Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄

21

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας

Κιβώτιον 203, Αριθ. 155

Addi 31 Agosto 1806

Il Senato

Letto il rapporto dell’Inspettore della scuola del Tenedos conte Capodistria, con cui richiede che sia soddisfatto l’usciere della scuola Luigi Zanella, delle spese incontrare a lire 152 come per la polizza trasmessa. Inteso il parere della Camera dell’interno

Decreta

Sarà pagata dal fondo dell’instruzione pubblica la polizza dell’ussier della scuola del Tenedos Luigi Zanella nella summa di lire cento cinquanta due, vistata dall’inspettor conte Capodistria.

Il Segretario di Stato darà corso al pubblico decreto.

Antonio Agorastò vice preside

Pasquale Gramaticopulo senatore

Dimi trio Vaffea senatore

Giovanni Martinengo senatore

Atanasio Monte Santo senatore

Giovanni Macri senatore

Giovanni Pillarino Attanasio senatore

Giorgio Stai senatore

Andrea Zerbini senator

Michele Tipaldo senator

Teodoro ..............

Il Segretario di Stato conte FLAMBURIARI

Al Segretario di Stato dell’interno

L’Inspettore della pubblica scuola del Tenedos

Corfù li 28 agosto 1806

Ricevuto 1806 29 agosto

Il Segretario di Stato conte Flamburiari

Signore,

Riscontro il ricevimento dei libri e ne spedisco l’inserto esemplare cattalogato il quale da un documento del fatto passaggio. Sono questi libri custoditi nella pubblica biblioteca. Sarà opportuno che un regolamento ne 6tabilisca gli usi. Senza di questo io nella qualità di inspettore non ne

saprei farne nessuno poichè a nessuno autorizzato e senza autorizzazione dopo aver rilasciato una ricevuta, la quale mi rende risponsabile di questi libri, io li lascierò sempre in custodia. Sin’occupato particolarmente di oggetti scolastici potrò quando il Governo lo gradisca presentare rispettosamente le mie idee su questo soggetto, cioè intorno all’uso di questi libri ed alla maniera di garantirne sempre un legittimo ed utile.

Vi sono parechi che per coltivare le lettere e la lingua nazionale e per essere particolari institutori si credono in diritto di possedere qualche esemplare dei libri trasmessi in dono dal signor Sossimà e fra questi vi è il reverendo papà Vlaco, il quale si è presentato anco con una memoria a Sua Eccellenza il signor Plenipotenziario conte Mocenigo. L’eccellente signor ebbe la compiacenza di rimettermela, io per rispondere alla petizione sudetta dimando istruzioni dall’eccellentissimo Senato.

Unisco la polizza delle spese incontrate per la scuola del Tenedos nel decorso di quasi un semestre ed autorizzato dal regolamento ricerco rispettosamente che sieno dati gli ordini relativi al pagamento di questa polizza di cui va creditore l’usciere della scuola Luigi Zanella.

Rendendo infinite grazie delle uffiziali notizie passatemi intorno alle deliberazione dell’eccellentissimo Senato sui rispettosi miei rapporti prevengo che non ho mancato di tosto indirizzarmi nell’estero per più pronto rinvenimento e venuta dei professori richiesti alla scuola pubblica di Corfù.

Ho l’onore di protestare all’illustrissimo signor Segretario di Stato dell’interno la mia ossequiosa stima e considerazione.

L’Inspettore della pubblica scuola di Tenedos

CONTE CAPODISTRIA

Adi 8 agosto 1806

Nota della tangente dei libri spettanti all’isola di Corfù ricevuti dall’ Inspettore conte Giovanni Capodistria

Corso di matematiche in tre volumi compresa in esso numero una copia presa ad imprestito dal precettor Pelegrini

No 11

Corso d’inni ecclesiastici in un volume

No 4

Sulla processione dello Spirito Santo copie in due volumi

No 3

Eneidi e Georgiche di Virgilio copie in quattro volumi per ciascheduna vi è in esso numero compresa una copia avuta in imprestito dal signor dotor Antonio Melichi

No 4

Elogi di Alessandro No 1

Foglio di precetti morali No 1

Gramatiche latine Poretti No 11

Epistole di Cicerone No 12

Poli Fisica in cinque volumi copia No 1

Geografia Buffier No 1

Corticelli lingua toscana No 3

Tragedie Alfieri in cinque volumi copie No 7

Gramatica Gondar No 6

Poesie Monti in due volumi copie No 7

Favole di Fedro No 7

Novelle di Soave in due volumi copie No 13

Cornelio Nipote No 7

Sinonimi Francesi in tre volumi copie No 2

Telemachi No 5

Sinonimi Francesi in due volumi copia No 1

L’inspettore della pubblica scuola di Corfù

CONTE CAPODISTRIA

Nota per le publiche scuole

Duo gotti d’acqua Lire 5

Pene L. 16

Inchiostro L. 20

Polverina L. 6

Scope Veneziane L. 9

Calamaji e sponghe L. 8

Scudelotti di legno L. 4

Sechio di rame L. 50

Per il manico e fattura L. 4

Corda L. 8

Zare e bocali L. 10

140

Inchiostro e spolvero 12

152

Luigi Zanela deve aver Lire 152

28 agosto 1806 Riscontro buono a pagarsi

L’Inspetore conte CAPODISTRIA

No 115

Inspettore conte Capodistria,

Riscontra ricevimento della porzione dei libri trasmessigli, dommanda di essere autorizzato a presentare le sue idee sull’uso di questi libri, chiede il pagamento di alcune spese.

Τη 31 Αυγούστου 1806

H Γερουσία

Αναγνωσθείσης της εκθέσεως του Επιθεωρητού της σχολής της Τενέδου κόμητος Καποδιστρίου, διά της οποίας ζητείται η ικανοποίησις του κλητήρος της σχολής Λουδοβίκου Τζανέλλα διά τα πραγματοποιηθέντα υπ’ αυτού έξοδα εκ λιρών 152, ως ο υποβληθείς λογαριασμός, και ακουσθείσης της Υπηρεσίας επί των Εσωτερικών

Αποφασίζει

Θα πληρωθή ο λογαριασμός, εξ 152 λιρών, του κλητήρος της σχολής της Τενέδου Λουδοβίκου Τζανέλλα εκ του ταμείου της δημοσίας εκπαιδεύσεως ως έχει θεωρηθή υπό του επιθεωρητού κόμητος Καποδιστρίου.

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας θα φροντίση διά την έκδοσιν του κυβερνητικού διατάγματος.

Αντώνιος Αγοραστός, αντιπρόεδρος

Πασχάλης Γραματικόπουλος, γερουσιαστής

Δημήτριος Βαφφέας, γερουσιαστής

Ιωάννης Μαρτινέγκος, γερουσιαστής

Αθανάσιος Μοντεσάντος, γερουσιαστής

Ιωάννης Μακρής, γερουσιαστής

Ιωάννης Πυλαρινός Αθανάσιος, γερουσιαστής

Γεώργιος Στάης, γερουσιαστής

Ανδρέας Ζερμπίνης, γερουσιαστής

Μιχαήλ Τυπάλδος, γερουσιαστής

Θεόδωρος ............

