμεν να αποτελέσωμεν ημείς εις όλα και δι’ όλα την εξαίρεσιν εκ του γενικού κανόνος. Solatium miseris. Μεγάλη αλήθεια, ήτις δεν πρέπει να παραμελήται.... Λέγων τούτο δεν είναι πρόθεσίς μου να κηρύξω την αδιαφορίαν, την απάθειαν και την αμέλειαν των εγωιστών. Όλως αντιθέτως· ελπίζω δε βεβαίως να πείσω υμάς ημέραν τινά, ότι τα αισθήματα και η διαγωγή μου καθοδηγούνται υπό μιας αρχής τελείως αντιθέτου. Όμως επιθυμών να πράξη τις το καλόν, πρέπει να αρκήται εις το να ενεργή βραδέως και συνεχώς και πάντοτε προς την αυτήν κατεύθυνσιν, χωρίς να προσβλέπη περιπαθώς προς τα εφήμερα χειροκροτήματα της πλατείας. Εκείνα μόνον οφείλουν να διαρκέσουν, όσα εκφράζονται εξ ενός ενδομύχου συναισθήματος, εκ της συνειδήσεως. Αρκεί να δύναται να ειπή τις Cunctum Suum officium Meum. Όμως ex corde et in Corde.

Η παρούσα αφιχθήσεται υμίν διά της οδού των Πατρών. Διευθύνω αυτήν

προς τον κύριον Βλασσόπουλον. Η υγεία μου είναι εξαιρετική. Ο χειμών του έτους τούτου δριμύτατος υπέρ παν μέτρον, δεν ενοχλεί αυτήν όπως κοιτά το παρελθόν έτος. Οφείλω δε, το μέγιστον τούτο πλεονέκτημα εις τα ύδατα της Βοημίας. Διατηρούν εν ενεργεία μίαν ελαφράν αιμορροϊδικήν κρίσιν, ήτις είναι τα μάλα υγιής. Είμαι άριστα εγκατεστημένος εν Μόσχα. Δεν έσχον μέχρι τούδε τόσον άνετον οικίαν, ούτε πλέον χαρωπήν... Η πόλις αύτη, αναγεννηθείσα εκ της τέφρας είναι ωραιοτάτη όσον ποτέ και είναι ένα θαύμα μεγαλείου και μεγαλοπρεπείας. Εκάστη των συνοικιών αυτής, περιλαμβάνει το ολιγώτερον μίαν περιοχήν εξ ωραιοτάτων κατασκευών, έξ φοράς μεγαλυτέραν πάσης της πόλεως της Κερκύρας, και αι συνοικίαι αυταί είναι, εάν δεν σφάλλω 10 ή δώδεκα.

Το Αυτοκρατορικόν ανάκτορον έχει κάτι το μαγικόν. Η κατασκευή του είναι θαυμασία. Καίπερ το παρελθόν έτος υπήρχον τα πάντα, παρατηρώ πάντοτε μετ’ ευχαριστήσεως νέας, έκαστον πράγμα. Καθ’ όσον τα πάντα εδώ έχουν φ. 1v ένα μοναδικόν εθνικόν χαρακτήρα, και τα πάντα συντελούνται / μετ’ εκπληκτικής ταχύτητος. Θα σας ειπώ έν γεγονός, όπερ περιλαμβάνει πάντα τα άλλα. Εις διάστημα ενός έτους εισήχθησαν εις Μόσχαν μόνον εκ του εμπορίου της Ανατολής έν εκατομμύριον και πεντακόσιαι χιλιάδες ισπανικών ταλλήρων. Δεν εξήλθον εις εμπορεύματα παρά μόνον πεντακόσιαι ή εξακόσιαι χιλιάδες. Γνωρίζω την αλήθειαν αυτήν, ήτις επεβεβαιώθη εκ των πεπραγμένων του ταχυδρομείου, διά μέσου του οποίου γίνονται αι συναλλαγαί αυταί. Η νομισματική κυκλοφορία εις χαρτονόμισμα, ήτις συντελείται εις αυτήν την Βασίλισσα πόλιν μετά πασών των επαρχιών της Αυτοκρατορίας, υπερβαίνει το έν εκατομμύριον ανά οκτώ ημέρας. Η κυκλοφορία αυτή έχει ως αντικείμενον τας υποθέσεις του εσωτερικού εμπορίου· και εκείνας των τοπικών υπηρεσιών μετά της κεντρικής διοικήσεως της Αυτοκρατορίας. Εκ τούτου υμείς δύνασθε να συμπειράνητε τα υπόλοιπα. Η ευλογία του Θεού είναι μετά του λαού τούτου και επί της κεφαλής του Ηγεμόνας του. Είθε η Θεία Πρόνοια να διατηρή αυτόν επί πολλά έτη διά την πατρίδα αυτού και διά τον κόσμον.

Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς. Και επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων ως και εκείνην του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

142

No 062

Mosca, li 14/26 Gennajo 1818

Le ho scritto otto giorni fa per la via di Constantinopoli. La presente parte per quella di Napoli, e la raccomando all’ amico Benackj.

La mia salute è ottima quantunque il freddo di quest’anno sia oltre modo violento. Mi fu permesso di starmene qui durante la corsa brevessima che l’imperatore fa a Pietroburgo. Non ci resterà che pochi giorni. Sarà qui per la fine del mese; ed alla fine del venturo S.M. si metterà in viaggio per Varsavia. Sarò del Suo seguito come lo fui l’anno passato. Mi è gratissimo di starmene qui a piede fermo attendendo le lunghe corse che ci aspettano. Dopo il viaggio di Varsavia avrà luogo quello delle provincie meridionali dell’impero. E nel mese di Giugno ogniuno sarà al suo posto a S(anto) Pietroburgo, epoca in cui si attende in quella capitale S.M. il Re di Prussia. Si parla del viaggio negli Esteri paesi dello Imperatore e della riunione dei Sovrani in qualche picciola città delle sponde del Reno. Quanto a me sono sempre colmato di bontà da Sua Maestà Imperiale. Ne è una nuova prova l’ avermi permesso di starmene un poco in riposo a Mosca, ove sono allogiato, come non lo feci sin’ ora. Prima di partire di qui scriverò a Viaro e ad Agostino, e darò le direzioni definitive affincchè il f(rate)llo possa intraprendere il consaputo viaggio. Degli affari nostri non parlo, è inutile il ripettere le cose già dette. Il tempo che è l’ elemento il più necessario de tutte le instituzioni umane opererà il bene al qualle abbiamo qualche diritto. Lo spero dalla Providenza Divina, la quale non ci ha giammai abbandonato, poicchè essa non abbandona la causa del giusto. Non scrivo con questo corriere a Viaro. Il tempo mi manca. Lo farò fra pochi giorni. Saluti ed abbracj a tutti quanti. Imploro la benedizione del Cielo, quella del sacromonaco nostro, e quella dei genitori.

