Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. ΣΤ΄

απέδιδε ο Μέττερνιχ σε γράμματα του προς την πριγκίπισσα Λίεβεν, και την ελπίδα «όπως η ρωσική κυβέρνησις απαλλαγή της επαναστατικής επιρροής του».

111. Υπόμνημα προς τον Τσάρο της Ρωσίας Αλέξανδρο Λονδίνο 12/24 Αυγούστου 1819

Με εξουσιοδότηση του Τσάρου ο Καπ. επισκέφθηκε και το Λονδίνο τον Αύγουστο του 1819. Κατά τη διαμονή του στην αγγλική πρωτεύουσα ο Καπ. συναντήθηκε με τον υπουργό των Εξωτερικών Κάστελρυ με τον οποίον συζήτησε το Γαλλικό, το Γερμανικό, το Ισπανικό, θέματα που αναφέρονταν στην Δανία και τη Σουηδία, καθώς και γενικότερα ζητήματα, όπως των Βερβερίων, των Νέγρων και το Περσικό. Επίσης συναντήθηκε με τον υπουργό των Αποικιών λόρδο Μπάθουρστ, με τον οποίον συζήτησε για την αυταρχική πολιτική του Μαίτλανδ στα Επτάνησα, που δεν ανταποκρινόταν στους όρους της Συνθήκης των Παρισίων.

112. Εμπιστευτικό υπόμνημα προς τον Λόρδο Μπάθουρστ Βαρσοβία 1/13 Οκτωβρίου 1819

Σε συνέχεια των προφορικών παρατηρήσεων του προς τον Άγγλο υπουργό των αποικιών ο Καπ. υπέβαλε και γραπτά τις απόψεις του για την κατάσταση στα Ιόνια Νησιά, όπως διαμορφωνόταν με τη διοίκηση του Μαίτλανδ. Πρόκειται για πλήρη ανάλυση των παραβιάσεων της συνθήκης της 5/17 Νοεμβρίου 1815 από τον Άγγλο Αρμοστή, που αποδεικνύει βαθειά γνώση του θέματος. Ο Καπ. αιτείται την απομάκρυνση του Μαίτλανδ, τη μεταρρύθμιση του Συντάγματος του 1817 και την επάνοδο της εσωτερικής κατάστασης της Επτανήσου στις διατάξεις της Συνθήκης των Παρισίων.

113. Εμπιστευτική επιστολή προς τον Μπάθουρστ Βαρσοβία 1/13 Οκτωβρίου 1819

Είναι η συνοδευτική του υπομνήματος για τα Ιόνια νησιά επιστολή. Εκφράζει την ελπίδα ότι ο Μπάθουρστ, αφού λάβαινε γνώση της πραγματικής κατάστασης, θα προχωρούσε στη γρήγορη θεραπεία τους.

114. Επιστολή προς τον δούκα του Ουέλλιγκτων Βαρσοβία 1/13 Οκτωβρίου 1819

Ο Καπ. έκρινε σκόπιμο να ενημερώσει και τον Ουέλλιγκτων σχετικά με τα διαβήματα του προς τον Μπάθουρστ για το Επτανησιακό ζήτημα.

115. Οδηγίες προς τον επιτετραμμένο της Ρωσίας στο Βερολίνο Αλόπεους Βαρσοβία 6/18 Οκτωβρίου 1819

Με τις οδηγίες του ο Καπ. υποδείκνυε στον Αλόπεους να απέχει από οποιαδήποτε ανάμιξη στις γερμανικές υποθέσεις, γιατί οποιαδήποτε επέμβαση στα εσωτερικά της Γερμανίας «θα εξέκλινε της χαραχθείσης πορείας, θα ηνάγκαζε την Αγγλίαν να απομονωθή και θα έθετε εαυτήν (την Ρωσίαν) εις αδυναμίαν να φανή χρήσιμη». Ήταν η εποχή που στο Κάρλσμπαντ η Αυστρία, η Πρωσία, και τα γερμανικά κράτη συζητούσαν θέματα αναφερόμενα στις γερμανοαυστριακές σχέσεις, καθώς και τα προβλήματα που είχαν προκύψει από την αναπτυχθείσα στη Γερμανία φιλελεύθερη κίνηση.

116. Οδηγίες προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη βαρώνο Στρόγγανωφ 2/14 Νοεμβρίου 1819

Με το συγκλονιστικό αυτό κείμενο ενημερωνόταν ο Στρόγγανωφ για την όλη πορεία του Επτανησιακού ζητήματος. Ο Καπ. ζητώντας ανοικτά την παρασκηνιακή συνδρομή του, του έγραφε: «Μια επανάσταση στα Νησιά δεν θα μπορούσε παρά να επιδράσει αποφασιστικά πάνω στην υπόλοιπη Ελλάδα και κατά συνέπεια πάνω στην ευρωπαϊκή Τουρκία. Και η επανάσταση αυτή φαίνεται αναπόφευκτη αν το σύστημα που εξασθενίζει όλα τα δικαιώματα και πνίγει κάθε σπέρμα ευημερίας, εξακολουθήσει να καταπιέζει τις χώρες που είναι τόσο δυστυχισμένες».

117. Υπόμνημα για τις γερμανικές υποθέσεις Πετρούπολη 21 Νοεμβρίου / 3 Δεκεμβρίου 1819

Το υπόμνημα συνόψιζε τις σκέψεις του Αυτοκράτορα της Ρωσίας γύρω από το Γερμανικό ζήτημα. Παρά τις αρχικά φιλελεύθερες τοποθετήσεις του, ο Τσάρος, επηρεασμένος από το επαναστατικό κλίμα στην Ευρώπη, άρχισε να βλέπει πίσω από οποιαδήποτε εκδήλωση την ενέργεια επαναστατικού διευθυντηρίου, που είχε την έδρα του στο Παρίσι. Ο Καπ. προσπάθησε να πείσει τον Αυτοκράτορα για μια ριζοσπαστικότερη αντιμετώπιση των εξελίξεων, αλλά απέτυχε.

118. Εμπιστευτική επιστολή προς τον πρεσβευτή της Αυστρίας στην Πετρούπολη Λεμπτζέρλτερν Πετρούπολη 30 Νοεμβρίου / 12 Δεκεμβρίου 1819

Ο Καπ. ενημερώνει τον Αυστριακό πρεσβευτή για την αμετακίνητη στάση της Ρωσίας στο Γερμανικό ζήτημα, που συνίστατο στη «μη επέμβαση».

