Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄

 2° A cominciare dal giorno 15 di settembre principieranno gli esami degli alunni con quelle formalità e discipline che saranno opportunamente stabilite.

3° Si esamineranno per sezioni.

4° Quelli che daranno delle pubbliche prove di aver aproffitato nell’ anno scolastico in maniera distinta e segnalata, saranno premiati.

5° Gli esami si regolano della maniera reguente:

Prima Sezione

1° Gli alunni della Prima sezione dovranno dar delle prove di aver acquistato nella lingua nazionale buon carattere di saper legger e scrivere corettamente.

Premi

Saranno distribuiti tre premi.

Il primo lo otterrà quel giovine che saprà meglio leggere e scrivere corettamente e di bel carattere nel greco volgare all’impronto.

Il secondo lo otterrà quel giovinetto che presenterà un quinternetto di ventiquattro fogli scritto di miglior carattere nitido e grande senza nessun errore di ortografia e che saprà meglio leggere in libro non suo.

Il terzo lo otterrà quel giovinetto che presenterà un quinternetto di egual volume scritto del miglior carattere coll’esemplare del Maestro e che saprà leggere corettamente nel suo libro.

Il primo premio sarà una medaglia d’oro del valore di due zecchini.

Il secondo un’altra d’argento del valore di tallari quatro.

Il terzo di argento del valore di uno.

Queste medaglie avranno un emblema ed una inscrizione relativa. Potranno essere portate al petto con nastri di differenti colori secondo il grado e carattere degli alunni che saranno premiati.

Sezione Seconda

2° Gli alunni della Seconda sezione e quelli della prima, che per essere iniziati nella grammatica vi appertengono, sono divisi in due classi.

Dovranno avere la capacità e valore dei premiati della prima sezione.

Quelli della prima classe dovranno saper fare all’improviso la tecnologia ossia sostenere gli esami grammaticali e dovranno saper spiegare un testo degli usitati nella Scuola in quella parte, però che non hanno per anco studiato.

Quelli della seconda basterà che sappino fare la tecnologia.

Premi

Saranno destinati per gli alunni di questa sezione due premi. Otterrà il primo quello che meglio degli altri suoi colleghi leggerà all’improviso

un testo; scriverà con ottimo e coretto carattere; farà la tecnologia esattamente; spiegherà un testo come si è detto di sopra senza commetter errori.

Otterrà il secondo quello che meglio ed ottimamente leggerà il suo testo; scriverà o porterà scritto di suo pugno in bel carattere un quinternetto; farà all’improviso la tecnologia.

Il primo premio sarà una medaglia od una croce di onore del valore di quattro zecchini d’oro. Il secondo una medaglia o croce del valore di tre. I premiati la porteranno al petto.

Terza Sezione

3° Gli alunni della Terza sezione avranno il dovere di portare scritto di proprio pugno in decente forma con caratteri nitidi il testo ch’è stato dettato dal loro professore; saranno esaminati sul testo medesimo.

Premi

Saranno deliberati due premi. Il primo lo otterrà quello fra gli alunni di questa sezione il quale avrà presentato il più ben scritto e più decente testo di proprio pugno; il quale in secondo luogo meglio risponderà alle questioni che gli saranno fatte sul medesino; il quale scioglierà aH’impronto un problema che gli verrà dato su qualche atticolo delle già trascorse sezioni.

Il secondo lo otterrà quegli il quale risponderà alle due prime condizioni che si esigono nel primo premio.

Il primo premio consiste nel dono di libri del valore di zechini quattro e se l’alluno è militare, anche in quello di una spada del valore di zechini sei. Se non è militare, potrà essere destinato al servigio militare in qualunque vacanza fosse per accadere delli ufiziali della propria isola in seguito alle promozioni volute dall’optazione ed otterrà parimenti il dono mentovato dei libri.

Il secondo premio consiste in libri od in medaglia del valore di tallari dieci.

Quarta Sezione

4° Gli alunni di questa sezione dovranno tutti presentare il quadro analitico delle lezioni di logica avute nell’anno scolastico, e dovranno saper rispondere a quelle dimande che veranno ad essi fatte relativamente al quadro analitico sudetto.

Premi

Saranno agli alunni di questa sezione accordati due premi. Otterrà il primo quello che presenterà il quadro analitico il meglio compilato relativamente al testo che giudicò le pubbliche lezioni; quello che risponderà meglio a tre questioni che gli veranno fatte sul medesimo quadro; quello

che oltre al quadro sudetto presenterà un estrato ragionato di una o più parti della logica insegnata.

Otterrà il secondo quello che risponderà meglio alle due prime prove ch’esigonsi quel premio primo.

Consiste il premio primo nel diritto che acquista l’alunno premiato se trovasi inscritto nella classe degli assistenti del Ministero Generale o particolare di essere compreso nella nomina in qualunque vacanza d’impiego utile della sua competenza pel quale esso si dichiari e nel dono di libri del valore di zecchini quattro.

Se non è della classe degli assistenti sudetti, di esservi inscritto nelle piazze lucrose a prima vacanza fruendo parimenti del dono dei libri, salve le proporzioni fissate da leggi anteriori per le isole.

Il secondo nel dono di un opera del valore di zecchini cinque.

6° Oltre ai premiati vi sono degli alunni che danno delle prove di poco inferiori a quelle che ottengono i premi. Il nome di questi dopo gli esami è pubblicato colla stampa in seguito a quello dei premiati.

7° Dei non premiati né meritevoli di onorata menzione, ma diligenti, si darà il nome a pubblica conoscenza nella classe di quelli dai quali spera la patria ed il governo.

8° I negligenti saranno parimenti fatti noti colla stampa onde alla fine dell’ anno scolastico sieno egualmente noti i nomi.

9° I premi saranno conferiti in seguito agli esami ed al giudizio che sarà emanato colle forme che si stabiliranno. Avrà luogo una pubblica solennità in cui gli alunni premiati riceveranno queste marche della pubblica predilezione. In questa solennità sarà fatta menzione della benemerita famiglia Sossimà.