Il figlio Giovanni

Αρ. 062

Μόσχα, 14/26 Ιανουαρίου 1818

Σας έγραψα προ οκτώ ημερών διά της οδού της Κωνσταντινουπόλεως. Η παρούσα επιστολή αναχωρεί δι’ εκείνης της Νεαπόλεως και την εμπιστεύομαι εις τον φίλον Μπενάκην. Η υγεία μου είναι εξαιρετική μολονότι το ψύχος του τρέχοντος έτους είναι υπερβολικώς δριμύ. Μοι επετράπη να παραμείνω εδώ κατά την διάρκειαν του βραχυτάτου ταξιδίου, το οποίον πραγματοποιεί ο Αυτοκράτωρ εις την Πετρούπολιν. Δεν θα παραμείνη εκεί παρά δι’ ολίγας ημέρας. Θα επιστρέψη ενταύθα κατά τα τέλη του μηνός- και κατά τα τέλη

του προσεχούς μηνός η Α.Μ. θα ταξιδεύση διά την Βαρσοβίαν. Θα είμαι μέλος της ακολουθίας Αυτού, ως διετέλεσα και κατά το παρελθόν έτος. Είναι ευχάριστον δι’ εμέ να παραμένω εδώ καθηλωμένος, αναμένων τα μακρά ταξίδια, άτινα αναμένουσιν ημάς. Μετά το ταξίδιον της Βαρσοβίας θα λάβη χώραν εκείνο προς τας νοτίους επαρχίας της Αυτοκρατορίας. Και κατά τον μήνα Ιούνιον έκαστος θα ευρίσκηται εν τη θέσει αυτού εις την Αγίαν Πετρούπολιν, εποχήν καθ’ ην αναμένεται εις την πρωτεύουσαν αυτήν η Α.Μ. ο Βασιλεύς της Πρωσσίας. Γίνεται λόγος διά το ταξίδιον του Αυτοκράτορος εις τας ξένας χώρας και περί της συγκεντρώσεως των Ηγεμόνων εις μικράν τινα πόλιν εις τας όχθας του Ρήνου. Όσον αφορά εις εμέ περιβάλλομαι πάντοτε υπό της ευμενείας της Αυτού Μεγαλειότητος του Αυτοκράτορος. Μία νέα απόδειξις περί τούτου είναι το ότι μοι επετράπη να παραμείνω δι’ ολίγον εν αναπαύσει εις την Μόσχαν, ένθα είμαι εγκατεστημένος, όπως δεν ήμην ποτέ μέχρι τούδε. Προτού να αναχωρήσω εντεύθεν θα γράψω προς τον Βιάρον και τον Αυγουστίνον και θα παράσχω τας οριστικάς οδηγίας, ίνα δυνηθή ο αδελφός να επιχειρήση το συμφωνηθέν ταξίδιον. Περί των πατρίων υποθέσεων δεν ομιλώ, είναι ανώφελον να επαναλαμβάνω πράγματα ήδη λεχθέντα. Ο χρόνος, όστις είναι το πλέον αναγκαίον στοιχείον διά τους ανθρωπίνους θεσμούς, θα συντελέση εις το καλόν, εν τω οποίω έχομεν δικαίωμά τι. Ελπίζω τούτο εκ της Θείας Πρόνοιας, ήτις ουδέποτε εγκατέλειψεν ημάς, καθ’ όσον αύτη δεν εγκαταλείπει τας δικαίας υποθέσεις. Δεν γράφω διά του παρόντος ταχυδρόμου εις τον Βιάρον. Ο χρόνος μου λείπει, θα πράξω τούτο εντός ολίγων ημερών. Χαιρετισμούς και εναγκαλισμούς προς άπαντας. Επικαλούμαι την ευλογίαν του Θεού, εκείνην του ιερομονάχου ημών, ως και εκείνην των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

143

No 063

Mosca, 22 Febrajo/6 Marzo 1818

Sono sul punto di partire per Varsavia. L’ Imperatore essendo partito avanti jeri. Le scrivo quindi la presente che raccomando a Naranzi. Essa non sarà lunga; il tempo non lo permettendo. Ho ricevuto tutte le Sue sino alla data 1/13 Gennajo n(ume)ro 064. Godo sapere la famiglia in salute. Posso egualmente assicurare che la mia è ottima. Seppi le nuove Patrie. Il tempo ci farà conoscere il loro valore. Scrivo ad Agostino. Può essere in Italia nel mese di Agosto. Gli dirò quando ed ove potrà trovarmi in Germania. Ella potrà accompagnarlo di una

Sua letera all’imperatore. Sarà ricevuta con bontà. Saluto tutti. Baccio le mani ai genitori. Imploro la loro benezione, e quella del sacromonaco nostro.

Il figlio Giovanni

Αρ. 063

Μόσχα, 22 Φεβρουαρίου / 6 Μαρτίου 1818

Είμαι έτοιμος να αναχωρήσω διά την Βαρσοβίαν. Ο Αυτοκράτωρ ανεχώρησεν εχθές. Γράφω όθεν, την παρούσαν την οποίαν εμπιστεύομαι εις τον Ναράντζην. Αύτη δεν θα είναι μακρά. Ο χρόνος δεν επιτρέπει τούτο. Έλαβον απάσας τας επιστολάς υμών μέχρι της ημερομηνίας 1/13 Ιανουαρίου και υπ’ αριθ. 064. Χαίρω μανθάνων την οικογένειαν εν υγεία. Δύναμαι ομοίως και εγώ να διαβεβαιώσω αυτήν ότι και η ιδική μου υγεία είναι εξαιρετική. Επληροφορήθην τας πατρίους ειδήσεις. Ο χρόνος θα συντελέση ώστε να γνωρίσωμεν την αξίαν αυτών. Γράφω σήμερον προς τον Αυγουστίνον. Δύναται να ευρίσκηται εν Ιταλία κατά τον μήνα Αύγουστον. Θα του ειπώ οπότε και όπου θα δυνηθή να με συναντήση εις την Γερμανίαν. Υμείς δύνασθε να συνοδεύσητε αυτόν μετά μίας επιστολής προς τον Αυτοκράτορα. Θα γίνη δεκτή μετ’ ευμενείας. Χαιρετώ άπαντας. Ασπάζομαι τας χείρας των γονέων. Επικαλούμαι την ευλογίαν αυτών ως και εκείνην του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

144

No 064

Varsavia, li 25 Marzo/6 Aprile 1818

Naranzi Le spedirà la presente alla quale unisco la copia dello rescritto di cui l’imperatore viene di onorarmi conferendomi l’ordine dell’ Acquilla Bianca, o Cordon Bleu del Regno di Polonia.