1820

119. Επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη Στρόγγανωφ 3/15 Ιανουαρίου 1820

Ο Καπ. εφιστούσε την προσοχή του Στρόγγανωφ σχετικά με τις κινήσεις βρισμένων ατόμων που εμφανίζονταν να μεριμνούν για την ελληνική υπόθεση. Παράλληλα ενημέρωνε τον πρεσβευτή για την παρουσία στην Πετρούπολη του Καμαρηνού, έμπιστου του Πετρόμπεη της Μάνης, προς τον σκοπό χρηματικής ενίσχυσης του τελευταίου για λόγους εκπαιδευτικούς.

120. Επιστολή προς τον ηγεμόνα της Βλαχίας Α. Σούτσο 3/15 Ιανουαρίου 1820

Ο Κ. έδινε οδηγίες για τον σεβασμό των προνομίων της κάθε τάξης, για τη μετάδοση στους δημοσίους υπαλλήλους αρχών δικαιοσύνης, ανθρωπιάς και αφιλοκέρδειας, για τη διδασκαλία στο λαό της «πρακτικής» της Χριστιανικής ηθικής.

121. Επιστολή προς τον γενικό πρόξενο της Ρωσίας στην Πάτρα Β. Μπενάκη 4/16 Ιανουαρίου 1820

Η επιστολή αναφέρεται στις ταραχές που είχαν ξεσπάσει στη Ζάκυνθο και την Αγία Μαύρα. Ο Καπ. προτρέπει τον Μπενάκη να εμπνεύσει στους Επτανησίους ηρεμία και υπακοή και να τους αποτρέψει από «κάθε τυχαία και άτακτη επιχείρηση». Ο χρόνος της δικαίωσης τους δεν θ’ αργήσει.

122. Επιστολή προς τον Κ. Βαρδαλάχο Πετρούπολη 4/16 Ιανουαρίου 1820

Ο Καπ. προτρέπει το διδάσκαλο του Γενους Βαρδαλάχο, που είχε διατελέσει σχολάρχης στο Βουκουρέστι και στην Οδησσό, να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην ιερή υπόθεση της πολιτιστικής, ηθικής και πνευματικής αναγέννησης του Ελληνισμού.

123. Επιστολή προς τον Αλέξανδρο Στούρτζα Πετρούπολη 20 Ιανουαρίου / 1 Φεβρουάριου 1820

Ο Καπ. ενημερώνει τον Στούρτζα για τις δραστηριότητες της Εταιρείας

των Φιλομούσων και για τη χρηματοδότηση ενός «προκαταρτικού» σχολείου στη Μάνη, Επίσης τον πληροφορεί για τις προσπάθειες που καταβάλλονταν για την εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων στην Ευρώπη.

124. Επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη Στρόγγανωφ 17/29 Φεβρουάριου 1820

Η επιστολή αναφέρεται στην αξιοθρήνητη κατάσταση των Αλβανών, που είχαν άλλοτε υπηρετήσει τη Ρωσία και τη Γαλλία και που τώρα βρίσκονταν έξω από κάθε υπηρεσία «διωγμένοι από τους Βρετανούς παράγοντες στα Επτάνησα». Με δυο Σουλιώτες απεσταλμένους ζητούσαν την συμπαράσταση του Τσάρου, την οποίαν ήταν διατεθειμένος να τους παράσχει, κατόπιν εισηγήσεως του Καποδίστρια.

125. Επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη Στρόγγανωφ 17/29 Φεβρουάριου 1820

Ο Καπ. αναφέρεται στη στάση της αγγλικής κυβέρνησης μετά τις ταραχές στα Επτάνησα και τα μέτρα που είχε λάβει ο Μαίτλανδ. Αμφισβητεί την έκταση των ταραχών και διαψεύδει κατηγορηματικά τη φήμη, που είχαν καλλιεργήσει οι Βρετανοί, ότι τις κινήσεις αυτές τις υπέθαλπε η Ρωσία για να επαναφέρει την προστασία της στα νησιά.

126. Υπόμνημα προς τον Τσάρο της Ρωσίας 30 Μαρτίου / 11 Απριλίου 1820

Το υπόμνημα περιλαμβάνει την ανακεφαλαίωση των αναφορών, που είχαν δεχθεί οι υπηρεσίες του ρωσικού υπουργείου των Εξωτερικών από την Ευρώπη τον τελευταίο χρόνο. Κύρια ζητήματα οι ανατρεπτικές κινήσεις στη Γερμανία, οι κυβερνητικές εξελίξεις στη Γαλλία, το σχίσμα ανάμεσα στους Βέλγους και τους Ολλανδούς, οι γενικότερες μεταβολές στη Μεγάλη Βρετανία και οι επαναστατικές κινήσεις στην Ισπανία, παράλληλα με την απελευθέρωση των επαναστατημένων επαρχιών της νοτίου Αμερικής.

127. Επιστολή προς τον ηγεμόνα της Βλαχίας Α. Σούτσο 4/16 Ιουλίου 1820

Η επιστολή αναφέρεται στην πορεία των ρωσοτουρκικών σχέσεων. Ο Καπ. αποδίδει τη μη βελτίωση των σχέσεων αυτών αποκλειστικά στην Τουρκία, η οποία αποφεύγει να υιοθετήσει την αρχή της συλλογικής συζήτησης των αμοιβαίων διαφορών. Παρά τις τουρκικές διεργασίες όμως η συνθήκη του Βουκουρεστίου επεβάλετο να παραμείνει «ανέπαφη και σε πλήρη ισχύ».

128. Επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στο Λονδίνο Λίεβεν 14/26 Ιουλίου 1820

Σχολιάζει το οξύτατο ύφος της απάντησης του λόρδου Μπάθουρστ στο υπόμνημα του Καπ. για τα θέματα των Ιονίων Νήσων και διερωτάται κατά πόσον ο Ουέλλιγκτων γνώριζε το περιεχόμενο της. Εφόσον το τελευταίο αυτό συνέβαινε, θα έπρεπε με την απάντηση να ασχοληθεί το βρετανικό υπουργικό συμβούλιο. Τέλος ο Καπ. καλεί το Λίεβεν να διερμηνεύσει στη βρετανική ηγεσία, για μια ακόμη φορά, τα δίκαια παράπονα των συμπατριωτών του.

129. Επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στη Νεάπολη Στάκελμπεργκ Βαρσοβία 21 Αυγούστου / 2 Σεπτεμβρίου 1820

Η επιστολή αναφέρεται στα επαναστατικά γεγονότα, που διαδραματίστηκαν στην Ιταλία και την Ισπανία. Η Ρωσία καταδίκαζε οποιαδήποτε ενέργεια και καλούσε τους επαναστάτες να υποχωρήσουν. Οι συμφωνίες μεταξύ των Συμμάχων έπρεπε με κάθε θυσία να τηρηθούν και την αντιμετώπιση της κατάστασης, που είχε διαμορφωθεί, θα διευκόλυνε η σύγκληση μιας νέας ευρωπαϊκής συνδιάσκεψης.

130. Οδηγίες προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στη Ρώμη Α. Ιταλίνσκυ Βαρσοβία 21 Αυγούστου / 2 Σεπτεμβρίου 1820

Οι οδηγίες αφορούν την πορεία των σχέσεων της Ρωσίας με το Βατικανό, που είχαν διαταραχθεί λόγω της περιπλοκής του θέματος της ίδρυσης ρωμαϊκής εκκλησίας στη Ρωσία. Παρά ταύτα η ρωσική κυβέρνηση απέβλεπε στην αναγκαιότητα ενός πολυσύνθετου και διαρκούς συμβιβασμού με το Βατικανό.

131. Εμπιστευτική επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στο Παρίσι Βαρσοβία 25 Αυγούστου / 6 Σεπτεμβρίου 1820

Η επιστολή περιλάμβανε συστάσεις προς τη γαλλική κυβέρνηση και το Δούκα Ρισελιέ να εγκαταλείψουν τις τυχόν επεκτατικές βλέψεις και φιλοδοξίες που τους είχε «υπαγορεύσει» η τακτική της Αυστρίας μετά την εκδήλωση των ταραχών στην Ιταλία και Ισπανία.

132. Προσωπική επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στο Λονδίνο Βαρσοβία 6/18 Σεπτεμβρίου 1820

Αναφέρεται στις δραστηριότητες του Καπ. εν όψη της συνδιάσκεψης των συμμάχων Δυνάμεων στο Τροππάου. Εκφράζεται η επιθυμία για τη συμμετοχή σ’ αυτό όλων των κυβερνήσεων. Και η βρετανική παρουσία και εκπροσώπηση κρινόταν οπωσδήποτε αναγκαία τόσο για τη συμμαχία όσο καί

για την Ευρώπη γενικότερα.

133. Επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη Στρόγγανωφ Βαρσοβία 20 Σεπτεμβρίου / 2 Οκτωβρίου 1820

Η επιστολή υπογραμμίζει την ουδέτερη στάση της Ρωσίας μετά τη διένεξη του Αλή Πασά με την Υψηλή Πύλη. Παράλληλα θίγεται το θέμα της ενδεχόμενης αξιοποίησης στη διπλωματική υπηρεσίας της Ρωσίας του Παπαρηγόπουλου, συνεργάτη του προξένου στην Πάτρα Βλασσόπουλου.

134. Υπόμνημα προς τον Αλέξανδρο Στούρτζα Βαρσοβία 23 Σεπτεμβρίου / 5 Οκτωβρίου 1820

Ο Καπ. ζητούσε τη γνώμη του πιστού συνεργάτη του εν όψη του Συνεδρίου του Τρόππαου. Κύριο πρόβλημα οι επαναστάσεις στην Ιταλία και την Ισπανία. Πώς θα μπορούσε κανείς να αποκαταστήσει την τάξη εκεί, περιφρουρώντας παράλληλα με σταθερό τρόπο την εδαφική τους ακεραιότητα και την εθνική τους ανεξαρτησία; Μόνη λύση η αποκατάσταση των θεσμών και της ηρεμίας.

135. Επιστολή προς τον προσωρινό προϊστάμενο του Υπουργείου Εξωτερικών Π. Ντιβώφ Βαρσοβία 3/15 Οκτωβρίου 1820

Η επιστολή αναφέρεται στην τακτική που όφειλε ν’ ακολουθήσει στο Υπουργείο των Εξωτερικών ο προσωρινός προϊστάμενος - λόγω απουσίας του Καποδίστρια - Ντιβώφ, μια τακτική που θα έπρεπε να συμβαδίζει με τις αρχές που είχε υιοθετήσει και εφάρμοζε στη ρωσική εξωτερική πολιτική ο Αυτοκράτορας.

136. Επιστολή προς τον Γενικό πρόξενο της Ρωσίας στην Κρακοβία Σ. Ζαζέτσκι Βαρσοβία 5/17 Οκτωβρίου 1820

Περιείχε οδηγίες για τον τρόπο αντιμετώπισης της επιτροπής, που είχε συσταθεί και λειτουργούσε στην Κρακοβία. Ο Καπ- συνιστούσε την τόνωση της «διάθεσης» των καλλιεργητών και την παράλληλη εξασφάλιση μιας άνετης και ανεξάρτητης διαβίωσης, ώστε να διαμορφώσουν (ελεύθερα) τα ήθη τους» και να ανυψωθούν «πολιτιστικά».

137. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Βαρσοβία 5/17 Οκτωβρίου 1820

Στο υπόμνημα αυτό ο Καπ. συνόψιζε τα ζητήματα που επρόκειτο να απασχολήσουν τους Συμμάχους στο Συνέδριο του Τρόππαου.

138. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Τροππάου 14/26 Οκτωβρίου 1820

Η σύνταξη του υπομνήματος οφείλεται σε συνεργασία Καπ. και Νέσσελροντ. Αντικείμενό του οι συζητήσεις των δύο Ρώσων υπουργών με τον υπουργό των Εξωτερικών της Αυστρίας Μέττερνιχ. Επιδίωξη των Αυστριακών η μεμονωμένη επέμβαση τους στην Ιταλία για την κατάπνιξη της επανάστασης στη Νεάπολη, επιδίωξη που αναχαιτίστηκε, κυρίως από τον Καπ., ο οποίος ήταν εναντίον των ξένων παρεμβάσεων στις εσωτερικές υποθέσεις των ξένων κρατών, όπως στην Ιταλία και την Ισπανία.

139. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Τροππάου 15/27 Οκτωβρίου 1820

Αφορούσε τη δεύτερη συνάντηση των εκπροσώπων της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής με τον Μέττερνιχ, η οποία υπήρξε περισσότερο μετριοπαθής, χωρίς να επιτευχθεί γεφύρωση των διαφωνιών.

140. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Τροππάου 24 Οκτωβρίου / 5 Νοεμβρίου 1820

Το υπόμνημα έθετε τις αρχές πάνω στις οποίες οι Μεγάλες Δυνάμεις όφειλαν να στηρίξουν την πολιτική τους για την αντιμετώπιση των επαναστάσεων στο Βασίλειο των δύο Σικελιών και στην Ισπανία. Κύρια επιδίωξη η σύνταξη μιας νέας συνθήκης «ειλικρινούς αλληλεγγύης».

141. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Τροππάου 24 Οκτωβρίου / 5 Νοεμβρίου 1820

Ο Καπ. καταδικάζει τις εξεγέρσεις στο Βασίλειο των Δύο Σικελιών και προτείνει, διά μέσου της αποκατάστασης της νομιμότητας, τη συμφιλίωση της Ιταλίας με την «ευρωπαϊκή κοινωνική τάξη». Γι’ αυτό το λόγο το Βασίλειο των Δύο Σικελιών θα έπρεπε να εκπροσωπηθεί στο Τροππάου ώστε να αποφευχθούν οι μεμονωμένες επεμβάσεις στα εσωτερικά του. Η κρισιμότητα της κατάστασης θα έπρεπε να αντιμετωπισθεί με εγκάρδιες φιλικές διαπραγματεύσεις και όχι με τη βία.

142. Προσωπική επιστολή προς τον απεσταλμένο της Ρωσίας στο Τουρίνο Γ. Μοτσενίγο Τροππάου 11/23 Νοεμβρίου 1820

Περιέχει οδηγίες ως προς τον ενδεδειγμένο τρόπο ενημέρωσης της κυβέρνησης του Τουρίνου όσον αφορά τις αποφάσεις των μελών του Διευθυντηρίου των Δυνάμεων στο Τροππάου. Υπογραμμίζεται για μια ακόμη φορά ότι το σύστημα που είχε εγκαθιδρυθεί εδραζόταν στις συνθήκες του 1814, 1815 και 1818.

143. Επιστολή προς τον επιτετραμμένο της Ρωσίας στο Παρίσι Α. Σρέντερ Τροππάου 15/27 Δεκεμβρίου 1820

Ο Σρέντερ επιφορτιζόταν να ενημερώσει τη γαλλική κυβέρνηση και προσωπικά τον Ρισελιέ για την πορεία των διασκέψεων στο συνέδριο του Τροππάου, οι εργασίες του οποίου είχαν μεταφερθεί ήδη στο Λάϋμπαχ. Εκφραζόταν παράλληλα η ελπίδα ότι και η γαλλική πλευρά θα στήριζε την ευρωπαϊκή συμμαχία.

144. Εγκύκλια επιστολή προς τους απεσταλμένους στη Γερμανική Ομοσπονδία, τις Κάτω Χώρες, την Ελβετία, τη Δανία, και το Βασίλειο Σουηδίας-Νορβηγίας Τροππάου 15/27 Δεκεμβρίου 1820

Γνωστοποιούσε τα αποτελέσματα των συνδιασκέψεων του Τροππάου και την πρόθεση των Συμμάχων να εκπροσωπηθεί στο συνέδριο του Λάϋμπαχ το Βασίλειο των Δύο Σικελιών. l’ ιά τη δικαιότερη αντιμετώπιση του Ιταλικού ζητήματος είχαν προσκληθεί παράλληλα πληρεξουσιοι από τις αυλές του Τουρίνου, της Ρώμης και της Φλωρεντίας. Μόνον έτσι, πίστευε ο Κ., η παλινόρθωση θα στηριζόταν επί εθνικών θεσμών.

1821

145. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Λάϋμπαχ 30 Δεκεμβρίου / 11 Ιανουαρίου 1821

Μετά το Τροππάου οι εργασίες του συνεδρίου συνεχίστηκαν, από τις αρχές του 1821, στο Λάϋμπαχ. Τα θέματα που απασχολούσαν κυρίως τα μέλη της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας ήταν: α) η γενικότερη εφαρμογή της αρχής των επεμβάσεων β) Οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή της αρχής αυτής γ) η προσπάθεια για την ίδρυση ιταλικής ένωσης και δ) η αντιμετώπιση της επανάστασης του Πεδεμοντίου. Ο Καπ. ενημέρωνε τον Τσάρο για τις επαφές του με τους εκπροσώπους της ιταλικής αυλής και για τις πρωτοβουλίες του να αντιμετωπιστεί με μετριοπάθεια η μεγάλη κρίση που είχε ξεσπάσει στην Ιταλία.

146. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Λάϋμπαχ 31 Δεκεμβρίου 1820 / 12 Ιανουαρίου 1821

Το υπόμνημα αναφέρεται στις συζητήσεις του Καπ. με τον πρίγκηπα Ρούφφο γύρω από το ιταλικό ζήτημα. Θέματα των συζητήσεων το πρόβλημα της ιταλικής εκπροσώπησης στο Λάϋμπαχ, η αποκατάσταση της νομιμότητας στην Ιταλία και η εξασφάλιση της ευρωπαϊκής ειρήνης και ησυχίας.

147. Επιστολή προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Λάϋμπαχ 2/14 Ιανουαρίου 1821

Ο Καπ. αμφισβητεί για μια ακόμη φορά τις αρχές που διείπαν την αυστριακή πολιτική στην Ιταλία. Στο Τροππάου ο Μέττερνιχ είχε επιτύχει να επιβάλει τη δική του γραμμή για μονομερή επέμβαση στο βασίλειο των Δύο Σικελιών. Εν όψη έναρξης των συζητήσεων στο Λάϋμπαχ ο Καπ. κατέβαλε ύστατες προσπάθειες να πείσει τον Τσάρο να αντιταχθεί σθεναρά στα ιμπεριαλιστικά σχέδια του Αυστριακού καγκελάριου.

148. Επιστολή προς τον βαρώνο φομ Στάϊν Λάϋμπαχ 19/30 Ιανουαρίου 1821

Ενημερώνει τον φίλο και συνεργάτη του για την πορεία των εργασιών του Συνεδρίου του Λάϋμπαχ. Κύριο θέμα η επανάσταση στη Νεάπολη και η

αναζήτηση λογικών μέσων σωτηρίας.

