Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. ΣΤ΄

ποσότητα της αγοράς των και ό,τι σήμερον δεν κάμνει ο πατριωτισμός, αύριον θέλει το κατορθώση η φιλαργυρία. Εκτός τούτων των μέσων πρέπει να δανεισθούν εις το κοινόν όλων των εκκλησιών και των μερικών τα ασημικά διά να χαράξετε νομίσματα. Κανένας ανδρείος δεν πρέπει να στολίζεται με άρματα αργυρά και χρυσά· η καλυτέρα του στολή πρέπει να είναι το κοφτερόν σπαθί του και η ανδρεία του, μ’ όλην δε την δυστυχίαν της Ελλάδος και τα παραπονά σας, θα ευρίσκονται ακόμη μεταξύ σας και μετρητά πολλά και ασημικά περισσότερα. Εάν, ο Θεός φυλάξοι, έμβουν οι Τούρκοι εις καμμίαν επαρχίαν σας, τότε βλέπετε πόσα γρόσια ευρίσκουν.

»Η τιμή, λοιπόν, η σωτηρία και το συμφέρον σας απαιτούν να δανείσετε όλα τα περιττά σας εις το κοινόν, να ευχαριστηθήτε κατά το παρόν με ολιγώτατα, και να πιστεύσετε ότι χωρίς τοιαύτας θυσίας, είσθε όλοι χαμένοι, και το χειρότερον θέλετε καταφρονείσθε και περιπαίζεσθε από όλον τον κόσμον. Βεβαιωθείτε ότι μήτε να φύγετε πουθενά εμπορείτε, μήτε εάν καταφύγετε εμπορείτε να γλυτώσετε και εσάς και το βιος σας. Οι ανδρείοι, όσοι άλλοτε εζούσαν εις τα βουνά και εσυνήθιζαν να παραχώνουν εις την γην τα χρήματά των, τώρα πρέπει να αλλάξουν ζωήν, διότι εάν υπερισχύσουν οι Τούρκοι θέλουν τους εξολοθρεύσει, και διότι είναι άτιμον και βλαπτικόν να παραχώνουν πλέον εις την γην το έχειν των· χρεωστούν δε να το δανείζουν εις το κοινόν, και να πέρνουν τον δίκαιον ετήσιον τόκον των τούτο είναι και έντιμον και ωφελιμώτατον.

»Μένει τώρα να ομιλήσω και περί υποθέσεως, ήτις, υποπτεύω, κυριεύει τους περισσοτέρους, και προς τους οποίους ίσως οι λόγοι μου φανούν παράξενοι· αλλά παρακαλώ τους παραξενευθησομένους να αναγνώσουν καλώς τα ανωτέρω, και να σκεφθούν ομοίως τα κατωτέρω και έπειτα να με νομίσουν παραδοξολόγον, εάν τοις το συγχωρή η συνείδησίς των.

»Ηξεύρω ότι όλων σας οι οφθαλμοί είναι γυρισμένοι προς τον Δούναβιν, και προσμένετε ως οι Εβραίοι, τον Μεσσίαν την εκραγήν του μεταξύ Ρουσσίας και Τουρκίας πολέμου· αλλ’ ηξεύρετε τα εκ τούτου άφευκτα κακά; Συγχωρήσατέ μοι να σας τα εκθέσω.

»Αον. Όλοι οι πολυαριθμοι Χριστιανοί, όσοι ευρίσκονται άοπλοι υπό την εξολοθρευτικήν μάχαιραν των Τούρκων θέλουν καταστραφεί εις την πρώτην είδησιν του πολέμου και πριν φθάσουν οι Ρούσσοι να πατήσουν τα Τουρκικά χώματα.

»Βον. Εμβαίνοντες οι Ρούσσοι εις την Τουρκίαν και φθάνοντες εις την Κωνσταντινούπολιν, έν εκ των δύο πρέπει να ακολουθήση· ή γινόμεθα Ρουσσογραικοί, και τούτο δεν διαφέρει πολύ από το να εμέναμεν ως είμεθα πρότερον υπό τους Τούρκους. Το κεφάλαιον τούτο είναι πολύ δεινόν. Όθεν δεν εμπορώ να εξηγηθώ ως θέλω. Σας παρακινώ μόνον να ερωτήσετε τους περιελθόντας την Ρωσσίαν ομογενείς, διά να μάθετε ποίαν κατάστασιν έχει ο

Ρουσσικός Λαός, εάν τον πωλούν εις τα πανηγύρια ως ημείς τα άλογα, και πως ενεργείται η Ρουσσική δικαιοσύνη. Αι αποκρίσεις των φιλαλήθων ομογενών θέλουν σας δείξει εάν είναι επιθυμητή η Ρουσσογραικία· αλλ’ άραγε είναι και τούτη δυνατή; Αι άλλαι δυνάμεις της Ευρώπης θα στέρξουν να χάψη η Ρουσσία την Ευρωπαϊκήν Τουρκίαν; Δεν θα πηγάση εκ τούτου γενικός πόλεμος εις την Ευρώπην; Και δεν θα αναγκασθούν αι Δυνάμεις της Ευρώπης να μας μερίσουν ως την Πολωνίαν; Ο μερισμός τούτος είναι χειρότερος και από την ιδίαν συσσωμάτωσίν μας με την Ρουσσίαν.

»Συμπεράνετε λοιπόν ότι πρέπει να φοβώμεθα τριπλώς τον ενεργεία πόλεμον της Ρουσσίας. Εάν κατορθώσετε όσα ανωτέρω σας επρόβαλα, και εάν εννοήσετε την υπεροχήν την οποίαν σας δίδει η θέσις σας, το πνεύμα σας και διάφοραι άλλαι περιστάσεις, εγώ τότε προτιμώ καλήτερα να ειρήνευση η Ρουσσία με την Τουρκίαν, παρά να κάμη τον πόλεμον, όστις αφεύκτως θα επιφέρει τα τρία ανωτέρω σημειωθέντα κακά· εξολόθρευσιν των αόπλων αδελφών μας, ρουσσισμόν της Ελλάδος ή και το χειρότερον τον διαμερισμόν μας.

»Αλλ’ αφ’ όσα ηξεύρομεν και αφ’ όσον συμπεραίνομε, μήτε πόλεμος μήτε ειρήνη δεν γίνεται ογλήγορα· η φύσις των πραγμάτων είναι τοιαύτη ώστε όλος ο εφετεινός χρόνος θα περάση ως τον περυσινόν, και τα ρουσσικά και τα Τουρκικά στρατεύματα θα στέκωνται εις τα σύνορά των, και θα εξακολουθούν αι πολυχρόνιαι διπλωματικαί συναποκρίσεις. Τούτη η μέση κατάστασις των πραγμάτων μας ωφελεί τα μέγιστα, σώζει πρώτον τους αόπλους χριστιανούς, εμποδίζει τους Τούρκους από το να επιπέσουν καθ’ ημών με όλας τας δυνάμεις των, και το συμφερώτερον μας δίδει καιρόν να οργανισθώμεν, να κυριεύσωμεν τα εν τω μέσω της Ελλάδος φρούρια, να σχετισθώμεν με τους Αλβανούς και άλλους δυσαρεστημένους Τούρκους, να ετοιμάσωμε πολεμικά εφόδια, να εισάξωμεν τας πολεμικάς τέχνας της Ευρώπης, να εύρωμε δάνεια, να συνάξωμε τας συνδρομάς των αλλοφύλλων φιλελλήνων και να συνειθίσωμε εις τα πολεμικά και υπό διοίκησιν εθνικήν, φιλελεύθερον και δικαίαν. Βλέπετε άρα ότι τα πάντα συντρέχουν προς βοήθειάν μας, και άλλο δεν μας λείπει παρά να θελήσωμεν να ωφεληθώμεν από τας ευτυχείς περιστάσεις και να πράξωμεν όλα τα πρέποντα.

