Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

re a piedi, nuotando nella neve fino a mezza coscia. Un lontano lume ci annunzia luogo abitato. Si siegue3 quel lume, e dopo un’ ora di eterno caulinare nella neve si trova lume, scorta, soccorso. Si arriva alla fine alla posta alla punta di giorno. Fatta ricuperare la vettura; riparata alla meglio, si prosiegue. Ecco il vento finissimo del Nord che suol gellare il mercurio. A Minsk4 ove mi sono trattenuto per mettere in istato la vettura di portarci ancora, il termometro segnava 27 gradi sotto il gello, nelle campagne deserte ove io correva sarebbe disceso a 30 e 35 gradi. Qual orrore!... Io sono stato assai felice di aver potuto salvarmi, giovare al compagno, e serbare illesi i servitori. La necessità, maestra di gran cose, mi fece trovarne delle singolari... giovarono... La descrizione di questo viaggio, le osservazioni fatte, e molte idee, che mi sono passate per la testa in dieciotto giorni di veglia, di silenzio, di monotonia, di freddo, e di pazienza, mi offrono il soggetto di un picciolo5 lavoro, che io intraprendo col proponimento di intitolarlo a lei, poiché a lei devo quella calma di spirito, che mi sostenne in questa disastrosa epoca della mia vita. Arrivato a Pietroburgo ho cercato letto. The6, brodo, letto. Ecco φ. 1v i rimedj,/ che ho prescelto per riordinarmi. Di fatto dopo il secondo giorno di questo regime, e di questa astinenza pittagorica, ho riacquistato la proprietà quasi perduta, della testa, dei piedi, e delle mani. Parevami, che questi membri mi fossero stranieri, ed almeno separati dal copro, godendo d’ altronde del più perfetto uso di cadauno. Jeri mi sono svegliato assai bene, e tanto animato, che uscij di casa per vedere la pomposa partenza del Re, e della Regina di Prussia. Sono peraltro nella intenzione di non abbandonare nè la dieta, nè la camera per qualche giorno ancora. Domenica uscirò al mondo per osequiare S.E. il Conte Soltikoff gerente le veci7 del Ministro C(onte) Romanzoff (di cui l’ arrivo in Pietroburgo si annunzia sollecito). Mi occuperò poi delle cose mie, però con molta calma, e pazienza, queste essendo necessarie virtù. In seguito Le scriverò di me colla stessa precisione, con cui le scrivo ora del viaggio. Sono sempre senza lettere. Spero nella posta di Sabato. La presente serva a lei, alla famiglia, all’ amico Banackj, a cui non scrivo riservandomi di entrare in materia con esso lui a tempo. Bacio le mani alla S(ignor)a madre, alla zia. Saluti ai parenti, ed amici. Abbraccio fra(te)llj, e sorelle. Imploro sempre l’ assistenza della paterna sua benedizione.

Il figlio Giovanni

3. αντί segue

4. πρόκειται για την πόλη Minsk της Λευκορωσίας

5. ιδιωμ. τύπος αντί piccolo

6. αντί tè

7. ορθότ. : in veci

Αρ. 22

Αγία Πετρούπολις, 20 Ιανουαρίου / 1 Φεβρουαρίου 1800 Σεβαστέ Πατέρα,

Δεν θα ηδυνάμην να εορτάσω καλυτέρα την επέτειον της ονομαστικής υμών εορτής παρά αφικνούμενος εις την Πετρούπολιν, εν καλή υγεία, την παραμονήν της 17ης κατά το μεσονύκτιον. Το ταξίδιον υπήρξε μακρύ και επίπονον. Μετά μεγάλης ευκολίας και αμεριμνησίας εβυθίσθην εις μίαν άβυσσον εξόδων και κινδύνων. Οφείλομεν να πληρώνωμεν ακριβά την απόκτησιν πείρας. Έως το Μπρεστ της Λιθουανίας το ψύχος υπήρξεν υποφερτόν. Η αδιάκοπος πτώσις της χιόνος, την οποίαν διετήρει ανέπαφον η χαμηλή θερμοκρασία, εκάλυψε τας οδούς εις ύψος έξ και οκτώ ακόμη ποδών. Εξαφανισθέντος παντός ίχνους οδού ήτο εύκολον να απολέσωμεν την ασφάλειαν του ταξιδιού. Αλλά τί να πράξωμεν;... έπρεπε να εξακολουθήσωμεν την οδόν αναγκαστικώς και να εμπιστευθώμεν εαυτούς εις την θείαν Πρόνοιαν. Την νύκτα της 5ης Ιανουαρίου εχάθη ο οδηγός της αμάξης εν μέσω μιας απεράντου ερήμου εκτάσεως, περιβαλλομένης υπό δασών. Το όχημα ανετράπη και ιδού εγώ τεθαμμένος μετ’ αυτού εντός της χιόνος. Τέσσαρες ώραι μόχθου, αφοβίας και επιμονής συνετέλεσαν όπως επαναφέρωσιν ημάς εις την κατάστασιν να συνεχίσωμεν πεζή, διά μέσου μιας ατραπού, κολυμβώντες εις την χιόνα έως το μέσον του μηρού. Έν απόμακρον φως αναγγέλλει ημίν μέρος κατωκημένον. Ακολουθώμεν το φως εκείνο και μετά ατελεύτητον πορείαν μιας ώρας εν μεσω της χιόνος, ευρίσκομεν φως, οδηγόν, βοήθειαν. Επί τέλους φθάνομεν κατά την χαραυγήν εις τον σταθμόν. Επισκευάζεται το όχημα· επισκευασθέντος τούτου κατά το δυνατόν καλυτέρα, εξακολουθώμεν. Ιδού ο διαπεραστικώτατος αήρ του Βορρά, όστις συνηθίζει να ψύχη τον υδράργυρον. Εις το Μινσκ, όπου εσταθμεύσαμεν διά να επαναφέρωμεν την άμαξαν εις κατάστασιν ώστε να δύναται να μεταφέρη ημάς εισέτι, το θερμόμετρον εδείκνυε 27 βαθμούς υπό το μηδέν, ενώ εις τας ερήμους περιοχάς εν μέσω των οποίων εγώ διέτρεχον θα κατήρχετο υπό τους 30 και 35 βαθμούς. Οποία φρίκη!... Υπήρξα αρκούντως τυχερός ώστε να δυνηθώ να διασωθώ, να συντρέξω τον σύντροφον και να διαφυλάξω σώους τους υπηρέτας. Η ανάγκη, διδάσκαλος μεγάλων πραγμάτων, συνετέλεσεν ώστε να λάβω τα απαραίτητα μέτρα... τα οποία εβοήθησαν... Η περιγραφή του ταξιδίου τούτου, αι παρατηρήσεις τας οποίας επραγματοποίησα, αι πολλαί ιδέαι, αι οποίαι ήλθον εις τον νουν μου κατά τας δέκα οκτώ ημέρας της αγρυπνίας, της σιωπής, της μονοτονίας, του ψύχους και της καρτερίας, προσφέρουν εις εμέ το αντικείμενον μικράς τινος μελέτης, την οποίαν εγώ αναλαμβάνω, προτιθέμενος όπως αφιερώσω αυτήν εις εσάς, καθ’ όσον εις εσάς οφείλω την ηρεμίαν εκείνην του πνεύματος, ήτις υπεστήριξεν εμέ κατ’ αυτήν την καταστροφικήν στι-