149. Προσωπική επιστολή προς τον απεσταλμένο της Ρωσίας στο Τουρίνο Λάϋμπαχ 10/22 Μαρτίου 1821

Ο Καπ. ενημέρωνε τον Μοτσενίγο για τις αποφάσεις των Συμμάχων στο Λάϋμπαχ για το κρίσιμο ιταλικό θέμα. Κατέβαλε προσπάθεια να νομιμοποιήσει τις ξένες παρεμβάσεις, που τις χαρακτήριζε ενέργειες περιφρούρησης της νομιμότητας. Θέση που του είχε επιβληθεί έπειτα από τη συμπαράταξη του Τσάρου με τον Μέττερνιχ.

150. Προσωπική επιστολή προς τον Αλ. Στούρτζα Λάϋμπαχ 18/30 Μαρτίου 1821

Αναφέρεται στα γεγονότα που ακολούθησαν το κίνημα του Υψηλάντη, ενώ ακόμη συνεχιζόταν οι συζητήσεις για την κατάπνιξη της επανάστασης του Πεδεμοντίου. Ενώ όμως η εξέγερση είχε αποδοκιμαστεί επίσημα και στην αποδοκιμασία είχε συμπράξει και η Ρωσία, ο Καπ. γράφει ότι ήταν θέλημα Θεού η θυσία η η μελλοντική ανάσταση της δυστυχισμένης πατρίδας. Σε επίσημο έγγραφο δεν παραλείπει να εκφράσει τα προσωπικά του αισθήματα με σπάνια διπλωματικότητα.

151. Προσωπική επιστολή προς τον Επιτετραμμένο της Ρωσίας στο Λονδίνο Π. Νικολάϊ 22 Ιουνίου / 4 Ιουλίου 1821

Ο Καπ. καυτηριάζει την παρελκυστική πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας στο Ανατολικό Ζήτημα. Καταγγέλλει την έντονα φιλοτουρκική στάση του Βρετανού πρεσβευτή Στράτφορδ Κάννιγκ στην Κωνσταντινούπολη και την αντιπαράθεση του με τον Ρώσο πρεσβευτή. Απαιτεί την επίσημη συμπαράσταση της βρετανικής κυβέρνησης στις φιλειρηνικές πρωτοβουλίες του Τσάρου στην Ανατολή.

152. Νότα (κατόπιν οδηγιών του Καποδίστρια) προς την Υψηλή Πύλη 6/18 Ιουλίου 1821

Επίσημος συντάκτης ο βαρώνος Στρόγγανωφ, ο οποίος διαβεβαίωνε την Οθωμανική Κυβέρνηση για την αποδοκιμασία της Ρωσίας του κινήματος του Υψηλάντη. Η αποδοκιμασία όμως αυτή δεν σήμαινε ότι η τουρκική κυβέρνηση είχε το δικαίωμα να καταπατεί οποιοδήποτε θρησκευτικό, ανθρώπινο και πατριωτικό αίσθημα στην προσπάθεια καταστολής των εξεγέρσεων στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και τη Βαλκανική. Κατόπιν αυτού η Υψηλή Πύλη εκαλείτο επιτακτικά να εκπληρώσει ορισμένους όρους και να προχωρήσει στην

εξασφάλιση ειρηνικού και ήσυχου μέλλοντος στους Έλληνες Χριστιανούς υπηκόους.

153. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Λάϋμπαχ 30 Δεκεμβρίου / 11 Ιανουαρίου 1821

Το κείμενο επιχειρεί εκτιμήσεις της καταστάσεως που είχε διαμορφωθεί στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και στην επαναστατημένη Ελλάδα και αναζητεί τρόπους που θα παγιώσουν ένα καθεστώς διοικήσεως στις απελευθερωμένες περιοχές, καθεστώς το οποίον θα στηρίζεται στο παραδοσιακό αντιπροσωπευτικό σύστημα. Στο τέλος του υπομνήματος διατυπώνονται οι αρχές και το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα έπρεπε να κινηθεί η νέα διοίκηση.

154. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο 29 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1821

Ανατρέπει με ουσιαστικά επιχειρήματα το περιεχόμενο των βρετανικών διακοινώσεων για τη στάση της Αγγλίας στο θέμα των απηνών διώξεων του ελληνικού Χριστιανικού στοιχείου στην οθωμανική αυτοκρατορία μετά τις επαναστατικές εκδηλώσεις στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και την Πελοπόννησο.

155. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο 9/21 Αυγούστου 1821

Αναφέρεται στις εξελίξεις των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας μετά τις διώξεις των Χριστιανικών πληθυσμών και τις συνεχείς παραβιάσεις των συνθηκών εκ μέρους της Υψηλής Πύλης. Προσδιορίζει τα μέτρα και τις κινήσεις της Ρωσικής πολιτικής που θα υποχρέωναν την Πύλη να σεβαστεί τις συνθήκες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Υποδεικνύει τη συνεργασία με τις άλλες δυνάμεις της Συμμαχίας, ώστε να ασκηθεί πολλαπλή πίεση στην Τουρκία.

156. Σύντομο υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο 11/23 Οκτωβρίου 1821

Ο Καπ. επιχειρεί απογραφή των επιπτώσεων που είχαν στη Μολδαβία, τη Βλαχία, τη Σερβία και την Ελλάδα οι πρόσφατες επαναστατικές ταραχές. Κύριο πρόβλημα η Τουρκική βαρβαρότητα εναντίον των Χριστιανών υπηκόων. Για πρώτη φορά ο Καπ. ενέκρινε τη νομιμότητα της προστασίας των Ελλήνων από τη μουσουλμανική εισβολή. Για να επιτύχουν το μεγάλο αυτό στόχο οι Έλληνες έπρεπε να συνενωθούν σε ένα «συμπαγές σώμα και να παραμείνουν σταθερά κάτω από την προστασία της εκκλησίας τους».

157. Προσωπική επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στο Λονδίνο 27 Νοεμβρίου / 9 Δεκεμβρίου 1821

Στην επιστολή καταγγέλλεται η καχυποψία της βρετανικής κυβέρνησης απέναντι στη στάση της Ρωσίας στο Ανατολικό ζήτημα. Παρά τις εξηγήσεις που είχαν δοθεί, οι φιλότουρκοι βρετανοί απέδιδαν επεκτατικές προθέσεις στη Ρωσία σε βάρος της Τουρκίας. Ο Καπ. διευκρίνιζε ότι η διακοπή των σχέσεων με την Πύλη οφειλόταν αποκλειστικά στο «σύστημα εκδίωξης, καταστροφής και θανάτου» που είχε υιοθετήσει η οθωμανική κυβέρνηση εναντίον των Χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής.

