Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Β΄

λοκληρωθή και όταν μία σύντομος ανάπαυσις με φέρη εις θέσιν να εξωτερικεύσω τας ιδέας μου.

Δεδομένου ότι μόνον καθήκον μου είναι να βοηθήσω δι’ όλων των δυνατών μέσων, τα οποία το ημέτερον Κράτος είναι εις θέσιν να προσφέρη, τας επιδιώξεις της Στρατιωτικής Διοικήσεως, ώφειλον να συμπαρασταθώ, καθώς συμπαρεστάθην και συμπαρίσταμαι και, ας μου επιτραπή να το αναφέρω, ουχί άνευ τινός κοινής ωφελείας και μετά της ικανοποιήσεως των κατοίκων τούτων και εκείνων οίτινες συναγωνίζονται να παράσχουν εις τους ιδίους χείρα βοηθείας.

Είναι χρήσιμον να γνωρίζωμεν, πριν κρίνωμεν περί ενός τοιούτου έργου, περί των χρησιμοποιηθέντων μέσων και περί της επιτυχίας, ότι ολόκληρον το φ .2 πεδίον επί του οποίου το έργον έχει σχεδιασθή δεσπόζεται ουχί μόνον υπό του / εχθρικού πυροβολικού, αλλά και παρ’ αυτών των παρατηρήσεων των Τούρκων και των Γάλλων οίτινες υπηρετούν εις τούτο.

Η έναρξις της εργασίας την 7ην τρέχοντος με εύρεν εις την εξοχήν, εις τας αλυκάς. Μετά την συγκέντρωσιν εξακοσίων εργατών εκ της νήσου και εκ της πόλεως, άνευ τινός εξαιρέσεως, ωμίλησα εις τούτο το πλήθος. Πάντες, πλήρεις του πλέον ευγενούς ενθουσιασμού, έλαβον ανά χείρας τα αγροτικά εργαλεία και ήλθον εις την περιοχήν της εργασίας. Εγώ ο ίδιος, οι αναπληρωταί μου, πολλοί ιερείς, ήλθομεν, διά να δείξωμεν το παράδειγμα εις τούτο το πλήθος του κόσμου, πρώτοι ειργάσθημεν κύπτοντες επί της σκαπάνης και του λίσγου. Ο ήλιος υψώθη, ο εχθρός επέτρεψε να επιδοθώμεν μετά ζήλου εις την εργασίαν και κατόπιν ήρχισε να μας ενοχλή διά του τηλεβόλου. Αι πρώται σφαίραι διέρχονται πλησίον, οι χωρικοί καταλαμβάνονται υπό τρόμου και πίπτουν επί του εδάφους, δεν παρατηρούν τους όπισθεν αυτών και τρέπονται εις φυγήν. Βλέπουν αδύνατον την συγκράτησίν των, διατάσσω αμέσως να υποχωρήσουν άπαντες. Παραμένουν μετ’ εμού μερικοί εκ των αναπληρωτών μετά του Μηχανικού. Κινούμαι επί πολλήν ώραν μετά της ομάδος ταύτης κατά μήκος της γραμμής των εργασιών, διά να κάμω να αντιληφθούν οι χωρικοί ότι το πυροβόλον, το οποίον μας ανεζήτει μετά πολλής τέχνης, ουδέποτε ηδυνήθη να μας πλήξη1. Ένεκα πάντων τούτων, ομοφωνούντος και του Μηχανικού, απεφάσισα να διακόψω την εργασίαν της ημέρας και να αρχίσω κατά την επομένην να την δοκιμάζω κατά την διάρκειαν της νυκτός. Το άπλετον σεληνόφως φ.2ν ηυνόει την εργασίαν, αλλ’ ουχί η ηρεμία των χωρικών, πάντοτε / τρομοκρατουμένων εκ της σκέψεως να πυροβοληθούν υπό του τηλεβόλου.

Ήρξατο η νυκτερινή αύτη εργασία: είχομεν αστόχους τινάς εχθρικάς βολάς, αλλά το πλήθος των εργατών μας, υποστηριζόμενον σταθερώς καθ’ όλην

1. Εν τέλει του εγγράφου παραπομπή: Τούτο σννετέλεσε ώστε, δμοφωνονντος και του Μηχανικού, απεφάσισα να διακόψω την εργασίαν της ημέρας, να αρχίσω κατά την επομένην και να δοκιμάσω κατά την νύκτα.

νύκτα υπό των πολιτών και των μάλλον σεβαστών εκ των ευγενών κληρικών, βλέπον ότι εγώ ο ίδιος μεθ’ όλων των εθελοντών Κερκυραίων διεμοιράσθην μετ’ αυτών την αγρυπνίαν, ειργάσθη επιμελώς και επί πολύ.

Εν συνεχεία κατά την νύκτα, της 8ης διά των αυτών μέσων, διά των αυτών τεχνασμάτων, παρόντος εμού συνεχίσθη η εργασία διά της συμμετοχής τετρακοσίων εργατών.

Μετά την άφιξιν της ειδήσεως ότι ο Βεζίρης, ευρισκόμενος εις Πρέβεζαν, είχε κατά νουν την επίθεσιν της Αγίας Μαύρας η συρροή υπήρξεν εξαιρετική, και κατά την νύκτα της 9ης, μέχρις ου αφιχθούν τα παραγγελθέντα εις Ζάκυνθον εργαλεία, πολλοί εχρειάσθη να παραμείνουν άνευ εργασίας.

Μετά την ειδοποίησιν ταύτην η Α.Ε. ο Στρατηγός έδωσε γραπτώς την διαταγήν εις τον Μηχανικόν να φέρη εις πέρας μετά της μεγαλυτέρας ταχύτητος την πρώτην πυροβολαρχίαν και διά τούτο αυτός ο ίδιος τον εξουσιοδότησεν να προσλάβη διακοσίους Ρώσους, επειδή δεν ήτο δυνατόν ούτε υπό των χωρικών ούτε υπό των αστών να εκτελεσθή η εργασία των ξύλινων προπετασμάτων ούτε μετά της ταχύτητος ούτε μετά της τέχνης ήτις ήτο απαραίτητος, ενώ αφ’ ετέρου έπρεπε να επιστρατεύσωμεν εξαιρετικώς πάντας τους κατοίκους φ. 3 των επαρχιών διά κοπήν των πασσάλων, των <ξύλων των> δεμάτων / και διά την μεταφοράν των αντικειμένων τούτων εις τον τόπον των οχυρώσεων και έπρεπε ταυτοχρόνως να χρησιμοποιήσωμεν πολλούς εκ των εργατών της υπαίθρου εις την εκσκαφήν και μεταφοράν γαιών κατά τον αυτόν ακριβώς χρόνον.

Δεν έπρεπε να αντιταχθώ εις την διαταχθείσαν συνεργασίαν μετά των Ρώσων, εφόσον παρετήρουν ότι το μέτρον τούτο ήτο θεμελιωμένον εις το επείγον των περιστάσεων και εις μίαν απόφασιν ληφθείσαν παρά της Στρατιωτικής Διοικήσεως. Πλην τούτου δεν έπρεπε να αντιταχθώ, εφόσον ήμην επίσης πεπεισμένος ότι ο πληθυσμός δεν διαθέτει ικανότητα, όχι δι’ έλλειψιν καλής θελήσεως, αλλά διότι μειονεκτεί εις δεξιοτεχνίαν και εμπειρίαν να προσφέρη χείρα βοηθείας κατά ένα ωρισμένον τρόπον εργασίας, εις τον οποίον ουδέποτε έχουν εξασκηθή και εις τον οποίον είναι αδύνατον να τους εξοικειώσης και να εκτελέσουν ταχέως το έργον εν καιρώ νυκτός.

Η Α.Ε. ο Στρατηγός ηθέλησε να ενωθούν μετά των Ρώσων και αυτοί οι στρατιώται της πολιτείας, ουδέ και εις τούτο ηδυνάμην να διαφωνήσω λόγω των αναφερθεισών αιτιών. Εβοήθησα, και ούτοι παρέσχον τας υπηρεσίας των επί τρεις νύκτας. Εν συνεχεία, τους εχρησιμοποίησα εις άλλας εργασίας, χωρίς αύται να αποβούν εις βάρος του δημοσίου.

Κατ’ αυτόν τον τρόπον συνεχίζεται σήμερον το έργον και έχει προωθηθή, καθόσον ο ίδιος παρετήρησα, μέχρις ενός σημείου.