»Φίλοι ομογενείς. Έως πέρυσιν αγνοούσεν ο κόσμος ότι υπήρχον Έλληνες, και οι πεπαιδευμένοι της Ευρώπης εθρηνούσαν την πτώσιν μας. Οι περισσότεροι των αλλογενών περιηγητών ήταν εις γνώμην, ότι μας ήτον αδύνατον όχι μόνον να ελευθερωθώμεν, αλλά μήτε να συλλάβωμεν ιδέαν ελευθερίας. «Ο Κλήρος μας, έλεγαν, είναι διεφθαρμενος, αμαθής και ανάξιος του επαγγέλματός του, οι προεστώτες, και προύχοντές μας πλεονέκται, ασυνείδητοι, και τύραννοι ως τους Τούρκους, οι λόγιοι μας περιωρισμένοι και ανάξιοι να εννοήσουν τα συμφέροντα του Έθνους· οι έμποροί μας αισχροκερδείς

δεις και άτιμοι και ο λαός μας όλος αμαθής, εξουθενωμένος και άνανδρος· όθεν, έλεγαν, πώς είναι δυνατόν να αναγεννηθή τόσον δυστυχές γένος;»

»Αλλ’ ιδού εδείξατε ότι είσθε καλήτεροι, αφ’ ότι επιπολαίως σας εγνώρισαν οι αλλογενείς. Χωρίς όπλα, χωρίς αρχηγούς, χωρίς προετοιμασίαν, χωρίς χρήματα, και κατατρεχόμενοι από μύρια εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια, κατορθώσατε να κυριεύσετε σχεδόν όλην την Ελλάδα, να εκπολιορκήσετε διάφορα φρούρια, να απαντήσετε με βάρκας εις τον τρομερόν στόλον της Τουρκίας και της βορείου Αφρικής, και το πάντων δυσκολώτρον ημπορέσατε να συστήσετε υπερτάτην εθνικήν διοίκησιν της οποίας και το προσωρινόν πολίτευμα και αι άλλαι πράξεις εχαροποίησαν τους φίλους μας, και έδειξαν εις όλον τον κόσμον ότι μετά δύο χιλιάδας χρόνια η Ελλάς ανίσταται, και οι Έλληνες είναι άξιοι των αειμνήστων προγόνων των: Αι Γαζέται και της Ευρώπης και της Αμερικής αντηχούν από τα κατορθώματά σας, και τα ονόματα των Υψηλάντων(η), του Μαυροκορδάτου, του Νέγρη, των Κουντουριωτών, του Μπότσαρη, του Κολοκοτρώνη, του Μαυρομιχάλη, του Οδυσσέως, του Κοντογιάννη και πλήθος άλλων πολεμικών, πολιτικών, ιερωμένων είναι εις τα στόματα των φωτισμένων ανθρώπων. Οι Σουλιώται, Νυδριώται Σπετσιώται και Ψαριανοί διεφημίσθησαν εις όλον τον κόσμον το πολιτικόν σας σύστημα μετεφράσθη εις όλας τας γλώσσας της Ευρώπης και οι ίδιοι αδυσώπητοι εχθροί μας άρχισαν να μας θεωρούν με άλλο μάτι και να αυξάνουν την καθ’ ημών λύσσαν των.

»Κατωρθώσατε άρα τα δυσκολώτερα· δεν είναι λοιπόν εντροπή σας να οπισθοδρομήσετε; δεν είναι καταισχύνη σας να φανήτε κατώτεροι εαυτών; δεν είναι όνειδος αιώνιον να μη γνωρίζετε μήτε πόσον δύνασθε, μήτε τί εμπορείτε εις το μέλλον να κατορθώσετε; Εις την ανδρείαν εφθάσατε τους αθανάτους προπάτοράς μας, εις την πολιτικήν τους υπερβαίνετε, διότι κατεφρονήσατε τα τοπικά πάθη, και ενώθητε εις μίαν δύναμιν και εις εν πολιτικόν σύστημα· μένει πλέον να τους μιμηθήτε και εις τας λοιπάς αρετάς.

»O επονομασθείς δίκαιος Αριστείδης εστάθη είκοσι πέντε έτη θησαυροφύλαξ της Ελλάδος, και όταν μετά τον θάνατόν του ηθέλησαν οι Αθηναίοι να τω κάμουν λαμπρά επιτάφια, ηναγκάσθησαν να εξοδεύσουν από το κοινόν, επειδή ο Αριστείδης απέθανε πτωχός, και δεν είχε μήτε παλάτια μήτε δούλους. Ο τελειότερος των ελληνικών ανδρών Επαμεινώνδας δεν εκβήκε του οίκου του μίαν ημέραν, επειδή έπλυνεν εκείνην την ημέραν η μήτηρ του το φόρεμά του, και δεν είχεν άλλο διά να φορέση. Τούτων λοιπόν τας αρετάς πρέπει να μιμηθήτε εάν θέλετε να αποθανατισθήτε ως εκείνοι, και να κάμετε ένδοξον και ευτυχή την τοσούτους αιώνας δυστυχήσασαν ταλαίπωρον Ελλάδα.

»Με τοιαύτας λοιπόν αρετάς, με τοιαύτην ανδρείαν, με φρόνιμον διοίκησιν, με ομόνοιαν, πειθαρχίαν, δικαιοσύνην, και με τα άλλα προτερήματα

του χριστιανού, του Έλληνος και του καλού πολίτου, και με την εισαγωγήν μάλιστα των ευρωπαϊκών πολεμικών μέσων, βεβαιωθήτε ότι όχι μόνον δεν έχετε τί να φοβηθήτε, αλλά θέλετε εποικοδομήσει εις βάσεις ακραδάντους την ελευθερίαν μας και την ανεξαρτησίαν μας, θέλετε γίνει περίβλεπτοι και όνομαστοί εις όλον τον κόσμον και θέλετε προετοιμάσει διά τα γηράματα και τα τέκνα σας ζωήν ευδαίμονα και μακαρίαν. Έκαστος και των ομογενών και των αλλογενών θέλει σας δείχνει με το δάκτυλον, αναφέρων το όνομά σας, και θέλετε αφήσει αυτό κληρονομιάν εις τα τέκνα σας πολύ μεγαλητέραν και ωφελιμωτέραν από μιλλιούνια.

Η ζωή μας είναι πρόσκαιρος, και ογλήγορα ή αργά έκαστος ημών θέλομεν πληρώσει το κοινόν εις όλους χρέος. Τίς λοιπόν νουν έχων ομογενής ημπορεί να καταφρονήση παρομοίαν αθανασίαν, και να προτιμήση μωρώς της κενοδοξίας, πλεονεξίας και καλοπαθείας τα απατηλά καλά; Πλήρης υπολήψεως εις τα Ελληνικά σας φρονήματα, και εγκαρδιούμενος από την ομόφωνον γνώμην των σοφωτέρων της Ευρώπης, τολμώ να σας ευαγγελίσω ότι κάμνοντες τα ανωτέρω δεν θέλει σας λείψει τίποτε, και θέλετε αναστήσει την πολυπαθή Ελλάδα.

Υγιαίνοιτε φίλοι ομογενείς, και είθε να πράξετε ό,τι το συμφέρον, η τιμή και το χρέος σας απαιτούν».

1. Θ. Μακρή, Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η προκυβερνητική πατριωτική του δράσις (1965) σ. 245-260.