158. Επιστολή προς τον Υπουργό Νέσσελροντ 29 Δεκεμβρίου 1821 / 10 Ιανουαρίου 1822

Η όλη περιπλοκή στο Ανατολικό ζήτημα και η αμφιταλαντευόμενη στάση του Τσάρου Αλέξανδρου ανάμεσα στην αποφασιστική δράση ή την ανοχή συντελούσαν βαθμιαία στην αποδυνάμωση της ισχύος του Καπ. και στον υπερκερασμό των απόψεων του από εκείνες του Νέσσελροντ, ο οποίος συνέπλεε με την αντιδραστική ανατολική πολιτική του Μέττερνιχ.

159. Επιστολή προς τον Τσάρο Αλέξανδρο 31 Δεκεμβρίου 1821 / 12 Ιανουαρίου 1822

Ο Καπ. διαμαρτύρεται για τον παραμερισμό του και τη μη ενημέρωση του στα βαλκανικά ζητήματα από τον Νέσσελροντ. Παράλληλα εξέφραζε την απογοήτευση του για τη βαθμιαία μείωση της εμπιστοσύνης του Αυτοκράτορα προς το πρόσωπό του.

1822

160. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο 1/13 Μαΐου 1822

Μετά τα γεγονότα στην Κωνσταντινούπολη και την απόρριψη του ρωσικού τελεσιγράφου από την Υψηλή Πύλη, ο Καπ. ενέτεινε τις πιέσεις του προς τον Τσάρο Αλέξανδρο, υποστηρίζοντας τη διακοπή των διαπραγματεύσεων και την ανάληψη «ενεργού δράσης». Στο υπόμνημα επισημαίνει στον Τσάρο ότι «καθυστερούσε επικίνδυνα να αναλάβει ενεργό θέση στην κρίση που είχε ξεσπάσει στην Ανατολή». Μόνο με τη δύναμη των όπλων θα κατόρθωνε η Ρωσία «να επαναφέρει τους Τούρκους στην τήρηση των συνθηκών και να προστατεύσει την Ευρώπη από νέες θεομηνίες». Η πολιτική των διαπραγματεύσεων και της μετριοπάθειας θα απέβαινε ολέθρια και για τους Έλληνες και για την ευρωπαϊκή συμμαχία.

161. Προσωπική επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στο Λονδίνο Λίεβεν 17/29 Μαΐου 1822

Ο Καπ. εκμυστηρεύεται στο στενό του φίλο και συνεργάτη τη μεγάλη του απογοήτευση για τον τρόπο που ο Αυτοκράτορας αντιμετώπιζε τη μεγάλη κρίση στην Ανατολή. «Αρχίζει, γράφει, μια νέα εποχή ταυτισμένη μ’ ένα καινούργιο σύστημα» και το «σύστημα» αυτό, που είχε υιοθετηθεί, θα οδηγούσε σε μεγαλύτερα αδιέξοδα.

162. Υπόμνημα προς τους Έλληνες Αύγουστος / Σεπτέμβριος 1822

Το υπόμνημα αυτό βρέθηκε στ’ αρχείο του Ι.Β. Θεοτόκη. Αποδίδεται στον Καπ. με τη διευκρίνιση ότι στάλθηκε, κατά πάσα πιθανότητα, στον αδελφό του Βιάρο στην Κέρκυρα, ο οποίος ήταν Έφορος της Φιλικής Εταιρείας και συνέπραττε με τις κυβερνήσεις της επαναστατημένης Ελλάδας. Η μετάφραση από το πρωτότυπο φαίνεται ότι έγινε από τον ίδιο το Βιάρο. Αν κοινοποιήθηκε ευρύτατα, δεν είναι γνωστό.

Στο πρώτο μέρος του υπομνήματος του ο Καπ. προσπαθεί να κατατοπίσει τους Έλληνες σχετικά με την Ευρωπαϊκή πολιτική. Στη συνέχεια ενισχύει τους Επαναστάτες στη σταθερότητα του αγώνα, ύπενθυμίζοντας τις θηριωδίες

δίες των Τούρκων εναντίον εκείνων που θα άφηναν τα όπλα. Υποδεικνύει τα μέτρα, που πρέπει να ληφθούν και υπογραμμίζει ότι ο αγώνας έχει ανάγκη από θυσίες στις οποίες πρέπει να προβούν οι έχοντες. Καταλήγει παραβάλλοντας την προ της Επαναστάσεως κατάσταση, όταν οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν νεκρή την Ελλάδα, με τη σημερινή, που η Ευρώπη εξαίρει τα μεγάλα κατορθώματα, που πραγματοποιούν την αναγέννηση της αρχαίας δόξας και απευθύνει παραίνεση για θαρραλέα συνέχιση του αγώνα που θα οδηγήσει σε οριστική και ένδοξη επιτυχία.

163. Επιστολή προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Φραγκφούρτη 19 / 31 Οκτωβρίου 1822

Μετά τη διαφωνία του με τον Τσάρο σε ό,τι αφορούσε τον «ενδεδειγμένο τρόπο δράσης στην Ανατολή» ο Καπ. εγκατέλειψε το ρωσικό υπουργείο στην Πετρούπολη και εγκαταστάθηκε στα περίχωρα της Γενεύης «εις μονήρη εξοχήν». Με την επιστολή του εξέφραζε την ελπίδα ότι σύντομα θα ήταν σε θέση να προσφέρει τις υπηρεσίες του, εφόσον βέβαια ο Αυτοκράτορας εξακολουθούσε να τον συγκαταλέγει ανάμεσα στους πιστούς συνεργάτες του.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α' ΠΗΓΕΣ

1. Αδημοσίευτες

Arhiv Vnesnei Politila Rossii

Arhiv Vnesnei Politiki Rossii f. Glavnyj Arhiv

Central’nyj Gosudarstvennyj Arhiv Drevnih Aktov

Central’nyj Gosudarstvennyj Istorieestkij Arhiv SSSR

(Haushof und Staatsarchiv Wien)

England, Berichte 1815, Fsz. 201.

England, Varia 1815, Fsz. 209.

Griechenland, Varia 1815-1832, Fsz. 1.

Laibach, Protokolle, Kongressakten 1821 (22) Fsz. 40-41.

Russland, Berichte 1815 (13-14) Fsz. 15.

Russland Weisungen 1813-16 (21-22) Fsz. 9.

Russland III, Berichte 1820 aus St. Petersburg (29) Fsz. 23.

Russland III, Berichte 1821 (31) Fsz. 25.

Russland III, Berichte 1822 (56) Fsz. 2.