10° I protoscoli sono esclusi dal concorso stabilito da questo regolamento.

11° L’inspettore è incaricato di portare all’esame e sanzion del Senato sulle norme di questo regolamento il progetto di discipline che sono relative alla sua esecuzione.

12° Sarà il presente stampato in ambedue gli idiomi e pubblicato.

Atanasio Monte Santo senatore preside

Pasquale Gramaticopoulo senatore

Dimitrio Vaffea senatore

Eustachio Pignatorre senatore

Giovanni Macri senatore

Anziolo Calichiopulo senatore

Giorgio Stai senatore

Teodoro Sicuro senatore

 Antonio Pacmor senatore

Giovanni Pilarino Attanasio senatore

Michele Tipaldo senatore

Andrea Zerbini senatore

Giovanni Martinengo senatore

Basilio Gavò senatore

CONTE FLAMBURIARI Il segretario di stato

Τη 23 Ιουλίου 1806

Η Γερουσία

Αναγνωσθείσης της από 12 παρελθόντος αναφοράς του ενθέρμου Επιθεωρητού της προσωρινής σχολής της Τενέδου.

Ληφθέντος υπ’ όψιν του άρθρου 10 της αποφάσεως της 15 Ιουνίου.

Αναγνωσθέντος του σχεδίου Κανονισμού διά τας εξετάσεις και τα βραβεία των μαθητών της αυτής Σχολής, τον οποίον επρότεινε ο προρρηθείς Επιθεωρητής.

Μελετηθείσης της γνώμης της Υπηρεσίας επί των Εσωτερικών.

Αποφασίζει

Α΄. Εις την σχολήν της Τενέδου τελειώνει το σχολικόν έτος την 15 Αυγούστου. Άρχεται την 15 Οκτωβρίου, εφ’ όσον δεν ήθελε διά κυβερνητικής αποφάσεως παραμείνη εν συνεχή λειτουργία, συμφώνως προς τον Κανονισμόν της δημοσίας εκπαιδεύσεως.

Β΄. Από της 15 Σεπτεμβρίου θα αρχίσουν αι εξετάσεις των μαθητών κατά τον τύπον και την τάξιν, ως θέλουν εγκαίρως ορισθή.

Γ΄. Θα εξετασθούν κατά τμήματα.

Δ΄. Εκείνοι οι οποίοι κατά τας προρρηθείσας εξετάσεις ήθελον αποδείξει ότι προώδευσαν και διεκρίθησαν κατά την διάρκειαν του σχολικού έτους, θα βραβευθούν.

Ε΄. Αι εξετάσεις ρυθμίζονται κατά τον ακόλουθον τρόπον:

Τμήμα Πρώτον

Α΄. Οι μαθηταί του Πρώτου Τμήματος θα δώσουν τεκμήρια ότι δύνανται να γράφουν καλώς, να αναγιγνώσκουν και να ορθογραφούν την εθνικήν γλώσσαν.

Βραβεία

Θα απονεμηθούν τρία βραβεία:

Το Πρώτον θα λάβη ο νέος ο οποίος θα γνωρίζη καλύτερον των λοιπών

να αναγιγνώσκη και να γράφη ορθώς και καλλιγραφικώς απ’ ευθείας εις την κοινήν ελληνικήν.

Το δεύτερον θα λάβη ο νέος ο οποίος θα παρουσιάση τετράδιον εικοσιτεσσάρων φύλλων καλλιγραφημένον, δι’ ευκρινών γραμμάτων, άνευ ορθογραφικών λαθών, και καλύτερον θα γνωρίζη να αναγιγνώσκη εις ξένον βιβλίον.

Το τρίτον θα λάβη ο νέος ο οποίος θα παρουσιάση εν τετράδιον του ιδίου μεγέθους γραμμένον κατά τον καλύτερον τρόπον κατά το υπόδειγμα του διδασκάλου και θα γνωρίζη να αναγιγνώσκη ορθώς εκ του βιβλίου του.

Το πρώτον βραβείον θα είναι χρυσούν μετάλλιον αξίας δύο ζεκινίων.

Το δεύτερον άλλον (μετάλλιον) αργυρούν αξίας τεσσάρων ταλλήρων.

Το τρίτον αργυρούν αξίας ενός (ταλλήρου).

Τα μετάλλια ταύτα θα έχουν κατάλληλον έμβλημα και επιγραφήν. Δύνανται να φέρωνται εις το στήθος μετά ταινίας διαφορετικών χρωμάτων, αναλόγως προς τον βαθμόν και τον χαρακτήρα των βραβευθέντων μαθητών.

Τμήμα Δεύτερον

Β΄. Οι μαθηταί του Δευτέρου Τμήματος και όσοι εκ του Πρώτου έχουν μυηθή εις την Γραμματικήν, διαιρούνται εις δύο τάξεις:

Οφείλουν να έχουν τας ικανότητας και την αξίαν των βραβευθέντων του Πρώτου Τμήματος.

Της Πρώτης Τάξεως θα γνωρίζουν τεχνολογίαν άνευ προπαρασκευής, θα υποστούν δηλονότι την εξέτασιν εις την γραμματικήν και θα γνωρίζουν να ερμηνεύσουν κείμενον εξ εκείνων τα οποία χρησιμοποιούνται εις την Σχολήν, το οποίον όμως δεν θα έχουν προηγουμένως μελετήσει.

Της Δευτέρας Τάξεως οφείλουν απλώς να γνωρίζουν τεχνολογίαν.

Βραβεία

Ορίζονται διά τους μαθητάς αυτής της Τάξεως δύο βραβεία.

Θα λάβη το πρώτον εκείνος ο οποίος καλύτερον των άλλων συναδέλφων του θα αναγνώση άνευ προετοιμασίας κείμενον, θα γράψη μετά αρίστου και ορθού γραφικού χαρακτήρος, θα κάμη την τεχνολογίαν ορθώς και θα ερμηνεύση κείμενον ως ελέχθη ανωτέρω άνευ λάθους.