(α) Όστις θέλει ας αναγνώση την συμφωνίαν Concordato του Βασιλέως της Προυσσίας με τον Πάπαν, τας φιλοφρονητικές σχέσεις του Βασιλέως της Αγγλίας με τον Ίδιον Καλίφην της Δυτικής Εκκλησίας και τέλος πάντων τα δοκίμια της Προυσσικής Αυλής διά να οργανώση πειθαρχικώς την Προτεσταντικήν Εκκλησίαν της.

(β) Τα πραχθεντα εις Νεάπολιν και το Τουρίνον, τα γραφόμενα κατά των Ισπανοπορτογάλλων και αι κατά των δυστυχών Ελλήνων συκοφαντίαι και ανεξάντλητοι ύβρεις αποδείχνουν αναντιρρήτως τί σκοπούν και τί είναι ικαναί να πράξουν αι μεγάλαι Δυνάμεις κατά των τολμούντων να προφέρουν και την λέξιν της ελευθερίας.

(γ) Ανέφερα και ανωτέρω την βάρβαρον λέξιν Καλίφης. Τούτη σημαίνει τον πληρεξούσιον τοποτηρητήν του Μωάμεθ επί της γης, όστις γνωρίζει εκ πνεύματος αγίου το δίκαιον και το άδικον, και εις μόνον τον ψευδοπροφήτην είναι υπεύθυνος.

(δ) Ποτέ δεν ενέκρινα το επιχείρημα του Υψηλάντη, αλλ’ η δικαιοσύνη μ’ αναγκάζει να ειπώ ότι ύστερα από την αναρχίαν και κακοήθειαν των οπαδών του, συνέτρεξαν μεγάλως εις την καταστροφήν του και αι δύο γειτονικαί χριστιανικαί Βασιλείαι (Αυστρία και Ρωσσία). Ταύτα τα περιστατικά πρέπει να εκτεθούν εις πλάτος διά να μη πέσουν εις τα ίδια φθοροποιά αμαρτήματα και οι καθ’ αυτό Έλληνες.

(ε) Η τρομερή καταστροφή της Χίου έπρεπε να καταισχύνη κάθε φιλότουρκον ευρωπαίον και όμως ευρέθησαν αναιδείς συκοφάνται, οι οποίοι έπλασαν ανύπαρκτα πράγματα διά να αθωώσουν τους φίλους των Μωαμεθανούς, και να υβρίζουν το όλον του γένους. Βέβαια είναι αξιοκατάκριτος και υπεύθυνος ο μωρός Λογοθέτης, όστις επεχείρησε το παράκαιρον και ανοργάνιστον κατά της ταλαιπώρου Χίου κίνημα, αλλά διά τούτο πρέπει να αθωωθούν οι χασάπιδες Τούρκοι; Η τόλμη του να διαυθεντευθούν οι αιμοβόροι Οθωμανοί δείχνει ποία είναι τα κρύφια φρονήματα των μισθουσών τοιούτους εφημεριδογράφους Δυνάμεων.

(ζ) Πολλοί ανόητοι Νιαγουστινοί, εμπιστευθέντες εις τους αμνηστείας λόγους των Τούρκων, τους επροσκάλεσαν εις την πόλιν των, και αυτοί οι προσκαλεσταί πρώτοι εφονεύθησαν. Δεν πρέπει να παρασιωπήσωμεν ότι ο Θανάσης Βάγιας παρεδόθη με συνθήκας, και ο Αλβανός Βρυόνης είχε μέγα συμφέρον να βαστάξη τους όρκους του, και όμως εστάλη ο Βάγιας εις την Κωνσταντινούπολιν τούτο θα ειπή εις το μακελείον.

(η) Ας μη παραξενευθή ουδείς, διότι αντηχεί το όνομα των Υψηλαντών. Ο πρωτότοκος εφυλακώθη παρανόμως και η δυστυχία του έκαμε να τον λυπηθούν οι λαοί. Ο δευτερότοκος έκαμε πολλάς θυσίας και ήθελε κάμει την μεγίστην, εάν ελησμονούσεν ότι είναι αδελφός του αρχεκάκου αδελφού του, και το δεύτερον υποκείμενον της μωράς των επιχειρήσεως.

163

Επιστολή προς τον τσάρο της Ρωσίας Αλέξανδρο (Φραγκφούρτη 19/31 Οκτωβρίου 1822)1

Sire!

Après avoir profité de vos bienfaits à Ems et dans le Rheingau, j’éprouve le besoin de mettre aux pieds de V.M.I. l’hommage de ma reconnaissance. Ce sentiment seul fait le bonheur de ma vie, et plus il est profondément gravé dans mon coeur et plus je sens le devoir de soigner le rétablissement de ma santé. Peut être, Sire, qu’il me sera donné un jour de vous servir encore.

Les eaux de Ems, et la cure de Raisins m’ont fait de bien. Le Docteur Gall cependant, que j’ai consulté, prétend que c’est le régime, la manière de vivre aux bains et dans le Rheingau et sur (tout) l’ exercice en plein air qui m’ont fait éprouver quelque soulagement. Il me recomande de continuer mon voyage, mon régine et au cas de besoin les remèdes qu’il ma administrés avec utilité en 1819. Je vais me conformer aux ordonnances du Docteur Gall, et à cet effet je me propose de parcourir la Suisse à petites journées tantôt en voiture et le "plus souvent que possible à pied. C’est à Genève, dans une Campagne solitaire aux bords du Lac ou je m’arrêterai lorsque la saison deviendra sévère.

Tel est, Sire, l’ emploi que je vais faire du semestre que vous avez bien voulu m’accorder, à moins que V.M.I. n’en décide autrement.

Les ordres que Vous daignez, Sire, me faire donner à cet égard me prouveront que V.M.I. daignez, Sire, me faire donner à cet égard me rouveront que V.M.I. m’honore encore de ses bontés. J’ose espérer qu’Elle ne le refusera pas à un serviteur qui ne ser heureux que lorsqu’l pourra encore travailler sous ses yeux et mériter sa confiance.

Je suis avec respect.

Μετά την έντονη διαφωνία του με τον τσάρο Αλέξανδρο, ως προς τον «ενδεδειγμένο τρόπο δράσης στην Ανατολή»2, ο Καποδίστριας εγκατέλειψε το ρωσικό υπουργείο στην Πετρούπολη και εγκαταστάθηκε στα περίχωρα της Γενεύης «εις μονήρη εξοχήν»3. Με την παραπάνω επιστολή. του ο τέως υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας εξέφραζε την ελπίδα, ότι σύντομα και πάλι θα ήταν σε θέση να προσφέρει τις υπηρεσίες του, εφόσον ο προϊστάμενος του εξακολουθούσε να τον συγκαταλέγει ανάμεσα στους πιστούς συνεργάτες του.

1. C.W. Crawley, John Capodistrias: Some Unpublished Documents (1970) σ. 56, όπου και άλλη ενημερωτική επιστολή του Καποδίστρια, σ. 57.

2. Αρχείον Ι. Καποδίστρια, τομ. A' σ. 79.