γμήν της ζωής μου. Αφιχθείς εν Πετρουπόλει ανεζήτησα κλίνην. Τέϊον, ζωμός, φ.1v κλίνη: Ιδού τα φάρμακα / άτινα επέλεξα διά να επανεύρω τον εαυτόν μου. Τη αληθεία μετά την δευτέραν ημέραν εφαρμογής του προγράμματος τούτου και της πυθαγορείου αυτής εγκρατείας, ανέκτησα την σχεδόν απολεσθείσα κυριότητα της κεφαλής, των ποδών και των χειρών. Μου εφαίνετο ότι τα μέλη αυτά ήσαν ξένα και τουλάχιστον κεχωρισμένα του σώματος μολονότι απελάμβανον της τελειοτέρας χρήσεως ενός εκάστου εξ αυτών. Χθες ηγέρθην αρκούντως ικανοποιητικά και τόσον ζωηρός, ώστε εξήλθον της οικίας διά να παρακολουθήσω την πομπώδη αναχώρησιν του Βασιλέως και της Βασιλίσσης της Πρωσσίας. Έχω όμως την πρόθεσιν όπως μη εγκαταλείψω ούτε την δίαιταν ούτε το δωμάτιον επί τινας εισέτι ημέρας. Την Κυριακήν θα εξέλθω εις την πόλιν διά να υποβάλω τα σέβη μου εις την A. Ε. τον Κόμητα Σολτικώφ, αναπληρούντα εις την θέσιν του τον Κόμητα Ρομαντζώφ (του οποίου η άφιξις αναγγέλλεται εσπευσμένη εις την Πετρούπολιν) . Θα ενασχοληθώ εν συνεχεία, μετά των ιδικών μου υποθέσεων, μετά μεγίστης όμως ηρεμίας και υπομονής, καθ’ όσον αυταί είναι αι απαραίτητοι αρεταί. Ακολούθως θα γράψω προς υμάς περί της καταστάσεώς μου μετά της αυτής ακριβείας, μεθ’ ης σας γράφω τώρα περί του ταξιδίου μου. Παραμένω πάντοτε χωρίς τας επιστολάς υμών. Έχω τας ελπίδας μου εις το ταχυδρομείον του Σαββάτου. Η παρούσα ας είναι προς είδησιν υμών, της οικογενείας και του φίλου Μπενάκη, εις τον οποίον δεν γράφω, επιφυλασσόμενος όπως έλθω εις επικοινωνίαν μετ’ αυτού εν καιρώ. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και της θείας. Χαιρετισμούς εις συγγενείς και φίλους. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς. Επικαλούμαι πάντοτε την βοήθειαν της πατρικής υμών ευλογίας.

Ο υιός Ιωάννης

5

No. 23

S(an)to Pietroburgo, 30 Gennajo/12 Febrajo 1809

S(ignor) Padre

Ecco la s(econ)da lettera che le scrivo da S(an)to Pietroburgo. Sono in ottima salute. E comincio a famaliarizarmi colle signolarità imponenti di questo clima. Dal disgello si passa ai 28 e 30 gradi sotto il zero con una rapidità, che sorprende. Per non isbagliare1 io mi governo, come se

1. αλλος τύπος του sbagliare

il termometro marcasse sempre 30 gradi; ed è p(er) tal modo che sto benissimo... Parmi anzi, che una lunga dimora a Pietroburgo finirebbe col farmi ingrassare. Ciò che io n(on) ho mai amato, e molto meno in quest’ epoca. Oggi anniversario della mia nascita.. .Sono i 32, o più che compisco? Mi manca il calendario ambulante di Naranzi, e n(on) so trovarmi. Sono stato accolto colle maniere le più clementi e generose da S.E. il S(ignor) Conte Solticoff, ed in generale da tutti questi Signori. Se tutto corrisponderà a questi p(ri)mi annuncj, io n(on) avrò certam(ent)e motivo che di applaudirmi, d’ essere fin qui arrivato. Per ora n(on) posso dirle nulla di positivo su quanto mi appartiene. Ciò sarà, io spero, fra pochi giorni. Ho qui trovato moltissimi Generali, e Militari del antica canoscenza. Il Generale Sprenkporten, Svolkonskj, Sorokin, Usakoff, ecc. Tutti mi han(n)o colmato di gentilezze e tutti si rammentano con tenerezza e bontà di Corfù. Nessuno di noi può farsi un’idea abbastanza precisa di quello che costa qui ogni cosa necessaria alla vita. Tutto è tagliato somman(ent)e in grande. E per me che n(on) ho nè stoffa, nè forbici la cosa è alquanto dura. Non di meno spero molto nella munificenza di S.M. il mio benefattore Magnanim(o). Io abito in una casa ove si trovano moltissimi Greci (di quelli però che sono accasati da lungo tempo in Russia). Sono p(er) questo soddisfat(issi)mo potendo essercitarmi nella lingua nostra, ed essendo come in mezzo alla Patria. I soliti saluti a tutti gli amici, e parenti. Abbracio f(rate)llj e sorelle. Baccio le mani alla S(ignor)a madre ed alla zia Bellanda. Indoro la paterna sua benedizione.