Θα λάβη το δεύτερον εκείνος ο οποίος καλύτερον και κατά τρόπον άριστον θα αναγνώση το κείμενόν του, θα γράψη ή θα φέρη γραμμένον καλλιγραφικώς διά της χειρός του τετράδιον, θα εξετασθή εις την τεχνολογίαν άνευ προετοιμασίας.

Το πρώτον βραβείον θα είναι μετάλλιον ή σταυρός αξίας τεσσάρων χρυσών ζεκινίων. Το δεύτερον έν μετάλλιον ή σταυρός αξίας τριών (ζεκινίων).

Οι βραβευθέντες θα το φέρουν εις το στήθος.

Τμήμα Τρίτον

Γ΄. Οι μαθηταί του Τρίτου Τμήματος οφείλουν να φέρουν διά της χειρός

των εις ωραίαν μορφήν και ευδιάκριτα γράμματα το κείμενον το οποίον θα υπαγορεύση ο διδάσκαλος και θα εξετασθούν επί του αυτού κειμένου.

Βραβεία

Θα δοθούν δύο βραβεία. Το πρώτον θα λάβη όποιος εκ των μαθητών αυτής της Τάξεως θα παρουσιάση το πλέον καλλιγραφημένον και καλής εμφανίσεως γραπτόν, θα απαντήση καλύτερον εις τας ερωτήσεις αι οποίαι θα του τεθούν· ο οποίος θα λύση επί τόπου πρόβλημα των προηγουμένων Τάξεων.

Τα δεύτερον θα λάβη όποιος θα εκπληρώση τας δύο πρώτας προϋποθέσεις του πρώτου βραβείου.

Το πρώτον βραβείον συνίσταται εις την δωρεάν βιβλίων αξίας τεσσάρων ζεκινίων και, εάν ο μαθητής είναι στρατιωτικός, μιας σπάθης αξίας έξ ζεκινίων. Εάν δεν είναι στρατιωτικός, δύναται να καταλάβη την πρώτην κενήν θέσιν εις την στρατιωτικήν υπηρεσίαν, διά να συμπεριληφθή εις τους αξιωματικούς της νήσου αναλόγως προς την βαθμολογίαν του και θα λάβη ωσαύτως το προμνησθέν δώρον των βιβλίων.

Το δεύτερον βραβείον συνίσταται εκ βιβλίων ή μεταλλίου αξίας δέκα ταλλήρων.

Τμήμα Τέταρτον

Δ΄. Οι μαθηταί του Τμήματος τούτου οφείλουν να παρουσιάσουν αναλυτικήν κατάστασιν των μαθημάτων της Λογικής τα οποία παρηκολούθησαν κατά την διάρκειαν του σχολικού έτους και να δύνανται να απαντήσουν εις τας

ερωτήσεις, αι οποίαι θα τους υποβληθούν επί των προρρηθέντων μαθημάτων.

Βραβεία

Θα απονεμηθούν εις τους μαθητάς της Τάξεως ταύτης δύο βραβεία.

Το πρώτον θα λάβη όποιος παρουσιάση την καλυτέραν αναλυτικήν κατάστασιν επί των δημοσίων μαθημάτων, όποιος καλύτερον απαντήση εις τας τρεις ερωτήσεις αι οποίαι θα του υποβληθούν επί του ίδιου θέματος, όποιος πλην της ανωτέρω καταστάσεως θα παρουσιάση διατριβήν επί ενός ή περισσοτέρων μερών της Λογικής.

Θα λάβη το δεύτερον όποιος απαντήση καλύτερον εις τας δύο πρώτας δοκιμασίας αι οποίαι απαιτούνται από τον πρώτον.

Το πρώτον βραβείον συνίσταται εις τα δικαίωμα του βραβευθέντος μαθητού να εγγραφή εις την τάξιν των βοηθών της Γενικής Διοικήσεως ή να ονομασθή εις όποιαν θέσιν θελήση ανάλογον προς την δήλωσίν του, και εις την δωρεάν βιβλίων αξίας τεσσάρων ζεκινίων.

Εάν δεν ανήκει εις την τάξιν των προρρηθέντων βοηθών, να δύναται να εγγραφή εις την τάξιν των, εις την πρώτην κενωθησομένην θέσιν, καρπούμενος ομοίως την δωρεάν των βιβλίων, τηρουμένων των προϋποθέσεων τας οποίας έχει θέσει προγενέστερος νόμος των νήσων.

 Το δεύτερον (βραβείον) συνίσταται εις την δωρεάν ενός αντικειμένου αξίας πέντε ζεκινίων.

ΣΤ΄. Πλην των βραβευθέντων υπάρχουν μαθηταί οίτινες δίδουν αποδείξεις ολίγον κατωτέρας εκείνων αι οποίαι κρίνονται άξιαι βραβεύσεως. Το όνομα τούτων, μετά τας εξετάσεις, δημοσιεύεται εις τον τύπον αμέσως κατωτέρω των βραβευθέντων.

Ζ΄. Των μη βραβευθέντων ούτε αξίων ειδικής μνείας, αλλά φιλοπόνων, θα δοθή το όνομα εις δημοσίαν γνώσιν, εις την κατηγορίαν δε τούτων ελπίζει η πατρίς και η κυβέρνησις.

Η΄. Οι αμελείς θα γίνουν ομοίως γνωστοί διά του τύπου, ίνα εις το τέλος του σχολικού έτους γίνουν ομοίως γνωστά τα ονόματα.

Θ΄. Τα βραβεία θα απονεμηθούν κατόπιν των εξετάσεων και της κρίσεως η οποία θα εκδοθή κατά τους τύπους οι οποίοι θα ορισθούν. Θα λάβη χώραν επίσημος εορτή κατά την οποίαν οι βραβευθέντες θα λάβουν τα δείγματα της δημοσίας εκτιμήσεως. Κατ’ αυτήν την εορτήν θα γίνη μνεία της αξίας οικογενείας Ζωσιμά.