3. Πρβλ. Κ. Mendelssohn - Bartholdy, Der Graf Kapodistrias σ. 61, A. Cahuet, La Question d’ Orient, σ. 52, W. Schwarz, Die Heilige Allianz, σ. 242 κ.ε., H. Srbik, Metternich, τομ. A' σ. 613 κ.ε., H. Rieben, Prinzipiengrundlage und Diplomatie in Metternichs europapolitik, σ. 70, M. Fuye -E. Babeau, La Sainte Allinace, σ. 203, M. Capefigue, Diplomatie de la France et de l’ Espagne, σ. 354, R. Metternich, Aus Metternich’s nachgelassenen papieren, τομ. Γ' σ. 520.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ καποδιστριακά κείμενα του 1819 και μερικά του 1820 αναφέρονται στο Επτανησιακό και γενικότερα το ανατολικό ζήτημα. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ο Καπ. στις 10 Μαρτίου του 1819 επισκέφθηκε την Κέρκυρα, όπου έμεινε ως τις 18 Μαΐου. Κατά το χρονικό αυτό διάστημα είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει τις παραβιάσεις της συνθήκης των Παρισίων από την αγγλική διοίκηση και τις αυθαιρεσίες του Μαίτλανδ, ο οποίος είχε καταργήσει κάθε είδους αυτοκυβέρνηση. Επίσης ήλθε σε επαφή, όπως γράφει στην Αυτοβιογραφία του, «με τους επισημότερους άνδρες της Πελοποννήσου, της Ακαρνανίας και του Αιγαίου». Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν παλαιοί γνώριμοι του από την εποχή της οργάνωσης της άμυνας της Λευκάδας το 1807, όταν στάθηκαν στο πλευρό του ως Έλληνες πολεμιστές και έδωσαν μάλιστα στον «Μαγεμένο» τον όρκο να αγωνιστούν για την ελευθερία του Γένους. Πήγαν να συναντήσουν στην Κέρκυρα τον Καπ. για δυο λόγους: Πρώτα για να μάθουν τί έπρεπε να κάνουν αν διαγραφόταν στον ορίζοντα η προοπτική πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Κι έπειτα για να ζητήσουν οικονομική βοήθεια, επειδή οι Άγγλοι δεν τους χρησιμοποιούσαν στα Επτάνησα, όπως παλαιότερα οι Ρώσοι.

Το κοπιαστικό ταξείδι του Καπ. στην Κέρκυρα υπαγορεύτηκε βέβαια από την επιθυμία του να δει τους δικούς του. Αλλά και από έναν άλλο λόγο. Να κατευνάσει, ως απεσταλμένος του Τσάρου, τους έτοιμους να επαναστατήσουν Χριστιανούς. Όταν ο Αλέξανδρος αποχαιρετούσε τον Καπ. του είπε ότι έπρεπε να κάμει τους Επτανήσιους και τους λοιπούς Έλληνες να καταλάβουν ότι πρέπει να είναι λογικοί, ότι ο κόσμος έχει ανάγκη από ησυχία, που θα την έβρισκε μονάχα αν οι μεγάλες δυνάμεις έμεναν ενωμένες. Η διατήρηση όμως της ένωσης αυτής θα ήταν αδύνατη, αν συνέβαινε οτιδήποτε στην Ανατολή. Ως εκ τούτου δεν έπρεπε να δοθεί καμιά ενθάρρυνση στους Έλληνες. Πιστός εκτελεστής της εντολής αυτής, ο Καπ. εξήγησε στους οπλαρχηγούς, που είχαν συγκεντρωθεί στην Κέρκυρα, ότι ο Τσάρος δεν είχε καμιά διάθεση να εμπλακεί

σε πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία ή να έλθει σε προστριβές με τους Άγγλους, επειδή αυτοί δεν τους χρησιμοποιούσαν. Τούς υποσχέθηκε όμως κάθε υλική βοήθεια, της οποίας δείγματα έδωσε αμέσως και από το προσωπικό του ταμείο, αν απέφευγαν κάθε εκδήλωση που θα μπορούσε να προκαλέσει πόλεμο και τους συνέστησε, να οπλισθούν «με υπομονήν και καρτερίαν, προσπαθούντες να αναθρέψουν καλώς και εθνικώς τα τέκνα των, επαφιεμένοι δε ως προς τα λοιπά εις τον χρόνον και την Θείαν Πρόνοιαν».

Για να αποφευχθούν παρερμηνείες ο Καπ. συνέταξε εγκύκλιο επιστολή στην οποίαν καθόριζε τα πλαίσια μέσα στα οποία θα έπρεπε να κινηθεί κάθε προσπάθεια για την βελτίωση της μοίρας των Ελλήνων. Και για ό,τι συζήτησε και είπε στους οπλαρχηγούς υπέβαλε και μνημόνιο στον Τσάρο μέσω του Ρώσου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη.

Όσον αφορά όμως το ειδικότερο θέμα της Επτανήσου και τις παραβιάσεις της συνθήκης των Παρισίων, ο Καπ., κατόπιν αδείας του Τσάρου, επισκέφθηκε το Λονδίνο, όπου εξέθεσε τις απόψεις του στους αρμόδιους υπουργούς της αγγλικής κυβέρνησης. Τα υπομνήματά του προς τον Μπάθουρστ και τον Ουέλλιγκτων μας δίνουν την έκταση του ενδιαφέροντός του για τα πράγματα της Επτανήσου και την επιμονή του για την παραχώρηση στους συμπατριώτες του των δικαιωμάτων που τους αναγνώριζε η συνθήκη των Παρισίων της 5/17 Νοεμβρίου 1815.

Εν τω μεταξύ όμως οι σχέσεις μεταξύ των συμμάχων περνούσαν κρίση. Οι Ισπανικές αποικίες της Νοτίου Αμερικής είχαν αξιώσει την παραχώρηση φιλελεύθερου καθεστώτος, που θα τους επέτρεπε να βελτιώσουν την οικονομία τους. Ο βασιληάς της Ισπανίας αρνήθηκε και το φιλελεύθερο κίνημα μετατράπηκε σε καθολική επανάσταση. Ο Φερδινάνδος ο 7ος νόμισε ότι θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της Ισπανίας αν ζητούσε τη βοήθεια του Τσάρου για την καταστολή της επανάστασης βάσει των αρχών της Ιερής Συμμαχίας. Ο Τσάρος συμφώνησε, αλλά αντιμετώπισε την αντίδραση της Αυστρίας και της Αγγλίας, η οποία μάλιστα ενίσχυε τους επαναστάτες, γιατί η επανάσταση εξυπηρετούσε, παράλληλα προς τα πολιτικά, και τα ναυτιλιακά της συμφέροντα. Η Γαλλία, η οποία στην αρχή φαινόταν διστακτική, στο τέλος εγκατέλειψε μόνη της τη Ρωσία. Ήταν η πρώτη ήττα, που υπέστη ο Αλέξανδρος της Ρωσίας στην εφαρμογή των αρχών της Ιερής Συμμαχίας, σύμφωνα με τις απόψεις και προτάσεις της ρωσικής πολιτικής.