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

ΚΟΜΗΣ ΦΛΑΜΠΟΥΡΙΑΡΗΣ

 Προς τον Γραμματέα της Επικρατείας επί των Εσωτερικών

Ο Επιθεωρητής της δημοσίας σχολής της Τενέδου

Κορφοί τη 28 Αυγούστου 1806

Ελήφθη τη 29 Αυγούστου 1806

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

Κόμης Φλαμπουριάρης

Κύριε,

Βεβαιώ την λήψιν των βιβλίων και αποστέλλω το συνημμένον αντίγραφον του καταλόγου μετά του σχετικού συνοδευτικού εγγράφου. Πρόκειται διά βιβλία, τα οποία φυλάσσονται εις την δημοσίαν βιβλιοθήκην. Θα ήτο χρήσιμον να καθορίση την χρήσιν αυτών κανονισμός τις, άνευ του οποίου εγώ, υπό την ιδιότητα του επιθεωρητού, δεν δύναμαι να τα χρησιμοποιήσου. Διότι δεν έχω εξουσιοδότησιν και εφ’ όσον δεν λαμβάνω τοιαύτην, θα τα θέσω υπό φύλαξιν, έχων προηγουμένως εκδώσει την σχετικήν απόδειξιν διά της οποίας καθίσταμαι προσωπικώς υπεύθυνος. Επειδή έχω ασχοληθή ιδιαιτέρως με σχολικά ζητήματα, θα δυνηθώ, όταν μου ζητηθή υπό της Γερουσίας, να παρουσιάσω τας απόψεις μου επί του θέματος, επί της χρησιμοποιήσεως δηλονότι των βιβλίων αυτών, ίνα αύτη εξασφαλισθή πάντοτε εύχρηστος και εις μόνιμον πλαίσιον.

Υπάρχουν τινές οι οποίοι, επειδή καλλιεργούν τα γράμματα και την εθνικήν γλώσσαν και είναι ιδιωτικοί διδάσκαλοι, πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν αντίτυπόν τι των αποσταλέντων υπό του κυρίου Ζωσιμά βιβλίων. Και μεταξύ τούτων συγκαταλέγεται ο αιδ. Βλάχος, ο οποίος ενεφανίσθη μεθ’ ενός μνημονίου προς την Αυτού Εξοχότητα τον πληρεξούσιον κόμητα Μοτσενίγον. Ο εξοχώτατος κύριος έσχε την ευγενή καλωσύνην να μου την διαβιβάση και εγώ, διά να απαντήσω εις την προλεχθείσαν αίτησιν, ζητώ οδηγίας εκ μέρους της εξοχωτάτης Γερουσίας.

Επισυνάπτω τον λογαριασμόν των πραγματοποιηθέντων εξόδων διά την δημοσίαν σχολήν της Τενέδου κατά την διάρκειαν ενός σχεδόν εξαμήνου και ως εξουσιοδοτημένος υπό του κανονισμού παρακαλώ ευσεβάστως όπως δοθούν αι σχετικαί οδηγίαι διά την πληρωμήν αυτής, η οποία είναι εις πίστωσιν του κλητήρος της σχολής Λουδοβίκου Τζανέλλα.

Υποβάλλων απείρους ευχαριστίας διά τας επισήμους πληροφορίας αι οποίαι μοι παρεσχέθησαν περί των αποφάσεων της εξοχωτάτης Γερουσίας επί των μετά πλήρους σεβασμού εκθέσεών μου, προαγγέλλω ότι ουδόλως παρέλειψα να απευθυνθώ εις το εξωτερικόν διά την πλέον ταχείαν εξεύρεσιν και άφιξιν των αιτουμένων καθηγητών διά την δημοσίαν σχολήν της Κερκύρας.

Έχω την τιμήν να διαδηλώσω προς τον εκλαμπρότατον κύριον Γραμ-

Γραμματέα της Επικρατείας επί των Εσωτερικών την ευλαβή μου εκτίμησιν και υπόληψιν.

Ο επιθεωρητής της δημοσίας σχολής της Τενέδου

ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Τη 8 Αυγούστου 1806

Σημείωσις επί του ποσού των βιβλίων τα οποία ανήκουν εις την νήσον της Κερκύρας, ληφθέντων υπό του κόμητος Ιωάννου Καποδιστρίου :

Μαθήματα Μαθηματικών εις τρείς τόμους αρ. 11

συμπεριλαμβανομένου εις ταύτα και ενός αντιτύπου το οποίον εδανείσθη ο διδάσκαλος Πελεγκρίνι.

Μαθήματα εκκλησιαστικών ύμνων εις ένα τόμον αρ. 4

Επί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος αντίτυπα εις δύο τόμους αρ. 3

Αινειάς και Γεωργικά του Βιργιλίου αντίτυπα εις τέσσαρας τόμους

δι’ έκαστον βιβλίον αρ. 4

συμπεριλαμβάνεται εις ταύτα και εν αντίτυπον δανεισθέν υπό του

κυρίου δόκτορος Αντωνίου Μελίκη.

Εγκώμια του Αλεξάνδρου αρ. 1

Φυλλάδιον Ηθικών Παραγγελμάτων αρ. 1

Λατινικαί Γραμματικαί Πορέττι αρ. 11

Επιστολαί του Κικέρωνος αρ. 12

Φυσική του Πόλι εις πέντε τόμους αντίτυπον αρ. 1

Γεωγραφία του Μπουφφιέ αρ. 1

Τοσκανική Γλώσσα του Κορτιτσέλλι αρ. 3

Τραγωδίαι του Αλφιέρι εις πέντε τόμους αντίτυπα αρ. 7

Γραμματική του Γκοντάρ αρ. 6

Ποιήματα του Μόντι εις δύο τόμους αντίτυπα αρ. 7

Μύθοι του Φαίδρου αρ. 7

Μυθιστορία: του Σοάβου εις δύο τόμους αντίτυπα αρ. 13

Κορνηλίου Νέπωτος αρ. 7

Γαλλικά Συνώνυμα εις τρεις τόμους αντίτυπα αρ. 2

Τηλεμάχου αρ. δ

Γαλλικά Συνώνυμα εις δύο τόμους αντίτυπον αρ. 1

Ο επιθεωρητής της δημοσίας σχολής Κερκύρας

Κόμης Καποδίστριας

Σημείωσις διά τα δημόσια σχολεία

Δύο δοχεία ύδατος λίραι 5

Κονδυλοφόροι λίραι 16

Μελάνη λίραι 20

Άμμος λίραι 6

Σάρωθρα βενετικά λίραι 9

Μελανοδοχεία και σπόγγοι λίραι 8

Κύπελλα ξύλινα λίραι 4

Δοχείον εκ χαλκού λίραι 50

Διά την χειρολαβίδα και την κατασκευήν της λίραι 4

Σχοινίον λίραι 8

Κύβοι και βαυκάλια λίραι 10

140

Μελάνι και Άμμος 12

152

Ο Λουδοβίκος Τζανέλλα οφείλει να λάβη λίρας 152

28 Αυγούστου 1806

Βεβαίωσις διά την πληρωμήν ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Αρ. 115.

Ο Επιθεωρητής Κόμης Καποδίστριας

Βεβαιοί την λήψιν του μέρους των βιβλίων τα οποία του απεστάλησαν· ζητεί να του επιτραπή να υποβάλη την γνώμην του διά την χρήσιν των βιβλίων αυτών· ζητεί την πληρωμήν ωρισμένων εξόδων.

22

Την 23ην Οκτωβρίου 1806 ο Επιθεωρητής Καποδίστριας αναφέρει ότι αι εξετάσεις είχαν γίνει την ορισθείσαν διά του από 23 Ιουλίου θεσπίσματος της Γερουσίας ημέραν. Διά της εκθέσεως αυτής υποβάλλεται και ο κανονισμός των εξετάσεων, αι οποίαι θα ελάμβανον χώραν εις την αίθουσαν του Πρυτανείου. Εξετασταί ωρίσθησαν ο Νικόλαος Πολίτης, ο καθηγητής Νικόλαος Μαυρομμάτης και ο δικηγόρος Ανδρέας Μουστοξυδης πτ. Ανδρέου, οι οποίοι θα απένεμον και τα βραβεία, άτινα συνίσταντο εις μετάλλια ειδικως κοπέντα και βιβλία της δωρεάς Ζωσιμά.

Μετά τας εξετάσεις ο Επιθεωρητής υπέβαλε την 30ήν Δεκεμβρίου 1806 το πρόγραμμα του νέου σχολικού έτους, το οποίον εκυρώθη διά θεσπίσματος της Γερουσίας της 4ης Ιανουαρίου 1807. Συγχρόνως εδημοσιεύθη πρόσκλησις προς τους μαθητάς, όπως εγγραφούν εις το Σχολείον Τενέδου. Η πρόσκλησις αύτη, εις ελληνικήν και ιταλικήν γλώσσαν, έχει ως εξής:

Έμβλημα Κερκύρας

Ο Εξοχώτατος Πρύτανις Κερκύρας

Προστάττει να δημοσιευθή διά του τύπου η είδησις, δι’ ης ο επιστάτης του σχολείου της Τενέδου προσκαλεί τους τροφίμους να συγγραφώσι διά το νέον σχολαστικόν έτος.