Il figlio Giovanni

L’ inserta alla Contessa Bulgari. Le porta le nuove di suo figlio Giacomo, ellevato a somma fortuna ed onori e quel che più importa, cangiato in bene, di una maniera sorprendente.

φ. 1v /A Monsieur Le Comte An(toine) M(ar)ia Capodistria Chev(alier) de l’ ordre de Saint Jean de Jerusalem a Corfou.

Αρ. 23

Αγία Πετρούπολις, 30 Ιανουαρίου / 12 Φεβρουαρίου 1809

Σεβαστέ Πατέρα,

Ιδού η δεύτερα επιστολή, την οποίαν σας γράφω από την Αγίαν Πετρούπολιν. Χαίρω άκρας υγείας και αρχίζω να εξοικειούμαι προς τας ασυνη-

θίστους ιδιοτροπίας του κλίματος τούτου. Από την τήξιν των πάγων η θερμοκρασία κατέρχεται εις τους 28 και 30 βαθμούς υπό το μηδέν μετ’ εκπληκτικής ταχύτητος. Διά να μην σφάλω κυκλοφορώ ως εάν το θερμόμετρον να εδείκνυε πάντοτε 30 βαθμούς και εις την μέθοδον αυτήν οφείλεται η εξαιρετική μου υγεία... Έχω την εντύπωσιν μάλιστα ότι μία μακροχρόνιος διαμονή εις την Πετρούπολιν θα είχεν ως αποτέλεσμα να παχύνω, πράγμα το οποίον εγώ ποτέ δεν επεθύμησα, πολύ ολιγώτερον μάλιστα κατ’ αυτήν την εποχήν. Σήμερον είναι η επέτειος της γεννήσεώς μου... Είναι τα 32 ή περισσότερα τα έτη τα οποία συμπληρώνω. Μου λείπει το κινητόν ημερολόγιον, ο Ναράντζης, και δεν γνωρίζω. Έγινα δεκτός μετά των πλέον ευμενών και γενναιοφρόνων τρόπων υπό της A. Ε. του Κόμητος Σολτικώφ και γενικώς εκ μέρους όλων αυτών των κυρίων. Εάν εξελιχθώσιν τα πάντα συμφώνως προς τας πρώτας αυτάς ενδείξεις δεν θα έχω βεβαίως λόγον διά να μη συγχαίρω τον εαυτόν μου διότι έφθασα έως εδώ. Προς το παρόν δεν δύναμαι να σας ειπώ ουδέν το θετικόν σχετικώς προς ό,τι αφορά εμέ. Τούτο, καθώς ελπίζω, θέλει καταστή δυνατόν μετ’ ολίγας ημέρας. Συνήντησα εδώ πλείστους στρατηγούς και στρατιωτικούς, τους οποίους παλαιόθεν εγνώριζον: τον Στρατηγόν Σπρενκπόρτεν, Σβολκόνσκυ, Σορόκιν, Ουσακώφ κλπ. Πάντες εδέχθησαν εμέ μετά μεγάλης ευγενείας και πάντες ενθυμούνται με αγάπην και συγκίνησιν την Κέρκυραν. Ουδείς εξ ημών δύναται όπως σχηματίση μίαν εικόνα αρκούντως ικανοποιητικήν του πόσον στοιχίζουν εδώ τα απαραίτητα διά την ζωήν πράγματα. Τα πάντα είναι ρυθμισμένα κατά τρόπον υπερβολικώς μεγαλειώδη. Και δι’ εμέ, ο οποίος δεν έχω «ούτε ύφασμα, ούτε ψαλίδι» το πράγμα καθίσταται ολίγον δύσκολον. Ουχ ήττον ελπίζω μεγάλως εις την γενναιοδωρίαν της Α. Μ. του Μεγαλοψύχου Ευεργέτου μου. Διαμένω εις οικίαν, ένθα ευρίσκονται πλείστοι Έλληνες εξ εκείνων όμως, οίτινες είναι εγκατεστημένοι από μακρού εις την Ρωσίαν. Ένεκα τούτου είμαι πολύ ικανοποιημένος διότι δύναμαι να ασκώμαι εις την γλώσσαν ημών και διότι είναι ως να ευρίσκομαι εις την Πατρίδα. Τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας τους συγγενείς και φίλους. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και της θείας Μπελλάντας. Επικαλούμαι την πατρικήν υμών ευλογίαν.

Ο υιός Ιωάννης

Την εσώκλειστον, εις την κόμησσα Βούλγαρη. Φέρει εις αυτήν ειδήσεις διά τον υιόν αυτής Ιάκωβον, όστις ανήλθεν εις υψίστην τύχην και τιμάς και εκείνο, όπερ κυρίως ενδιαφέρει, ήλλαξεν επί τα βελτίω κατά τρόπον εκπληκτικόν.

Προς τον Κύριον Κόμητα Αντώνιον Μαρίαν Καποδίστρια Ιππότην του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ εις την Κέρκυραν.

6

No 24

S(an)to Pietroburgo, 5/17 Febrajo 1809

S(igno)r Padre

Le ho scritto avanti jeri. Il pachetto però non è ancora partito, e credo che tarderà qualche giorno ancora il corriere p(er) Vienna a cui lo ho confidato. Perciò approfitto di un’ altra occassione per mandarle le mie nuove. La mia salute è ottima. Il tempo n(on) mi passa inutilmente... Mi occupo il giorno sino alle tré. Esco poi a pranzo. La serra in qualche società, ed al teatro Francese. Le mie conoscenze non sono estese... Parmi però che sieno scelte, et quelle che più mi convengano. Ho conosciuto un rispettabile e dottissimo Signore: Questi è il Consigliere di Stato Attuale Kraft, instituttore1 delle Granduchesse, e dei Gran Duca della famiglia Imperiale. Membro dell’ Accademia, e decano di tutti i dotti, e letterati di S(anto) Pietroburgo. Questo Sig(no)re si compiace di accordarmj la sua benevolenza. Mi fa avere libri. E si intratiene volentieri meco alcune ore nei giorni della sua disocupaz(io)ne... Dal latto letterario questa è stata ed è la più preziosa delle risorse, che io mi avessi potuto trovare. Intorno poi alle cose mie più essenziali, nulla posso dirle di preciso pel momento... Panni che mi convenga aspettare... Ma non molto; e n(on) senza buone e buonissime speranze. È pesante questo soggiorno dalla parte economica. Tutto <è> immensam(ent)e costoso. Non di meno. Uomo avvisato è mezzo salvato. Prendo le mie misure p(er) non cadere in un eccessivo disequilibrio... Dico eccessivo percchè disequilibrio p(er) ore deve esserci, e sensibile. Il freddo non è tormentoso. Però senza stuffa vicina in casa; e senza pellicia d’ orso e stivalli caldi in carozza io n(on) posso vivere un minuto. Io sono, dopo la mia partenza da Venezia senza nessuma notizia dalla famiglia. A