I΄. Οι πρωτόσχολοι αποκλείονται του καθορισθέντος διαγωνισμού υπό του κανονισμού.

ΙΑ΄. Ο Επιθεωρητής επιφορτίζεται να φέρη εις την εξέτασιν και την επικύρωσιν της Γερουσίας τους όρους τούτου του Κανονισμού σχετικώς με την εφαρμογήν του.

IB΄. Το παρόν θα τυπωθή εις αμφοτέρας τας γλώσσας και θα δημοσιευθή.

Αθανάσιος Μοντεσάντος, γερουσιαστής, πρόεδρος

Πασχάλης Γραμματικόπουλος, γερουσιαστής

Δημήτριος Βαφφέας, γερουσιαστής

Ευστάθιος Πινιατόρος, γερουσιαστής

Ιωάννης Μακρής, γερουσιαστής

Άγγελος Χαλικιόπουλος, γερουσιαστής

Γεώργιος Στάης, γερουσιαστής

Θεόδωρος Σιγούρος, γερουσιαστής

Αντώνιος Πάκμορ, γερουσιαστής

Ιωάννης Πυλαρινός Αθανάσιος, γερουσιαστής

Μιχαήλ Τυπάλδος, γερουσιαστής

Ανδρέας Ζερμπίνης, γερουσιαστής

Ιωάννης Μαρτινέγκος, γερουσιαστής

Βασίλειος Γκαβός, γερουσιαστής

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

ΚΟΜΗΣ ΦΛΑΜΠΟΥΡΙΑΡΗΣ

21

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας

Κιβώτιον 203, Αριθ. 155

Addi 31 Agosto 1806

Il Senato

Letto il rapporto dell’Inspettore della scuola del Tenedos conte Capodistria, con cui richiede che sia soddisfatto l’usciere della scuola Luigi Zanella, delle spese incontrare a lire 152 come per la polizza trasmessa. Inteso il parere della Camera dell’interno

Decreta

Sarà pagata dal fondo dell’instruzione pubblica la polizza dell’ussier della scuola del Tenedos Luigi Zanella nella summa di lire cento cinquanta due, vistata dall’inspettor conte Capodistria.

Il Segretario di Stato darà corso al pubblico decreto.

Antonio Agorastò vice preside

Pasquale Gramaticopulo senatore

Dimi trio Vaffea senatore

Giovanni Martinengo senatore

Atanasio Monte Santo senatore

Giovanni Macri senatore

Giovanni Pillarino Attanasio senatore

Giorgio Stai senatore

Andrea Zerbini senator

Michele Tipaldo senator

Teodoro ..............

Il Segretario di Stato conte FLAMBURIARI

Al Segretario di Stato dell’interno

L’Inspettore della pubblica scuola del Tenedos

Corfù li 28 agosto 1806

Ricevuto 1806 29 agosto

Il Segretario di Stato conte Flamburiari

Signore,

Riscontro il ricevimento dei libri e ne spedisco l’inserto esemplare cattalogato il quale da un documento del fatto passaggio. Sono questi libri custoditi nella pubblica biblioteca. Sarà opportuno che un regolamento ne 6tabilisca gli usi. Senza di questo io nella qualità di inspettore non ne

saprei farne nessuno poichè a nessuno autorizzato e senza autorizzazione dopo aver rilasciato una ricevuta, la quale mi rende risponsabile di questi libri, io li lascierò sempre in custodia. Sin’occupato particolarmente di oggetti scolastici potrò quando il Governo lo gradisca presentare rispettosamente le mie idee su questo soggetto, cioè intorno all’uso di questi libri ed alla maniera di garantirne sempre un legittimo ed utile.

Vi sono parechi che per coltivare le lettere e la lingua nazionale e per essere particolari institutori si credono in diritto di possedere qualche esemplare dei libri trasmessi in dono dal signor Sossimà e fra questi vi è il reverendo papà Vlaco, il quale si è presentato anco con una memoria a Sua Eccellenza il signor Plenipotenziario conte Mocenigo. L’eccellente signor ebbe la compiacenza di rimettermela, io per rispondere alla petizione sudetta dimando istruzioni dall’eccellentissimo Senato.

Unisco la polizza delle spese incontrate per la scuola del Tenedos nel decorso di quasi un semestre ed autorizzato dal regolamento ricerco rispettosamente che sieno dati gli ordini relativi al pagamento di questa polizza di cui va creditore l’usciere della scuola Luigi Zanella.

Rendendo infinite grazie delle uffiziali notizie passatemi intorno alle deliberazione dell’eccellentissimo Senato sui rispettosi miei rapporti prevengo che non ho mancato di tosto indirizzarmi nell’estero per più pronto rinvenimento e venuta dei professori richiesti alla scuola pubblica di Corfù.

Ho l’onore di protestare all’illustrissimo signor Segretario di Stato dell’interno la mia ossequiosa stima e considerazione.

L’Inspettore della pubblica scuola di Tenedos

CONTE CAPODISTRIA

Adi 8 agosto 1806

Nota della tangente dei libri spettanti all’isola di Corfù ricevuti dall’ Inspettore conte Giovanni Capodistria

Corso di matematiche in tre volumi compresa in esso numero una copia presa ad imprestito dal precettor Pelegrini

No 11

Corso d’inni ecclesiastici in un volume

No 4

Sulla processione dello Spirito Santo copie in due volumi

No 3

Eneidi e Georgiche di Virgilio copie in quattro volumi per ciascheduna vi è in esso numero compresa una copia avuta in imprestito dal signor dotor Antonio Melichi