Αλλά το φιλελεύθερο πνεύμα άρχισε προοδευτικά να αναδεύεται και στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι ηγεμόνες διαφόρων μικρών γερμανικών κρατών, συνεπείς προς τις υποσχέσεις που είχαν δώσει στους λαούς τους για να τους, πείσουν να αγωνιστούν εναντίον του Ναπολέοντα παραχώρησαν Συνταγματικά δικαιώματα. Σ’ αυτό, βέβαια, συνέβαλε και η πίεση των λαϊκών στρωμάτων και ο αναβρασμός στα πανεπιστήμια. Οι εκδηλώσεις αυτές ανησύχησαν τον Μέτερνιχ, ο οποίος φοβήθηκε ανεξαρτοποίηση των γερμανικών κρατών από την επιρροή της Βιέννης. Με κατάλληλους χειρισμούς επέτυχε να θέσει υπό την

προστασία της Αυστρίας τους Γερμανούς πρίγκηπες. Και με την σύμφωνη γνώμη της Πρωσίας κάλεσε στο Κάρλσμπαντ συνέλευση των γερμανών ηγεμόνων, η οποία δέχθηκε, χωρίς αντίρρηση, τις υποδείξεις του Μέττερνιχ για την καταστολή κάθε φιλελεύθερης εκδήλωσης. Έτσι αποφασίστηκε όπως η Δίαιτα ψηφίσει ομοσπονδιακό νόμο βάσει του οποίου θα καταστέλλεται κάθε λαϊκή κίνηση, θα παύονταν οι καθηγητές των πανεπιστημίων, που δεν θα υπακούανε στις διαταγές της Βιέννης, θα περιοριζόταν η δράση των φοιτητών, θα εφαρμοζόταν προληπτική λογοκρισία και θα ιδρύετο στη Φραγκφούρτη Ανακριτική Επιτροπή, με ευρύτατη εξουσία σε ζητήματα διατήρησης της τάξης και της νομιμότητας. Όλα αυτά πέρασαν από τις νόμιμες διαδικασίες που κατοχύρωναν το νέο καθεστώς. Παρά ταύτα ο Μέττερνιχ δεν πέτυχε την ανάκληση όλων των φιλελεύθερων παραχωρήσεων.

Στις αρχές του 1820 στρατιωτικό κίνημα, με λαϊκή συμπαράσταση, στην Ισπανία εξαναγκάζει τον Φερδινάνδο τον 7ο να παραχωρήσει φιλελεύθερο σύνταγμα. Τα στρατεύματα που επαναστάτησαν προορίζονταν για την καταστολή της εξέγερσης των ισπανικών αποικιών της Νοτίου Αμερικής, όπου μόνον το Περού είχε παραμείνει πιστό στη Μητρόπολη.

Και νέα όμως επανάσταση εκδηλώνεται στα μέσα του 1820 στο Βασίλειο της Νεαπόλεως, όπου ο Φερδινάνδος ο 1ος υποχρεώνεται και αυτός να παραχωρήσει φιλελεύθερο σύνταγμα, μολονότι η συνθήκη που τον συνέδεε με την Αυστρία τον υποχρέωνε να μη προβεί σε καμιά φιλελεύθερη παραχώρηση.

Η ΝΕΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ που δημιουργήθηκε οδηγεί τις Δυνάμεις στη σύγκληση Συνεδρίου, το οποίον άρχισε τις εργασίες του τις 20 Οκτωβρίου 1820 στο Τροππάου. Από τις πρώτες συνεδριάσεις προκύπτει ριζική αντίθεση της Αγγλίας με τις άλλες δυνάμεις. Η Αγγλία αρνείται να δεχθεί στρατιωτική επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων για την καταστολή των διαφόρων επαναστάσεων. Είχε ήδη επιβληθεί ως θαλασσοκράτειρα και τα συμφέροντα της δεν άφηναν περιθώρια απασχόλησης με μικροζητήματα στην Ευρώπη. Εξ άλλου το φιλελεύθερο κόμμα άρχιζε να επηρεάζει την αγγλική πολιτική. Όταν δε οι Δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας με προκήρυξη τους κατέστησαν γνωστό ότι η επέμβαση ήταν υποχρεωτική για τις Μεγάλες Δυνάμεις και ότι αποκλειόταν από την ευρωπαϊκή συμμαχία κάθε κράτος που θα εμπνεόταν από αντίθετες αρχές, η αγγλική αντίθεση κορυφώθηκε. Η Γαλλία διστάζει να επέμβει στην Ισπανία και ο Τσάρος αποτυγχάνει, για μια ακόμη φορά, να πάρει την έγκριση για την καταστολή της εξέγερσης στις ισπανικές αποικίες. Το μόνο που αποφασίζεται είναι να εξουσιοδοτηθεί η Αυστρία για την αποκατάσταση της τάξης στην Ιταλία. Ο Μέττερνιχ είχε επιτύχει μια ακόμη νίκη.

Το συνέδριο των Τροππάου συνεχίστηκε στο Λάϋμπαχ, όπου ο Φερδινάνδος της Νεαπόλεως δηλώνει ότι ανακαλεί το φιλελεύθερο πολίτευμα που είχε παραχωρήσει στους υπηκόους του. Και τις 4 Φεβρουάριου 1821 αποκαθίσταται στο θρόνο του με τη βοήθεια του αυστριακού στρατού, ο οποίος

επιβάλλει την τάξη.

Το Μάρτιο του 1821 φιλελεύθερο κίνημα στο Πεδεμόντιο ανάγκασε τον Βίκτωρα Εμμανουήλ τον Ιο να παραιτηθεί. Τον διαδέχεται ο αδελφός του. Το κίνημα όμως γρήγορα προσέλαβε και εθνικό χαρακτήρα και οι επαναστάτες εισβάλανε στη Λομβαρδία για να απελευθερώσουν τους ομοεθνείς τους, που στέναζαν υπό το αυστριακό πέλμα. Μπροστά στην παραβίαση της ακεραιότητας της χώρας της, η Βιέννη στέλνει ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στο Πεδεμόντιο, που καταστέλλουν την επανάσταση και αποκαθιστούν την τάξη. Συγχρόνως με συνθήκη της δίνεται το δικαίωμα να διατηρεί στο Τουρίνο στρατιωτικές δυνάμεις για τήρηση της τάξης.

Τα μέσα του 1821 οι επαναστάσεις στην Ευρώπη είχαν κατασταλεί και η αυστριακή πολιτική θριάμβευε. Οι ηγεμόνες της Ιερής Συμμαχίας εγκαταλείποντας τον Μάϊο το Λάϋμπαχ διακηρύξανε και πάλι το σεβασμό στην αρχή της νομιμότητας και το δικαίωμα τους να επεμβαίνουν στις ξένες χώρες.

Η ηρεμία όμως, που είχε επιβάλλει η δύναμη των όπλων, δεν θα κρατήσει πολύ. Στην Ισπανία στις αρχές του 1822 η επανάσταση παίρνει διαστάσεις και τον Αύγουστο ο Φερδινάνδος συλλαμβάνεται αιχμάλωτος των Κορτές. Στη Νότια Αμερική τα ισπανικά στρατεύματα βρίσκονται σε αδυναμία να επιβάλουν τη θέληση της Μητρόπολης στις αποικίες, που είχαν ήδη κηρύξει την ανεξαρτησία τους. Η Ελληνική Επανάσταση, που στην αρχή είχε θεωρηθεί επεισόδιο, χωρίς ιδιαίτερη σημασία, έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις.

Υπό την πίεση των γεγονότων αυτών συνήλθε τα τέλη του 1822 το Συνέδριο της Βερόνας, που ασχολήθηκε με τα ζητήματα αυτά και στο οποίον έλαβαν μέρος όλοι οι αυτοκράτορες, οι βασιλείς και οι περισσότεροι ηγεμόνες της εποχής. Η πολιτική του Μέττερνιχ επιβάλλεται και πάλι. Η Γαλλία πήρε εντολή, παρά την αντίδραση της Αγγλίας, να καταστείλει με τα στρατεύματα της την επανάσταση στην Ισπανία και να επαναφέρει το νόμιμο καθεστώς. Το ελληνικό θέμα εγκαταλείφθηκε από τον Τσάρο και το Συνέδριο αρνήθηκε και να συζητήσει τις ελληνικές διεκδικήσεις. Αρνήθηκε ακόμη και να δεχθεί τον Έλληνα αντιπρόσωπο Ανδρέα Μεταξά, τον οποίον, κατ’ εντολή των συνέδρων, εμπόδισε ο Πάπας να συνεχίσει το ταξείδι του προς τη Βερόνα. Όσον αφορά την επέμβαση στην Αμερική, απετράπη χάρις στην έντονη στάση της Αγγλίας και στην προκήρυξη του αμερικανού Πρόεδρου Μονρόε, περισσότερο γνωστή ως Δόγμα Μονρόε, που απέκρουε οποιοδήποτε δικαίωμα των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, να επέμβουν στην Αμερικανική ήπειρο.