1. αντί istitutore

questa privazione n(on) posso familiarizarmi. Passo spesso delle tristissime giornate per questo solo motivo. La prego di scrivere spesso e di mandarmi coi possibili dettagli le nuove della famiglia, degli amici, dei parenti. Abbraccio i f(rate)llj e sorelle, baccio le mani alla S(ignor)a madre, ed alla zia Bellanda. Saluto i zij Gonemi, e Rodostamo. Imploro sempre la paterna benedizione.

Il figlio Giovanni

φ.1v /Tanti e tanti saluti, a Benackj. Gli ho scrito una lunga lettera jeri l’altro. Ma questa arriverà forse p(ri)ma. Tutti i suoi amici che io già conosco mi questianano sempre intornio a Benakj e tutti col mezzo mio lo salutano. Particola(rment)e la famiglia Gika e la Principessa Esmeralda.

A Monsieur Monsieur le Comte A. M(a)ria Capodistria Chev(alier) de l’ordre de S(aint) Jean de Jerusalem a Corfou.

Αρ. 24

Αγία Πετρούπολις, 5/17 Φεβρουαρίου 1809

Σεβαστέ Πατέρα,

Σας έγραψα προχθές. Το μικρό δέμα όμως δεν ανεχώρησεν εισέτι και πιστεύω ότι θα καθυστέρηση επί τινας εισέτι ημέρας ο ταχυδρόμος διά την Βιέννην, εις τον οποίον ενεπιστεύθην τούτο. Ένεκα τούτου επωφελούμαι μιας άλλης ευκαιρίας διά να αποστείλω τας ειδήσεις μου. Η υγεία μου είναι εξαιρετική. Ο καιρός δεν διέρχεται ανωφελώς δι’ εμέ... Εργάζομαι κατά την ημέραν έως τας τρεις. Ακολούθως εξέρχομαι διά το γεύμα. Την εσπέραν είς τινα συναναστροφήν ή εις το Γαλλικόν θέατρον. Αι γνωριμίαι μου δεν είναι εκτεταμέναι... Πιστεύω όμως ότι είναι εκλεκταί και εκείναι, αίτινες αρμόζουν εις εμέ. Εγνώρισα ένα αξιοσέβαστον και σοφώτατον κύριον. Αυτός είναι ο Σύμβουλος Επικρατείας Κραφτ, παιδαγωγός των Μεγάλων Δουκισσών και των Μεγάλων Δουκών της Αυτοκρατορικής οικογενείας. Μέλος της Ακαδημίας και πρύτανις όλων των σοφών και πεπαιδευμένων της Αγίας Πετρουπόλεως. Αυτός ο κύριος ευαρεστείται να μοι παρέχη την εύνοιάν του. Μοι προμηθεύει βιβλία. Και συνομιλεί μετ’ εμού ευχαρίστως επί τινας ώρας κατά τας ημέρας της σχόλης του... Εξ απόψεως φιλολογικής τούτο υπήρξε και είναι το πλέον πολύτιμον απόκτημα, το οποίον θα ηδυνάμην να εύρω... Σχετικώς εξ άλλου προς τας πλέον ουσιαστικάς υποθέσεις μου ουδέν το ακριβές δύναμαι να σας

ειπώ επί του παρόντος... Νομίζω ότι συμφέρει να αναμένω... Αλλ’ όχι επί πολύ και όχι άνευ καλών, καλλίστων ελπίδων. Η παραμονή αύτη είναι βαρεία εξ οικονομικής απόψεως. Τα πάντα εδώ είναι υπερμέτρως δαπανηρά. Ουχ ήττον, άνθρωπος υποψιασμένος είναι σχεδόν προφυλαγμένος. Λαμβάνω τα μέτρα μου ίνα μη περιπέσω εις υπερβολικόν έλλειμμα. Λέγω υπερβολικόν, διότι έλλειμμα επί του παρόντος πρέπει να υπάρχη και μάλιστα αισθητόν. Το ψύχος δεν είναι βασανιστικόν. Όμως άνευ θερμάστρας εν τη οικία και άνευ γουναρικού εκ δέρματος άρκτου, και ζεστών υποδημάτων εις την άμαξα, εγώ δεν δύναμαι να ζήσω ούτε λεπτόν. Μετά την αναχώρησίν μου εκ Βενετίας δεν έχω ουδεμίαν είδησιν της οικογενείας. Εγώ δεν δύναμαι να εξοικειωθώ προς την στέρησιν αυτήν. Συχνάκις διέρχομαι πολύ θλιβεράς ημέρας μόνον εξ αίτιας του λόγου τούτου. Παρακαλώ υμάς όπως γράφητε προς εμέ συχνά και όπως μοι αποστέλητε μετά των πλέον δυνατών λεπτομερειών τας ειδήσεις της οικογενείας, των φίλων, των συγγενών. Εναγκαλίζομαι τους αδελφούς και τας αδελφάς· ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και της θείας Μπελλάντας. Χαιρετώ τους θείους Γονέμη και Ροδόσταμου. Επικαλούμαι πάντοτε την πατρικήν ευλογίαν.

Ο υιός Ιωάννης

φ.1v / Πολλούς χαιρετισμούς εις τον Μπενάκην. Έγραψα προς αυτόν μίαν

μεγάλην επιστολήν προχθές. Πιθανώς όμως η παρούσα θα φθάση πρώτη. Πάντες οι φίλοι του, τους οποίους εγώ ήδη γνωρίζω ερωτούν εμέ πάντοτε περί αυτού και πάντες μέσω εμού χαιρετούν αυτόν. Ιδιαιτέρως η οικογένεια Γκίκα και η πριγκίπισσα Εσμεράλδα.