Siamo qui raccogliendo il frutto di un lungo travaglio, e l’imperatore a la soddisfazione di vedersi attorniato da una popolazione che benedisce di cuore il Suo nome. Il discorso tenuto da S.M. imperiale) a l’ apertura della Dieta, ed il conto reso dal Ministro dell’ Interno,

possono interessarla. Scrivo a Naranzi di spedirle codeste stampe. La mia salute è assai buona. Mi fa gran piacere di vedere la terra, e le prime tracie di verdura. Come di poter respirare aria libera, e di vivere in una stanza ove possono restare aperte le finestre alcune ore del giorno. Avremo miglior stagione in Besarabia et Crimea ove saremmo nel mese venturo. Le scrissi da Mosca di questo viaggio e non ripetto. Scrissi ancora sul viaggio di Agostino, e confermo le cose dette. Non aggiungo nulla sugli affari nostri, non avendo per ora nulla a dire. La prego soltanto di starsene bene in salute. E di essere sodisfato di tutto. Tutto sarà alla di Lei sodisfazione. Non scrivo una più lunga lettera. Il tempo mi manca. È giorno di gran festa. Ed il corriere deve φ. 1v partire. Mille cose a tutti quanti. Baccio le mani alla / sig(no)ra madre. Abbracio f(rate)llj et sorelle. Imploro sempre colla benedizione dei genitori le preci dello sacromonaco nostro Simeone

Il figlio Giovanni

Αρ. 064

Μόσχα, 25 Μαρτίου / 6 Απριλίου 1818

Ο Ναράντζης θα αποστείλη υμίν την παρούσαν, εν η εσωκλείω αντίγραφον του Αυτοκρατορικού γράμματος, διά του οποίου ο Αυτοκράτωρ ετίμησεν εμέ απονέμων μοι το παράσημον του Λευκού Αετού ή το κυανούν παράσημον του Βασιλείου της Πολωνίας.

Ευρισκόμεθα ενταύθα δρέποντες τους καρπούς μιας επιπόνου εργασίας και ο Αυτοκράτωρ έχει την ικανοποίησιν να βλέπη εαυτόν περιστοιχιζόμενον υφ’ ενός λαού, όστις ευλογεί εκ καρδίας το όνομα Αυτού. Ο λόγος, τον οποίον εξεφώνησεν η Α.Μ. ο Αυτοκράτωρ κατά την έναρξιν των εργασιών της Διαίτης και ο απολογισμός, τον οποίον παιρουσίασεν ο Υπουργός των Εσωτερικών, είναι δυνατόν να ενδιαφέρουν υμάς. Γράφω προς τον Ναράντζην να αποστείλη υμίν τα έντυπα ταύτα. Η υγεία μου είναι αρκούντως καλή. Μου προξενεί μεγάλην ευχαρίστησιν να βλέπω την γην και τα πρώτα ίχνη της βλαστήσεως. Ως και το να δύναμαι να αναπνέω καθαρόν αέρα και να ζω εις ένα δωμάτιον, ένθα δύνανται να παραμένωσιν ανοικτά τα παράθυρα επί τινας ώρας της ημέρας. Θα έχωμεν καλύτερον καιρόν εις την Βεσσαραβίαν και εις την Κριμαίαν, ένθα θα ευρισκώμεθα κατά τον προσεχή μήνα. Σας έγραψα εκ Μόσχας περί του ταξιδίου τούτου του Αυγουστίνου και επιβεβαιώ τα λεχθέντα. Ουδέν προσθέτω επί των πατρίων υποθέσεων μη διαθέτων επί του παρόντος

ουδέν να ειπώ. Παρακαλώ μόνον υμάς να διατηρήτε την υγείαν υμών, και να είσθε ικανοποιημένος δι’ όλα. Τα πάντα θα εξελιχθώσιν προς ικανοποίησιν υμών. Δεν γράφω μίαν εκτενεστέραν επιστολήν. Ο χρόνος μου λείπει. Είναι ημέρα μεγάλης εορτής και το ταχυδρομείον οφείλει να αναχωρήση. Χίλια φ.1v πράγματα προς άπαντας. Ασπάζομαι τας χείρας της / σεβαστής μητρός. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς. Επικαλούμαι πάντοτε την ευλογίαν των γονέων και τας δεήσεις του ιερομονάχου ημών Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

145

Nous par la grâce de Dieu Alexandre I Empereur de toutes les Russies Roi de Pologne Ec. Ec. Ec.

Voulant reconnoitre le zèle qu’ a constamment voué aux intérêts de Notre Boyaume de Pologne, et les services qu’a rendus au dit Boyaume, dans les négociations relatives, le Sieur Jean Comte de Capodistrias Notre Conseiller privé et Sacrétaire d’ Etat pour les affaires étrangères; Nous avons résolu de décorer et décorons, en effet, par les présèntes, le dit Sieur Conile de Capodistrias, de l’ ordre de l’ aigle blanc de Pologne.

Donné a Varsovie le 14/26 Mars 1818 (signé) Alexandre

(contresigné) par l’ Empereur et Roi

Le Ministre Secrétaire d’ Etat Ig. Sobolenski

* Το κείμενο αυτό είναι η αυτοκρατορική επιστολή, που συνοδεύει την απονομή του παρασήμου, για την οποία ομιλεί ο Καποδίστριας στην προηγούμενη επιστολή. Κακώς έχει αριθμηθεί ως ιδιαίτερη επιστολή γιατί, καθώς ρητά αναφέρεται, είναι εσώκλειστο στην υπ’ αριθ. 144 επιστολή.

Ημείς, Αλέξανδρος Α΄, Χάριτι Θεού Αυτοκράτωρ πασών των Ρωσιών, Βασιλεύς της Πολωνίας κτλ., κτλ., κτλ.

Θέλοντες να αναγνωρίσωμεν τον ζήλον, τον οποίον σταθερώς επέδειξεν διά τα συμφέροντα του Βασιλείου Ημών της Πολωνίας, και τας υπηρεσίας, άτινας παρέσχεν διά το ρηθέν Βασίλειον κατά τας σχετικάς διαπραγματεύσεις, ο Κόμης Κύριος Ιωάννης Καποδίστριας, ιδιαίτερος Ημών Σύμβουλος και Υπουργός επί των Εξωτερικών υποθέσεων· Ημείς αποφασίσαμεν να παρασημοφορήσωμεν και παρασημοφορώμεν όντως διά των παρόντων, τον ειρημένον Κόμητα Κύριον Καποδίστριαν διά του παρασήμου του Λευκού Αετού της Πολωνίας.