No 4

Elogi di Alessandro No 1

Foglio di precetti morali No 1

Gramatiche latine Poretti No 11

Epistole di Cicerone No 12

Poli Fisica in cinque volumi copia No 1

Geografia Buffier No 1

Corticelli lingua toscana No 3

Tragedie Alfieri in cinque volumi copie No 7

Gramatica Gondar No 6

Poesie Monti in due volumi copie No 7

Favole di Fedro No 7

Novelle di Soave in due volumi copie No 13

Cornelio Nipote No 7

Sinonimi Francesi in tre volumi copie No 2

Telemachi No 5

Sinonimi Francesi in due volumi copia No 1

L’inspettore della pubblica scuola di Corfù

CONTE CAPODISTRIA

Nota per le publiche scuole

Duo gotti d’acqua Lire 5

Pene L. 16

Inchiostro L. 20

Polverina L. 6

Scope Veneziane L. 9

Calamaji e sponghe L. 8

Scudelotti di legno L. 4

Sechio di rame L. 50

Per il manico e fattura L. 4

Corda L. 8

Zare e bocali L. 10

140

Inchiostro e spolvero 12

152

Luigi Zanela deve aver Lire 152

28 agosto 1806 Riscontro buono a pagarsi

L’Inspetore conte CAPODISTRIA

No 115

Inspettore conte Capodistria,

Riscontra ricevimento della porzione dei libri trasmessigli, dommanda di essere autorizzato a presentare le sue idee sull’uso di questi libri, chiede il pagamento di alcune spese.

Τη 31 Αυγούστου 1806

H Γερουσία

Αναγνωσθείσης της εκθέσεως του Επιθεωρητού της σχολής της Τενέδου κόμητος Καποδιστρίου, διά της οποίας ζητείται η ικανοποίησις του κλητήρος της σχολής Λουδοβίκου Τζανέλλα διά τα πραγματοποιηθέντα υπ’ αυτού έξοδα εκ λιρών 152, ως ο υποβληθείς λογαριασμός, και ακουσθείσης της Υπηρεσίας επί των Εσωτερικών

Αποφασίζει

Θα πληρωθή ο λογαριασμός, εξ 152 λιρών, του κλητήρος της σχολής της Τενέδου Λουδοβίκου Τζανέλλα εκ του ταμείου της δημοσίας εκπαιδεύσεως ως έχει θεωρηθή υπό του επιθεωρητού κόμητος Καποδιστρίου.

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας θα φροντίση διά την έκδοσιν του κυβερνητικού διατάγματος.

Αντώνιος Αγοραστός, αντιπρόεδρος

Πασχάλης Γραματικόπουλος, γερουσιαστής

Δημήτριος Βαφφέας, γερουσιαστής

Ιωάννης Μαρτινέγκος, γερουσιαστής

Αθανάσιος Μοντεσάντος, γερουσιαστής

Ιωάννης Μακρής, γερουσιαστής

Ιωάννης Πυλαρινός Αθανάσιος, γερουσιαστής

Γεώργιος Στάης, γερουσιαστής

Ανδρέας Ζερμπίνης, γερουσιαστής

Μιχαήλ Τυπάλδος, γερουσιαστής

Θεόδωρος ............

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

ΚΟΜΗΣ ΦΛΑΜΠΟΥΡΙΑΡΗΣ

 Προς τον Γραμματέα της Επικρατείας επί των Εσωτερικών

Ο Επιθεωρητής της δημοσίας σχολής της Τενέδου

Κορφοί τη 28 Αυγούστου 1806

Ελήφθη τη 29 Αυγούστου 1806

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

Κόμης Φλαμπουριάρης

Κύριε,

Βεβαιώ την λήψιν των βιβλίων και αποστέλλω το συνημμένον αντίγραφον του καταλόγου μετά του σχετικού συνοδευτικού εγγράφου. Πρόκειται διά βιβλία, τα οποία φυλάσσονται εις την δημοσίαν βιβλιοθήκην. Θα ήτο χρήσιμον να καθορίση την χρήσιν αυτών κανονισμός τις, άνευ του οποίου εγώ, υπό την ιδιότητα του επιθεωρητού, δεν δύναμαι να τα χρησιμοποιήσου. Διότι δεν έχω εξουσιοδότησιν και εφ’ όσον δεν λαμβάνω τοιαύτην, θα τα θέσω υπό φύλαξιν, έχων προηγουμένως εκδώσει την σχετικήν απόδειξιν διά της οποίας καθίσταμαι προσωπικώς υπεύθυνος. Επειδή έχω ασχοληθή ιδιαιτέρως με σχολικά ζητήματα, θα δυνηθώ, όταν μου ζητηθή υπό της Γερουσίας, να παρουσιάσω τας απόψεις μου επί του θέματος, επί της χρησιμοποιήσεως δηλονότι των βιβλίων αυτών, ίνα αύτη εξασφαλισθή πάντοτε εύχρηστος και εις μόνιμον πλαίσιον.

Υπάρχουν τινές οι οποίοι, επειδή καλλιεργούν τα γράμματα και την εθνικήν γλώσσαν και είναι ιδιωτικοί διδάσκαλοι, πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν αντίτυπόν τι των αποσταλέντων υπό του κυρίου Ζωσιμά βιβλίων. Και μεταξύ τούτων συγκαταλέγεται ο αιδ. Βλάχος, ο οποίος ενεφανίσθη μεθ’ ενός μνημονίου προς την Αυτού Εξοχότητα τον πληρεξούσιον κόμητα Μοτσενίγον. Ο εξοχώτατος κύριος έσχε την ευγενή καλωσύνην να μου την διαβιβάση και εγώ, διά να απαντήσω εις την προλεχθείσαν αίτησιν, ζητώ οδηγίας εκ μέρους της εξοχωτάτης Γερουσίας.

Επισυνάπτω τον λογαριασμόν των πραγματοποιηθέντων εξόδων διά την δημοσίαν σχολήν της Τενέδου κατά την διάρκειαν ενός σχεδόν εξαμήνου και ως εξουσιοδοτημένος υπό του κανονισμού παρακαλώ ευσεβάστως όπως δοθούν αι σχετικαί οδηγίαι διά την πληρωμήν αυτής, η οποία είναι εις πίστωσιν του κλητήρος της σχολής Λουδοβίκου Τζανέλλα.