Προς τον Κύριον Κόμητα Α. Μαρία Καποδίστρια Ιππότην του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ εις την Κέρκυραν

7

No 25

S(an)to Pietroburgo, 14 / 26 Febrajo 1809

S(igno)r Padre

Alla fine ho ricevuto tre sue lettere ad un tempo. Gabriele Palatino qui arrivato da Vienna come corriere me le ha reccate. Esso mi ha sorpreso alle spalle nella mia camera mentre io ero occupato a scri-

vere. La sorpresa fu agradevole, ma fecemi impallidire a segno che Palatino dubitò di un deliquio. La sua vista; quella della famiglia, di lettere, di nuove, e mille altri sentimenti in folla suscitati mi levarono affatto p(er) un momento il respiro. Tutto questo fini all’ istante; ed il giorno di avanti jeri fu il più felice che io abbia avuto dopo il mio arrivo a Pietroburgo. Ho letto, e riletto, e legerò sempre fino all’ arrivo di altre, queste tre lettere... Esse portano il n° 10, 12, 13.—Sia con pace e salute costante ben augurato il matrimonio della Marietta. Non posso scrivere nè ad essa, nè a suo marito, nè ai nuovi parenti. Essendo sommam(ent)e dispendioso il corso1 postale. La prego di abbracciare i p(ri)mi; e di dire mille cose p(er) me ai secondi. A quest’ora l’ affare economico deve essere perfettam(ent)e regolato, lo lo ho finito p(ri)ma della mia partenza da Venezia. E se le mie lettere seg(na)te 17, 18 n(on) hanno avuto il destino delle altre, ella deve essersi tranquillizata su questo importante argomento. In ogni modo Naranzi le scriverà. Nulla di più consolante per me, quanto la di lei approvazione, dietro alle notizie avute da Genova, intorno alla risoluzione, che allora ho preso, e p(er) la quale n(on) ho motivo che di applaudirmi. Ho l’ onore di vedere spesso S.E. il S(ignor) Conte Solticoff. Esso ebbe la bontà di occuparsi paciemente di me e dopo una lunga ed affettuosa discussione, mi consigliò di aspettare l’ arrivo di S.E. il Conte Romanzoff, il quale deve essere a quest’ ora partito da Parigi. Ella mi dice che ovunque io mi sia, io mi ricordi sempre la Madre Terra, e la famiglia. E l’ una e l’ altra idea è cosi immedesimata alla mia essislenza, come lo è l’ aria alle funzioni vitali. La mia salute è ottima. Vivo regolatam(ent)e. Ed ho cosi bene disposte le ore tutte del giorno, che corrono le settimane senza che io me ne avvega. Il giorno resto in crsa sino alle tré quando pranzo fuori., e sino alle sei quando pranzo in casa... Mi occupo utilmente, ed approffito della solitudine. La ricreaz(io)ne è limitata sino alle dieci, od alle φ.1v undici al più tardi. Consiste nell’/frequentare poche società ben scelte, ove si passa la serra; od in conversaz(io)ne o giucando2 ai scakj. La Domenica tutta è data alle visite di dovere, a cominciare dalla mattina. Non ho troppo esteso, le mie connoscenze, n(on) volendo perdere il tempo. Preferisco a queste qualche travaglio, da cui spero di ricavare un vantaggioso risultato. Ho due servitori Russi uno per la carozza, l’altro per cameriere. Per farmi intendere da essi mi è necessario travagliare col dicionario e colla gramatica. Questo però mi da piacere. D’ altronde non v* è altro partito a prendere. Forestieri n(on) sono admessi3 in que-

1. πιθανή ανάγνωση

2. βενετ. αντί giocare

3. ορθότ. ammessi

sta capitale e Russi ohe parlano il Francese, o Greco, o Italiano, esigono di appunta(men)to mensuale 40, e 50 rubli. I miei mi costano 25 rubli cadauno senza il doverse di nutrirli. Mi fo4 portare il pranzo dalla trattoria. Costa due rubli, e p(er) bevere vino, bisogna misurare le gocce. Cattivo vinaccio. Due rubli la bottiglia. Questo mi mollesta. Poicchè senza vino n(on) posso digerire... Ed io n(on) ho il progetto p(er) economia di guastare la salute.

Tanti e tanti saluti ai parenti. Amici. Abbraccio f(rate)llj e sorelle... Saluto la Zia Bellanda. Baccio le mani alla S(ignor)a madre. Imploro la paterna benedizione.

Il figlio Giov(anni).

A Monsieur Monsieur Le Comte A. M(a)ria Capodistria a Corfou

Αρ. 25

Αγία Πετρούπολις, 14 / 26 Φεβρουαρίου 1809

Σεβαστέ Πατέρα,

Έλαβον επί τέλους τρεις επιστολάς υμών ταυτοχρόνως. Ο Γαβριήλ Παλατίνος ενταύθα αφιχθείς ως ταχυδρόμος από την Βιέννην μοι προσεκόμισεν αυτάς. Ούτος αιφνιδίασεν εμέ εκ των νώτων ενώ ηυρισκόμην εις το δωμάτιόν μου απησχολημένος εις το συγγράφειν. Η έκπληξις υπήρξεν ευχάριστος αλλ’ έκαμεν εμέ να ωχριάσω εις τοιούτον σημείον ώστε ο Παλατίνος εφοβήθη ότι θα λιποθυμήσω. Η εικών υμών, εκείνη της οικογενείας, αι επιστολαί, αι ειδήσεις και χίλια άλλα αισθήματα σωρηδόν διεγερθέντα διέκοψαν τελείως την αναπνοήν μου. Πάντα ταύτα εξηφανίσθησαν αμέσως και η προχθεσινή ημέρα υπήρξεν η πλέον ευτυχής εξ όσων εγώ έζησα μετά την άφιξίν μου εις την Πετρούπολιν. Ανέγνωσα και πάλιν ανέγνωσα και θα αναγιγνώσκω πάντοτε μέχρι της αφίξεως ετέρων, αυτάς τας τρεις επιστολάς... Αυταί φέρουν τους αριθμούς 10, 12, 13. Ας είναι μετ’ ειρήνης και σταθεράς υγείας ευτυχισμένος ο γάμος της Μαριέττας. Δεν δύναμαι να γράψω ούτε προς αυτήν, ούτε προς τον σύζυγον αυτής, ούτε προς τους νέους συγγενείς