Εξεδόθη εν Βαρσοβία τη 14/26 Μαρτίου 1818

(υπογραφή) Αλέξανδρος

(προσυπογράφεται) υπό του Αυτοκράτορος και Βασιλέως

Ο Πρωθυπουργός Ιγ. Σομπολέφσκι

146

No 065

Varsavia, li 19 Aprile/ 5 Maggio 1818

Sieno con salute le feste di Pasqua. Le abbiamo fatte qui in mezzo alle solennità di questo governo constituzionale. Qui occluso il discorso di Clohere.1 Tutto a ben riuscito e l’Imperatore è stato contentissimo. S.M. I(mperiale) è partita jeri di mattinalo parto fra poche ore. Mi fa piacere di vedere Odessa et di odorare il mare. La mia salute è ottima. Spero lo stesso di tutta la famiglia. Non scrivo a nessun’ altro, essendomi impossibile di guadagnare sulle altre occupazioni un minuto secondo. Quanto ad Agostino ho scritto; nè mi resta più che aggiungere. Lo vedrò con sommissimo piacere in Boemia verso la fine di Agosto. Non ci sarà prima del mese di Luglio. La riunione dei Sovrani avrà luogo a Aix la Chapelle, il 3/15 Settembre. Le di Lei nuove in data di... n(umer)o 065 mi hanno fatto infinito bene. La prego di non farle mancare in continuazione. Finisco, poicchè mi è negato di poter continuare. Abbracio tutti quanti. F(rate)llj, e sorelle, e cognati, et nipoti, et zij... Mi raccomando sempre alla benedizione dei genitori.

Il figlio Giovanni

1. πιθανή ανάγνωση

Αρ. 065

Βαρσοβία, 19 Απριλίου / 5 Μαΐου 1818

Είθε να είναι μεθ’ υγείας αι εορταί του Πάσχα. Εωρτάσαμεν αυτάς ενταύθα εν μέσω των τελετών της συνταγματικής αυτής κυβερνήσεως. Εδώ είναι εσώκλειστος ο λόγος του Clohere. Τα πάντα εξελίχθησαν καλώς και ο Αυτοκράτωρ ηυχαριστήθη λίαν. Η Α.Μ. ο Αυτοκράτωρ ανεχώρησεν εχθές την πρωίαν εγώ αναχωρώ εντός ολίγων ωρών. Μου προκαλεί ευχαρίστησιν ότι θα ιδώ την Οδησσόν και θα αναπνεύσω την θάλασσαν. Η υγεία μου είναι εξαίρετος. Ελπίζω το αυτό διά σύμπασαν την οικογένειαν. Προς ουδένα έτερον γράφω διότι μου είναι αδύνατον να εξοικονομήσω έν δευτερόλεπτον εις βάρος των άλλων ενασχολήσεων. Όσον αφορά εις τον Αυγουστίνον έγραψα και περί τούτου· ουδέν υπολείπεται να προσθέσω. Θα ιδώ αυτόν μετά μεγίστης εύχαριστήσεως εις την Βοημίαν προς τα τέλη του Αυγούστου. Δεν θα είμαι εκεί προ του μηνός Ιουλίου. Η συγκέντρωσις των Ηγεμόνων θα λάβη χώραν εις Αιξ - λα - Σαπέλ την 3/15 Σεπτεμβρίου. Αι ειδήσεις υμών υπό ημερομηνίαν... και υπ’ αριθ. 065 μοι επροξένησαν μεγίστην ευχαρίστησιν. Παρακαλώ υμάς όπως επιμεληθήτε ώστε να υπάρχουν συνεχώς. Τελειώνω, καθώς μου είναι αδύνατον να δυνηθώ να συνεχίσω. Εναγκαλίζομαι άπαντας, αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς, και θείους και θείας... Συσταίνω εαυτόν πάντοτε εις την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

147

No 067

S(anto) Pietroburgo, 10/22 Luglio 1818

Ho lardato più de l’ ordinario a scriverle. Dopo il mio arrivo a S(anto) Pietroburgo, non vi furono corrieri. Et la Corte qui giunta tutto il tempo è stato consacrato alle cure dovute alla ospitalità. S.M. il Be di Prussia è partito appena. Profilo del corriere che parte p(er) Vienna, e la presente la raccomando all’ amico Naranzi. Io partirò fra pochi giorni; no passerò una ventina a Carlsbad, e di là mi renderò a Aix la Chapelle, ove l’ Imperatore si ritrova per la fine del mese di Seti ombre nostro stile. La mia salute è buona. Ma le acque di Carlsbad, la renderanno migliore. La vita laboriosa non da buone digestioni, qualunque siasi il regime che si osserva. Il mio si riduce abitualmente da molto tempo, a poche e semplici cose... Bollito, et arrosto, et nessuna altra

composizione di cucina. È questo regime che mi tiene in buona salute, e che rende piutosto un preservativo, che un rimedio, le acque che andrò bevere ancora in quest’ anno.

Ho let to quanto ella mi scrisse, colle Sue lettere fino al numero ο 7 ο. Ebbi qui delle conversazioni forse utili con il s(ignor) Conte Ghilford, una volta Federico North. Esso parte per Londra; sarà in autuno prossimo alle Isole.

Credo egual(ment)e di profilare del mese di Settembre per le cose nostre, almeno lo spero, lo certamente, clic farò tutto quello che è in parte mia di fare, affinchhè nessuna responsabilità non pesi, almeno sulla mia coscienza.

φ. 1v / Aspetto Agostino. Lo vedrò volentieri. E cercherò egual(ment)e di conchiudere qualche cosa di positivo p(er) quello che riguarda il giusto di Lei desiderio, di sapere assicurata alla famiglia una posterità. I Suoi desiderj, sono i miei.

Quantunque il viaggio di Agostino assorbirà in gran parte, quello che potrei disporre per la famiglia, farò anco in quest’ anno tutti i miei sforzi, per non lasciarla senza ajuto. Dico lo stesso della Marietta. Anzi ne scrivo a Naranzi col corriere di oggi. Non saprei però incaricarmi del mantenimento di Rodostamo. Sarebbe dennaro getato al vento. All’ età sua si comincia male, a meno che non si sia una forte inclinazione, la quale credo lunghi da lui. Si guarisca dunque, e ritorni al più presto in seno alla sua famiglia.