Διά να κρίνητε όθεν περί της συνδρομής των κατοίκων της Αγίας Μαύρας, φ. 3v είναι σκόπιμον να έχητε υπ’ όψιν ταύτην την διήγησιν / και αφ’ ετέρου να σκέπτεσθε ότι <κατασκευή> εικοσιτεσσάρων χιλιάδων πασσάλων και των αναλόγων δεσμών ξύλων είναι έργα τα οποία απαιτούν την προσωπικήν

εργασίαν των μάλλον επισήμων πολιτών, καθώς και μεγάλου αριθμού χωρικών, ίππων, λέμβων.

Διά την <επίτευξιν> τούτου του αποτελέσματος εχρησιμοποίησα αδιακρίτως τους πλέον ικανούς μεταξύ των πολιτών της Αγίας Μαύρας, και σήμερον περισσότεροι των δεκαπέντε ανδρών ευρίσκονται εις τα δάση και εις τας <λοιπάς> αγροτικάς τοποθεσίας έχοντες διαφόρους αποστολάς, να εκτελέσουν την κοπήν των κυπαρίσσων και όλων των δένδρων των χρησίμων εις ταύτην την εργασίαν. Αυτός ο Επίσκοπος, οι ιερείς και τέλος όλοι εκείνοι οίτινες ηδύναντο να τεθούν εις κίνησιν εις τούτον τον τόπον, οι πάντες εδραστηριοποιήθησαν, διά να διευκολύνουν οικονομικώς την διεκπεραίωσιν της τολμηράς ταύτης επιχειρήσεως.

Μολονότι οι διακόσιοι Ρώσοι εργάζονται, δεν οφείλεται εις τούτο ότι τριακόσιοι και ενίοτε τετρακόσιοι Λευκάδιοι εργάζονται εκάστην νύκτα. Τι είναι δυνατόν περισσότερον να ζητήση κανείς εκ μιας χώρας εξησθενημένης εκ των ανωφελών προσπαθειών, εις τας οποίας την ωδήγησε επί οκτώ μήνας μέτρια στρατιωτική διοίκησις1; Εκτός των τριακοσίων εργατών διακόσιοι και πλέον ευρίσκονται εις πλήρη δράσιν εις τους αγρούς και εις τας θαλάσσας, έχοντες ίππους, έχοντες πτύα, έχοντες πελέκεις, έχοντες λέμβους, διά να ετοιμάσουν και μεταφέρουν τα αναγκαία εις ταύτα τα έργα υλικά. Εκτός πάντων τούτων πάντες οι πολίται καρτερικώς συμπαρίστανται μετ’ εμού και διά του έργου και φ. 4 διά των λόγων και διά της συμβουλής και διά της ενθαρρύνσεως εις τους / εργάτας του στρατοπέδου. Πλην τούτου ευρίσκομαι πάντοτε εις κίνησιν νυχθημερόν, διά να ανταποκριθώ μετά ετοιμότητος εις τας ρωσικάς και τας ιδικάς μου απαιτήσεις. Πώς κατόπιν όλων τούτων των μαρτυριών πατριωτισμού και δυνάμεως θα απονεμηθή εις τους ανθρώπους τούτους ο χαρακτηρισμός της ελλείψεως φιλοπατρίας, του μηδενισμού, ο οποίος επιδιώκεται να αποδοθή εις αυτούς; Θα αφηγηθώ γεγονότα, θα προσφέρω μαρτυρίας και θα κλείσω τοιουτοτρόπως το ζήτημα τούτο, το οποίον αφορά εις τους Λευκαδίους, παρακαλών την Εξοχωτάτην Γερουσίαν να το ενισχύση, διά να θριαμβεύση η δικαιοσύνη, εάν κατά τινα τρόπον είναι δυνατόν.

Δύο νύκτες, αφ’ ότου ευρίσκομαι ενταύθα, υπήρξαν νύκτες γενικού συναγερμού. Κατά την πρώτην ευρέθην εις την πόλιν, κατά την δευτέραν ήμουν εις αγροτικάς περιοχάς,

Κατά την πρώτην, αφού η Α.Ε. Ο Στρατηγός Stether έδωσε το σύνθημα, όλοι γενικώς οι κάτοικοι της πόλεως, καλώς εξοπλισθέντες, ήλθον εις το φρούριον ζητούντες παρ’ εμού και κατόπιν δι’ εμού παρά της Α.Ε. του Στρατηγού <να μάθουν> ποίαι ήσαν αι πολεμικαί θέσεις διά τας οποίας ούτοι προω-

1. Εν τέλει του εγγράφου παραπομπή: Τί περισσότερον είναι δυνατόν να απαιτήση κανείς παρ' έθνους εξησθενημένου εκ των παρελθουσών ανωφελών προσπαθειών ;

ρίζοντο. Τους κατένειμεν ο Στρατηγός, κατέλαβον τας θέσεις των, μετά την λήξιν του περιστατικού απεσύρθησαν.

Κατά την δευτέραν <νύκτα> ψευδές σήμα αναγκάζει να πιστεύσωμεν ότι ο εχθρός κινείται καθ’ ημών. Άπαντες ανέλαβον τας <καθωρισμένας> εργασίας εις τας οχυρώσεις. Πρώτοι οι Ρώσοι λαμβάνουν τα όπλα, οι ιδικοί μας επίσης, αι πεντηκονταρχίαι της πολιτοφυλακής λαμβάνουν τα όπλα των και δύο ιδιαιτέρως φ.4ν τρέχουν μετά μεγάλου διασκελισμού / προς την θάλασσαν. Παρών εις το περίεργον τούτο θέαμα υποθέτω ότι εκείναι αι οποίαι βιάζονται να φθάσουν εις την θάλασσαν τρέπονται εις φυγήν. Παύει ο υποπτευθείς κίνδυνος, έκαστος επιστρέφει εις την εργασίαν του και εγώ, ευρισκόμενος προς το μέρος του οχυρού «Αλέξανδρος», βλέπω ότι αι δύο αναφερθείσαι πεντηκονταρχίαι εξέρχονται εκ του ρηθέντος οχυρού. Ερωτώ ποίοι είναι, αναγνωρίζω ότι είναι αι ίδιαι εκείναι αι οποίαι ολίγον προηγουμένως υπέθετον ότι είχον τραπή εις φυγήν. Τας πλησιάζω, τας αναγνωρίζω, ομιλώ μετά των αρχηγών και μετά των φαλαγγαρχών, συνάγω το συμπέρασμα ότι, ειλικρινώς και μετά ζήλου υποθέτοντες αληθή τον κίνδυνον, ώρμησαν μετ’ αποφασιστικότητος προς την σημαντικωτέραν υπηρεσίαν, δηλ. προς υπεράσπισιν του οχυρού «Αλέξανδρος», χωρίς να το έχη κανείς διατάξει εις αυτούς. Μάρτυρες του γεγονότος τούτου ο κύριος Michaud, ο Κόμης κύριος Όριος, ο Λοχαγός κύριος Πιέρης, ο ιππότης Τζίνος και πολλοί άλλοι κύριοι, άπαντες παρόντες, καθώς υπήρξα και εγώ.

Τρεις πεντηκονταρχίαι υπό την οδηγίαν του αρχηγού Αθανασίου Σκιαδά εκ Καριωτών παρουσιάσθησαν εις την Α.Ε. τον Στρατηγόν κύριον Stether ζητούσαι την άδειαν να απέλθουν μόναι άνευ της βοηθείας οιουδήποτε, διά να επιτεθούν εναντίον του εχθρικού φρουρίου, του ονομαζομένου «Άγιος Γεώργιος Έξω». Η Α.Ε. απέστειλε ταύτας εις εμέ, διά να γνωρίσω εκ του πλησίον και εις όλην την έκτασίν του τον σκοπόν των. Συνεζήτησα διά μακρών μετά των γενναίων τούτων ανδρών και ευρίσκω ότι έκαστος εξ αυτών έχει φ. 5 σταθερώς αποφασίσει να αφοσιωθή εις μίαν τοιαύτην επιχείρησιν. / Συνεφωνήσαμεν μετά της Α.Ε. να ενισχύσωμεν τους γενναίους τούτους εις τα γενναιόφρονα τούτων αισθήματα και να υποσχεθώμεν εις αυτούς ότι εις τον κατάλληλον χρόνον και τόπον θα είναι οι πρώτοι οίτινες θα χρησιμοποιηθούν. Έχω την γνώμην ότι εκ της πιστής και καλώς εξηκριβωμένης ταύτης αφηγήσεως η Εξοχωτάτη Γερουσία δύναται να συναγάγη ασφαλή συμπεράσματα, διά να απαντήση μετά ζωηρότητος και αληθείας εις το έγγραφον της Α.Ε. του κυρίου πληρεξουσίου Υπουργού της Ρωσίας, το οποίον προσβάλλει ευθέως την τιμήν και τον πατριωτισμόν των κατοίκων της Αγίας Μαύρας και προσέτι εκείνων ολοκλήρου της Επικρατείας.