4. ιδιωμ. τύπος αντί faccio

διότι είναι υπερβολικώς υψηλή η τιμή της ταχυδρομικής αποστολής. Παρακαλώ υμάς, όπως εναγκαλισθήτε τους πρώτους και όπως αναφέρητε χίλια πράγματα περί εμού εις τους δευτέρους. Κατ’ αυτήν την στιγμήν το οικονομικόν θέμα οφείλει να έχη διακανονισθή πλήρως. Εγώ διευθέτησα αυτό πριν αναχωρήσω εκ Βενετίας. Και εάν αι υπ’ αριθμ. 17 και 18 ημέτεραι επιστολαί δεν είχον την τύχην των άλλων, υμείς έπρεπε να είσθε τελείως ήσυχος διά το σπουδαίον τούτο ζήτημα. Ο Ναράντζης οπωσδήποτε θα σας γράψη. Ουδέν πλέον παρήγορον δι’ εμέ όσον η επιδοκιμασία υμών, μετά τας ληφθείσας από την Γένουαν ειδήσεις, σχετικώς προς την απόφασιν, την οποίαν εγώ έλαβα και διά την οποίαν δεν έχω λόγον να μη συγχαρώ τον εαυτόν μου. Έχω την τιμήν να συναντώ συχνάκις την A. Ε. τον Κόμητα Σολτικώφ. Ούτος έσχεν την καλωσύνην να ενασχοληθή υπομονετικώς περί εμού, και μετά μίαν μακράν και εγκάρδιον συνομιλίαν συνεβούλευσεν εμέ όπως αναμένω την άφιξιν της A. Ε. του Κόμητος Ρομαντζώφ, όστις την στιγμήν αυτήν οφείλει να έχη αναχωρήσει εκ Παρισίων. Υμείς γράφετε προς εμέ ότι οπουδήποτε και αν ευρίσκωμαι να ενθυμούμαι την γενέθλιον γη και την οικογένειαν. Και η μία και η άλλη ιδέα έχουν ούτως ταυτισθή προς την ιδικήν μου ύπαρξιν ως ο αήρ προς τας ζωτικάς λειτουργίας. Η υγεία μου είναι εξαιρετική. Ζω ησύχως και έχω τόσον καλώς διατεθειμένας τας ώρας της ημέρας, ώστε αι εβδομάδες παρέρχονται χωρίς να αντιλαμβάνωμαι τούτο. Κατά την ημέραν παραμένω εν τη οικία έως τας τρεις, οπότε γευματίζω εκτός αυτής και έως εις τας έξ, οπότε γευματίζω εν τη οικία... Εργάζομαι κατά τρόπον αποδοτικόν και επωφελούμαι της ερημίας. Η ανάπαυσις περιορίζεται έως τας δέκα φ. 1v ή τας ένδεκα το βραδύτερον. Η ανάπαυσις συνίσταται εις το / να συχνάζω εις ολίγας συναναστροφάς καλώς επιλεγμένας, ένθα διερχόμεθα την εσπέραν διαλεγόμενοι ή παίζοντες σκάκι. Η Κυριακή όλη, αρχής γενομένης εκ της πρωΐας είναι αφιερωμένη εις εθιμοτυπικάς επισκέψεις. Δεν έχω εκτεταμένας γνωριμίας διότι δεν επιθυμώ να αναλίσκω τον καιρόν μου. Προτιμώ να επιδίδωμαι είς τινα εργασίαν, εξ ης ελπίζω ένα επωφελές αποτέλεσμα. Έχω δύο Ρώσους υπηρέτας, έναν διά την άμαξαν και έτερον ως θαλαμηπόλον. Διά να γίνωμαι καταληπτός παρ’ αυτοίς αναγκάζομαι να καταφεύγω εις το λεξικόν και την γραμματικήν. Τούτο όμως ευχαριστει εμέ. Ξένοι δεν επιτρέπεται όπως εργασθώσιν εις την πρωτεύουσαν αυτήν και Ρώσοι, ομιλούντες την Γαλλικήν ή την Ελληνικήν ή την Ιταλικήν απαιτώσιν μηνιαίαν αποζημίωσιν 40 και 50 ρουβλίων. Οι ιδικοί μου κοστίζουν εις εμέ 25 ρούβλια έκαστος εκτός της υποχρεώσεως της διατροφής. Μου φέρουν το γεύμα από το εστιατόριον. Στοιχίζει δύο ρούβλια και διά να πίω οίνον οφείλω να καταμετρώ τας σταγόνας. Κακός οίνος. Δύο ρούβλια η φιάλη. Τούτο δυσαρεστεί εμέ καθ’ όσον άνευ οίνου δεν δύναμαι να χωνεύσω και εγώ δεν προτίθεμαι να απολέσω την υγείαν μου εξ αιτίας της οικονομίας.

Πολλούς χαιρετισμούς εις τους συγγενείς και φίλους. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς. Χαιρετώ την θείαν Μπελλάνταν. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός. Επικαλούμαι την πατρικήν ευλογίαν.

Ο υιός Ιωάννης

Προς τον Κύριον Κύριον Κόμητα Λ. Μαρία Καποδίστρια εις την Κέρκυραν.

8

No 20

S(an )to Pietroburgo, 1/13 Marzo 1809

S(ignor) Padre

Ottima salute. Imminente l’ arrivo di S.E. il Conte Romanzoff. Speranze fondate di raccogliere in breve qualche frutto dal mio viaggio. Ammiglioramento della stagione. Reso possibile il caminare a piedi, cioè il supremo dei mezzi per non sogiacere al peso di una inattiva esistenza. Ripetizione delle stesse cose quanto alla maniera di vivere. Molta riscorsa nella lettura. Molta fortuna avendo a mio uso riche e splendide biblioteche. Avanzamento ne(i) miei lavori. Soddisfazione nel vederne accolto il proponimento. Ritorno incessante del pensiere1 alla famiglia. Avidità di sue nuove. Lusinga di mettermi in situazione di averle più di frequente... Ecco quanto posso dirle di me; col presente ordinario. A prima occasione particolare scriverò più a lungo a lei, e risponderò a tre antiche lettere, di Viaro, e di Benachj, che giorni fa mi sono pervenute. Abbraccio f(rate)llj e sorelle. Baccio le mani alla S(ignor)a madre, e zia. Cordiali saluti agli amici e parenti. Imploro la paterna sua benedizione.