Chiudo la presente riservandomi di scriverle da Carlesbad e dalla Germania, et dalle sponde del Beno nel corrente del mese di Agosto et di Settembre.

Abbraccio tutti quanti. Imploro sempre le benedizioni del padre Simeone. E dei genitori.

Il figlio Giovanni

Αρ. 067

Αγία Πετρούπολις, 10/22 Ιουλίου 1818

Εβράδυνα πλέον του συνήθους να γράψω προς υμάς. Μετά την εν Αγία Πετρουπόλει άφιξίν μου δεν υπήρξαν ταχυδρομεία. Αφιχθείσης δε ενταύθα και της Αυλής, πας ο χρόνος διετέθη εις τας οφειλομένας διά την φιλοξενίαν φροντίδας. Η Α.Μ. ο Βασιλεύς της Πρωσσίας μόλις ανεχώρησεν. Επωφελούμαι του ταχυδρομείου, το οποίον αναχωρεί διά την Βιέννην. Την παρούσαν

δε συνιστώ εις τον φίλον Ναράντζην. Εγώ θα αναχωρήσω εντός ολίγων ημερών· θα διέλθω περί τας είκοσι ημέρας εις Κάρλσμπαντ και έπειτα θα μεταβώ εις Αιξ - λα - Σαπέλ, ένθα ο Αυτοκράτωρ θα ευρίσκηται κατά τα τέλη του μηνός Σεπτεμβρίου, κατά το ιδικόν μας ημερολόγιον. Η υγεία μου είναι καλή Τα ύδατα όμως του Κάρλσμπαντ θα καταστήσωσιν αυτήν έτι καλυτέραν. Η πλήρης ενασχολήσεων ζωή δεν ευνοεί την καλήν πέψιν, οιαδήποτε δίαιτα και αν τηρείται. Η ιδική μου από πολλού χρόνου περιορίζεται συνήθως εις ολίγα και απλά πράγματα... Βραστόν και ψητόν και ουδέν άλλο μαγειρικόν κατασκεύασμα. Είναι δε αυτή η δίαιτα, ήτις διατηρεί εμέ εν καλή υγεία και η οποία καθιστά μάλλον ένα προφυλακτικόν μέτρον παρά ένα φάρμακον τα ύδατα, τα οποία θα μεταβώ διά να πίω και κατ’ αυτό πάλιν το έτος.

Ανέγνωσα όσα υμείς μοι γράφητε διά των μέχρι του αριθμού 070 επιστολών υμών. Έσχον ενταύθα επωφελείς συνομιλίας μετά του Κόμητος κυρίου Γκίλφορδ, πρώην Φρειδερίκου Νορθ. Ούτος αναχωρεί διά το Λονδίνον θα ευρίσκηται το προσεχές φθινόπωρον εις τας Νήσους.

Πιστεύω ομοίως να επωφεληθώ του μηνός Σεπτεμβρίου διά τας πατρίους υποθέσεις, τουλάχιστον το ελπίζω. Και βεβαίως θα πράξω παν ό,τι εξαρτάται εξ εμού, ίνα ουδεμία ευθύνη βαρύνη τουλάχιστον επί της συνειδήσεώς μου.

φ. 1v / Αναμένω τον Αυγουστίνον. Θα τον συναντήσω ευχαρίστως. Και θα επιδιώξω ομοίως να επιτύχω κάτι το θετικόν δι’ εκείνο, όπερ αφορά την δικαίαν υμών επιθυμίαν όπως γνωρίσητε εξησφαλισμένους διά την οικογένειαν τους απογόνους. Αι επιθυμίαι υμών είναι και ιδικαί μου.

Καίπερ το ταξίδιον του Αυγουστίνου θα απορροφήση κατά μεγάλο μέρος, εκείνο το χρηματικόν ποσόν όπερ ήθελον δυνηθή να διαθέσω διά την οικογένειαν, θα καταβάλω και κατ’ αυτό το έτος πάσαν προσπάθειαν διά να μην αφήσω αυτήν άνευ βοήθειας. Λέγω το αυτό και διά την Μαριέτταν, Μάλιστα γράφω περί τούτου εις τον Ναράντζην διά του ταχυδρομείου της σήμερον. Δεν θα ηδυνάμην όμως να επιφορτισθώ της συντηρήσεως του Ροδοστάμου. Θα ήσαν χρήματα ριφθέντα εις τον άνεμον. Εις την ηλικίαν του αρχίζει κακώς, εκτός και εάν υπάρχη μία, ισχυρά κλίσις, την οποίαν εκτιμώ ως ευρισκομένην μακράν αυτού. Ας θεραπευθή όθεν και ας επιστρέψη το ταχύτερον εις τους κόλπους της οικογενείας του.

Κλείω την παρούσαν επιφυλασσόμενος να γράψω προς υμάς εκ Κάρλσμπαντ και εκ Γερμανίας και εκ των οχθών του Ρήνου κατά την διάρκειαν του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου.

Εναγκαλίζομαι άπαντας. Επικαλούμαι πάντοτε τας ευλογίας του πατρός Συμεώνος ως και εκείνας των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

148

No 069

Carlsbad, le 1/13 Agosto 1818

Agostino è arrivato in buona saluto. E ne godo. Naranzi gli a fatto compagnia. E gli sono gratissimo. Restiamo qui fino a dopo dimani. Naranzi sarà incaricato di lettere più dettagliate. Agostino verrà meco. Farà una picciola corsa fino a Parigi, e per vedere quella capitale et p(er) ripulire il suo francese. Et per non mettermi negli imbarazzi di allogio nei primi momenti del mio arrivo a Aix la Chapelle, ove s(econ)do tutte le apparenze vi saranno più uomini che case. Verrà raggiungermi prima molto della nostra partenza da Aix, e presenterà allora la lettera di cui è portatore. La lessi, ed è benissima. Sarà per i progetti ulteriori quello che piacerà alla Providenza.

La mia salute è ottimissima. Risponderò in dettagli a tutte le lettere di cui fa la lettera replicata con grandissimo interesse e piacere. Baccio le mani alla s(ignora) madre ed a Lei. Saluto tutti quanti. E mi raccomando alle proci dello sacromonaco nostro.