Με το Συνέδριο της Βερόνας διασπάστηκε οριστικά η συνεργασία των Μεγάλων Δυνάμεων. Το άστρο του Μέττερνιχ, ο οποίος είχε συστηματικά υπονομεύσει τη θέση του Καποδίστρια στη διαχείριση της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, αρχίζει να γέρνει προς τη δύση του. Και οι Δυνάμεις διαφοροποιούνται από τότε σε απολυταρχικά και φιλελεύθερα καθεστώτα.

Επιμέλεια Κ. ΔΑΦΝΗ

ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 1815-1822

ΣΗΜ. [Η παραπομπή γίνεται στον αύξοντα αριθμό των κειμένων. Τα κείμενα 1-107 αντιστοιχούν στον Ε' Τόμο και τα κείμενα 108-163 στον ΣΤ'.]

1815

1. Υπόμνημα προς τον Τσάρο της Ρωσίας Αλέξανδρο I Βιέννη 5 Οκτωβρίου 1814

Το υπόμνημα αυτό υποβλήθηκε στον Τσάρο εν όψη της συζήτησης του Επτανησιακού ζητήματος στο Συνέδριο της Βιέννης. Εξουσιοδοτημένος από την Επτανησιακή Γερουσία να χειριστεί εν λευκώ το ζήτημα κατά τη διεξαγωγή των σχετικών διαπραγματεύσεων, εξετάζει στο υπόμνημα όλες τις πιθανές λύσεις για να καταλήξει και να προτείνει ως την καλύτερη την ανασύσταση της Επτανησιακής Πολιτείας υπό την προστασία των μεγάλων δυνάμεων.

2. Επισκόπηση των «υποθέσεων» της Γερμανικής Αυτοκρατορίας Βιέννη 28 Ιανουαρ. / 9 Φεβρουάριου 1815

Και η έκθεση αυτή προοριζόταν για την ενημέρωση του Τσάρου. Αναφέρεται λεπτομερειακά στις τότε συνθήκες και καταλήγει σε ωρισμένες διαπιστώσεις και παρατηρήσεις για το τί πρέπει να γίνε ισώστε το γερμανικό έθνος να αποκασταστήσει την ενότητα του και να εξουδετερωθεί κάθε πιθανότητα συνεργασίας με τη Γαλλία.

3. Επιστολή προς τον μυλόρδο Κλάνκαρτυ Βιέννη 28 Μαρτίου / 9 Απριλίου 1815

Μετά τις προκαταρκτικές συζητήσεις για την αντιμετώπιση του Επτανησιακού ζητήματος ο Καπ. ήλθε επανειλημμένα σε επαφή και ανταλλαγή απόψεων με το λόρδο Κλάνκαρτυ, που εκπροσωπούσε στη φάση αυτή την εξωτερική πολιτική της Αγγλίας. Ο Καπ. στις συζητήσεις αυτές εξέφραζε την Επτανησιακή Γερουσία, της οποίας αντιπρόσωπος δεν είχε κατορθώσει να φθάσει στη Βιέννη λόγω απαγόρευσης του Άγγλου Διοικητή των νησιών Στρατηγού Κάμπελ. Αντιτάσσεται στην «αυστριακή» λύση και υποστηρίζει

τη βρετανική προστασία, η οποία «θα απέβαινε ιδιαίτερα εποικοδομητική».

4. Επιστολή προς τον λόρδο Κλάνκαρτυ Βιέννη 18 / 30 Matou 1815

Ο Καπ. διαβιβάζει στον Άγγλο αντιπρόσωπο σχέδιο άρθρων για -τα Ιόνια νησιά. Με το πρώτο άρθρο τα νησιά αποκαθίσταντο σε ελεύθερο, ανεξάρτητο και ουδέτερο κράτος, υπό την επωνυμία «Επτανησιακή Ιόνια Δημοκρατία». Με το δεύτερο άρθρο οι δυνάμεις επιφυλάσσονταν να λάβουν στο τέλος του πολέμου όλα εκείνα τα μέτρα που θα εξασφάλιζαν τη γαλήνη, την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους.

5. Επιστολή προς τον ναύαρχο Τσιτσαγκώφ Βιέννη 21 Matou / 2Ιουνίου 1815

Ο Έλληνας διπλωμάτης προσπαθεί να κερδίσει το ναύαρχο υπέρ των απόψεων του γύρω από το Επτανησιακό. Εκθέτει τις εξελίξεις που είχαν σημειωθεί και υποστηρίζει ως μόνη λύση, σύμφωνη άλλωστε και προς τις επιθυμίες του λαού των νησιών, ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος υπό την προστασία της Αγγλίας.

6. Υπόμνημα προς τον Καγκελάριο της Πρωσίας Χάρντενμπεργκ Βιέννη 21 Μαΐου / 2 Ιουνίου 1815

Ο Καπ. ενημερώνει τον Πρώσο Καγκελάριο για την πορεία των συζητήσεων γύρω από το Επτανησιακό ζήτημα, πληροφορεί ότι η Ρωσία θα αντιδράσει στα αγγλοαυτστριακά σχέδια και παρακαλεί την Πρωσία να της συμπαρασταθεί.

7. Συνοπτική έκθεση προς τον κόμη Λίεβεν Χαϊδελβέργη 8/20 Ιουνίου 1815

Αναφέρεται στις διαπραγματεύσεις στη Βιέννη και ενημερώνει το στενό συνεργάτη του για τις αγγλοαυστριακές μεθοδεύσεις γύρω από το Επτανησιακό ζήτημα.

8. Υπόμνημα γύρω από το «καθεστώς» των διαπραγματεύσεων μεταξύ των συμμάχων δυνάμεων και της Γαλλίας Παρίσι 18/28Ιουλίου 1815

Εκτίθεται αναλυτικά η πορεία των διαπραγματεύσεων και οι στόχοι που θα έπρεπε να κατοχυρωθούν με τη Συνθήκη ειρήνης, ώστε η Γαλλία να μη ξαναγίνει επικίνδυνη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και γαλήνη, εφόσον βέβαια εξασφαλιστεί η εδαφική της ακεραιότητα.

9. Επιστολή προς τον μυλόρδο Κλάνκαρτυ Παρίσι 2/14 Αυγούστου 1815

Ο Καπ. γνωστοποιεί στον Άγγλο αντιπρόσωπο στο συνέδριο της Βιέννης τις προθέσεις της Ρωσίας ν’ αντισταθεί σ’ οποιαδήποτε μεθόδευση που θα απόβαινε σε βάρος των πόθων του Επτανησιακού λαού για ένα καλύτερο και σταθερό μέλλον.

10. Επιστολή προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στη Βιέννη Στάχελμπεργκ Παρίσι 4/16 Αυγούστου 1815

Ο Καπ. ενημερώνει τον Στάκελμπεργκ σχετικά με τις «αρχές μετριοπάθειας και δικαιοσύνης που χαρακτήριζαν την πολιτική διαγωγή του Αυτοκράτορα της Ρωσίας». Στη συνέχεια ο Καπ. αναφερόταν συνοπτικά σε κρίσιμα σημεία του υπομνήματος του για το γαλλικό ζήτημα (Αριθ. 8).