Έπειτα, εάν, κρίνων κανείς τους καλούς τούτους συμπολίτας μας, ουδα-

1. Εν τέλει του εγγράφου: Έπειτα, εάν, κρίνων κανείς τους καλούς τούτους συμπολίτας μας, δεν επεθύμει να φανή κάπως επιεικής, εφόσον εκ του έργου των δεν είναι

μώς επεθύμει να φανή κάπως επιεικής, εφόσον εκ της εργασίας των και εκ της χειρός των δεν είναι δυνατόν να έχωμεν όλας εκείνας τας υπηρεσίας, τας οποίας < αλλωστε> ουδέποτε προσήνεγκον κάτοικοι χώρας τινός μέχρι σήμερον ούτε δεσποτική τις εξουσία, δεδομένου ότι αυτός ούτος ο δεσποτισμός έχει τα όριά του και δεν δύναται ο ίδιος να αντεπεξέλθη εναντίον των επιβεβλημένων νόμων της φύσεως, εγώ δεν έχω επιχειρήματα, διά να υποστηρίξω την αθωότητα και τας ορθάς προθέσεις του λαού τούτου και ο ίδιος δεν δύναμαι ειμή, κλαίων διά την κακήν μοίραν τούτου, να παρακαλέσω τας Υ.Ε. διά την ανάκλησίν μου, ώστε να απαλλαγώ εκ της δυσαρέστου θέσεως να ίδω τόσας προσπαθείας και τόσας εξαιρετικάς θυσίας γενομένας ίσως προς βλάβην και απώλειαν της εθνικής αξιοπρεπείας. /

φ.5v Ουχί εξήκοντα Ιθακήσιοι, ως είχον ζητήσει, αλλά εκατό δι’ ιδιαιτέρων εξόδων της κοινότητας ταύτης εργάζονται από τριών ημερών εις τας οχυρώσεις της Αγίας Μαύρας. Ούτοι επιτηρούνται και διευθύνονται εις την εργασίαν παρά των ευγενών κ. κυρίων Γερασίμου Δρακούλη, πρώην Γερουσιαστού, παρά του ευγ. κυρίου Νικολάου Βρετού, πρώην μέλους του Νομοθετικού Σώματος, παρά του ευγ. κυρίου Μάρκου Ζαβού και παρά του ευγ. κυρίου Φωκά Παΐση. Οι κύριοι ούτοι, εγκαταλείψαντες την οικίαν των, τας ανέσες του βίου, διέρχονται όλην την νύκτα επιβλέποντες τας εργασίας και συνεισφέρουν προσέτι δι’ εθελοντικών προσφορών χρήματος, πληρώνοντες εν μέρει τους εργαζομένους. Θα συνεχίσουν επί δέκα και δώδεκα ημέρας, και εφόσον το απαιτεί ο σκοπός και επιμείνω, θα ασχοληθούν επί έτι μακρότερον χρόνον. Την πατριωτικήν ταύτην προσφοράν θα αντικαταστήση η Κεφαλληνία και η Ζάκυνθος και αναμένω από ημέρας εις ημέραν τους εργάτας τούτους υπό οδηγούς εξ ίσου αξιολόγους. Εκ των ληφθέντων εγγράφων <προκύπτει ότι> τριακοσίους θα αποστείλη η Ζάκυνθος δι’ ιδίων αυτής εξόδων και άλλους τόσους η Κεφαλληνία.

Πρέπει να αποδώσω δικαιοσύνην εις τον ζήλον τον επιδειχθέντα εις την περίστασιν ταύτην υπό των κυρίων Πρυτάνεων, αλλ’ ιδιαιτέρως δικαιούται μέγαν έπαινον ο Πρύτανις της Ιθάκης και διά την τόσην άλλην εξαιρετικήν βοήθειαν, την παρασχεθείσαν εις εργασίας της Αγίας Μαύρας. Ούτος μοι απέστειλε τέσσαρας χιλιάδας και πλέον πασσάλους μέχρι στιγμής και αντί της μόνης μικροτάτης δαπάνης των μεταφορών. Ούτος μετέβη προσωπικώς εις τα δάση και εις τα όρη της Ιθάκης, ακολουθούμενος υπό πολλών κατοίκων των πόλεων και των χωρίων, διά να προβή εις την κοπήν.

δυνατόν να έχωμεν όλας εκείνας τας υπηρεσίας, αι οποίαι ουδέποτε απητήθησαν παρά των κατοίκων χώρας τινός, απαιδεύτων και απείρων εις την τέχνην τον πολέμου, εγώ δεν έχω επιχείρημα, διά να υποστήριξω την αθωότητα και τας ορθάς προθέσεις του λαού τούτον και ο ίδιος δεν δύναμαι, ει μη να κλαύσω διά την κακήν μοίραν του.

φ.6 Ελπίζω ότι αι Υ.Ε. Θα επιδοκιμάσουν ταύτην την έκθεσιν και ότι / δι’ ειδικής πράξεως θα θελήσουν να διαδηλώσουν την γενναιοφροσύνην των καλών και ικανών Ιθακήσιων, του Πρυτάνεώς των και των τεσσάρων συντελεστών του ωραίου τούτου έργου, του Γερασίμου Δρακούλη, του Νικολάου Βρετού, του Μάρκου Ζαβού και του Φωκά Παίση. Θα ήτο δυνατόν επί πλέον να υποσχεθήτε εις την νήσον της Ιθάκης και εις τους επαξίους τούτους πολίτας μονίμους τιμάς, αι οποίαι θα θεσπισθούν και θα χορηγηθούν, όταν καλλίτεραι περιστάσεις το επιτρέψουν. Εάν αι Υ.Ε. αποδεχθούν την μετά σεβασμού υποβαλλομένην ταύτην παρατήρησή, ελπίζω ότι θα θελήσετε να λαμπρύνετε τας σχετικάς ενεργείας δι’ όλων των δυνατών τύπων, προς το παρόν γραπτώς, και τούτο αρκεί.

Θα υποστηριχθή ετι πλέον ότι οι κάτοικοι των Επτά Νήσων δεν αισθάνονται πατριωτισμόν; Και ότι εκείνοι της Α. Μαύρας είναι του εαυτού των εχθροί και της εθνικής αξιοπρεπείας; Ας λεχθή, αλλά η αιωνία δικαιοσύνη πάντοτε θα διαψεύδη την συκοφαντίαν, η οποία είναι λίαν υπεύθυνος, είναι λίαν επίμονος εις το να απειλή την ελευθερίαν, την τιμήν των επτά λαών.

Τοσαύτη γενική κινητοποίησις ήτο αναγκαιοτάτη, και διά να υψώση το θάρρος και όλας τας δυνάμεις του λαού της Α. Μαύρας και διά να καταστήση πραγματοποιήσιμον το προταθέν σχέδιον των οχυρώσεων. Επ’ αυτού καταβάλλεται σταθερά προσπάθεια, ο ίδιος δεν παραλείπω να παρίσταμαι εις την εργασίαν εκάστην νύκτα. Διά να εύρω στιγμήν τινα αναπαύσεως, ετοποθέτησα τας σκηνάς μου εις απόστασίν τινα από των νέων οχυρώσεων, αλλά το εχθρικόν τηλεβόλον τας πλήττει, και μέχρι στιγμής επλήγημεν δύο φοράς άνευ τινός βλάβης. Όταν η εργασία προχωρήση, θα αλλάξω θέσιν εις το στρατόπεδον, φ. 6v αλλά / την στιγμήν ταύτην είναι σκόπιμον να παραμείνω επί τόπου, διά να μη υπερηφανεύωνται οι βάρβαροι, οίτινες προτίθενται να μας ενοχλούν.

Εξ όσων εξέθεσα αι Υ.Ε. Θα δυνηθούν να γνωρίσουν το παρόν στάδιον των ενεργειών μου. Ελπίζω ότι κατά το τέλος του μηνός τούτου θα έχη υψωθή όλον το οχύρωμα και ότι μέχρι της δεκάτης πέμπτης του ερχομένου μηνός θα έχη περατωθή ολόκληρον το έργον.