Από του Πρυτανείου εις τας 28 Δεκεμβρίου 1806 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΟΜ. ΡΩΜΑΣ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΑΡΡΕΡΗΣ

Γραφεύς

ΕΙΔΗΣΙΣ

Η αναβολή της ανεώξεως των κοινών σχολείων είναι νέον τεκμήριον της σπουδής, ήτις εμψυχώνει την διοίκησιν διά την επί το κρείττον αυτών πρόοδον. Εν τω μεταξύ αυτή η διοίκησις προσέθηκεν και νέον αναγκαίον τμήμα και ευκολύνει εις τους μαθητάς τα άλλα μέσα, δι’ ων επισπεύδει εις την τελειότητα η δημόσιος αγωγή. Τουντεύθεν προσκαλούνται άπαντες, οι τε τρόφιμοι και λοιποί νέοι, όσοι διά της τοιαύτης επικλήσεως ασθμαίνουσι εις την απόλαυσιν της ευνοϊκής διαθέσεως της διοικήσεως, να συνδράμωσι κατά την Δευτέραν, ήτις έσται εις τας 7 Ιανουαρίου κατά τας ώρας 11 εις την δημόσιον Βιβλιοθήκην διά να εγγράψουν έκαστος το ίδιον όνομα εις τα τμήματα εκείνα προς α διωρίσθησαν ή εκ προασκήσεως ή εξ ιδίας θελήσεως.

Τα τμήματα εισί τέσσαρα.

Πρώτον Τμήμα

Ελληνική του γένους διάλεκτος, διαιρείται εις τάξεις δύο· εις την πρώτην τάξιν διδάσκονται μόνον τα στοιχεία της γλώττης, εις την δευτέραν η πρόοδος της αυτής γλώττης.

Διδάσκαλοι

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΕΡΡΑΙΒΟΣ — ΑΙΔΕΣ. ΑΝΔΡΕΑΣ ΙΔΡΩΜΕΝΟΣ

Δεύτερον Τμήμα Φιλολογία

Διδάσκαλος ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΟΥΣΤΟΞΥΔΗΣ

Τρίτον Τμήμα Επιστήμαι. Αριθμητική ανάλυσις και Γεωμετρία Διδάσκαλος ΚΑΙΣΑΡ ΠΕΛΛΕΓΡΙΝΗΣ

Τέταρτον Τμήμα

Φιλοσοφία. Λογική και Μεταφυσική.

Διδάσκαλος ΓΑΒΡΙΗΛ ΣΤΑΜΠΙΛΕ ΠΑΓΑΝΟΣ

Θέλουν διανεμηθώσι εις τους τροφίμους κατά ρηθείσαν ημέραν τα βιβλία όσα κατά το σχολικόν έτος θέλουσιν κριθή χρήσιμα διά τα κοινά μαθήματα.

Όσοι εις τας κοινάς εξετάσεις απέλαβαν τα βραβεία θέλουν καλλωπισθώσι διά των κερμάτων τιμής1.

Από του δημοσίου Σχολείου 27 Δεκεμβρίου.

Ο Επιστάτης

ΚΟΜ. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

23

Την 12ην Φεβρουάριου 1807 ο Επιθεωρητής Καποδίστριας υποβάλλει εις την Γερουσίαν έκθεσιν από την οποίαν προκύπτει ότι το σχολικόν έτος 1806 - 1807 είχε αρχίσει υπό καλυτέρους οιωνούς.

Εις την πατρικήν μέριμναν της Γερουσίας ανταποκρίνεται ήδη η ωφέλεια και ο ζήλος των μαθητών της σχολής Τενέδου. Τα πέντε τμήματα εργάζονται τακτικώς και είναι βεβαίως συγκινητικόν το θέαμα το οποίον παρουσιάζουν κατά πάσαν ημέραν πλέον των 120 νέων, απησχολουμένων συνεχώς εις τα διάφορα τμήματα, όπως αποθησαυρίσωσι εκ των διδαγμάτων, τα οποία οι αξιοι και καλοί καθηγηταί με υπομονήν διδάσκουσι.

Το νέον τμήμα φιλολογίας είναι το πολυαριθμότερον, 60 μαθηταί με δί-

1. Το ιταλικόν κείμενον γράφει: Saranno decorati dalle medaglie d’onore. Τα βραβεία συνίσταντο εις μετάλλια χρυσά ή αργυρά. Τα της Κερκύρας έφερον επί της μιας όψεως τον Πήγασον με την επιγραφήν Κέρκυρα. Επί της ετέρας δε στέφανον εξ ελαίας με την επιγραφήν: «Η Βουλή τω φιλομούσω νέω, διά χρηστάς ελπίδας». Τα δε των άλλων νήσων ήσαν όμοια με την διαφοράν του εμβλήματος της νήσου.

δίψαν κρέμονται εκ των χειλέων του ευπαιδεύτου και αξίου νεαρού καθηγητού Μουστοξύδη.

Κατά τον μήνα Μάρτιον το πλείστον μέρος των νέων τούτων θα συμπληρώση τα μαθήματα της Ιταλικής γραμματικής και επομένως θα προβιβασθή εις το μάθημα της ρητορικής.

Το σχολείον της καλλιγραφίας παραδίδει μαθήματα κατά Πέμπτην και Κυριακήν. Δύναμαι να βεβαιώσω την Γερουσίαν ότι μέχρι τούδε η συρροή των μαθητών είναι αφθονωτάτη, οι εγγραφέντες υπερβαίνουν τους 50 και καθ’ ημέραν προσέρχονται νέοι.

Περί του καθηγητού Πάκμορ έχω καθήκον να ομολογήσω τας καλυτέρας συστάσεις, είναι ακούραστος και οι επιμελέστεροι, μη αφηνόμενοι εις την διδασκαλίαν του σχολείου, μεταβαίνουσι το εσπέρας εις την οικίαν του.

Ελπίζω ότι οι νέοι ούτοι θα δυνηθώσι να επιδείξωσι προόδους εις τον κλάδον τούτον της δημοσίας εκπαιδεύσεως, μέχρι τούδε άγνωστον παρ’ ημίν ή, τουλάχιστον, πολύ ακαλλιέργητον.

Η ευχάριστος αύτη κατάστασις του παρόντος σχολικού έτους υπόσχεται αποτελέσματα αρκετά επωφελή εις την νεολαίαν του τόπου και εις την Κυβέρνησιν, ήτις διά σοβαρών φροντίδων και ευεργετημάτων προσπαθεί να αποσπάση ταύτην εκ της αμαθείας.

Σπεύδω να φέρω εις γνώσιν της Γερουσίας ταύτα, παρακαλώ δε το τμήμα των Εσωτερικών να τιμήση το σχολείον δι’ επισκέψεως διά να βεβαιωθή ούτω περί της αρίστης σταδιοδρομίας του.

Οι μαθηταί θα έχωσι περί πολλού την τιμήν ταύτην και οι καθηγηταί θα εκτιμήσουν ως πολύτιμον βραβείον της επιμελείας των.

Ο Επιθεωρητής

ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Την 15ην Μαρτίου 1807 ο Καποδίστριας εζήτησε την απομάκρυνσίν του εκ της θέσεως του Επιθεωρητού των Σχολείων και υπέδειξε ως αντικαταστάτην του τον Εμμανουήλ Θεοτόκην, ο οποίος μόλις τότε είχε εκλεγή γερουσιαστής. Νέα αποστολή τον ανέμενε: Η οργάνωσις της αμύνης της Λευκάδος έναντι των κατακτητικών βλέψεων του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Είχε προηγηθεί η επιτυχής αποστολή της Κεφαλληνίας, η οποία ανέδειξε τας ηγετικάς του ικανότητας. Και εις την Λευκάδα επετέλεσε τεράστιον έργον, εις το οποίον όμως έθεσε τέρμα η Συνθήκη του Τιλσίτ, διά της οποίας ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ παρεχώρει εις τον Ναπολέοντα τας Ιονίους Νήσους. Οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι θα διεδέχοντο τους Ρώσσους εις τα Επτάνησα, όπως οι τελευταίοι είχον διαδεχθή τους Δημοκρατικούς Γάλλους.