11. Επιστολή προς Στάχελμπεργκ Παρίσι 26 Αυγούστου / 7 Σεπτεμβρίου 1815

Αναφέρεται στις διαφωνίες μεταξύ των τεσσάρων συμμάχων αυλών σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του Γαλλικού ζητήματος και διαψεύδει τη φήμη ότι η επιδεικνυόμενη από τη Ρωσία μετριοπάθεια οφειλόταν σε δήθεν μυστικές συνεννοήσεις του Τσάρου με το Γάλλο βασιληά.

12. Επιστολή προς το Δούκα του Ουέλλιγχτων Παρίσι 8 Σεπτεμβρίου 1815

Στην επιστολή του αυτή προς τον νικητή του Βατερλώ ο Καπ. επανέρχεται στις θέσεις του για μια δίκαιη και οριστική λύση του Επτανησιακού ζητήματος, με την υπαγωγή των νησιών υπό αγγλική προστασία, και ζητάει από τον Ουέλλιγκτων να βοηθήσει σ’ αυτή τη λύση.

13. Προσωπική επιστολή προς τον Κάστελρυ Παρίσι 23 Σεπτεμβρίου 1815

Διαβιβάζοντας στον Άγγλο υπουργό των Εξωτερικών το προσχέδιο της συνθήκης για τα Επτάνησα, ο Καπ. εξέφραζε την επιθυμία του — εν όψη της βρετανικής προστασίας — όπως η Προστάτιδα Δύναμη τηρήσει κατά τη διοίκηση των νησιών «σταθερή και αμετάβλητη πορεία έναντι της βελτίωσης των παραδοσιακών θεσμών».

14. Υπηρεσιακό σημείωμα προς τον Κάστελρυ Παρίσι 23 Σεπτεμβρίου 1815

Από το περιεχόμενο προκύπτει η κοινή πορεία Μεγάλης Βρετανίας και Ρωσίας για μια οριστική επίλυση του Επτανησιακού ζητήματος σύμφωνα με τη «γραμμή» Καποδίστρια.

15. Σημείωμα προς τον Τσάρο Αλέξανδρο Παρίσι 20 Σεπτεμβρίου / 2 Οκτωβρίου 1815

Ενημερωτικό σημείωμα σχετικό με τα προβλήματα των στρατευμάτων κατοχής στη γαλλική πρωτεύουσα.

16. Αναφορά προς τον πρίγκηπα Τσαρτορίσκυ Παρίσι 3/15 Οκτωβρίου 1815

Ο Καπ. αρμόδιος κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων της Βιέννης και για το Πολωνικό ζήτημα, ενημερώνει τον συνεργάτη του Τσαρτορίσκυ για τις οικονομικές διενέξεις ανάμεσα στην προσωρινή κυβέρνηση του βασιλείου της Πολωνίας με την ηττηθείσα Γαλλία και την ενδιαφερόμενη άμεσα Ρωσία.

17. Σύντομο υπόμνημα προς τον κόμη. Νέσελροντ Παρίσι 5/17 Οκτωβρίου 1815

Το υπόμνημα αυτό προς τον Νέσελροντ, συνταγμένο με τη συνεργασία του Ραζουμόφσκυ, αναφέρεται στα κρίσιμα εκκρεμή ζητήματα που σχετίζονται με την παρουσία των στρατευμάτων των νικητριών δυνάμεων στο Παρίσι και στην παλινόρθωση των Βουρβόνων.

18. Υπόμνημα για τις υποθέσεις της Ισπανίας Παρίσι 5/17 Οκτωβρίου 1815

Αναφέρεται στην εσωτερική πολιτική κατάσταση της Ισπανίας. Ο Καπ. προτείνοντας λύσεις για την ομαλή διακυβέρνηση της χώρας, δεν παραλείπει να καυτηριάσει τους υπεύθυνους της αποσύνθεσης.

19. Υπόμνημα προς τον Τσάρο Παρίσι 5/17 Οκτωβρίου 1815

Αναφέρεται στις σχέσεις των νικητριών δυνάμεων με την ηττηθείσα Γαλλία. Από το περιεχόμενο προκύπτει καθαρά η γαλλόφιλη στάση του Καπ. Στο τέλος του υπομνήματος ενημερώνει τον Αλέξανδρο για πρόταση του Κάστελρυ να συνεργαστεί μαζί του στην επεξεργασία του επτανησιακού Συντάγματος.

20. Υπόμνημα προς τον κόμη Νέσσελροντ Παρίσι 5/17 Οκτωβρίου 1815

Αναφέρεται στο «καθεστώς» των σχέσεων Διευθυντηρίου των Δυνάμεων με την ηττηθείσα Γαλλία. Το κύριο θέμα, που απασχολούσε τους συμμάχους, ήταν το ύψος των οικονομικών «επανορθώσεων» σε βάρος της Γαλλίας, που η ρωσσική πλευρά αντιμετώπιζε με ιδιαίτερη μετριοπάθεια.

21. Σύντομο υπόμνημα προς τους πληρεξουσίους της Αυστρίας, της Μεγάλης Βρετανίας και της Πρωσσίας Παρίσι 9/21 Οκτωβρίου 1815

Θέμα του η προετοιμαζόμενη από το Διευθυντήριο των Δυνάμεων συνθήκη, εν όψη του τερματισμού των εργασιών του Συνεδρίου των Παρισίων. Επισημαίνεται η κατά πολύ βελτίωση της θέσης της Γαλλίας από την εποχή της συνθήκης του Σωμόν και ως εκ τούτου θα έπρεπε ν’ αντιμετωπισθεί ηπιότερα ώστε να ξαναβρεί τον «εαυτό» της.

22. Επιστολή προς τον διοικητή των στρατευμάτων κατοχής στη Γαλλία Παρίσι 13/25 Οκτωβρίου 1815

Ο Καπ. γνωστοποιούσε στο στρατηγό Βορονζώφ τα πρακτικά της συνδιάσκεψης των τεσσάρων με τα οποία είχε διευθετηθεί το θέμα της παραμονής μιας συμμαχικής στρατιάς στη Γαλλία. Διοικητής της Στρατιάς αυτής ονομάστηκε ο Ουέλλιγκτων, ο οποίος πρότεινε όπως η στρατιωτική φρουρά των Παρισίων συγκροτηθεί από ίσα στρατιωτικά τμήματα.

23. «Συμπλήρωμα» πρωτοκόλλου προς τους πληρεξουσίους Αυστρίας, Μεγάλης Βρετανίας και Πρωσίας Παρίσι 15/27 Οκτωβρίου 1815

Με το πρωτόκολλο αυτό ο Καπ. εξουσιοδοτημένος από το Διευθυντήριο των Δυνάμεων, παρουσιάζει τις απόψεις του εν όψη της τελικής διατύπωσης της δεύτερης συνθήκης ειρήνης των Παρισίων. Αναφέρεται στο εδαφικό ζήτημα του Βελγίου και των Κάτω Χωρών, στο αμυντικό σύστημα της Γερμανικής Συνομοσπονδίας και σε άλλα, προσδιορίζοντας παράλληλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της καθεμιάς από τις νικήτριες Δυνάμεις για την εδραίωση του ευρωπαϊκού «πολιτικού συστήματος» που είχε εγκαθιδρυθεί στη Βιέννη.

24. Ενημερωτικό σημείωμα προς τον Μέττερνιχ 16/28 Οκτωβρίου 1815

Αναφέρεται στο θέμα της «τακτοποίησης» του πρίγκιπα Ευγένιου. Η Ρωσία φαίνεται πρόθυμη να συνεργαστεί με την Αυστρία στη διευθέτηση του θέματος, που ήταν συναρτημένο με εδαφικές παραχωρήσεις στη Βαυαρία και την Ιταλία.