Δεν μου είναι εύκολον να είπω πόσαι είναι αι αλλεπάλληλοι μετακινήσεις, εις τας οποίας υπακούει διά της παρακινήσεώς μου ολόκληρος ο πληθυσμός ούτος κατά την διάρκειαν της ημέρας και της νυκτός, χωρίς να εξαιρέσω οιονδήποτε της εργασίας και των συνεχών εξορμήσεων εις την ύπαιθρον και εκτός <στρατοπέδου>, διά να επιτύχω την συμπλήρωσιν ενός έργου τόσον μεγάλου εις το βραχύτερον δυνατόν διάστημα του χρόνου και διά της μικροτέρας δυνατής οικονομικής δαπάνης.

Εάν απογοητευθώ εκ των παραπόνων της Α..Ε του κυρίου Πληρεξου-

σίου Υπουργού, πώς δύναμαι να εμπνεύσω σταθερότητα εις την προσπάθειαν και φιλοτιμίαν εις τον λαόν τούτον διά τας <απαιτουμένας> θυσίας;

Μου αρκεί πάντως η συνέχισις της δημοσίας ευνοίας.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Άνω: Ληφθέν τη 22 Ιουνίου 1807 π.η. Ο Γραμματεύς της Επικρατείας S. Banaglia.

7

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 5

Νο 12

Dipart(iment)o Affari Esteri

All’Eccellentiss(im)o Senato

Il suo Commissario Estraord(inari)o in S(ant)a Maura

Dal Commissariato Estraord(inari)o

li 18 giugno 1807 g.s.

Mentre siamo infervorati alla progressione rapida ed al compimento dell’opere di difesa di S. Maura, si attende pure a tutte quelle misure dalle quali ci possano derivare li lumi possibili sid contegno, forze ed intenzioni del Visir di Giannina. Eccone il risultato.

Alcuni compagni del cap(itan)o armatolò Levendachi al servigio Imperiale, in seguito a commissioni di S.E. G(e)n(era)l Stether e della consaputa di Monsig(no)r Ignazio, sortirono giorni sono nella prossima terra ferma e nel seno del campo nemico ed occupandosi a riconoscerne lo stato ed i suoi andamenti si offrì loro il caso di poter fare prigioniero un cannoniere francese e di condurlo in S(ant)a Maura. Questo trofeo del loro ardire e bravura ci servì a rilevare le seguenti notizie.

A S.E. il Generale che lo esaminò, all’Uffiziale Ingegnere ed a me stesso che lo abbiamo interrogato rispose che l’inimico nel contiguo suo trincieramento fino a Prevesa è forte di sei mila uomini; che due mila circa armano le sue fortificazioni nel lato opposto di S. Maura; che ha già costruite nel prossimo interno seno di mare, coperto dall’eminenza di S. Georgio, fino ad otto zattere, al lavoro delle quali incessantemente

sono applicati molti costruttori greci; che un grandissimo numero di gabbioni sono già costruiti e se ne vanno costruindo per erigere due batterie a livello del mare, ond’offendere diametralmente li nostri due φ.1ν forti / ''Alessandro,, e "Costantino,,; che tutte queste operazioni nemiche si fanno durante la notte con molt’esattezza; che quaranta sono li cannonieri francesi, compresi alcuni napoletani con due colonnelli, uno del Genio e l’altro de’ Cacciatori d’Oriente, oltre molti uffiziali, fra quali alcuni greci; che questi cannonieri si dividono alternativamente parte a Prevesa e parte di rimpetto a S. Maura; che il Visire volge in mente d’attaccarla, ma che conoscendone le difficoltà, dopo essersi con visibili preparamenti ed operazioni procurata la sua difesa, si riserva egli all’intrapresa contemplata, allorché le sue forze siano aumentate e quando gli giungeranno li soccorsi che dal lato de’francesi ricerca ed aspetta.

Tutte queste aperture del prigioniero potuto avrebbero non esigere l’intera fede se un simile rapporto non avessimo avuto da un monaco del convento greco, poco distante dal campo nemico, di S. Dimitri a Zaverda, il quale, come custode delle possessioni del convneto e come conduttore degl’armenti, era giornalmente e permanentemente in istato di conoscere le piú recondite disposizioni delle genti del Visir e de’suoi appostamenti militari presso quest’isola.

Jusuf Arapi, direttore in capo delli stessi, inviò questo monaco con sue lettere all’Abbate del convento, religioso nazionale e ritirato ora in questa patria. Esso col monaco vennero a presentarmi la lettera ed il bujurdi del turco Comandante. Da queste carte conobbi che Jusuf Arapi lo invita a trasferirsi co’suoi lavoratori al convento per reccogliere le messi, secondo il metodo degl’anni scorsi, essendo desse avanzate ormai alla loro maturità.

φ.2 Informato anche S.E. il G(e)n(era)le di quest’invito è reso desso / consapevole anche Monsig(no)r Vescovo dell’Arta, si propone Monsig(no)re di avere nel monaco un fedele confidente. Abbiamo concertata poi la risposta che l’Abbate deve dare all’avuto bujurdi e lett(er)a ed abbiamo suggerito ch’egli asserisca che il Governo non permette ad alcuno degl’abitanti d’uscire dall’isola, che quindi non riuscirebbe all’Abbate d’evadere e che fin a tanto ch’esso Jussuf Arapi non sospenderà le cannonate e l’ostilità e non si dirigerà al Governo con sue lettere, non potrà riuscire mai la venuta in terra ferma ed al convento dei richiesti lavoratori e mietitori. ο poi severamente assoggettato il monaco alle piú ricercate interrogazioni e dalle sue risposte mi risultarono li fatti stessi che già avevo d’altronde e dal francese prigioniero scoperti intorno alla posizione dell'inimico. Ormai però da tutti li accennati confronti

abbiamo un risultato di verità ch’io non trovo da potere revocare in dubbio.

Ne ho rassegnati li dettagli all’autorità e conoscenza di VV. EE. in adempimento del mio dovere ed imploro la continuazione della p(ubbli)ca grazia.

Il Comm. Etsraord. C(ont)e CAPODISTRIA

Αρ. 12

Τμήμα Εξωτερικών Υποθέσεων

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν

Ο εν Αγία Μαύρα Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου

τη 18 Ιουνίου 1807 π.η.

Ενώ ασχολούμεθα μετά ζήλου διά την ταχυτάτην πρόοδον και την συμπλήρωσιν των έργων αμύνης της Α. Μαύρας, προσέχομεν επίσης εις όλας εκείνας τας ενεργείας εκ των οποίων δυνάμεθα να έχωμεν τας δυνατάς πληροφορίας περί της διαγωγής, των δυνάμεων και προθέσεων του Βεζίρου των Ιωαννίνων. Ιδού το αποτέλεσμα.

Ωπλισμένοι σύντροφοι του αρματολού οπλαρχηγού Λεβεντάκη εις την υπηρεσίαν του Αυτοκράτορος, κατόπιν εντολών της Α.Ε. του Στρατηγού Stether και εν γνώσει του Σεβασμιωτάτου Ιγνατίου, εξήλθον προ ημερών εις την γειτονικήν ξηράν και εντός των κόλπων του εχθρικού στρατοπέδου και ενώ ησχολούντο εις το να αναγνωρίσουν την κατάστασίν του και τας εξελίξεις του, προσεφέρθη εις αυτούς η ευκαιρία να δυνηθούν να αιχμαλωτίσουν Γάλλον τινά πυροβολητήν και να τον μεταγάγουν εις Αγίαν Μαύραν. Το τρόπαιον τούτο της τόλμης των και της γενναιότητάς των μας εχρησίμευσε να αντλήσωμεν τας ακολούθους ειδήσεις.