(Gesandtschaftsarchive St. Petersburg) Kongresse von Troppau und Laibach 1820-21 (60).

Griechische Revolution 1821 (61).

(Staatskanzlei) Aachen Kongressakten (17-18) Fsz. 29-32.

Griechenland, Varia 1821-33, Fsz, 2 par le Baron de Vrints, précis historique (des Grecs) des Transactions diplomatiques relatives à l’ insurrection des Grecs depuis leur soulèvement en 1821 jusqu’à la reconnaissance de la Porte de l’ Indépendance politique complète de la Grèce le 24 Avril 1830.

Russland Berichte 1820, Fsz. 23.

Russland Weisungen 1820, Fsz. 12.

Russland Varia. 1817-22, Fsz. 2.

Troppau Kongressakten (21) Fsz. 37-39.

Türkei, Orientalische Angelegenheiten 1810-22 (16).

Türkei, Orientalische Angelegenheiten 1822-41 (17).

Verträge betreffende Akten 1807-15 (5).

Wiener Kongressakten 1814/15 (13-16) Fsz. 1-28.

2. Δημοσιευμένες.

Albin, R.: Les grands traités politiques, recueil des principaux textes diplomatiques depuis 1815 jusqu’à nos jours avec des notices historiques et des notes, Paris 1912.

Angeberg Comte de: Le Congrès de Vienne et les Traités de 1815, Paris 1863, τ. 1-2.

Ανωνύμου: Acte du Congrès de Vienne du 9 juin 1815, Vienne.

Archives des Affaires étrangères, Correspondance relative aux Iles Ioniennes, vol 22, 1814 à 1823 dans E. Rodocanachi, Bonaparte et les Iles Ioniennes (1797-1816), Paris 1899.

Archives Diplomatiques pour l’Histoire du temps et des Etats, Stuttgart, 1823, τ. 3.

Archiv Diplomatisches für Europa Leipzig 1822/23, τ. 2, 3.

Archiv Diplomatisches für die Zeit und Staatengeschichte, Stuttgart 1821/27.

Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τομ. A' (έκδ. Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών), Κέρκυρα 1976.

Brugière, J.: Déclaration de l’ Empereur de Russie aux Souverains réunis au Congrès de Vienne du 1er - 15 Mai, sur les Affaires politiques amenées en France par le Retour de Napoléon Bonaparte, Paris 1815.

Convention, zwischen den Höfen von Wien, St. Petersburg, London und Berlin, in Bezug auf die sieben Ionischen Inseln unterzeichnet zu Paris am 5, November 1815, Wien.

Kertesz, G.: Documents in the political history of the European Continent ( 1815 1939), Oxford 1968.

Klüber, J.: Acten des Wiener Kongresses in den Jahren 1814 und 1815, 1835, τ. 1-9.

Martens, F.: Recueil des traités et Conventions conclus par la Russie avec les Puissances étrangères, St. Petersburg 1874, τ. 4. ,

Mürhard, F.: Nouveau Recueil des traités, conventions et autres transactions remarquables, Gottingue 1846, τ. 4.

Neumann, L. : Recueil des traités et conventions conclus par l’ Autrichev1856; τ. 2.

Renault, L. - Descamps, Recueil international des traités du XIX siècle (1801-25), τ. 1.

Samwer, C.: Nouveau Recueil général de traités conventions et autres transactions remarquables, Gottingue 1857, τ. 15.

Stourdza, A.: Mémoire sur l’état actuel de l’ Allemagne (Nach dem zu Aachen im Monate November 1818 erchienen) Frankfurt 1818.

Treaties and other Documents relating to the Black Sea, the Dardanelles and the Bosphorus (1535-1877), London 1878.

Vnesnjaja Politika Rossii, XIX i nacala XX veka. Dokumenty Rossii jskogo Ministerstva Inostrannyh Del, serija pervaja, Moskva.

B' ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

1. Ξενόγλωσσα

Audiffret-Pasquier, Mémoires du Chancellier Pasquier, Paris 1893-94 τ. 4, 5, 6.

Almendingen, E.: The Emperor Alexandre 1, London 1964.

Ancel, J.: Manuel historique de la Question d’ Orient, Paris 1926.

Anderson, M.: The Eastern Question, New York 1966.

Anonyme, Lettres sur le Congrès d’ Aix la Chapelle, Paris 1818.

Anonyme, Etudes diplomatiques sur la Question d’Orient, Stuttgard 1870, τ. 1-2. Anonyme, Von den Aristokratien und der Ministerverantwortlichkeit in reinen Monarchien, Leipzig 1834.

Anonyme, Nachichten über den Congress zu Verona, 1822.

Arliotti, D.: La vita di G.A. Capodistria, Corfu 1859.

Ars. G. L., "Zapiska o nynesnem sostojanii Grekov (1811 g.) I. Kapodistrii”, Slavjano-Balkaniskie issledovanija (1972) a. 359-386. Ελληνική μετάφραση υπό Γ. Ιωαννίδου-Μπιτσιάδου στη ΒΒ τ. I (1973) συμπλήρωμα σ. 281-310 (βλ. σχετικά στην πρώτη παράγραφο του πρώτου μέρους).

Ars. G. L., "Publikacija neizvestnyh pisem I. Kapodistrii”, Istorija SSSR 1 (1975). Ars. G. L., I. Kapodistrija i Greêeskoe Nacional’no-osvoboditel’noe dvizenie 1809-1822, Moskva 1976.

Ars. G. L., "I. Kapodistria i Greêeskoe nacional’noe dvizenie 1809-1822 gg.”, Central’naja i Jugo-vostocnaja Evropa v Novoe Vremja [εκδ. ANSSSR Institut Slavjanovedenija i Balkanistiki - Nauka] (1974) 59-61' ελληνική μτφρ. υπό Κ. Παπουλίδη στη ΒΒ τ. III (1974) παράρτημα (1976) [εκδ. Ι.Μ.Χ.Α.], σ. 147-151.

Ars. G. L., "Balkansskie gorizonty i proekty I Kapodistrii nakanune revolijucii 1821 g.”, III Mezdunarodnyj sjezd poi zuceniju stran Jugo-Vostocnoj Evropy (1974), [εκδ. Nacional’nyj Komitet Istorikov Sovetskogo Sojuza κλπ., 1974], σ. 14 κε.

Ars. G. L., "Ioanis Kapodistrija i nacalotona Grackata Revoljucija”, Sto i petdeset godini ot Grackoto Vastanie 1821-28 [εκδ. BAN Institut za balkanistika, 1973] σ. 31-41.