Il figlio Giovanni

Αρ. 069

Κάρλσμπαντ, 1/13 Αυγούστου 1818

Ο Αυγουστίνος έφθασεν εν καλή υγεία. Χαίρω περί τούτου. Ο Ναράντζης τον συνώδευσεν. Είμαι διά τούτο ευγνώμων προς αυτόν. Θα παραμείνωμεν εδώ έως μεθαύριον. Ο Ναράντζης θα επιφορτισθή δι’ επιστολών πλέον λεπτομερών. Ο Αυγουστίνος θα έλθη μετ’ εμού. Θα εκτελέση εν μικρόν ταξίδιον μέχρι των Παρισίων και διά να ιδή την πρωτεύουσαν εκείνην και διά να τελειοποιήση την γαλλικήν του. Και διά να μη θέση εμέ εν στενοχωρία κατά τας πρώτας στιγμάς της Αιξ - λα - Σαπέλ αφίξεώς μου, ένθα συμφώνως προς όλας τας ενδείξεις θα υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι παρά οικίαι· θα έλθη να με συναντήση πολύ πριν από την αναχώρησίν μας εξ Αιξ - λα - Σαπέλ και διά να επιδώση τότε την επιστολήν, ης είναι κομιστής. Ανέγνωσα αυτήν και είναι αρίστη. Διά τα περαιτέρω σχέδια θα γίνη εκείνο, το οποίον αρέσκει εις την Θείαν Πρόνοιαν.

Η υγεία μου είναι αρίστη. Θα απαντήσω λεπτομερώς προς πάσας τας επιστολάς, περί των οποίων ομιλείτε εις την επαναληφθείσαν επιστολήν μετά

μεγίστης ευχαριστήσεως και ενδιαφέροντος. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και τας χείρας υμών. Χαιρετώ άπαντας. Και συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

114

No 068

Carlesbad, li 19/31 Agosto 1818

Eccomi di nuovo a Carlesbad. Profitto della vacanza che mi fu accordata. Prendo le acque, e mi fanno un grandissimo bene... Ripuliscono lo impurità fatte durante i lunghi e pronti viaggi; e mi riposano dalle fatiche non lievi dell’ inverno passato et della primavera. Non ho potuto partire da Pietroburgo prima delli 17/29 Luglio. Non di meno il viaggio non mi a costato più di dodici giorni; cosicché comminciai la mia purga da venti giorni, ed essa sarà finita fra sei od otto tutto a più. La mia salute grazie al Cielo è buonissima. Sarà ancora più buona dopo questo soggiorno che sempre più mi piace. In quest’ anno la stagione essendo avvanzata non è più tutta la folla di genti d’ alto rango, e si vive più alla campagna e meno tutte le fastidiose etichette che non mancano là ove si trovano uomini vissuti e invechiati alle Corti. Spero di abbraciare qui Agostino. Lo so arrivato felicemente in Venezia. E la sua quarantena finita cercherà di raggiungermi qui. Nel caso contrario verrà cercarmi a Francfort, et a Aix la Chapelle, o mi aspetterà a Vienna ove l’ Imperatore si renderà dopo le conferenze che commincieranno il 15/27 Settembre.

Comme Le ho scritto in data 10/22 Luglio avanti di partire da Pietroburgo ho dato le disposizioni necessarie affincchè Le sieno rimessi nel corrente del mese di Settembre cinquecento zecchini. Le lettere di cambio saranno dirette a Viaro, senza intermezzo nessuno. Ed esso le negozierà comme meglio potrà. Spero che si fatta maniera sarà la meno dispendiosa; tutte le altre fin’ora esperimentate essendo riuscite poco favorevoli. Posso dare questo soccorso alla famiglia. L’ Imperatore avendomi grandemente dottato pel presente viaggio, e per la mia cura. Indipendem(ent)e della somma che le sarà spedita, ho dovuto mettere a disposizione di Agostino circa 600 zecchini, affincchè φ. 1v possa egli fare il suo viaggio, ed equipagiarsi. / Gli ho predicato economia. Poicchè senza di essa non troverem(m)o più bussola per navigare.

Esso me la promete. Quantunque per me stesso pochi sieno i miei bisogni, e moderatissimi le mie spese. Non di meno ho meco un secretarlo, un corriere, due domestici, e una bencchè picciola casa montata. Vivendo qui come altrove bisogna dare soventi da pranzo. E la tavola compreso il vino costa moltissimo. La misura la più moderata, è un zecchino per testa in cadaun pranzo. Si aggiunga la pigione della casa, e tutto il resto, è la spesa diviene esorbitante. Se cosi è della dimora, tutto diviene dueplo1 in viaggio. Non di meno sul fondo accordatomi graziosa(ment)e dal Imperatore cioè sopra 5 m(illa) zecchini farò ancora qualche economia, e la riserverò pel viaggio di ritorno di Agostino, o per qualche altro og(g)etto utile alla famiglia. La prego intanto, di riprodurre in quest’ anno, lorcchè ella riceverà i 500 zecchini, le stesse misure che Le raccomandai l’ anno passato. Desidero che degli interessi delle somme antecedenti e della presento sieno fatte tre porzioni eguali, che destino alle tre sorelle, Eufrosina, Efimia, et Marietta. A Marietta poi, comme a personna che a i più forti doveri ad adempiere, La supplico di aggiungere 100 talleri. Gradiscano il buon cuore. E se potrò di più farò ancora d’avantaggio.

Le scriverò ancora avanti di lasciare la Boemia. Spero intanto che Agostino sarà qui, e che esso stesso Le scriverà. Intanto baccio le mani alla s(ignor)a madre, ed a Lei. Abbracio f(rate)llj et sorelle, e saluto tutti quanti.

Mi raccomando alle preci dello sacromonaco nostro.

Il figlio Giovanni

Αρ. 068

Κάρλσμπαντ, 19/31 Αυγούστου 1818

Ιδού εγώ εκ νέου εις Κάρλσμπαντ. Επωφελούμαι των διακοπών, αίτινες μοι εχορηγήθησαν. Πίνω τα ύδατα, τα οποία μοι προξενούν μέγιστον καλόν... Καθαρίζουν τας προξενηθείσας κατά την διάρκειαν των μακρών και ταχέων ταξιδίων ακαθαρσίας και αναπαύουσιν εμέ εκ των όχι ελαφρών κόπων του παρελθόντος χειμώνος και της ανοίξεως. Δεν ηδυνήθην να αναχωρήσω εκ Πετρουπόλεως προ της 17/29 Ιουλίου. Ουχ ήττον το ταξίδιον δεν διήρκεσεν πλέον των δώδεκα ημερών· εις τρόπον ώστε ήρχισα την κάθαρσίν μου προ

1. ορθ. duplo.