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[Οι σημειώσεις, που ακολουθούν, δεν συνθέτουν εξαντλητικό υπομνηματισμό, που δεν ανήκει άλλωστε στις προθέσεις της εκδόσεως του Αρχείου Καποδίστρια. Την παράθεσή τους την υπαγόρευσε η ανάγκη της συνδέσεως των Καποδιστριακών κειμένων και της διασαφηνίσεως ωρισμένων σημείων, που δεν γίνονται απόλυτα κατανοητά χωρίς την ακριβή γνώση των γεγονότων που τα προκάλεσαν και της ιστορίας των προσώπων που διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο σ’ αυτά. Αυτό ισχύει κυρίως για, το Μέρος Β΄, όπου τα κείμενα αναφέρονται στην αποστολή του Καποδίστρια στην Κεφαλληνία.

Όσο για την επιλογή βιβλιογραφίας, που καταχωρείται σε κάθε κεφάλαιο των σημειώσεων, σημειώνουμε ότι είναι ενδεικτική και δεν εξαντλεί ούτε το θέμα Καποδίστριας σ’ όλες τις διαστάσεις του, ούτε τα επί μέρους θέματα του παρόντος τόμου. Πλήρης βιβλιογραφία θα δημοσιευθή με την ολοκλήρωση της εκδόσεως του Αρχείου].

ΜΕΡΟΣ Β΄.

[Ο μεταφραστής της «Αυτοβιογραφίας» συμπλήρωσε τη μετάφραση με τον υπομνηματισμό, που θεώρησε απαραίτητο. Κατά συνέπειαν δεν κρίνονται αναγκαίες άλλες σημειώσεις. Παραθέτουμε μόνο βιβλιογραφία, που καλύπτει σχετικά και από ελληνικής μόνον πλευράς, την προκυβερνητική δράση του Καποδίστρια].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Arlioti, Dem.: La vita di Giovanni conte Capodistria scritta nel 1833. Corfù 1859.

Βασδραβέλη, Ιωάν.: Η Φιλική Εταιρεία, ο Καποδίστριας και η Ρωσική πολιτική. Θεσσαλονίκη 1968.

Βλαντή, Σπ.: Η δράσις του I. Καποδίστρια εν Λευκάδι (1807). Αθήναι 1911.

Βροκίνη, Λ. Σ.: Σύντομος αφήγησις του βίου του κόμητος I. Καποδιστρίου. Κέρκυρα 1886.

Γατοπούλου, Δ.: Ιωάν. Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος. Αθήναι 1932.

Γατοπούλου, Δ.: Ο ρόλος του Καποδίστρια κατά την πώλησιν της

 Πάργας εις τον Αλήν Πασάν. Εφημ. Εστία, αριθ. 17120, 5 Ιουνίου 1933.

Δεσποτοπούλου, A. I.: Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας και η απελευθέρωσις της Ελλάδος. Αθήναι 1954.

Δεσποτοπούλου, A. I.: Η Ελλάς επί Καποδίστρια. Αθήναι 1957. Δεσποτοπούλου, A. I.: Ο Καποδίστριας και το έργον του (Ανασκευή εσφαλμένων εκτιμήσεων). Εφημ. Καθημερινή, 22 Μαρτίου 1964.

Δημαρά, Κ. Θ.: Καποδίστριας — Μουστοξύδης — Κουτλουμουσιανός. Θησαυρίσματα I. (1962) σ. 14—64.

Donta, Domma: John Capodistrias and the Greek Historians. A selective Bibliographical Review, Balkan Studies 7 (1966).

Ενεπεκίδη, Πολ.: Ρήγας — Yψηλάντης — Καποδίστριας. Αθήναι 1965.

Ενεπεκίδη, Πολ.: Ιωάν. Καποδίστριας — 176 ανέκδοτα γράμματα προς τον πατέρα του 1809—1820. Αθήναι 1972.

Ευαγγελίδου, Τρ.: Ιστορία του Ιωάννου Καποδιστρίου, Κυβερνήτου της Ελλάδος. Αθήναι 1894.

Θεοδωρίδη, X.: Το πρόβλημα Καποδίστριας. Επιθεώρηση Τέχνης 3 (1955) 213—217.

Θεοτόκη, Σ. Μ.: Η εθνική συνείδησις του Καποδίστρια και η ελληνική γλώσσα. Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών 7 (1932) 130—142.

Ιδρωμένου, A. Μ.: Ιωάννης Καποδίστριας, Κυβερνήτης της Ελλάδος. Αθήναι 1900.

Καιροφύλα, Κώστα: Τα νεανικά χρόνια του Καποδίστρια. Αθήναι — Αλεξάνδρεια 1936.

Καλεβρά, Παν.: Πολιτικός βίος του αοιδήμου I. Καποδίστρια, Κυβερνήτου της Ελλάδος, Αθήναι 1873.

Καμπούρογλου, I.: Ο Καποδίστριας, Αθήναι 1900.

Koνόμου, Ντίνου: Ανέκδοτη Αλληλογραφία του Ιωάν. Καποδίστρια. Φιλολογική Πρωτοχρονιά (1958), σ. 213—235.

Koνόμου, Ντίνου: Ανέκδοτα γράμματα του Ιω. Καποδίστρια. Επτανησιακά Φύλλα 4 (1960) σ. 33—48.

Κοραή, Αδ.: Άπαντα τα πρωτότυπα έργα. Έκδ. Γ. Βαλέτας. Τομ. 4. Αθήναι 1964.

Κορδάτου, I.: Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας. Τομ. 5. Αθήναι 1957 — 1958

Κουγέα, Σ. Β.: Ο Καποδίστριας. Πολιτική Επιθεώρησις 1 (1928) σ. 80 κ.ε.

Κουγέα, Σ. Β.: Ο Καποδίστριας ως πανευρωπαϊκή φυσιογνωμία. Ελληνικά Γράμματα 2 (1927—1928) σ. 131—134.

Κουγέα, Σ, Β.: Γκαίτε και Καποδίστριας. Ιόνιος Ανθολογία (1932) τεύχη 59—61.

Κρητικού, Γ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας τέκτων κανονικός. Ερανιστής 3 (1965) τεύχ. 15/16 σ. 125—144.

Λαζανά, Β.: Απόψεις του Γκαίτε για τον Καποδίστρια. Νέα Εστία τ. 1044, Αθήναι 1971.

Λάσκαρι, Μ. Θ.: Ο Καποδίστριας και η Σέρβική Επανάστασις. Ιόνιος Ανθολογία 8 (1934) 65—71 σ. 127—132.

Λάσκαρι, Μ. Θ.: Το Ανατολικόν Ζήτημα. Θεσσαλονίκη 1948.

Λάσκαρι, Σ. Θ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας ως Ρώσσος διπλωμάτης και υπουργός των Εξωτερικών. Ημερολόγιον Μεγάλης Ελλάδος (1932) σ. 97—118.

Λάσκαρι, Σ. Θ.: Διπλωματική Ιστορία Ευρώπης. Αθήναι 1936.

Λάσκαρι, Σ. Θ.: Διπλωματική Ιστορία της Ελλάδος (1821—1914). Αθήναι 1945.

Lascaris, S. Th.: Capodistrias avant la revolution grecque, sa carrière politique jusqu’en 1822, Lausanne 1918.

Lascaris, S. Th.: Le comte Capodistrias et la France au lendemain de Waterloo. L’ Acropole 6 (1931) 129- 136.

Λεκατσά, Π.: Ν. Γαλάτης και Φιλική Εταιρεία, Καβάλα 1931.