Υποβάλλων απείρους ευχαριστίας διά τας επισήμους πληροφορίας αι οποίαι μοι παρεσχέθησαν περί των αποφάσεων της εξοχωτάτης Γερουσίας επί των μετά πλήρους σεβασμού εκθέσεών μου, προαγγέλλω ότι ουδόλως παρέλειψα να απευθυνθώ εις το εξωτερικόν διά την πλέον ταχείαν εξεύρεσιν και άφιξιν των αιτουμένων καθηγητών διά την δημοσίαν σχολήν της Κερκύρας.

Έχω την τιμήν να διαδηλώσω προς τον εκλαμπρότατον κύριον Γραμ-

Γραμματέα της Επικρατείας επί των Εσωτερικών την ευλαβή μου εκτίμησιν και υπόληψιν.

Ο επιθεωρητής της δημοσίας σχολής της Τενέδου

ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Τη 8 Αυγούστου 1806

Σημείωσις επί του ποσού των βιβλίων τα οποία ανήκουν εις την νήσον της Κερκύρας, ληφθέντων υπό του κόμητος Ιωάννου Καποδιστρίου :

Μαθήματα Μαθηματικών εις τρείς τόμους αρ. 11

συμπεριλαμβανομένου εις ταύτα και ενός αντιτύπου το οποίον εδανείσθη ο διδάσκαλος Πελεγκρίνι.

Μαθήματα εκκλησιαστικών ύμνων εις ένα τόμον αρ. 4

Επί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος αντίτυπα εις δύο τόμους αρ. 3

Αινειάς και Γεωργικά του Βιργιλίου αντίτυπα εις τέσσαρας τόμους

δι’ έκαστον βιβλίον αρ. 4

συμπεριλαμβάνεται εις ταύτα και εν αντίτυπον δανεισθέν υπό του

κυρίου δόκτορος Αντωνίου Μελίκη.

Εγκώμια του Αλεξάνδρου αρ. 1

Φυλλάδιον Ηθικών Παραγγελμάτων αρ. 1

Λατινικαί Γραμματικαί Πορέττι αρ. 11

Επιστολαί του Κικέρωνος αρ. 12

Φυσική του Πόλι εις πέντε τόμους αντίτυπον αρ. 1

Γεωγραφία του Μπουφφιέ αρ. 1

Τοσκανική Γλώσσα του Κορτιτσέλλι αρ. 3

Τραγωδίαι του Αλφιέρι εις πέντε τόμους αντίτυπα αρ. 7

Γραμματική του Γκοντάρ αρ. 6

Ποιήματα του Μόντι εις δύο τόμους αντίτυπα αρ. 7

Μύθοι του Φαίδρου αρ. 7

Μυθιστορία: του Σοάβου εις δύο τόμους αντίτυπα αρ. 13

Κορνηλίου Νέπωτος αρ. 7

Γαλλικά Συνώνυμα εις τρεις τόμους αντίτυπα αρ. 2

Τηλεμάχου αρ. δ

Γαλλικά Συνώνυμα εις δύο τόμους αντίτυπον αρ. 1

Ο επιθεωρητής της δημοσίας σχολής Κερκύρας

Κόμης Καποδίστριας

Σημείωσις διά τα δημόσια σχολεία

Δύο δοχεία ύδατος λίραι 5

Κονδυλοφόροι λίραι 16

Μελάνη λίραι 20

Άμμος λίραι 6

Σάρωθρα βενετικά λίραι 9

Μελανοδοχεία και σπόγγοι λίραι 8

Κύπελλα ξύλινα λίραι 4

Δοχείον εκ χαλκού λίραι 50

Διά την χειρολαβίδα και την κατασκευήν της λίραι 4

Σχοινίον λίραι 8

Κύβοι και βαυκάλια λίραι 10

140

Μελάνι και Άμμος 12

152

Ο Λουδοβίκος Τζανέλλα οφείλει να λάβη λίρας 152

28 Αυγούστου 1806

Βεβαίωσις διά την πληρωμήν ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Αρ. 115.

Ο Επιθεωρητής Κόμης Καποδίστριας

Βεβαιοί την λήψιν του μέρους των βιβλίων τα οποία του απεστάλησαν· ζητεί να του επιτραπή να υποβάλη την γνώμην του διά την χρήσιν των βιβλίων αυτών· ζητεί την πληρωμήν ωρισμένων εξόδων.

22

Την 23ην Οκτωβρίου 1806 ο Επιθεωρητής Καποδίστριας αναφέρει ότι αι εξετάσεις είχαν γίνει την ορισθείσαν διά του από 23 Ιουλίου θεσπίσματος της Γερουσίας ημέραν. Διά της εκθέσεως αυτής υποβάλλεται και ο κανονισμός των εξετάσεων, αι οποίαι θα ελάμβανον χώραν εις την αίθουσαν του Πρυτανείου. Εξετασταί ωρίσθησαν ο Νικόλαος Πολίτης, ο καθηγητής Νικόλαος Μαυρομμάτης και ο δικηγόρος Ανδρέας Μουστοξυδης πτ. Ανδρέου, οι οποίοι θα απένεμον και τα βραβεία, άτινα συνίσταντο εις μετάλλια ειδικως κοπέντα και βιβλία της δωρεάς Ζωσιμά.

Μετά τας εξετάσεις ο Επιθεωρητής υπέβαλε την 30ήν Δεκεμβρίου 1806 το πρόγραμμα του νέου σχολικού έτους, το οποίον εκυρώθη διά θεσπίσματος της Γερουσίας της 4ης Ιανουαρίου 1807. Συγχρόνως εδημοσιεύθη πρόσκλησις προς τους μαθητάς, όπως εγγραφούν εις το Σχολείον Τενέδου. Η πρόσκλησις αύτη, εις ελληνικήν και ιταλικήν γλώσσαν, έχει ως εξής:

Έμβλημα Κερκύρας

Ο Εξοχώτατος Πρύτανις Κερκύρας

Προστάττει να δημοσιευθή διά του τύπου η είδησις, δι’ ης ο επιστάτης του σχολείου της Τενέδου προσκαλεί τους τροφίμους να συγγραφώσι διά το νέον σχολαστικόν έτος.