Εις την Α.Ε. τον Στρατηγόν όστις τον εξήτασεν, εις τον Αξιωματικόν του Μηχανικού και εις εμέ τον ίδιον, οίτινες τον ανεκρίναμεν, απήντησεν ότι ο εχθρός εις το παρακείμενον χαράκωμά του μέχρι Πρεβέζης έχει ισχύν έξ χιλιάδων ανδρών· ότι δύο χιλιάδες περίπου εξοπλίζουν τας οχυρώσεις του προς την έναντι της Λ. Μαύρας πλευράν. Ότι ήδη κατεσκεύασεν εις τον εγγύς ευρισκόμενον εσωτερικόν θαλάσσιον κόλπον, του οποίου δεσπόζει η κορυφή του Α. Γεωργίου, μέχρις οκτώ αποβάθρας, εις την εργασίαν των οποίων ασχολούνται απαύστως πολλοί Έλληνες οικοδόμοι· ότι τεράστιος αριθμός κλουβών έχουν κατασκευασθή και κατασκευάζονται, διά να εγείρη δύο πυροβολαρχίας εις το επίπεδον της θαλάσσης, ώστε να προσβάλη εκ της ακριβώς αντικρυνής θέσεως τα δύο ημέτερα οχυρά / «Αλέξανδρος» και «Κωνσταντίνος»· ότι πάσαι αι ε-

χθρικαί αύται εργασίαι διεξάγονται κατά την διάρκειαν της νυκτός μετά μεγάλης ακριβείας· ότι τεσσαράκοντα είναι οι Γάλλοι πυροβοληταί, περιλαμβανομένων μερικών Ναπολιτάνων μετά δύο συνταγματαρχών, ενός Μηχανικού και ετέρου των Ακροβολιστών της Ανατολής, εκτός πολλών αξιωματικών, μεταξύ των οποίων μερικοί Έλληνες· ότι οι πυροβοληταί ούτοι εναλλάσσονται μέρος εις Πρέβεζαν και μέρος έναντι της Α. Μαύρας· ότι ο Βεζίρης έχει εν νω να επιτεθή εναντίον της, αλλ’ ότι επειδή γνωρίζει τας εκ τούτου δυσκολίας, δεδομένου ότι η άμυνά της έχει συγκροτηθή δι’ ορατών <υπ’ αυτού> προπαρασκευών και ενεργειών, επιφυλάσσεται ούτος διά την εν λόγω επιχείρησιν, μέχρις ου αι δυνάμεις του αυξηθούν και όταν λάβη τας επικουρίας τας οποίας αναζητεί και αναμένει εκ μέρους των Γάλλων.

Πάσαι αι αποκαλύψεις αύται του αιχμαλώτου θα ηδύναντο να μη απαιτούν απόλυτον πίστιν, εάν δεν είχομεν λάβει παρομοίαν έκθεσιν παρά τίνος μοναχού της ελληνικής Μονής, ολίγον απεχούσης του εχθρικού στρατοπέδου, του Α. Δημητρίου εις Ζαβέρδαν, ο οποίος, ως φύλαξ των κτημάτων της Μονής και ως οδηγός των ποιμνίων, ήτο καθημερινώς και σταθερώς εις θέσιν να γνωρίζη τας πλέον αποκρύφους προετοιμασίας των ανθρώπων του Βεζίρου και των στρατιωτικών του θέσεων παρά την νήσον ταύτην.

Ο Γιουσούφ Αράπης, διοικητής των ανδρών, έστειλε μετά γραμμάτων του τον μοναχόν τούτον εις τον Ηγούμενον του Μοναστηριού, ιερωμένον συμπατριώτην και αποσυρθέντα τώρα εις την ενταύθα πατρίδα του. Ούτος μετά του μοναχού ήλθεν να μου δείξη το γράμμα και την διαταγήν του Τούρκου Διοικητού. Εκ των εγγράφων τούτων έμαθον ότι ο Γιουσούφ Αράπης τον προσκαλεί να μεταβή μετά των εργατών του εις την Μονήν, διά να συλλέξη τους καρπούς συμφώνως προς την μέθοδον των προηγουμένων ετών, καθ’ όσον ούτοι έχουν πλέον ωριμάσει.

Αφού επληροφορήθη και η Α.Ε. ο Στρατηγός περί της προσκλήσεως ταύφ. 2 της και κατέστη ο ίδιος / γνώστης, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Άρτης, & Σεβασμιώτατος αποφασίζει να λάβη εις το πρόσωπον του μοναχού έμπιστον πράκτορα. Καθωρίσαμεν κατόπιν την απάντησιν την οποίαν οφείλει να δώση ο Ηγούμενος εις την ληφθείσαν διαταγήν και το γράμμα και υπεδείξαμεν όπως εκείνος ισχυρισθή ότι η Κυβέρνησις εις ουδένα επιτρέπει εκ των κατοίκων να εξέλθη της νήσου, ότι ως εκ τούτου δεν θα ήτο δυνατόν εις τον Ηγούμενον να φύγη και ότι μέχρις ου ο Γιουσούφ Αράπης διακόψη τους κανονιοβολισμούς και τας εχθροπραξίας και απευθυνθή εις την Κυβέρνησιν δι’ επιστολών του, δεν θα καταστή ποτέ δυνατόν να ευοδωθή η έλευσις εις την ξηράν και εις την Μονήν των αιτηθέντων εργατών και θεριστών. Υπέβαλον κατόπιν σοβαρώς τον μοναχόν εις τας πλέον εσπουδασμένας ερωτήσεις, και εκ των απαντήσεών του προέκυψαν τα αυτά γεγονότα, τα οποία ήδη είχον ανακαλύψει άλλοθεν και παρά του Γάλλου αιχμαλώτου περί της θέσεως του εχθρού. Τώρα όμως πλέον εξ όλων των αναφερθεισών συγκρίσεων <των γεγονό-

των> έχομεν συμπέρασμα βέβαιον, το οποίον εγώ δεν ευρίσκω ότι δύναμαι να θέσω αμφιβόλω.

Τας λεπτομερείας τούτου υπέβαλον εις την αρχήν και την γνώσιν των Υ.Ε. προς εκπλήρωσιν του χρέους μου και παρακαλώ την συνέχισιν της δημοσίας ευνοίας.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Άνω: Ληφθέν τη 22 Ιουνίου 1807 παλαιόν η. Ο Γραμματεύς της Επικρατείας S. Banaglia.

8

Άνευ ενδείξεως

No 7

All’Ill(ustrissi)mo Sig(no)r Segretario di Stato degl’Affari Esteri

Il Commissario Estraordinario in S(ant)a Maura

Dal Commissariato Estraord(inari)o

li 18 giugno 1807 g.s.

Riscontro a V.S. Ill(ustrissi)ma li due suoi viglietti uff(izia)li 12 e 15 giugno andante colla copia annessa al secondo dell'uffizio a lei scritto da S.E. Plenipotenziario di Russia. Vincolato sommamente dai generosi pubblici sentimenti ch’ella mi manifesta, mi resta poi verso V.S. Ill(ustrissi)ma il dovere di riprotestarle la piena mia considerazione.

P.S. Accompagno a p(rim)o lume l’inserte notizie sugl’affari di quest’isola e di Ali Pascia.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

Αρ. 7

Προς τον Εκλαμπρότατον κύριον Γραμματέα της Επικρατείας επί των Εξωτερικών Υποθέσεων

Ο εν Αγία Μαύρα Έκτακτος Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου

τη 18 Ιουνίου 1807 π.η.

Βεβαιώ την Υ. Εκλαμπρότητα περί της παραλαβής των δύο επισήμων εγγράφων σας της 12 και 15 τρέχοντος μηνός Ιουνίου μετά του εις το δεύτερον συνημμένου αντιγράφου του επισήμως αποσταλέντος προς υμάς εγγρά-

φου υπό της Α.Ε. του Πληρεξουσίου της Ρωσίας. Υποχρεωμένος τα μέγιστα εκ των ευγενών αισθημάτων δημοσίου ανδρός τα οποία μοι εκφράζετε αισθάνομαι το καθήκον να επαναβεβαιώσω την Υ. Εκλαμπρότητα περί της μεγίστης μου υπολήψεως.

Υ.Γ. Αποστέλλω προς πρώτην εξέτασιν τας συνημμένας ειδήσεις περί των υποθέσεων ταύτης της νήσου και του Αλή Πασά.

Ο Έκτακτος Επίτροπος Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 3 (=8, συνημμένον)

Dal greco.

Giornale S(ant)a Maura li 17 giugno 1807 g.s.

Benché li nemici custodiscano le loro località con tutte le precauzioni possibili avendo quantità di gente armata, pure li bravi armatolo superando ogni difficoltà non mancano giornalmente di uscire fuori per osservare tutti li loro movimenti ed è p(er) mezzo loro che si hanno li piú minuti dettagli. Da loro si è saputa la partenza di Ali Pascià da Prevesa con 1600 uomini, la quale è seguita alli 8 del corrente. Egli se ne ritornò a Giannina dove si dice che siano arrivati personaggi distinti, mandati dal nuovo Sultano Mustafa. Credesi che questi lo invitino di passare con le sue forze al campo, dove pare che vi sia piú bisogno che qui. Dalli stessi si è saputo che il corpo grande degli armatolo che da molto tempo si attova nelli luoghi nemici è ora unito, ora diviso secondo che il bisogno lo ricerca, portando dovunque spavento e terrore. Codesti cagionano in tutte le maniere danni considerabili alli nemici e impediscono la comunicazione di questi ed il trasporto delle φ. 1v provvigioni. Benché gli/turchi siano in numero superiore di molto, pure tale è il timore che hanno di questi bravi armatolo p(er) le diverse zuffe fra loro seguite, che non ardiscono di venire ad un fatto decisivo, temendo di esser sconfitti.