Λουκάτου, Σ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η Επτάνησος Πολιτεία. Αθήναι (1959).

Λούντζη, Ε.: Τα Επτάνησα επί Γάλλων Δημοκρατικών. Μετ. Αβιγαΐλ Λούντζη Νικοκάβουρα. Κέρκυρα 1971.

Μακρή, Θ.: Ο I. Καποδίστριας και η προκυβερνητική πατριωτική του δράσις. Κέρκυρα 1964.

Μαστροδημήτρη, Π. Δ,: Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η παιδεία των Ελλήνων, Εφημ. Καθημερινή, 7 Ιουνίου 1963.

Μαυράκη, Ε.: Ο Καποδίστριας και η εποχή του. Αθήναι, 1927.

Μαχαιρά, Κ.: Πολιτική και Διπλωματική Ιστορία της Λευκάδος (1797 — 1810). Αθήναι 1954, τ. 2.

Μελετοπούλου, I.: Η Φιλική Εταιρεία (Αρχείον Σέκερη). Αθήνα: 1967.

Μέρτζιου, Κ.: Ανέκδοτος Αλληλογραφία του Ιω. Καποδίστρια, Παρνασσός 2 (1960) 445—475 και 3 (1961) 103—126, 207—238.

Μηλιαράκη, Α.: Η Φιλόμουσος Εταιρία εν Αθήναις και η πριγκιπέσσα της Ουαλλίας. Εστία 14 (1889) σ. 65—67.

Νικοκάβουρα, Α.: Το Αρχείο του Ανδρέα Μουστοξύδη. Πρακτικά Γ΄ Πανιονίου Συνεδρίου, τ. Α΄ σ. 246—252. Αθήναι 1967.

Ξένου, Σ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ποικίλη Στοά (1886) σ. 377—446.

Oecοnοmοs, Lys.: Essai sur la vie de comte Capodistrias, etc. puis

 sa depart de Russie en Août 1822 jusqu’à son arrivée en Grèce en Janvier 1828. Toulouse — Paris 1926.

Παπαχαρίση, A.: Κοραής και Καποδίστριας ως εθνικοί παιδαγωγοί. Νέα Εστία 4 (1928) 736—742, 789—794.

Papadopoulo - Vretos, A.: Mémoires biographiques - historiques, sur le Président de la Grèce comte J. Capodistrias. 2 v. Paris 1837.

Πήλικα Ιωάν.: Ιωάννης Καποδίστριας. Επτανησιακόν Ημερολόγιον 1913. Αθήναι 1912.

Πρεβελάκη, Ε.: Η εγκύκλια επιστολή του I. Καποδίστρια της 6/18 Απριλίου 1819. Πρακτικά Γ΄ Πανιονίου Συνεδρίου τ. Α΄. Αθήναι 1967, σ. 298—328.

Πρωτοψάλτη, Ε.: Η Φιλική Εταιρεία, Αθήναι 1964.

Πρωτοψάλτη, Ε.: Ιγνάτιος, Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας. Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας, τ. IV, Αθήναι 1959.

Πρωτοψάλτη, Ε.: Υπομνήματα συναφή Ιγνατίου Μητροπολίτου Ουγγροβλαχίας και Ιωάν. Καποδίστρια περί της τύχης της Ελλάδος. Αθηνά, τ. 60, Αθήναι 1956.

Σακελλαρίου, Σ.: Φιλική Εταιρεία, Οδησσός 1908.

Τόμπρου, Α.: Νύξεις περί του βίου Ιωάν. Καποδιστρίου, Κυβερνήτου της Ελλάδος, αφιερούμεναι εις τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντος του. Κέρκυρα 1886.

Φιλήμονος, I.: Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας. Ναύπλιον 1834.

Φιλήμονος, I.: Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθήναι 1859—61.

Χαλικιοπούλου, Π.: Ο Κυβερνήτης της Ελλάδος. Ποικίλη Στοά 1885, σ. 434—469.

Χιώτου, Π.: Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρι Ενώσεως, τ. 2, Ζάκυνθος 1874—1877.

ΜΕΡΟΣ Β΄

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Bellaire, J. P. Précis des operations générales de la division Française du Levant. Paris 1805.

Θεοτόκη, Μάρκου: Ο Ιωάννης Καποδίστριας εν Κεφαλληνία. Κέρκυρα 1889.

Θεοτόκη, Σπυρ. Μ.: Δημοκρατούμενοι Γάλλοι (1797—1799). Κέρκυρα 1917.

 Λοβέρδου, Ιωάν. Π.: Ιστορία της Νήσου Κεφαλληνίας. Κεφαλληνία 1888.

Λούντζη, Ερ.: Επτάνησος Πολιτεία (Μετ. Αβιγαΐλ Λούντζη - Νικοκάβουρα) Κέρκυρα.

Λούντζη, Ερ.: Τα Επτάνησα επί Γάλλων Δημοκρατικών (Μετ. Αβ. Λούντζη - Νικοκάβουρα). Κέρκυρα 1971.

Μαυρογιάννη, Γερ.: Ιστορία των Ιονίων Νήσων (1797—1815). Τόμ. Α΄. Αθήναι 1889.

Ροδοκανάκη, Εμμ.: Ο Βοναπάρτης και αι Ιόνιοι Νήσοι. Μετ. Νοεμής Ζωηρού Πασσά. Κέρκυρα 1937.

Σάθα, Κ.: Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας. Τόμος 5ος.

Τσιτσέλη, Ηλία: Κεφαλληνιακά Σύμμικτα. Τομ. 1—2. Αθήναι 1904 και 1960.

Φωκά Κοσμετάτου, Ν.: Το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου Κεφαλληνίας. Αθήναι 1966.

Χιώτη, Π.: Ιστορικά Απομνημονεύματα. Τόμ. 3ος.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΜΕ ΤΗΝ άφιξη των Δημοκρατικών Γάλλων στα νησιά του Ιονίου οι λαϊκές δυνάμεις, οι οποίες επί αιώνες καταπιέζονταν από τους Βένετους και τους ευγενείς γαιοκτήμονες, αποκτήσανε συνείδηση των δικαιωμάτων τους και προσπάθησαν να τα κατοχυρώσουν είτε με ειρηνικές διαδικασίες είτε με επαναστατικές εκρήξεις. Σ’ όλα τα νησιά συστήθηκαν αμέσως «προσωρινά δημαρχεία», στα οποία αντιπροσωπεύονταν όλες οι τάξεις, οι εκκλησίες των δύο δογμάτων και οι Ισραηλίτες, τα οποία ανέλαβαν να ασκήσουν τη διοίκηση, σ’ όλους τους τομείς μιας κρατικής δραστηριότητος. Φυσικά η πραγματική εξουσία έμεινε στα χέρια της γαλλικής στρατιωτικής διοικήσεως και των Ιακωβίνων των νησιών, που είχαν ενωτισθεί τα μηνύματα της γαλλικής επαναστάσεως στην Ιταλία ή και σ’ αυτή τη Γαλλία, σαν νεαροί σπουδαστές.