Giovanni

Αρ. 27

Αγία Πετρούπολις, 1/13 Μαρτίου 1809

Σεβαστέ Πατέρα,

Αρίστη υγεία. Επικειμένη η άφιξις της Α. Ε. του Κόμητος Ρομαντζώφ. Ελπίδες βάσιμοι να δρέψω συντόμως καρπούς τινας εκ του ταξιδίου μου.

1. Ορθότ. pensiero

Βελτίωσις των καιρικών συνθηκών. Κατέστη δυνατή η οδοιπορία, ήτοι το σπουδαιότερον των μέσων ώστε να μην υποπέσω εις την κατάστασιν αδρανούς τίνος υπάρξεως. Σχετικώς προς τον τρόπον ζωής επανάληψις των ιδίων πραγμάτων. Συχνή εντρύφησις εις την μελέτην. Μεγάλη τύχη διότι έχω εις την διάθεσίν μου πλούσιας και λαμπράς βιβλιοθήκας. Πρόοδος εις τας εργασίας μου. Ικανοποίησις καθ’ όσον βλέπω να γίνεται αποδεκτή η πρότασίς μου. Ακατάπαυστος επιστροφή της σκέψεώς μου εις την οικογένειαν. Απληστία διά ιδικάς σας ειδήσεις. Ελπίς όπως λαμβάνω ειδήσεις υμών συχνώτερον... Ιδού πάντα όσα δύναμαι να σας ειπώ περί της καταστάσεώς μου διά της παρούσης επιστολής. Εις πρώτην ιδιαιτέραν ευκαιρίαν θα σας γράψω εκτενέστερον και θα δώσω απάντησιν εις τρεις παλαιάς επιστολάς του Βιάρου και του Μπενάκη, αίτινες αφίχθησαν πρό τινων ημερών. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και της θείας. Εγκαρδίους χαιρετισμούς εις τους φίλους και συγγενείς. Επικαλούμαι την πατρικήν υμών ευλογίαν.

Ιωάννης

9

No 28

S(ant)ο Pietroburgo, 17/29 Marzo 1809

S(igno)r Padre

Mi sono presentato a S.E. il S(igno)r C(onte) Romanzoff. Eccole sue parole. «Vous êtes le même clans les talons et les moyens nous sont si conus? Je vous félicité. Vous êtes assez jeune homme; et je serai charmé de vous être aussi utile que vous pouvez l’ être au service de S.M. l’ Empereur». L’ udienza era numerosissima... Parlò ad’ altri. E poi ebbe la degnazione di trattenersi meco colmandomi di bontà, e di speranza. I miei trenta due anni li porto bene Qui non mi si da che ventiquattro. E si attribuisce a modestia il mio dire e replicare che sono molto più vecchio. S.E. il Ministro è partito coll’ Imp(erato)re per la Finlandia; e n(on) saranno di ritorno che pel giorno 25... Tutto dunque è sospeso. Ed io pure passeg(g)io. Sebbene i venti gradi di freddo che in questi giorni abbiamo provato non me lo permettano troppo... Che bella settimana delle palme, e Santa, e di Pasqua?... Mi si è fatto presentire, che nel dipartimento delle leggi vi potrebbe essere un posto per me onorevole e decentissimo. Grazio ai miei sommi talenti dimostrati nella legislaz(io)ne Jonnica. Io feci tosto presentire, che n(on) avrei potuto

accogliere nessun’ uffizio, pel quale mi fosse d’ uopo conoscere la Russia (che n(on) conosco); la sua lingua (che n(on) posso apprendere p(er) divenire scrittore); e permanerei, ciò che è negato al mio temperamento. Sono fermo nella risoluzione di rinunziare a qualunque (cosi detta fortuna) più tosto che alla speranza di ritornare in seno alla famiglia, e di esserle direttam(ent)e e personalm(ent)e utile. Su questo innalterabile principio è fondata la memoria con cui offro la poca mia opera al Servizio Imperiale... Ecco tutto quello che posso dirle per ora... La mia salute è ottima. E solo sono triste della solitudine in cui mi metta la privaz(io)ne delli di lei caratteri. Saluti ed abbracj a tutti. Auguro le buone feste. Baccio le mani alla S(ignor)a madre, ed alla zie e zij. Imploro la paterna benedizione.

Il figlio Giovanni

φ.1ν Saluti particolari alla famiglia Rodostamo. Al Dr Giallinà, ai nostri amici di casa Cristodulo, e Pietro il barbiere. S.E. il Ministro della Marina mi fece presentire che i Russi che costà si attrovano possano ripatriare p(er) la via di terra. Buona occasione p(er) scrivermi una lettera lungissima e dettag(liatissi)ma. Che fa Sarandopulo ?... Lo abbracio.

A Monsieur Monsieur Le Comte A. M(a)ria Capodistria Chev(alier) de l’ordre de S. J(ean) de Jerusalem à Corfou.

Αρ. 28

Αγία Πετρούπολις, 17 J 29 Μαρτίου 1809

Σεβαστέ Πατέρα,

Παρουσιάσθην ενώπιον της A. Ε. του Κόμητος Ρομαντζώφ. Ιδού οι λόγοι του: «Σεις είσθε ο ίδιος, του οποίου τα προτερήματα και αι ικανότητες είναι τόσον γνωστά ημίν. Σας συγχαίρω. Είσθε αρκετά νέος και θα είμαι ικανοποιημένος εάν θα είμαι το αυτό χρήσιμος δι’ υμάς όσον και σεις δύνασθε να είσθε εις την υπηρεσίαν της Α. Μ. του Αυτοκράτορος». Η ακρόασις υπήρξεν πολυάριθμος... Ωμίλησε και μετ’ άλλων και ακολούθως έσχεν την φιλοφροσύνην όπως συνδιαλεχθή μετ’ εμού, πληρών εμέ καλωσύνης και ελπίδος. Φέρω καλώς τα ιδικά μου τριάκοντα δύο έτη! Και αποδίδεται εις μετριοφροσύνην η απάντησίς μου ότι είμαι πολύ γηραιότερος. Η A.E. ο Υπουργός ανεχώρησεν μετά του Αυτοκράτορος διά την Φινλανδίαν και δεν θα επιστρέψουν παρά την 25ην... Κατ’ ακολουθίαν τα πάντα διεκόπησαν. Και εγώ