Από του Πρυτανείου εις τας 28 Δεκεμβρίου 1806 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΟΜ. ΡΩΜΑΣ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΑΡΡΕΡΗΣ

Γραφεύς

ΕΙΔΗΣΙΣ

Η αναβολή της ανεώξεως των κοινών σχολείων είναι νέον τεκμήριον της σπουδής, ήτις εμψυχώνει την διοίκησιν διά την επί το κρείττον αυτών πρόοδον. Εν τω μεταξύ αυτή η διοίκησις προσέθηκεν και νέον αναγκαίον τμήμα και ευκολύνει εις τους μαθητάς τα άλλα μέσα, δι’ ων επισπεύδει εις την τελειότητα η δημόσιος αγωγή. Τουντεύθεν προσκαλούνται άπαντες, οι τε τρόφιμοι και λοιποί νέοι, όσοι διά της τοιαύτης επικλήσεως ασθμαίνουσι εις την απόλαυσιν της ευνοϊκής διαθέσεως της διοικήσεως, να συνδράμωσι κατά την Δευτέραν, ήτις έσται εις τας 7 Ιανουαρίου κατά τας ώρας 11 εις την δημόσιον Βιβλιοθήκην διά να εγγράψουν έκαστος το ίδιον όνομα εις τα τμήματα εκείνα προς α διωρίσθησαν ή εκ προασκήσεως ή εξ ιδίας θελήσεως.

Τα τμήματα εισί τέσσαρα.

Πρώτον Τμήμα

Ελληνική του γένους διάλεκτος, διαιρείται εις τάξεις δύο· εις την πρώτην τάξιν διδάσκονται μόνον τα στοιχεία της γλώττης, εις την δευτέραν η πρόοδος της αυτής γλώττης.

Διδάσκαλοι

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΕΡΡΑΙΒΟΣ — ΑΙΔΕΣ. ΑΝΔΡΕΑΣ ΙΔΡΩΜΕΝΟΣ

Δεύτερον Τμήμα Φιλολογία

Διδάσκαλος ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΟΥΣΤΟΞΥΔΗΣ

Τρίτον Τμήμα Επιστήμαι. Αριθμητική ανάλυσις και Γεωμετρία Διδάσκαλος ΚΑΙΣΑΡ ΠΕΛΛΕΓΡΙΝΗΣ

Τέταρτον Τμήμα

Φιλοσοφία. Λογική και Μεταφυσική.

Διδάσκαλος ΓΑΒΡΙΗΛ ΣΤΑΜΠΙΛΕ ΠΑΓΑΝΟΣ

Θέλουν διανεμηθώσι εις τους τροφίμους κατά ρηθείσαν ημέραν τα βιβλία όσα κατά το σχολικόν έτος θέλουσιν κριθή χρήσιμα διά τα κοινά μαθήματα.

Όσοι εις τας κοινάς εξετάσεις απέλαβαν τα βραβεία θέλουν καλλωπισθώσι διά των κερμάτων τιμής1.

Από του δημοσίου Σχολείου 27 Δεκεμβρίου.

Ο Επιστάτης

ΚΟΜ. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

23

Την 12ην Φεβρουάριου 1807 ο Επιθεωρητής Καποδίστριας υποβάλλει εις την Γερουσίαν έκθεσιν από την οποίαν προκύπτει ότι το σχολικόν έτος 1806 - 1807 είχε αρχίσει υπό καλυτέρους οιωνούς.

Εις την πατρικήν μέριμναν της Γερουσίας ανταποκρίνεται ήδη η ωφέλεια και ο ζήλος των μαθητών της σχολής Τενέδου. Τα πέντε τμήματα εργάζονται τακτικώς και είναι βεβαίως συγκινητικόν το θέαμα το οποίον παρουσιάζουν κατά πάσαν ημέραν πλέον των 120 νέων, απησχολουμένων συνεχώς εις τα διάφορα τμήματα, όπως αποθησαυρίσωσι εκ των διδαγμάτων, τα οποία οι αξιοι και καλοί καθηγηταί με υπομονήν διδάσκουσι.

Το νέον τμήμα φιλολογίας είναι το πολυαριθμότερον, 60 μαθηταί με δί-

1. Το ιταλικόν κείμενον γράφει: Saranno decorati dalle medaglie d’onore. Τα βραβεία συνίσταντο εις μετάλλια χρυσά ή αργυρά. Τα της Κερκύρας έφερον επί της μιας όψεως τον Πήγασον με την επιγραφήν Κέρκυρα. Επί της ετέρας δε στέφανον εξ ελαίας με την επιγραφήν: «Η Βουλή τω φιλομούσω νέω, διά χρηστάς ελπίδας». Τα δε των άλλων νήσων ήσαν όμοια με την διαφοράν του εμβλήματος της νήσου.

δίψαν κρέμονται εκ των χειλέων του ευπαιδεύτου και αξίου νεαρού καθηγητού Μουστοξύδη.

Κατά τον μήνα Μάρτιον το πλείστον μέρος των νέων τούτων θα συμπληρώση τα μαθήματα της Ιταλικής γραμματικής και επομένως θα προβιβασθή εις το μάθημα της ρητορικής.

Το σχολείον της καλλιγραφίας παραδίδει μαθήματα κατά Πέμπτην και Κυριακήν. Δύναμαι να βεβαιώσω την Γερουσίαν ότι μέχρι τούδε η συρροή των μαθητών είναι αφθονωτάτη, οι εγγραφέντες υπερβαίνουν τους 50 και καθ’ ημέραν προσέρχονται νέοι.

Περί του καθηγητού Πάκμορ έχω καθήκον να ομολογήσω τας καλυτέρας συστάσεις, είναι ακούραστος και οι επιμελέστεροι, μη αφηνόμενοι εις την διδασκαλίαν του σχολείου, μεταβαίνουσι το εσπέρας εις την οικίαν του.