Μια κατάσταση όμως, που είχε διαμορφώσει καταπίεση αιώνων, δεν ήταν δυνατόν να ισορροπηθή, κοινωνικά και διοικητικά, σε μικρό χρονικό διάστημα. Οι αγρότες ζητούσαν με μιας ό,τι είχαν στερηθεί τετρακόσια χρόνια, ενώ οι ευγενείς δε φαίνονταν καθόλου πρόθυμοι να προχωρήσουν πιο πέρα από θεωρητικές παραχωρήσεις. Έτσι οι αναταραχές, οι συγκρούσεις και οι βιαιότητες κατάντησαν ενδημικές στην ύπαιθρο όλων των νησιών. Οι ευγενείς μέσα σ’ ένα τέτοιο κλίμα ανασφάλειας, στο οποίο διακυβεύονταν, εκτός από τις περιουσίες τους, και αυτή ακόμα η ζωή τους, δεν απέβλεπαν στους Γάλλους Δημοκρατικούς για την προστασία τους. Αντίθετα, τους θεωρούσαν εχθρούς. Ο ορθόδοξος κλήρος, ο οποίος με την άφιξη των Γάλλων είχε ελπίσει ότι θα αποκαθίστατο κύριος στον οίκο του και θα σταματούσαν οι προπηλακισμοί και το προβάδισμα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, είδε ξαφνικά να παραμερίζεται και στον προέχοντα ρόλο του στη διαχείριση των κοινών να υποκαθίστανται στοιχεία εκτός της εκκλησιαστικής τάξεως. Επρόκειτο για δυο δυνάμεις εξαιρετικά ισχυρές, που δεν είχαν καμιά διάθεση να παραιτηθούν των προνομίων τους χάριν του «αμόρφωτου όχλου», όπως ονόμαζαν τον εργατικό πληθυσμό

 σμό και τα αστικά στοιχεία των πόλεων. Ευγενείς και κληρικοί ήταν τα δυο στοιχεία που, έπειτα από τους πρώτους εναγκαλισμούς και ενθουσιασμούς, υπονόμευσαν τους Δημοκρατικούς Γάλλους και στράφηκαν τελικά εναντίον τους. Και οι πρώτοι που υποδέχθηκαν σαν απελευθερωτές τους Ρωσσοτούρκους, όταν αυτοί κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας και του Βοναπάρτη κι’ άρχισαν με τον στόλο τους να καταλαμβάνουν διαδοχικά τα Ιόνια νησιά. Αποφασιστικό ρόλο στη στροφή σημαντικής μερίδος του πληθυσμού και του κλήρου έπαιξε εγκύκλιος του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου Ε΄, στην οποία καυτηρίαζε τους Γάλλους για την αθεϊστική πολιτική τους και καλούσε τους πληθυσμούς των νησιών να συνταχθούν με τους ενωμένους Συμμάχους του Στρατού και της Ημισελήνου.

Τις 29 Ιουνίου του 1797 ο Γάλλος στρατηγός Gentili καταλαμβάνει την Κέρκυρα και τα άλλα Ιόνια νησιά εν ονόματι της προσωρινής κυβερνήσεως της Βενετίας, στην πραγματικότητα όμως σαν απεσταλμένος της Γαλλικής Δημοκρατίας και εντολοδόχος του Αρχιστρατήγου της Στρατιάς της Ιταλίας Βοναπάρτη. Ο Στρατηγός Anselmo Gentili αναλαμβάνει Γενικός Διοικητής των νησιών και διοικητής της Κερκύρας. Διοικητής των άλλων νησιών ο πολίτης Guy, πρώην πρόξενος της Γαλλίας στην Ζάκυνθο. Οργάνωσις «Δημαρχείων» σ’ όλα τα νησιά. Μέλη του Δημαρχείου Κερκύρας 48. Κεφαλληνίας, 40 του Αργοστολίου και 40 του Ληξουρίου. Ζακύνθου 40. Λευκάδος 24. Κυθήρων 15. Ιθάκης 15.

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Καμποφόρμιο (17 Οκτωβρίου 1797) τα Ιόνια νησιά περιέρχονται στην απόλυτη κυριαρχία της Γαλλίας και αποτελούν επαρχίες της Δημοκρατίας. Τίς 20 Δεκεμβρίου 1797 διαιρούνται σε τρεις νομούς: Τον νομό Κερκύρας, που περιλάμβανε τα νησιά Κέρκυρα, Παξοί και Λευκάδα. Τον νομό Ιθάκης με τα νησιά Ιθάκη και Κεφαλληνία. Και τον νομό Αιγαίου με τα νησιά Ζακύνθου και Κυθήρων. Επί κεφαλής του κάθε νομού τοποθετείται Γάλλος Επίτροπος, με ευρύτατες δικαιοδοσίες.

Τον Στρατηγό Gentili αντικαθιστά τις 22 Δεκεμβρίου ο Στρατηγός Ghabot Συγχρόνως διορίζεται Γενικός Επίτροπος του Διευθυντηρίου στα νησιά ο πολίτης J. Β. Comeyras. Αντικατάστασις του Comeyras από τον πολίτη Dubois, ο οποίος φθάνει στην Κέρκυρα τις 12 Όκτιοβρίου 1798

Ήδη όμως από τον Αύγουστο του 1798 οι Ρώσσοι και οι Τούρκοι είχαν κηρύξει τον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας, υποκινούμενοι από τους Άγγλους, οι οποίοι με την εκστρατεία του Βοναπάρτη στην Αίγυπτο έβλεπαν να απειλείται η ισορροπία των δυνάμεων στην Ανατολή. Ο ενωμένος ρωσσοτουρκικός στόλος τις 14 Οκτωβρίου 1798 καταλαμβάνει τα Κύθηρα και τις 26 Οκτωβρίου την Ζάκυνθο. Τις 30 Οκτωβρίου ήλθε η σειρά της Ιθάκης και της Κεφαλληνίας. Τις 3 Νοεμβρίου καταλαμβάνεται η Λευκάδα. Την ίδια μέρα αρχίζει η πολιορκία της Κερκύρας από τους Ρωσσοτούρκους, η οποία τερματίστηκε τις 20 Φεβρουάριου 1799. Εκτός από τη γαλλική φρουρά Κερκύρας, και οι φρουρές των άλλων νησιών προέταξαν άμυνα στους Ρωσσοτούρκους απελευθερωτές. Η μικρή αριθμητική τους δύναμη και, προ παντός, η εγκατάλειψή τους από τη μεγάλη μάζα του γηγενούς πληθυσμού, ήταν φυσικό να οδηγήσουν στην κάμψη της αντιστάσεώς τους, χωρίς όμως αυτό να σημαίνη ότι πρόδωσαν την ατομική τους τιμή η την τιμή των γαλλικών όπλων.

Η εξουσία των Δημοκρατικών Γάλλων στην Κεφαλληνία κράτησε από τον Ιούλιο του 1797 ως τον Οκτώβρη του 1798.

Τις 24 Οκτωβρίου 1798 οι Σπύρος Άννινος Καβαλιεράτος, Ιππότης Αντώνιος Ιγγλέσης και ταγματάρχης Σπυρίδων Ριτσαρδόπουλος Στεκούλης, πρώην αξιωματικοί του ρωσικού στρατού, με τη βοήθεια του λαού, των ευγενών και του κλήρου, κατέλυσαν τις αρχές, διώξανε τη Γαλλική φρουρά και υψώσανε τη ρωσική σημαία.



Πέντε μέρες αργότερα, τις 29 Οκτωβρίου, αποβιβάζονται στο Αργοστόλι αμαχητί οι στρατοί των Ρωσσοτούρκων. Οι δυο ναύαρχοι, ο Ουζακώφ και ο Καδίρ - Βέης, διώρισαν αμέσως νέα διοίκηση στη νήσο με πρόεδρο τον κόμητα Κωνσταντίνο Χωραφά και μέλη τον κόμητα Αναστάσιο Μεταξά και τους Νικόλαο Καρούσο, Ιωάννη Κρασά, Μ. Βαλσαμάκη και Ευστάθιο Μεταξά. Στον τελευταίο, διαπρεπή νομομαθή, ανετέθη το δικαστικό μέρος της διοικήσεως. Η «κυβέρνηση» αυτή ονομάστηκε «Αντιπροσωπεία και Προεδρεία Κεφαλληνίας» (Deputazione e Presidenza di Cefalonia), ο δε Χωραφάς προσαγορεύονταν «Τοποτηρητής πληρεξούσιος και Πρόεδρος της Επιτροπής» (Vicario Plenipotenziario e Presidente della Commisione dell’isola).