25. Επιστολή προς τον Νέσσελροντ Παρίσι 16/28 Οκτωβρίου 1815

Με την επιστολή αυτή διαβιβάζονται όλα τα σχετιζόμενα με τη σύναψη της τελικής συνθήκης ειρήνης ντοκουμέντα.

26. Προσωπική επιστολή προς Νέσσελροντ Παρίσι 16/28 Οκτωβρίου 1815

Ο Καπ. ενημερώνει τον Νέσσελροντ στα περισσότερα φλέγοντα θέματα εν όψη της τελικής συνθήκης. Ως προς το γάλλικό ζήτημα διατυπώνει την άποψη ότι το μέλλον της Γαλλίας εξαρτιόταν άμεσα από την καλή θέληση του Ουέλλιγκτων απέναντι στο βασιληά και τη δυναστεία.

27. Εγκύκλιος προς τον Στάκελμπεργκ στη Βιέννη και τη ρωσσική διπλωματική αποστολή στην Ιταλία Παρίσι 20 Οκτωβρίου / 1 Νοεμβρίου 1815

Ενημερωτικό κείμενο για την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων στο Παρίσι. Οι συμφωνίες, που επρόκειτο να υπογραφούν, στηρίζονταν στις αρχές του Αυτοκράτορα για «υποταγή των επί μέρους συμφερόντων στο γενικό και ευρωπαϊκό συμφέρον».

28. Σύντομο υπόμνημα προς τον Μέττερνιχ Παρίσι 31 Οκτωβρίου / 12 Νοεμβρίου 1815

Στο κείμενο αυτό ο Καπ. υπογραμμίζει τα κύρια σημεία της συμφωνίας Αυστρίας, Πρωσίας και Ρωσίας, για την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με τον πρίγκηπα Ευγένιο Μποαρνέ.

29. Υπόμνημα προς τους πληρεξουσίους της Αυστρίας, Μεγάλης Βρετανίας και Πρωσίας Παρίσι 6/18 Νοεμβρίου 1815

Ο Καπ. παρέχει διευκρινήσεις γύρω από τα άρθρα που αφορούσαν την τελική συνθήκη ειρήνης των Παρισίων. Προτείνονταν τροποποιήσεις σε θέματα αναφερόμενα στη τελική διατύπωση ωρισμένων άρθρων που είχαν σχέση με τη Γαλλία και την Πολωνία.

30. Σύντομο υπόμνημα προς τον πρωθυπουργό της Γαλλίας Ρισελιέ Παρίσι 7/19 Νοεμβρίου 1815

Ενημέρωση του Γάλλου πρωθυπουργού για την υπογραφή της Ιεράς Συμμαχίας, που, κατά τη γνώμη του Αυτοκράτορα, αποσκοπούσε αποκλειστικά

κά στην εξυπηρέτηση της διεθνούς ειρήνης και στην αδελφοσύνη μεταξύ των λαών.

31. Προσωπική επιστολή προς τον Κάστελρυ Παρίσι 22 Νοεμβρίου 1815

Ο Καπ. αναφέρεται στις ερωτήσεις που του είχαν υποβληθεί από τη βρετανική κυβέρνηση σχετικά με τη δικαστική διοίκηση (εξουσία) και τη δημόσια εκπαίδευση στην Επτάνησο.

32. Επιστολή προς την Επτανησιακή Γερουσία Παρίσι 22 Νοεμβρίου 1815

Με την επιστολή αυτή ο Καπ. συνώδευε το κείμενο της Συνθήκης των Παρισίων. Από το περιεχόμενο της προκύπτουν τα πατριωτικά αισθήματα του Καπ. και η αγάπη του προς τους συμπατριώτες του.

33. Υπόμνημα με παρατηρήσεις πάνω στην εσωτερική κατάσταση των Ιονίων Νήσων Παρίσι 10/22/9/1815

Το βαρυσήμαντος αυτό υπόμνημα ο Καπ. το απέστειλε προς τον υπουργό της Αγγλίας Κάστελρυ προς ενημέρωση του και δι’ αυτού προς ενημέρωση του Αρμοστή που θα ανελάμβανε τη διοίκηση των νησιών. Σκιαγραφώντας με μελανά χρώματα την περίοδο της βενετικής κατοχής, ο Καπ. προχωρεί σε διαπιστώσεις και υποδείξεις σχετικά με τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν για την οργάνωση της διοίκησης και της εκπαίδευσης του λαού της Επτανήσου.

34. Επιστολή προς τον Λ. Στάϊν Βιέννη 15/28 Δεκεμβρίου 1815

Ενημερώνει τον Στάϊν, πρεσβευτή της Ρωσίας στο Λονδίνο και φίλο του, για τις τελευταίες ενέργειες του υπέρ των Ελλήνων και της Επτανήσου, πριν επιστρέψει στην Πετρούπολη. Πανηγυρίζοντας για τη διευθέτηση του Επτανησιακού ζητήματος, εύχεται με διπλωματικότητα να διασωθούν κάποτε και οι Έλληνες αποκτώντας μια δική τους πατρίδα.

1816

35. Επιστολή προς τον Γεν. Πρόξενο της Ρωσίας στο Ιάσιο Πετρούπολη 1/13 Απριλίου 1816

Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του για τις υποθέσεις της Βεσσαραβίας ο Καπ. ενημερώνει τον Γεν. Πρόξενο στο Ιάσιο για τις τουρκικές απειλές που αφορούσαν τους πρίγκιπες της Μολδαβίας και της Βλαχίας.

36. Οδηγίες στον Επιτετραμμένο της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη Πετρούπολη 20 Μαΐου / 1Ιουνίου 1816

Ο Καπ. ως αρμόδιος υπουργός ενημερώνει το νέο Ρώσο πρεσβευτή στην Τουρκική κυβέρνηση Στρόγγανωφ για την αποστολή του πλησίον της Υψηλής Πύλης. Βασικός στόχος της ρωσικής πολιτικής ήταν η ηρεμία και η ειρήνη και δεν έπρεπε τα αγαθά αυτά να κινδυνεύσουν από «ένα άδικο πόλεμο στην Ανατολή που θα ενεργοποιούσε ξανά το δίκαιο του ισχυροτέρου».

37. Υπόμνημα προς τον πρεσβευτή Στάκελμπεργκ στη Βιέννη Πετρούπολη 24Ιουνίου / 6Ιουλίου 1816

Στο υπόμνημα αυτό ο Καπ. έκανε προτάσεις για την άρση των διαφωνιών γύρω από τα εκκρεμή εδαφικά και οικονομικά ζητήματα του πρίγκηπα Ευγένιου, την αναγκαιότητα της προσχώρησης της Ισπανίας στην τελική πράξη του Συνεδρίου της Βιέννης και στη λήψη μέτρων, εφόσον η γαλλική κυβέρνηση ανέστελλε τις πληρωμές.

38. Υπηρεσιακό έγγραφο προς τον πρεσβευτή της Ρωσίας στο Παρίσι Πότσο ντι Μπόργκο Πετρούπολη 9/21Ιουλίου 1816

Γνωστοποιεί τις προθέσεις του Αυτοκράτορα απέναντι στους περιορισμούς που είχαν αποφασιστεί για τα συμμαχικά στρατεύματα κατοχής στη Γαλλία, τα οποία θα περιορίζονταν στο ένα τρίτο. Παράλληλα υπογράμμιζε τους κανόνες που είχαν καθορίσει οι σύμμαχες Δυνάμεις για την είσπραξη των εισφορών που προορίζονταν για τα κράτη που είχαν προσχωρήσει στο τελευταίο σύμφωνο των Παρισίων.