Ars. G. L., "Balkanskie proekty I. Kapodistrii nakanune Greceskoj Revoljucii 1821 g.”, Balkanskie Issledovanija κλπ. (1976) [εκδ. Akademija Nauk SSSR], σ. 51 κε.

Ars. G. L., "Ioani Kapodistrija i Greceskaja Nacional’no-Osvoboditernaja Revoljucija 1821 g.” Novaja i Novejsaja Istorija (1976) No 3.

Ars. G.L., "Ioani Kapodistrija v Rossii”, Vosposy Istorii 5 (1976) 49-65' ελληνική μτφρ. υπό Γ. Ιωαννίδου - Μπιτσιάδου στη ΒΒ τ. IV (1975) παράρτημα (1977) [εκδ. Ι.Μ.Χ.Α.] σ. 291-322.

Beer, A.: Die Orientalische Politik Osterreicht seit 1774, Leipzig 1883.

Bernhardi, T.: Geschichte Rusaslands und der Europäischen Politik in den Jahren 1814-1831, Leipzig, 1863/77, τ. 1, 2.

Bibl, V.: Österreich 1806-1938, Wien 1939.

Bibl, V.: Metternich in neuer Beleuchtung und sein geheimer Briefwechsel mit dem Bayerischen Staatsminister Wrede, Wien 1928.

Bibl, V.: Metternich der Dämon Österreichs, Leipzig 1936.

Bibl, V.: Der Zerfall Österreichs, Wien 1922, τ. 1.

Bignon, M.: Les Cabinets et les peuples, depuis 1815 jusqu’à ce jour, Paris 1823.

Bignon, M.: Du Congrès de Troppau, Paris 1821.

Binder, W.: Fürst Cl. Metternich und sein Zeitalter, Schaffhausen 1845.

Blaga, C.: L’ évolution de la Diplomatie, Paris 1938.

Blaquieres, E.: Histoire de la Révolution actuelle de la Grèce, Paris 1825.

Bonjour, E.: Geschichte der Schweizerischen Neutralität, Basel 1965, τ. 1..

Bonjour, E. - Feiler, R. - Muralt, L. - N abholz, H.: Geschichte der Schweiz, Zürich, 1938, τ. 1.

Bölte, A.: Jul. von Krüdener und Kaiser Alexander, Berlin 1861.

Bosset, C.: Parga and the Ionian Islands, London 1821.

Botzaris, N.: Visions Balkaniques dans la préparation de la Révolution Grecque 1789-1821) Genève 1962.

Botzenhart, E.: Freiherr vom Stein, Briefwechsel, Denkschriften und Aufzeichnungen, Berlin, τ. 4, 5, 6.

Boyce, M. : The Diplomatie Relations of England with the Quadruple Alliance, Iowa 1918.

Bourgeois, E.: Manuel historique de politique étrangère, Paris 1901, τ. 1.

Bourgeois, E.: Histoire diplomatique 1815-70 (Institut des hautes études internationales), Paris 1932.

Bourgoing, J.: Vom Wiener Kongress, Wien 1964,

Bourquin, M.: Histoire de la Sainte Alliance, Genève 1954.

Bouvet, F.: La Turquie et les Cabinets de l’ Europe depuis de XV siècle ou la Question d’ Orient, Paris 1853.

Broglie, Mémoires du Prince de Talleyrand, Paris 1891, τ. 4.

Buddeus : Die Ministerverantwortlichkeit in constitutioneilen Monarchien, Leipzig 1833.

Bulgari, Ν.: Les sept Iles Ioniennes et les traités qui les concernent, Leipzig 1859.

Bulgari, S.: Notice sur Capodistrias, Paris 183-2.

Cahuet, A.: La Question d’ Orient dans l’histoire contemporaine, Paris 1905.

Cambon, J.: Le Diplomate, Paris 1926.

Capefigue, M.: Der Wiener Kongress und das heutige Europa, Grimma 1847.

Capefigue, M.: Diplomatie de la France et de l’Espagne, Bruxelles 1847.

Capefigue, M.: Les Diplomates Européens, Paris 1843/47, τ. 1.

Camariano, N.: Trois lettres de J. Capodistrias, envers Manouk Bey, (1816-17), Balkan Studies, XI, 1970.

Cecil, A.: Metternich (1773-1819), A study of his Period and Personality, London 1947.

Chateaubriand: Congrès de Verone, Paris 1838, τ. 1-2.

Choisy, F.: Suisse et Grèce, Athènes 1907.

Cisternes, R.: Le Duc de Richelieu, son action auc Conférences d’Aix la Chapelle, Paris 1898.

Cochrane, G.: Wanderrings in Greece, London 1837, τ. 1-2.

(Commonwealth New), Alexander I and the Holy Alliance, V, 1937.

Coudray, H.: Metternich, London 1935.

Condrington, E.: Memoirs of the life of admiral sir E. Condrington, London 1873 τ. 1, 2.

Crawley, C.: The Question of Greek independence, Cambridge 1930.

Crawley, C.: J. Capodistrias and the Greeks before 1821, Cambridge Historical Journal, XIII 1957.

Crawley, C.: The new Cambridge modern history, Cambridge, IX, 1965.

Crawley, C.: J. Capodistrias. Some unpublished Documents, Institute for Balkan Studies,’Thessaloniki 1970.

Cresson, W.: The Holy Alliance, the European Background of the Monroe Doktrin, New York 1922.

Crousaz-Crétet, L.: Le Duc de Richelieu en Russie et en France, Paris 1897.

Czartoryski, A.: Essai sur la Diplomatie, Paris 1864.

Czartoryski, A.: Mémoires et correspondance avec Alexandre 1er, Paris, 1887.

Davy, J.: Notes and Observations on the Ionian Islands and Malta, London, τ. 2.

Dakin, D.: British and American Philhellenes during the War of Greek independence, I.X.M.A., Thessaloniki 1955.

Dakin, D.: The Greek struggle for Independence, 1821-1833, London 1973.

Debidour, A.: Histoire diplomatique de l’Europe (1814-78), Paris 1925, τ. 1.

De Lagarde - Chambonas : Fêtes et souvenirs du Congrès de Vienne, Paris 1901, τ. 1, 2.

Demelitsch, F.: Metternich und seine auswärtige Politik, Stuttgard 1898, τ. 1.

Despotopoulos, A.: La Révolution Grecque. Al. Ypsilantis et la politique de la Russie, Balkan Studies, VII, Thessaloniki 1966.