Εν συνεχεία το θέμα της διοικήσεως της Κεφαλληνίας περνάει από διάφορες φάσεις. Ο Κ. Χωραφάς παραιτείται και η εξουσία περιέρχεται ουσιαστικά στα χέρια της φατρίας των Άννινων, με τους οποίους στενά συνεργάζεται ο Ευστάθιος Μεταξάς. Για να νομιμοποιήσει το καθεστώς του ο τελευταίος αυτός και οι συνεργάτες του συγκαλούν το Κονκλάβιο, το Συμβούλιο δηλ. των Ευγενών, για να προβή στην εκλογή της νέας Προεδρείας. Επειδή όμως δεν εμπιστεύονταν το «Μείζον», συγκαλέσανε το «Μικρόν» Συμβούλιο, το οποίον εξέλεξε μέλη της νέας Προεδρείας τους Ευστάθιο Μεταξά, Νικόλαο Άννινο, Ιωάννη Χοϊδά και Χριστόδουλο Άννινο.

Η Γερουσία, θέλοντας να ισορροπήση τη δύναμη που προσπορίζεται η φατρία των Άννινων με την άσκηση της Προεδρείας και για να δικαιολογήση τη δική της αδυναμία, με θέσπισμα της 28 Ιουνίου 1800 διώρισε μέλη του Δικαστηρίου της Υψηλής Αστυνομίας τους Νικόλαο Φωκά, Γεώργιο Παυλή και Ιωάννη Κρασά. Ο διορισμός ήταν σύμφωνος προς το 15ο άρθρο του προσωρινού Συντάγματος, οι δε διορισθέντες ανήκαν στη φατρία των Μεταξάδων. Αντί όμως της επιζητουμένης ισορροπίας, οι αντιθέσεις οξύνθηκαν περαιτέρω, για να αποκορυφωθούν σε ανοικτή σύγκρουση τις 12 Αυγούστου 1800. Στόχος και των δύο παρατάξεων ήταν η άσκηση ουσιαστικής διοικήσεως επί των στρατιωτικών και άλλων δυνάμεων, που υπήρχαν στο νησί. Αφορμή η διαφορά για τις αρμοδιότητες του Μείζονος και του Μικρού Συμβουλίου, δηλ. αν το πρώτο ή το δεύτερο ήταν αρμόδιο να εκλέξη την τοπική διοίκηση.

Η συνεδρίαση του Μικρού Συμβουλίου είχε οριστεί για τις 13 Αυγούστου. Την προηγούμενη όμως χωρικοί από τους Ομαλούς και τη Λιβαθώ μπήκανε ένοπλοι στο Αργοστόλι, καταλύσανε τη έννομη τάξη και επιδοθήκανε σε εμπρησμούς, αρπαγές και λεηλασίες, υπό την ανοχή της στρατιωτικής δυνάμεως. «Ορμήσαντες εις τα δημόσια καταστήματα και γραφεία, γράφει ο Γ. Μαυρογιάννης (Ιστορ. Ιον. Νήσων, τόμ. 1, σελ. 331) κατέστρεφον τα έπιπλα και έσχιζον, ρίπτοντες εις τας οδούς τα εν αυτοίς τηρούμενα δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα. Ακολούθως ήνοιξαν τας φυλακάς και απέλυσαν άπαντας τους φυλακισμένους μεθ’ ων ελεηλάτησαν τας πλουσίας οικίας των δύο προέδρων, του I. Χοϊδά και Ε. Μεταξά, τας οποίας την επιούσαν και ενέπρησαν μετά τινων άλλων παρακειμένων αυταίς. Οι δύο ούτοι πρόεδροι, οι μάλλον μισούμενοι παρά του λαού, κρυβέντες κατά την ημέραν του κινδύνου, ηδυνήθησαν να διαφύγωσι την μανίαν του όχλου και να σωθώσι πλεύσαντες εις Ζάκυνθον, όπου εύρον φιλικήν και πρόθυμον ξενίαν».

Η διάλυση της Προεδρείας είχε σαν αποτέλεσμα να συγκεντρωθή εξ ολοκλήρου η εξουσία στα χέρια της Υψηλής Αστυνομίας, δηλ. στη φατρία των Μεταξάδων. ικανοποιώντας το κοινό αίσθημα, η νέα διοίκηση συνεκάλεσε το Μείζον Συμβούλιον, το οποίον ανέδειξε ως μέλη της Προεδρείας τους Στέφανο Φωκά, Ανδρέα Πανά, Σάβιο Άννινο, Π. Βαλασαμάκη και Σ. Πετρίτση. Συγχρόνως εξέλεξε νέους γερουσιαστές Κεφαλληνίας τους Ανδρέα Μεταξά και Μαρίνο Ιγγλέση, σε αντικατάσταση των Δημητρίου Πηνιατόρου, Γερασίμου Καμπίτση και Φραγκίσκου Τσουλάτη.

Η επικράτηση της μιας μερίδος δεν εξουδετέρωσε την αντίπαλη, η οποία διέ-

διέθετε και αυτή πλατεία λαϊκή βάση. Έτσι η αναρχία και οι αυθαιρεσίες δεν εσταμάτησαν ούτε μια στιγμή. Η έννοια του νόμου και της τάξεως είχε βαρύτατα τραυματιστή, και η διαίρεση είχε καλλιεργήσει θανάσιμα μίση και οξύτατες αντιθέσεις. Σε όλα αυτά ήλθε να προστεθή και η ανάφλεξη της παληάς αντιθέσεως μεταξύ Αργοστολιού και Ληξουρίου.

Οι Ληξιουριώτες δεν είχαν ευνοϊκά δεχθεί την καθιέρωση του Αργοστολίου σαν πρωτεύουσας της Κεφαλληνίας. Και είχαν επιτύχει, με ψήφισμα της Γερουσίας της 30 Σεπτεμβρίου 1799, να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν στην πύλη τους το Υγειονομείο και τα Δικαστήρια. Μολονότι όμως το θέσπισμα αυτό επικυρώθηκε και με νέα απόφαση της Γερουσίας (6 Ιουλίου 1800) με την οποία διορίζονταν μάλιστα και οι δικασταί, εν τούτοις το Γενικό Συμβούλιο της Κεφαλληνίας, που οι αντιπολιτευόμενοι του Αργοστολίου και οι Ληξουριώτες θεωρούσαν παράνομο, με απόφασή του της 21 Ιουλίου 1800 διεκήρυξε ότι «είναι βλαβερό στον τόπο το Υγειονομείο Ληξουρίου». Η απόφαση αυτή φυσικό ήταν να προσθέση μια ακόμη θρυαλλίδα στα θεμέλια της τάξεως. Ένοπλοι χωρικοί της περιοχής του Ληξουρίου βρήκαν την ευκαιρία να επιδοθούν σε λεηλασίες και εμπρησμούς.

Αυτή την κατάσταση αντιμετώπιζε η Αυτοκρατορική Επιτροπή όταν τις 29 Απριλίου 1801 έφθανε στην Κεφαλληνία.

Σελ. 97. Στ. 14. ΠΙΕΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (Συνταγματάρχης).— Από παληά αρχοντική οικογένεια της Κερκύρας, είχε αρχικά υπηρετήσει στο Στρατό του Βασιλείου της Νεαπόλεως, όπου ο πατέρας του είχε φθάσει το βαθμό του Συνταγματάρχη. Μετά την επανάσταση της Νεαπόλεως και την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, η οικογένεια Πιέρη γύρισε στην Κέρκυρα. Τότε ο Νικόλαος Πιέρης ζήτησε από την προσωρινή Γερουσία να τον προβιβάση στο βαθμό του Ταγματάρχη κι’ αυτός ανελάμβανε, χωρίς μισθό ή άλλη αποζημίωση να γυμνάση το τότε οργανωμένο στην Κέρκυρα σύνταγμα επιλέκτων, υπό τον Συν)χη Αυγουστίνο Βαρούχα, και στο οποίο είχε δοθεί το ονομα «Ομοσπονδιακαί νήσοι». Η Γερουσία δέχθηκε την πρότασή του και ο Πιέρης πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην οργάνωση του Στρατού της Επτανήσου Πολιτείας και στην αποκατάσταση της τάξεως στη Ζάκυνθο και την Κεφαλληνία. Αργότερα πήρε μέρος στην Ελληνική Επανάσταση και υπηρέτησε στον εθνικό στρατό. Αποστρατεύθηκε με το βαθμό του Συνταγματάρχη και πέθανε στην Κέρκυρα σε βαθύ γήρας. Διακρίθηκε για την ανδρεία, την παιδεία και το ήθος του.