βεβαίως περιπατώ. Αν και αι είκοσι βαθμοί ψύχους, τους οποίους εδοκιμάσαμεν κατ’ αυτάς τας ημέρας δεν μοι επιτρέπουν τόσον τούτο... Τι ωραία εβδομάς των Βαΐων, η Μεγάλη Εβδομάς και το Πάσχα;... Προαισθάνομαι (ή αφησαν να υπονοηθή τούτο) ότι εν τω Υπουργείω της Δικαιοσύνης υπάρχει μία θέσις αξιοπρεπής και αξιόλογος δι’ εμέ, χάρις εις τα εξαιρετικά προτερήματά μου, τα επιδειχθέντα εις την Ιόνιον νομοθεσίαν. Εγώ αμέσως υπηνίχθην ότι δεν θα ηδυνάμην όπως αποδεχθώ ουδεμίαν θέσιν ένεκα της οποίας θα έπρεπε να γνωρίσω την Ρωσίαν (την οποίαν δεν γνωρίζω)· την γλώσσαν αυτής την οποίαν δεν δύναμαι να εκμάθω ώστε να καταστώ συγγραφεύς· και να αποδεχθώ εκείνο, το οποίον είναι αντίθετον προς την ιδιοσυγκρασίαν μου. Παραμένω σταθερός εις την απόφασίν μου όπως μη αποδεχθώ οιανδήποτε (ούτω λεγομένην τύχην) παρά την ελπίδα να επιστρέψω εις τους κόλπους της οικογενείας και να είμαι χρήσιμος εις αυτήν κατ’ άμεσον και προσωπικόν τρόπον. Επ’ αυτής της απαρασαλεύτου αρχής θεμελιούται το υπόμνημα, δι’ ου προσφέρω το μικρόν μου έργον εις την Αυτοκρατορικήν Υπηρεσίαν. Ιδού παν ό,τι δύναμαι να σας είπω επί του παρόντος... Η υγεία μου είναι εξαιρετική. Είμαι λυπημένος μόνον διά την ερημίαν, εις την οποίαν οδηγεί εμέ η στέρησις των υμετέρων επιστολών. Χαιρετισμούς και ασπασμούς εις άπαντας. Εύχομαι καλάς εορτάς. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και των θείων. Επικαλούμαι την πατρικήν ευλογίαν.

Ο υιός Ιωάννης

φ. 1v/ Ιδιαιτέρους χαιρετισμούς εις την οικογένειαν Ροδόσταμου. Εις τον Δρα Γιαλλινά και εις τους φίλους της οικίας Χριστόδουλον και Πέτρον τον κουρέα. Η Α.Ε. ο Υπουργός των Ναυτικών μοι ανακοίνωσεν ότι οι Ρώσοι, οίτινες ευρίσκονται αυτόθι δύνανται να επιστρέψουν εις την πατρίδα διά της ξηράς. Καλή ευκαιρία διά να μου γράψητε μίαν μακράν και λεπτομερεστάτην επιστολήν. Πώς είναι ο Σαραντόπουλος; Εναγκαλίζομαι αυτόν.

Προς τον Κύριον Κύριον Κόμητα Α. Μαρία Καποδίστρια Ιππότην του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ εις την Κέρκυραν

10

No 30

S(anto) Pietrob(urgo), 2/14 Aprile 1809

S(igno)r Padre

Il numero precedente lo ho spedito per mezzo del collegio1 sotto piego di Benackj. Con questo n(on) posso aggiungere che poche cose, e per la vicinanza delle datte, e p(er) l’ ostacolo che alla definizione degli affari, mettono le feste, ed occupaz(io)ni più grandi. Dopo il ritorno dalla Finlandia ho veduto più di una volta S.E. il Ministro... Mi ha sempre colmato di bontà; e la breve conversaz(io)ne nostra fini colla promessa di una particolare conferenza. Oggi ho avuto l’ avviso; che Domenica cioè domani, alle 3 dopo il mezzogiorno, S.E. mi riceverà particola(rment)e. Le mie carte sono pronte. Ed una alquanto lunga, la quale è il frutto de miei viaggi ultiman(ent)e fatti, è stata approvata graziosamente da quei superiori che dovevano incoragirmi a presentarla. Tutto annunzia e della maniera la meno incerta, che io avrò una situazione, e che n(on) sarò messo fuori del caso, di essere utile in qualche modo, od almeno grato, alla famiglia. Non ho che speranze, e parole. Io n(on) mi lusingo che entro stretti limiti. Poicchè n(on) voglio pentirmi di avere molto sperato. Nella corrente di questo mese tutto deve essere certamente finito; e però n(on) dubito, che con prossimo ordinario ella n(on) debba avere da me più consolanti nuove. Lo saranno φ. 1v tanto più quanto/per esse ella sarà convinto della fermezza de miei principj e della costante uniformità, che essi hanno a quelli che ella mi ha comunicato, e ripetuto. Feci Pasqua con Greci. La messa, i mattini, il pranzo, e tutti in famiglia col mio padrone di casa, e con altri negozianti. Li altri giorni di questa settimana occupati in visite di etichetta, ed in pranzi più solenni. Non hanno per me il sapore dei familiari. Non di meno sono necessaria(ment)e grati ed onorevoli. Il s(econ)do giorno di Pasqua il freddo è stato crudele. Abbiamo provato per sino quindici gradi fino al mezzo giorno. Entrando nella sala di ricevere dej Grandi, a Pasqua si sente l’ odore delle nostre campagne. C’ è l’ uso di tenere dei gran vasi di piante odorifere, di giranj, di rose, ec. ec. di arranzi... Non posso spiegarle la sensazione che questi odori mi hanno fatto provare. Un misto di piacere e di tristezza indescrivibile.

Abbraccio f(rate)llj e sorelle. Saluto amici, e parenti. Baccio le mani alla S(ignor)a madre, alla zia Bellanda, alle altre zie e zij. Imploro la paterna benedizione.

Il figlio Giovanni

στο άνω περιθώριο του φ. 1v: A Mon Père.

1. πιθανή ανάγνωση