Alli 13 del corrente ritornarono li cinque uomini della compagnia di cap(ita)n Apostoli Levendachi, li quali furono da qui spediti p(er) esplorare li movimenti delli nemici. Verso la parte della Vulcarià s’incontratono con un corpo di cannonieri francesi che dalle batterie qui di rimpetto ritrovavano a Prevesa. Riuscì loro di farne uno prigioniero e questo lo portarono qui, gli altri si diedero alla fuga. Il prigioniero è

uno de’ primi cannonieri del 12° reggimento d’artiglieria con le sue armi e munizioni.

Abbiamo saputo da questo prigioniero e da altri esploratori che il numero de’nemici in questo accampamento ascende a 1800, che la loro situazione è infelicissima e p(er) la discordia che regna fra li capi e soldati e p(er) la mancanza delle cose necessarie molte volte si erano quasi determinati di abbandonar l’accampamento.

φ.2 Ali Pascià con le sue solite / [solite] maniere non manca di animarli, promettendo loro che da giorno in giorno attende considerabili rinforzi ed anco dei francesi per lo che non dubitino della conquista di S. Maura, le richezze della quale saranno tutte loro preda. Con tali invenzioni e promesse li tiene in poco animati, ma col passar del tempo conosceranno l’inganno e la loro diserzione sarà immancabile.

Le fortificazioni credute necessarie alla sicurezza di S. Maura si sono da alcuni giorni ricominciate e progrediscono con massima celerità. Gli abitanti, tanto della campagna quanto della città, concorrono con fervore e zelo patriottico, non risparmiandosi a fatica e pericolo p(er) compire questa necessaria opera. Li nobili sono sempre presenti al travaglio p(er) animare e sollecitare gl’altri col loro esempio. È egualmente degno di lode il concorso delle altre isole, le quali mandano uomini ed istrumenti necessarj all’opera.

Primi di tutti gl’itacensi diedero principio. Cento di questi, sopravvegliati da’ loro n(o)b(i)li Marco Zavò, Nicolò Vretò, Gerasimo Draculi e Focà Paisi travagliano da già tre giorni a queste fortificazioni, φ.2v le quali finite che saranno ren/deranno l’isola sicura affatto da qualunque attacco nemico.

Ne’scorsi giorni era sparsa la notizia che Ali Pascià aveva determinato di attaccar S(ant)a Maura. Tutti gli abitanti e forestieri che qui si attrovano attendevano colla massima intrepidezza questo momento.

Li capitani Demetrio Caraisco e Giorgio Varnachioti che si attrovano nelle picciole isole, avendo avuta questa notizia, corsero qui con 200 scielti soldati in soccorso, desiderando di dividere la gloria ed il pericolo degl’altri greci che intrepidi attendevano il nemico.

Εκ του ελληνικού.

Εφημερίς Αγίας Μαύρας τη 17 Ιουνίου 1807 π.η.

Αν και οι εχθροί φρουρούν τας θέσεις των μετά πασών των δυνατών προφυλάξεων διαθέτοντες μέγαν αριθμόν ενόπλων, εν τούτοις οι γενναίοι αρματο-

λοί, υπερβαίνοντες πάσας τας δυσκολίας, δεν παραλείπουν καθημερινώς να εξέρχονται, διά να παρατηρήσουν πάσας τας κινήσεις των, και εις αυτούς οφείλεται ότι έχομεν λίαν λεπτομερείς ειδήσεις. Παρ’ αυτών εγνώσθη η αναχώρησις του Αλή Πασά εκ Πρεβέζης μετά 1600 ανθρώπων, ήτις επραγματοποιήθη εις τας 8 τρέχοντος. Ούτος επέστρεψεν εις Ιωάννινα, ένθα λέγεται ότι αφίχθησαν διακεκριμέναι προσωπικότητες, αποσταλείσαι παρά του νέου Σουλτάνου Μουσταφά. Πιστεύεται ότι ούτοι τον εκάλεσαν να μεταβή μετά των δυνάμεών του εις το στρατόπεδον, όπου φαίνεται ότι υπάρχει μεγαλύτερα ανάγκη η ενταύθα. Παρά των ιδίων εγένετο γνωστόν ότι το μέγα σώμα των αρματολών, το οποίον από πολλού χρόνου ευρίσκεται εις τους εχθρικούς τόπους, άλλοτε ενούται, άλλοτε διαμοιράζεται, καθώς το απαιτεί η ανάγκη, προκαλούν πανταχου φόβον και τρόμον. Ούτοι προκαλούν παντοιοτρόπως αξιοσημειώτους ζημίας εις τους εχθρούς και εμποδίζουν την επικοινωνίαν τούτων και την μεταφοράν φ. 1v των προμηθειών. Καίτοι οι / Τούρκοι είναι εις αριθμόν ανώτεροι κατά πολύ, εν τούτοις τοιούτος είναι ο φόβος τον οποίον έχουν περί των γενναίων τούτων αρματολών λόγω των διαφόρων επακολουθησασών μεταξύ των ερίδων, ώστε δεν τολμούν να προκαλέσουν αποφασιστικόν γεγονός, φοβούμενοι ότι θα ηττηθούν.

Εις τας 13 τρέχοντος επέστρεψαν οι πέντε άνδρες εκ των συντρόφων του καπετάν Αποστόλου Λεβεντάκη, οίτινες εστάλησαν εντεύθεν, διά να κατασκοπεύσουν τας κινήσεις των εχθρών. Προς την κατεύθυνσιν της Βουργαριάς συνεκρούσθησαν μετά σώματος Γάλλων πυροβολητών, εκ των κατέναντι πυροβολαρχιών, οίτινες ευρίσκοντο εις Πρέβεζαν. Κατώρθωσαν να συλλάβουν ένα εξ αυτών και εκόμισαν τούτον ενταύθα· οι άλλοι ετράπησαν εις φυγήν. Ο αιχμάλωτος είναι εις εκ των πρώτων πυροβολητών του 12ου συντάγματος του πυροβολικού μετά των όπλων του και των πυρομαχικών του.

Επληροφορήθημεν παρά του αιχμαλώτου τούτου και παρ’ άλλων ανιχνευτών ότι ο αριθμός των εχθρών εις το στρατόπεδον τούτο ανέρχεται εις 1800, ότι η θέσις των είναι δυσχερεστάτη και, λόγω της διχονοίας ήτις βασιλεύει μεταξύ των αρχηγών και στρατιωτών και λόγω ελλείψεως των βασικών ειδών, πολλάκις είχον σχεδόν απαφασίσει να εγκαταλείψουν το στρατόπεδον.

φ.2 Ο Αλή Πασάς διά των συνήθων του / τρόπων δεν παραλείπει να εμψυχώνη τούτους, υποσχόμενος εις αυτούς ότι οσημέραι αναμένει αξιολόγους ενισχύσεις και Γάλλους εισέτι, διά να μη αμφιβάλλουν περί της κατακτήσεως της Αγίας Μαύρας, τα πλούτη της οποίας θα καταστούν όλα λεία τούτων. Διά τοιούτων ευρημάτων και υποσχέσεων τηρεί τούτους κατά τι εμψυχωμένους, αλλά σύν τη παρόδω του χρόνου θα γνωρίσουν την απάτην και η διαφωνία των θα καταστή αναπόφευκτος.

Αι οχυρώσεις, αι θεωρηθείσαι απαραίτητοι εις την ασφάλειαν της Αγίας Μαύρας, επανελήφθησαν από τινων ημερών και προχωρούν μετά μεγίστης τα-

χύτητος. Οι κάτοικοι, τόσον της υπαίθρου όσον και της πόλεως, συντρέχουν μετά θέρμης και πατριωτικού ζήλου, μη φειδόμενοι κόπου και κινδύνου προς συμπλήρωσιν του απαραιτήτου τούτου έργου. Οι ευγενείς είναι πάντοτε παρόντες εις την προσπάθειαν, διά να εμψυχώνουν και παροτρύνουν τους άλλους διά του παραδείγματος των. Είναι επίσης αξία επαίνου η βοήθεια των άλλων νήσων, αι οποίαι αποστέλλουν ανθρώπους και μέσα απαραίτητα εις το έργον.