Σελ. 97. Στ. 21. ΛΗΞΟΥΡΙ.— Αναφέρεται για πρώτη φορά στα 1534 σε έγγραφη διαμαρτυρία προς την Ενετική γερουσία, ως Laxuri. Στη γενόμενη το 1538 απογραφή οι κάτοικοί του ανέρχονταν σε 581. Από τότε αναπτύσσεται ραγδαία και αναδεικνύεται η πρωτεύουσα της πεδινής Πάλης. Γι’ αυτό διεξεδίκησε την τιμή να γίνη πρωτεύουσα της Κεφαλληνίας, όταν αποφασίστηκε η μεταφορά της από το φρούριο του Αγίου Γεωργίου. Η προτίμηση του Αργοστολίου τραυμάτισε τη φιλοτιμία των Ληξουριωτών και από τότε χρονολογείται η αντιζηλία των δύο πόλεων, που βρήκε τη δικαίωσή της ακόμη και στην ποίηση. Το 1799 οι Ληξουριώτες είχαν επιτύχει με τη βοήθεια των Ρωσσοτούρκων να γίνη η πόλη τους έδρα υγειονομείου και πρωτοδικείου. Το σχετικό θέσπισμα της Γερουσίας (30 Σεπτεμβρίου 1799) στηρίζει την απόφαση στην εξής επιχειρηματολογία: «Η πόλις του Ληξουρίου κατοικειται υπό 6.000 κατοίκων, εν αυτή διαμένουσι πλείσται οικογένειαι ευγενών, κλεΐζεται υπό ευφυών ανδρών, περιέχει τεχνίτας και επιτηδευματίας, το εμπόριον αυτής διατελεί εν ανθηρά καταστάσει. Κειμένη εν τερπνή φυσική θέσει διακρίνεται διά την ευπρέπειαν των οικιών και καλλονήν των αυτής λεωφόρων. Αι ηδείς και εύφοροι εξοχαί Ανωγής, Κατωγής και Θηνέας σχηματίζουσι μετά της πόλεως πληθυσμόν 20.000

κατοίκων... Ως εκ τούτου υποχρεούνται οι κάτοικοι να επαιτώσι την δικαιοσύνην εν τη πόλει του Αργοστολίου ήττον κατωκημένη της αυτών, απεχούση έξ μίλια διά θαλάσσης, ως επί το πλείστον τρικυμιώδους, αφού πρότερον διέλθωσι πλείστα έτερα μίλια διά ξηράς ίνα φθάσωσι εις τον λιμένα και εν τη αφίξει αυτών εις Αργοστόλιον ευρίσκουν μεν δικαστήρια, αλλ’ ουχί δε και στέγην και άσυλον, αναγκαζόμενοι να διαμένωσιν εν υπαίθρω και διανυκτερεύωσιν υπό τας στοάς...». Την απόφαση αυτή της Γερουσίας την ανέτρεψε η τοπική διοίκηση της Κεφαλληνίας, που εκυριαρχείτο από κατοίκους του Αργοστολίου. Η αντίθεση των δύο πόλεων έφθασε μέχρι του σημείου το Ληξούρι να κηρύξη την αυτονομία έναντι της λοιπής Κεφαλληνίας. Πλοία ληξουριώτικα βομβαρδίζουν το Αργοστόλι, ενώ 4.000 ένοπλοι χωρικοί του κόμματος των Μεταξάδων — Λοβέρδων μπαίνουν στο Ληξούρι, εκτελούν τη φρουρά και ερημώνουν την πόλη. Η Γερουσία αναθέτει στον Κωνσταντίνο Χωραφά πλήρεις εξουσίες, με την εντολή να καταστείλη την στάση. Εκστρατεία αναλαμβάνεται εναντίον του Ληξουρίου, έξη πλοία κανονιοβολούν την πόλη και στρατεύματα υπό τον Άννινον επιβάλλουν την τάξη. Ο Καίσαρ Μεταξάς και δυο άλλοι συναρχηγοί της στάσεως τουφεκίζονται. Τα σκληρά μέτρα θέσανε τέρμα στις ένοπλες συγκρούσεις και επέτρεψαν την προοδευτική οικονομική άνθηση του Ληξουρίου. Εν τούτοις η αντιζηλία εξακολουθεί να υπάρχη ακόμη και σήμερα.

Σελ. 98. Στ. 17. ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ.— Από τις νεώτερες πόλεις. Γι’ αυτό και δεν συνδέεται με ιδιαίτερης σημασίας ιστορικά γεγονότα μέχρι των αρχών του 19ου αιώνα. Μέχρι της μεταφοράς σ’ αυτό της πρωτεύουσας της Κεφαλληνίας το 1757, δεν ήταν παρά ένας μικρός οικισμός 450 κατοίκων, που η επίκαιρη θέση του τον είχε αναδείξει σε επίνειο του Κάστρου του Αγίου Γεωργίου, που επί δυόμιση αιώνες υπήρξε η πρωτεύουσα της Κεφαλληνίας.

Σελ. 98. Στ. 17. ΦΡΟΥΡΙΟ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΊΟΥ.— Η παληά πρωτεύουσα της Κεφαλληνίας. Ήταν κτισμένο σε ύψωμα 320 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας, είχε έκταση 16.000 τετρ. μέτρων και περίμετρο 600 μ. Η θέση του ήταν οχυρώτατη και δέσποζε της Λιβαθούς, του Αργοστολίου, του Ληξουριού και μεγάλης εκτάσεως στην παραλία του στενού του Αργοστολίου. Κτίστηκε από τους Βυζαντινούς και αναφέρεται για πρώτη φορά στην ιστορία το 1262. Το 1500 καταλαμβάνεται από τους Ενετούς και το 1504 οι οχυρώσεις του επισκευάζονται υπό την επίβλεψη του Ισπανού μηχανικού Νικολάου Τσιμάρα και με τη βοήθεια ειδικών τεχνητών, που εστάλησαν επίτηδες από τη Βενετία. Υπέστη κατά καιρούς ζημίες από τους σεισμούς, τις μεγαλύτερες όμως καταστροφές τις υπέστη από τον σεισμό του 1757, όταν οι δονήσεις κράτησαν 40 ολόκληρες μέρες. Το φρούριο τότε ερημώθηκε από τους κατοίκους, οι οποίοι αναζήτησαν ασφαλέστερα καταφύγια σε άλλα μέρη της νήσου. Κατόπιν αυτού αποφασίστηκε να μεταφερθή η πρωτεύουσα στο Αργοστόλι, το οποίον ήταν ένας μικρός οικισμός 450 κατοίκων και εχρησίμευε σαν επίνειο της πρωτεύουσας του Αγίου Γεωργίου. Στο Αργοστόλι υπήρχαν αποθήκες διαμετακομίσεως και φυλακές, από τις οποίες πήρε και το όνομά του (από την ιταλική λέξη Ergastolo). Για διοικητήριο χρησιμοποιήθηκε το σπίτι του κόμητα Ν. Λοβέρδου, για δε τη στέγαση άλλων υπηρεσιών μέρος της Μονής των Δυτικών Santa Maria della Salute. Κατά τους ιστορικούς της Κεφαλληνίας, η πρωτεύουσα μέσα στο Κάστρο δεν ήταν πολυάνθρωπη γιατί οι κάτοικοι προτιμούσαν να μένουν στις εξοχές, κοντά στα κτήματά τους. Γι’ αυτό οι Ενετοί είχαν θέσει σαν προϋπόθεση της εγγραφής των ευγενών στη Χρυσή Βίβλο να διαθέτουν μόνιμη κατοικία στην πρωτεύουσα.

Σελ. 98. Στ. 20. ΜΕΤΑΞΑΣ (ΛΥΣΣΑΙΟΣ ΜΑΡΙΝΟΣ (1752 - 1820).—