είκοσι ημερών και θα τελειώση αυτή εντός έξ ή το πολύ οκτώ ημερών. Η υγεία μου, χάριτι θεία, είναι πάρα πολύ καλή. Θα είναι έτι καλυτέρα μετά την παραμονήν αυτήν, ήτις ολοέν και περισσότερον μοι αρέσει. Κατ’ αυτό το έτος, επειδή η εποχή είναι προχωρημένη, δεν ευρίσκεται εδώ όλο εκείνο το πλήθος των ανθρώπων της ανωτέρας τάξεως και ζη τις εις την εξοχήν άνευ των ενοχλητικών εθιμοτυπιών, αίτινες δεν απουσιάζουν εκεί, ένθα ευρίσκονται άνθρωποι, οίτινες έζησαν και εγήρασαν εις τας Αυλάς. Ελπίζω να εναγκαλισθώ εδώ τον Αυγουστίνον. Γνωρίζω ότι αφίχθη αισίως εις την Βενετίαν. Ληξάσης δε της καραντίνας αυτού θα επιδιώξη να συναντήση εμέ εδώ. Εν αντιθέτω περιπτώσει ή θα έλθη να αναζητήση εμέ εις Φραγκφούρτην και εις Αιξ - λα - Σαπέλ ή θα αναμένη εμέ εις Βιέννην, ένθα ο Αυτοκράτωρ θα ευρεθή μετά τας συνομιλίας, αίτινες θα αρχίσουν την 15/27 Σεπτεμβρίου.

Ως έγραψα υμίν, υπό ημερομηνίαν 10/22 Ιουλίου, πριν να αναχωρήσω εκ Πετρουπόλεως, έδωσα τας απαραιτήτους εντολάς ίνα αποσταλώσιν υμίν κατά την διάρκειαν του μηνός Σεπτεμβρίου πεντακόσια τζεκίνια. Αι συναλλαγματικαί θα διευθυνθώσιν προς τον Βιάρον, άνευ της παρεμβάσεως ουδενός. Ούτος δε να εξοφλήση αυτάς κατά το δυνατόν καλυτέρα. Ελπίζω ότι ο τοιούτος τρόπος θα είναι ο πλέον συμφέρων. Επειδή πάντες οι άλλοι, οι μέχρι τούδε δοκιμασθέντες απέβησαν ολίγον ευνοϊκοί. Δύναμαι να παράσχω την βοήθειαν αυτήν εις την οικογένειαν, καθ’ όσον ο Αυτοκράτωρ ενίσχυσεν γενναιοδώρως το παρόν ταξίδιον και την ιδικήν μου θεραπείαν. Ανεξαρτήτως του ποσού, όπερ θα αποσταλή υμίν, ηδυνήθην να θέσω εις την διάθεσιν του Αυγουστίνου περίπου 600 τζεκίνια, ίνα δυνηθή ούτος και να κάμη το φ. 1v ταξίδιόν του και να εφοδιασθή διά των αναγκαίων. / Συνέστησα προς αυτόν οικονομίαν. Καθ’ όσον άνευ αυτής δεν θα εύρωμεν πλέον την πυξίδα διά να πλεύσωμεν. Ούτος μοι υπεσχέθη τούτο. Καίπερ δι’ εαυτόν ολίγαι είναι αι ανάγκαι μου και μετριώτατα τα έξοδά μου· ουχ ήττον όμως έχω μετ’ εμού ένα γραμματέα, ένα ταχυδρόμον, δύο υπηρέτας και μίαν, μολονότι μικράν, οργανωμένην οικίαν. Ζων ενταύθα, ως και αλλαχού, πρέπει συχνάκις να παραθέτω γεύματα. Τα γεύματα δε, συμπεριλαμβανομένου και του οίνου, κοστίζουν πάρα πολύ. Ο πλέον μέτριος υπολογισμός είναι έν τζεκίνιον ανά κεφαλήν δι’ έκαστον γεύμα. Προσθέτομεν το ενοίκιον της οικίας και πάντα τα λοιπά, και τα έξοδα καθίστανται υπέρογκα. Εάν ούτως έχουν τα πράγματα διά την παραμονήν μου, τα πάντα καθίστανται διπλάσια κατά το ταξίδιον. Ουχ ήττον επί των πόρων, των παραχωρηθέντων γενναιοδώρως υπό του Αυτοκράτορος, τουτέστιν επί των 5 χιλιάδων τζεκινίων θα κάμω κάποιαν οικονομίαν επί πλέον και θα την αφιερώσω διά το ταξίδιον της επιστροφής του Αυγουστίνου ή δι’ έτερόν τι αντικείμενον επωφελές εις την οικογένειαν. Παρακαλώ υμάς εν τω μεταξύ, να λάβητε και κατ’ αυτό το έτος, αφού αφιχθώσιν υμίν τα 500 τζεκίνια, τα αυτά μέτρα, άτινα συνέστησα κατά το παρελθόν έτος. Επιθυμώ όπως οι τόκοι των προηγουμένων ποσών και του παρόντος διαμοιρασθώσιν εις

τρεις ίσας μερίδας, ας προορίζω διά τας τρεις αδελφάς Ευφροσύνην, Ευφημίαν και Μαριέτταν. Εις την Μαριέτταν ακολούθως, ως εις πρόσωπον, το οποίον έχει μεγαλυτέρας υποχρεώσεις να εκτελέση, παρακαλώ υμάς να προσθέσητε 100 τάλληρα. Ας επιδοκιμάσουν την καλήν διάθεσιν. Εάν δυνηθώ περισσότερα, θα πράξω περισσότερα εισέτι.

Θα γράψω προς υμάς προτού αφήσω την Βοημίαν. Ελπίζω εν τω μεταξύ ότι ο Αυγουστίνος θα ευρίσκηται εδώ και ότι και αυτός ο ίδιος θα σας γράψη. Εν τω μεταξύ ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και τας χείρας ημών. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και χαιρετώ άπαντας.

Συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

150

No 070

Carlesbad, li 4/16 Settembre 1818

Parto oggi per Francfort con Agostino. Naranzi per Venezia, s’incarica della presente. E colgo questa buona occasione per rispondere in dettaglio alle lettere portatemi da Agostino. Commincierò dall’ articolo il più interessante. Quello della di Lei salute. Non mi sorprende punto, che la mano, od il piede qualche volta manchino di obbedienza. Sono queste necessarie conseguenze dell’ età. E non bisogna per questo nò temere nò affligerai. Il rimedio non può essere che quello delle frizioni; adoperate con moderazione ma abitualmente, richiamano le forze alla periferia, et mantengono quell’ equilibrio che è necessario al libero movimento delle membra le più lontane dal centro vitale. Sono quindi di opinione, se il Dottore Armoni che riferisco distintamente è d’ accordo, che ogni giorno, a ora determinata tanto il brucio, come la gamba disobediente sieno sottemesse a delle legieri frizioni. Le quali farsi potrebbero, od a mano ben asciuta, od a mano cuoperta da flanella egualmente ben bene asciugata ma non calda... L’ ora la più oportuna sembra essere quella in qui si opera l’ assorbimento linfatico. Quattro o sei ore dopo la nutrizione. Il rimedio è semplice. Esso è indicato. Può farsi generale tutte le volte peraltro che una certa difficoltà di movi-

mento annunzi disposiziono disobbediente in qualche altro mebro... I rimedj interni, o gli esterni di altra natura, mi sembrano sempre di difficile applicazione... La difficoltà è pericolosa. Poicchè essa consiste nelle proporzioni. Il freddo ed il caldo... I tonici... E tutte le droghe operano certamente degli effetti... Ma chi può dire, se essi 'sono quelli di cui la natura a bisogno per equilibrarsi... Quando si tratta una forte e giovine pianta, la massa dello forze vitali è cosi abbondante, che qualunque siasi anco falso dispendio che a sofferto è qualche volta con vantaggio. Non è lo stesso quando si tratta una constituzione la quale conta il 70° anno delle sue fatiche... La s(econ)da regola che mi pare essenziale quella si è di proporzionare con discernimento e misura il ristoro giornaliero che vuoisi dare al corpo ed all’ anima. La dieta parmi che debba essere cosi regolata, che quanto all’ uno, esso puossi rifare regolamento le perdite del giorno, et quanto all’ altra che essa goda di una grande serenità e di una pace profonda. Non è a che appartiene di darle avvisi su di questo proposito. Ho citato più volte il di Lei esempio. Fu ammirato. Singola(rment)e in questi ultimi tempi, predicando il regime all’ ottimo Principe di Schfarzemberg Maresciallo Austriaco, il quale per la s(econ)cla volta venne cercare la sua salute allo acque di Carlesbad. Non c’ è professore di medicina quale non convenga, che nessuna imperfezione fisica non potrebbe alla lunga resistere al Regime. Cioè a dire che il regime lo vince tutte. Ma regime non vuol dire astinenza assoluta. O si poco nutrimento che gli organi ne adivengano affam(m)ati o deboli. Il tutto sta nelle giusto proporzioni. E nessuno non può meglio regolarle che la persona stessa la quale vuol vivere e nutrire per ben vivere, et per star sanna. Io stesso non devo la buona mia salute, che all’abitudine contratta da molti anni, di mangiare per vivere, e non di vivere per mangiare. Fò punto è passo ad altro.

φ. 1v / Quanto a Marietta Le scrivo l’inchiuso biglietto. La mia lettera sotto n(ume)ro 068, Le annunzia un soccorso estraordinario di 100 talleri. Le cambiali per la somma che spedisco alla famiglia partiranno da S(aint) Petersbourg nel corrente di questo mese, se a quest’ ora n(on) sono partite. Se Viaro può anticipare alla sorella qualche picciola parto dei 100 talleri, può farlo assicurato essendo del pronto rimborso. Nicoletto suo marito mi costò più di 300 talleri... Di più non posso fare. E parmi di avere fatto il possibile contando le spese di allestimento, viaggio ed i 300 talleri somministrati a Nicoletto Rodostamo. Li 600 zecchini mandati ad Agostino sono già conformati. Ella vede ove si va. E ripetto i miei mezzi sono determinati. Nè mi conviene forzare la mia economia, o pesare senza misura sulla munificienza dell’ Imperatore a fino di rispondere a tutto quello che si vorebbe esigere da me. Ho par-

lato chiaro ad Agostino. Vedde esso come io vivo. Non c’ è nulla di troppo. E sovente rifiuto a me stesso i comodi, il lusso, gli avvantaggi che nessun’ altro certamente non si rifiutarebbe... Non voglio credere che un si fatto esempio torni inutile per la di lui instituzione... Farà un certo viaggio a Parigi comme Le scrissi... Pronunzia male il francese ed un tale diffetto non ò tollerato nella buona società, meno ancora alla Corte. È un caprizio del secolo di volere che ogni uomo ben nato quale siasi il suo paese parli bene e correttamente la lingua francese. Ma forza è di rispettare questa follia; essendo generale fa la legge. Se vorrà il fratello travagliare fermamente in quaranta giorni avrà corretto tutti i diffetti della sua pronunziazione, e quelli ancora più rimarcabili della frase. Sarà di ritorno a Aix la Chapelle. Lo presenterò allora. E spero che si farà onore. Dipende molto dalla conclusione degli affari dei quali la conferenza va occuparsi, la decisione di quello che potrò fare, cioè a dire, se mi sarà permesso di venire in casa almeno per un mese, oppure se questo viaggio dovrà essere aggiornato all’ anno venturo. Le bontà e le beneficienze delle quali l’ Imperatore mi colma non mi lasciano libertà nella scelta. So il dovere del Suo Servigio mi obbligherà a restare al mio posto ci resterò. E spero che ella non mi disapproverà... Se le cose si regolano di maniera che una assenza di 6 mesi non possa fa danno alcuno alla marcia del ministero che mi è confidato, profilerò in tal caso della permissione che graziosamente S.M. I(mperiale) a degnato di darmi lorcchè eravamo a Odessa.

E nell’ una ipotesi, e nell’ altra avrò a cuore di terminare definitavamente l’ affare della successione della famiglia. L’uno di noi deve maritarsi nel corrente dell’ 18091. Per ora non ho in vista nessuno progetto ben determinato. Ho detto l’ uno di noi essendo convinto che se Agostino non vuol decidersi, se Viaro si oppone... Delli due che restiamo l’uno deve dare questa soddisfazione alli genitori, ed adempiere convenevolmente questo sacro dovere. Mi sono eccepito e fin’ora e mi eccepisco ancora p(er) due decisive ragioni. La prima si è che φ. 2 ammaritato2 in Russia comporei una nuova famiglia, ma non / darei successione alla mia apportando diretta e person(n)ale consolazione alli genitori... Quanto possego e tutto il frutto delle mie fatiche dovrebersi concentrare all’ intratenimento di questa nuova casa, e la paterna non avrebbe più nessuno soccorso dal canto mio. In s(econ)do luogo, legato con vincoli di si fatta natura in Russia, tutta la mia indipendenza morale sarebbe perduta. E se posso qualche cosa pel bene del servigio dell’ Imperatore, non lo posso assolutamente, che in grazia della per-

1. προφανώς λάθος· αντί 1819

2. πιθανή ανάγνωση, λόγω φθοράς του κειμένου.