Πρώτοι εξ όλων οι Ιθακήσιοι έκαμαν αρχήν. Εκατό εκ τούτων, διοικούμενοι υπό των συμπατριωτών των ευγενών Μάρκου Ζαβού, Νικολού Βρετού, Γερασίμου Δρακούλη και Φοικά Παΐση, συντελούν από τριών ήδη ημερών εις φ. 2v την κατασκευήν των οχυρώσεων τούτων, αι οποίαι, ευθύς ως περατωθούν, / θα καταστήσουν πράγματι την νήσον λίαν ασφαλή εξ οιασδήποτε εχθρικής επιθέσεως.

Κατά τας παρελθούσας ημέρας είχε διαδοθή η είδησις ότι ο Αλή Πασάς είχεν αποφασίσει να επιτεθή κατά της Αγίας Μαύρας. Πάντες οι κάτοικοι και οι ξένοι οι οποίοι ευρίσκονται ενταύθα ανέμενον μετά της μεγίστης αφοβίας ταύτην την στιγμήν.

Οι οπλαρχηγοί Δημήτριος Καραΐσκος και Γεώργιος Βαρνακιώτης, οίτινες ευρίσκονται εις τας μικράς νήσους, όταν έλαβον ταύτην την είδησιν, έτρεξαν ενταύθα μετά 200 εκλεκτών στρατιωτών εις βοήθειαν, επιθυμούντες να διαμοιρασθούν την δόξαν και τον κίνδυνον των άλλων Ελλήνων, οίτινες ανέμενον άτρομοι τον εχθρόν.

9

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αριθ. 9, αριθ. εγγρ. 338

Αll’ Ill(ustrissi)mo Segretario di Stato F. e F. Armata

Il Commissario Estraordinario in S(ant)a Maura

Dal Commissariato Estraordr(inari)o

li 18 giugno 1807 g.s.

Sarebbe apprezzabile la pubblica commiserazione che V.S. Illustrissima mi enunzia col Suo viglietto 11 corr(ente) in favor deUi S. S(igno)ri Tranaca ed Antipa, se essa potesse stare a livello della pubblica finanza. Languente questa sola risorsa dell’immense e dispendiose operazioni, alle quali sono accinto per incontrare le pub(blich)e intenzioni a salvezza di quest’isola, ogni essere sventurato non può attendersi conforto né per parte mia né per parte della pubblica beneficenza. Li impieghi pubblici senza danaro pubblico non possono essere con-

templati dalli due infelici raccomandati e l’Ecc(ellentissi)mo Senato e V.S. Ill(ustrissi)ma, che ben conoscono l’esangue pub(blic)a economia, mi accorderanno, spero, ragione, s’io abbia con sensibilità veduta una simile raccomandazione nell’istante in cui mi trovo spinto dall’urgenza nel vortice degl’esborsi ed angustiato dalla tenuità de’ fondi che possino sostenerli. Le calamità politiche che ci circondano sono comuni al pubblico ed allo stato privato e quindi il primo non può sollevare il secondo dai mali che dalle medesime gli derivano. Con questi rispettosi riflessi io posso ben assicurare poi per mezzo di V.S. Ill(ustrissi)ma il Superior φ.1v Consesso che se un’opportunità/mi ponesse in islato senza alterare la pubblica economia di usare della capacità de’due commiserati in pub(blic)o necessario servigio, non lo ometterò, ma il caso non mi pare facile.

Protesto a V.S. Ill(ustrissi)ma la giusta e distinta mia consideraz(ion)e.

Il Comm. Estr. C(ont)e CAPODISTRIA

φ.1 Άνω διά χειρός του παραλήπτου: Li 24 d(e)tto. Il Seg. di Stato Co. Zordina.

φ.2 Περίληψις διά χειρός του παραλαβόντος γραμματέως: 1273. Commissario Estraordina(nario). Riscontra il ricevim(en)to dell’uff(izi)o 11 corr(ente), con cui gli veniva raccomandati li Tranaca ed Antipa, e fa varie riflessioni sull’economia pubblica per tale proposito.

Προς τον Εκλαμπρότατον Γραμματέα της Επικρατείας επί της Οικ. και Ενόπλων Δ.

Ο εν Αγία Μαύρα Έκτακτος Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου

τη 18 Ιουνίου 1807 π.η.

Ο δημόσιος οίκτος τον οποίον η Υ. Εκλαμπροτάτη Αυθ. μου εκφράζει υπέρ των κ. κυρίων Τρανάκα και Αντύπα διά του εγγράφου της της 11 τρέχοντος θα ηδύνατο να εκτιμηθή, εάν ηδύνατο να συμβιβασθή προς την κατάστασιν της δημοσίας οικονομίας. Εφόσον φθίνει η μόνη αύτη πηγή χρηματοδοτήσεως των τεραστίων και δαπανηρών έργων, διά τα οποία είμαι έτοιμος να κατανοήσω τας δημοσίας προθέσεις προς σωτηρίαν της νήσου ταύτης, οιαδήποτε δυστυχής ύπαρξις δεν δύναται να αναμένη ανακούφισιν ούτε εκ της πλευράς μου ούτε εκ μέρους της δημοσίας αντιλήψεως. Αι αναλήψεις υποχρεώσεων παρά του Δημοσίου άνευ δημοσίου χρήματος δεν δύνανται να αναμένωνται

παρά των δύο δυστυχών προστατευομένων και η Εξοχωτάτη Γερουσία και η Υ. Εκλαμπρότατη Αυθ., αι οποίαι γνωρίζουν καλώς τα εξηντλημένα δημόσια οικονομικά, θα μου χορηγήσουν δίκαιον, ελπίζω, εάν εγώ έχω ίδει μετά συμπαθείας παρομοίαν σύστασιν εις στιγμήν κατά την οποίαν ευρίσκομαι απωθημένος υπό της ανάγκης εις την δίνην των χρηματικών απαιτήσεων και εις δυσχερή θέσιν εκ της πενιχρότητος των οικονομικών τα οποία δύνανται να τους ενισχύσουν. Αι πολίτικαί συμφοραί αι οποίαι μας περιβάλλουν είναι κοιναί εις την δημοσίαν και την ιδιωτικήν κατάστασιν και ως εκ τούτου η πρώτη δεν δύναται να ανακούφιση την δευτέραν εκ των κακών τα οποία της προκαλούνται υπό των ιδίων <των συμφορών>. Μετά των τοιούτων ευσεβάστως διατυπουμένων σκέψεων δύναμαι κατόπιν να διαβεβαιώσω διά μέσου της Υ. Εκλαμπροτάτης φ. 1v Αυθ. το Ανώτερον Συμβούλιον ότι, εάν μία ευκαιρία / με έφερε εις την θέσιν να χρησιμοποιήσω την ικανότητα των δύο αξίων οίκτου εις αναγκαίαν δημοσίαν υπηρεσίαν, χωρίς να προκαλέσω ζημίαν εις τα δημόσια οικονομικά, δεν θα το παραλείψω, αλλ’ η περίπτωσις δεν μου φαίνεται εύκολος.

Εκφράζω εις την Υ. Εκλαμπροτάτην Αυθ. την δικαίαν και διακεκριμένην υπόληψίν μου.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Άνω: Τη 24 του ιδίου. Ο Γραμμ. της Επικρατείας Τζορντίνας.

Περίληψις: 1273 Έκτακτος Επίτροπος. Επιβεβαιοί την παραλαβήν του επισήμου εγγράφου της 11 τρέχοντος, διά του οποίου τω συνιστώντο οι Τρανάκας και Άντύπας, και κάμει διαφόρους παρατηρήσεις περί των δημοσίων οικονομικών επί του θέματος τούτου.

10

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αριθ. 9, αριθ. εγγρ. 339

Dip(artim)to Finanze

All’Ecc(ellentissi)mo Senato

Il Suo Commiss(ari)o Estraordinario in S. Maura

Dal Commiss(aria)to Estraordinario

li 18 giugno 1807 g.s.

Eccellenza,

Accompagno la copia del giornale delle spese incontrate per quindeci giorni in seguito alla mia estraordinaria gestione. I documenti che oc-

cludo faranno conoscere a VV. EE. l’esattezza con cui si procede in un momento difficile ed in mezzo a tanta complicazione di affari. Devo giustificare alcune partite. Lo fo brevemente, poiché non mi viene altrimenti concesso, avendo in opere personali e corporali occupato tutto il tempo, non eccettuato quello che ad ogni vivente è accordato dalla natura al suo riposo.

1°. Due galeottine in sostituzione ai due bastimenti già disarmati. Le condizioni, come risulta dalle copie dei contratti che occludo1, sono vantaggiose. Il servigio che queste possono prestare è preferibile a quello dei grossi bastimenti; e nel piano di riforma, di cui tuttavia φ.1v mi occupo, questa prima misura è fondamentale. Ho potuto/conciliar questo colle ricerche fattemi da S.E. il s(ignor) Generale e da Monsignore Ignazio, personaggi ambedue ai quali secondo le istruzioni delle quali sono munito da S.E. il sig(no)r Plenipotenz(iari)o io debbo prestare l’opera mia ed il mio concorso secondo che ad essi ne sono richiesto p(er) difesa di S. Maura.

2°. Diaria accordata ai russi operaj ed ai repubblicani. Giustifico con altro rapporto la necessità di questi operaj. Il denaro accordato è dipendente dalla volontà del Generale e da un principio di giustizia per la qualità dell’opera, del luogo e del tempo in cui essa si verifica e dei soccorsi necessari, affinché dal travaglio non ne venga la malattia dei lavatori. Tostoché ho potuto far adottare un risparmio lo ho fatto; dal travaglio ho levato da due giorni tutti quei repubblicani che mi è stato possibile.

Sarà di compenso a questa spesa una misura generale sul paese di S. Maura, intorno alla quale mi occupo incessantemente e spero di riuscirvi

Quello solo che mi angustia si è il tempo, poiché esso mi manca ed a questo difetto non ho nulla a sostituire.

VV.EE. conoscendo lo stato attivo e passivo della finanza e deducendo da altro mio rapporto il prospetto delle opere tracciate e da eseguirsi vorranno provvedere onde la mancanza del denaro non mi φ. 2 ponga nella necessità/di mietere immaturamente su quel terreno che cerco di rendere ubertoso e fertile, abbenché fatto arido troppo dalle continue requisizioni di ogni sorta di prodotti a cui soggiace da otto mesi a questa parte.

Quando la benedizione celeste e la protezione costante di VV. EE. vogliano accordarmi tutto il tempo che è mi necessario, io mi lusingo

1. Vedi dispazzo n° 10, in cui sono occlusi li citati contratti.

che le immense fortificazioni già cominciate finiranno col piú grande successo; che l’isola di S. Maura acquisterà la sua permanente sicurezza, che lo Stato riposerà tranquillo e l’erario pubblico non avrà portato p(er) questo nessuno estraordinario aggravio.

Questo è il mio proponimento. Dimando a VY. EE. il tempo, cioè a dire un fondo di denaro che mi ponga inistato di guadagnar questo tempo necessario. La riuscita di ina intrapresa cotanto ardua dipende piú dall’industria e dalle maniere che dall’autorità e dalla forza. Io non so né posso adoperare mezzi violenti, quando la giustizia la piú severa non sia il principio unico da cui ossi partono. Non credo che p(er) giustizia gli abitanti di S. Maura debbano sostenere soli la difesa e l’onore di tutto lo Stato. Tuttavia sarà forza che questo avvenga ed è p(er) questo che le sole maniere e l’industria si possono usare.

Ho l’onore di protestare all’ EE. VV. la mia distinta stima e considerazione.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

φ.1 Άνω διά χειρός του παραλήπτου: R(icevu)to li 24 detto. Il Seg. di Stato Co. Zordina.

φ.2ν Περίληψις διά χειρός του παραλαβόντος γραμματέως: 1275. Commissario Estraord(inario). Accompagna copia del giornale delle spese incontrate per 15 giorni ed altri docum(en)ti relativi e fa alcune riflessioni sul proposito.

Τμήμα Οικονομικών

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν

Ο εν Αγία Μαύρα Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου

τη 18 Ιουνίου 1807, π.η.

Εξοχώτατε,

Επισυνάπτω το αντίγραφον του ημερολογίου των δαπανών των πραγματοποιηθεισών εις διάστημα δέκα πέντε ημερών κατόπιν <της αναθέσεως εις εμέ> των εκτάκτων εξουσιών μου. Τα έγγραφα τα οποία εσωκλείω θα κάμουν γνωστήν εις τας Υ.Υ.Ε.Ε. την τάξιν μετά της οποίας προβαίνομεν εις μίαν δύσκολον στιγμήν και εν μέσω τόσης περιπλοκής των υποθέσεων. Πρέπει να δικαιολογήσω ωρισμένας μερίδας. Το πράττω εν συντομία, δεδομένου ότι δεν μου επετράπη άλλως, επειδή έχω απασχολήσει όλον τον χρόνον μου εις ζητήματα προσωπικά και συντηρήσεως <των πολιτών>, μη εξαιρουμένου ουδέ του

χρόνου ο οποίος έχει παοαχωρηθή εις πάντα ζώντα υπό της φύσεως δι’ ανάπαυσίν του.

1ον. Δύο μικραί γαλέραι εις αντικατάστασιν των δύο ήδη αφοπλισθέντων πλοίων. Οι οροι, ως συνάγεται εκ των αντιγράφων των συμφωνιών τα οποία εσωκλείω,1 είναι ευνοϊκοί. Η υπηρεσία την οποίαν δύνανται αύται να παράσχουν είναι προτιμητέα εκείνης των μεγάλων πλοίων, και εις το πλαίσιον της μεταρρυθμίσεως, με την οποίαν ουχ ήττον ασχολούμαι, το πρώτον τούτο μέτρον είναι θεμελιώδες.

φ.1v Ηδυνήθην / να συμβιβάσω τούτο μετά των απαιτήσεων αι οποίαι μοι διετυπώθησαν υπό της Α.Ε. του κυρίου Στρατηγού και υπό του Σεβασμιωτάτου Ιγνατίου, αμφοτέρων προσωπικοτήτων εις τας οποίας, συμφώνως προς τας οδηγίας διά των οποίων έχω εφοδιασθή υπό της Α.Ε. του κυρίου Πληρεξουσίου, οφείλω να παρέχω την βοήθειάν μου και την συνδρομήν μου, ως μου ζητείται επ’ αυτού παρά τούτων διά την άμυναν της Α. Μαύρας.

2ον. Οδοιπορικά παρεχόμενα εις τους Ρώσους και υπηκόους της Πολιτείας εργάτας. Δι’ άλλης εκθέσεως δικαιολογώ την ανάγκην τούτων των εργατών. Τα χορηγούμενα χρήματα εξαρτώνται εκ της θελήσεως του Στρατηγού και εκ μιας αρχής της δικαιοσύνης διά την ιδιότητα του έργου, του τόπου και του χρόνου κατά τον οποίον τούτο πραγματοποιείται και των αναγκαίων ενισχύσεων, διά να μη προέλθη εκ της προσπαθείας η ασθένεια των εργατών. Οσάκις ηδυνήθην να εφαρμόσω οικονομίαν, το έπραξα· απέσυρα εκ της εργασίας από δύο ημερών όλους εκείνους τους υπηκόους της Πολιτείας τους οποίους υπήρξε δυνατόν.

Εις ανταμοιβήν της δαπάνης ταύτης θα ισχύση γενικόν μέτρον διά τον τόπον της Α. Μαύρας, περί του οποίου ασχολούμαι ακαταπαυστως, και ελπίζω να το επιτύχω. Εκείνο μόνον το οποίον με στενοχωρεί είναι ο χρόνος, αφού μοι ελλείπει, και εις την έλλειψιν ταύτην ουδέν έχω να αντικαταστήσω.

Αι Υ.Υ.Ε.Ε., επειδή γνωρίζετε το ενεργητικόν και παθητικόν της οικονομίας και συνάγετε εξ άλλης εκθέσεώς μου την προοπτικήν των σχεδιασθέντων έργων και των προς εκτέλεσιν, θα θελήσετε να λάβετε πρόνοιαν να μη με φ.2 φέρη η έλλειψις του χρήματος εις την ανάγκην / να θερίσω προώρως εις τον αγρόν εκείνον τον οποίον ζητώ να καταστήσω γόνιμον και παραγωγικόν, μολονότι κατασταθέντα λίαν ξηρόν εκ των συνεχών επιτάξεων παντός είδους προϊόντων, εις τας οποίας υποβάλλονται εις τα μέρη ταύτα από οκτώ μηνών.

Εάν η ουράνιος ευλογία και η σταθερά προστασία των Υ.Υ.Ε.Ε. Θέλουν να μου παραχωρήσουν όλον τον χρόνον ο οποίος μου είναι απαραίτητος, ελπίζω ότι αι ήδη αρξάμεναι τεράστιαι οχυρώσεις θα τερματισθούν μετά της μεγαλυτέρας επιτυχίας, ότι η νήσος της Α. Μαύρας θα αποκτήση την μόνιμον

1. Βλέπε αναφοράν αρ. 10, εις την οποίαν εσωκλείονται αι μνημονευόμεναι συμφωνίαι (Σχόλιον Καποδ.).