Ελπίζω ότι οι νέοι ούτοι θα δυνηθώσι να επιδείξωσι προόδους εις τον κλάδον τούτον της δημοσίας εκπαιδεύσεως, μέχρι τούδε άγνωστον παρ’ ημίν ή, τουλάχιστον, πολύ ακαλλιέργητον.

Η ευχάριστος αύτη κατάστασις του παρόντος σχολικού έτους υπόσχεται αποτελέσματα αρκετά επωφελή εις την νεολαίαν του τόπου και εις την Κυβέρνησιν, ήτις διά σοβαρών φροντίδων και ευεργετημάτων προσπαθεί να αποσπάση ταύτην εκ της αμαθείας.

Σπεύδω να φέρω εις γνώσιν της Γερουσίας ταύτα, παρακαλώ δε το τμήμα των Εσωτερικών να τιμήση το σχολείον δι’ επισκέψεως διά να βεβαιωθή ούτω περί της αρίστης σταδιοδρομίας του.

Οι μαθηταί θα έχωσι περί πολλού την τιμήν ταύτην και οι καθηγηταί θα εκτιμήσουν ως πολύτιμον βραβείον της επιμελείας των.

Ο Επιθεωρητής

ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Την 15ην Μαρτίου 1807 ο Καποδίστριας εζήτησε την απομάκρυνσίν του εκ της θέσεως του Επιθεωρητού των Σχολείων και υπέδειξε ως αντικαταστάτην του τον Εμμανουήλ Θεοτόκην, ο οποίος μόλις τότε είχε εκλεγή γερουσιαστής. Νέα αποστολή τον ανέμενε: Η οργάνωσις της αμύνης της Λευκάδος έναντι των κατακτητικών βλέψεων του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Είχε προηγηθεί η επιτυχής αποστολή της Κεφαλληνίας, η οποία ανέδειξε τας ηγετικάς του ικανότητας. Και εις την Λευκάδα επετέλεσε τεράστιον έργον, εις το οποίον όμως έθεσε τέρμα η Συνθήκη του Τιλσίτ, διά της οποίας ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ παρεχώρει εις τον Ναπολέοντα τας Ιονίους Νήσους. Οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι θα διεδέχοντο τους Ρώσσους εις τα Επτάνησα, όπως οι τελευταίοι είχον διαδεχθή τους Δημοκρατικούς Γάλλους.



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[Οι σημειώσεις, που ακολουθούν, δεν συνθέτουν εξαντλητικό υπομνηματισμό, που δεν ανήκει άλλωστε στις προθέσεις της εκδόσεως του Αρχείου Καποδίστρια. Την παράθεσή τους την υπαγόρευσε η ανάγκη της συνδέσεως των Καποδιστριακών κειμένων και της διασαφηνίσεως ωρισμένων σημείων, που δεν γίνονται απόλυτα κατανοητά χωρίς την ακριβή γνώση των γεγονότων που τα προκάλεσαν και της ιστορίας των προσώπων που διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο σ’ αυτά. Αυτό ισχύει κυρίως για, το Μέρος Β΄, όπου τα κείμενα αναφέρονται στην αποστολή του Καποδίστρια στην Κεφαλληνία.

Όσο για την επιλογή βιβλιογραφίας, που καταχωρείται σε κάθε κεφάλαιο των σημειώσεων, σημειώνουμε ότι είναι ενδεικτική και δεν εξαντλεί ούτε το θέμα Καποδίστριας σ’ όλες τις διαστάσεις του, ούτε τα επί μέρους θέματα του παρόντος τόμου. Πλήρης βιβλιογραφία θα δημοσιευθή με την ολοκλήρωση της εκδόσεως του Αρχείου].

ΜΕΡΟΣ Β΄.

[Ο μεταφραστής της «Αυτοβιογραφίας» συμπλήρωσε τη μετάφραση με τον υπομνηματισμό, που θεώρησε απαραίτητο. Κατά συνέπειαν δεν κρίνονται αναγκαίες άλλες σημειώσεις. Παραθέτουμε μόνο βιβλιογραφία, που καλύπτει σχετικά και από ελληνικής μόνον πλευράς, την προκυβερνητική δράση του Καποδίστρια].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Arlioti, Dem.: La vita di Giovanni conte Capodistria scritta nel 1833. Corfù 1859.

Βασδραβέλη, Ιωάν.: Η Φιλική Εταιρεία, ο Καποδίστριας και η Ρωσική πολιτική. Θεσσαλονίκη 1968.

Βλαντή, Σπ.: Η δράσις του I. Καποδίστρια εν Λευκάδι (1807). Αθήναι 1911.

Βροκίνη, Λ. Σ.: Σύντομος αφήγησις του βίου του κόμητος I. Καποδιστρίου. Κέρκυρα 1886.

Γατοπούλου, Δ.: Ιωάν. Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος. Αθήναι 1932.

Γατοπούλου, Δ.: Ο ρόλος του Καποδίστρια κατά την πώλησιν της

 Πάργας εις τον Αλήν Πασάν. Εφημ. Εστία, αριθ. 17120, 5 Ιουνίου 1933.

Δεσποτοπούλου, A. I.: Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας και η απελευθέρωσις της Ελλάδος. Αθήναι 1954.

Δεσποτοπούλου, A. I.: Η Ελλάς επί Καποδίστρια. Αθήναι 1957. Δεσποτοπούλου, A. I.: Ο Καποδίστριας και το έργον του (Ανασκευή εσφαλμένων εκτιμήσεων). Εφημ. Καθημερινή, 22 Μαρτίου 1964.

Δημαρά, Κ. Θ.: Καποδίστριας — Μουστοξύδης — Κουτλουμουσιανός. Θησαυρίσματα I. (1962) σ. 14—64.

Donta, Domma: John Capodistrias and the Greek Historians. A selective Bibliographical Review, Balkan Studies 7 (1966).

Ενεπεκίδη, Πολ.: Ρήγας — Yψηλάντης — Καποδίστριας. Αθήναι 1965.

Ενεπεκίδη, Πολ.: Ιωάν. Καποδίστριας — 176 ανέκδοτα γράμματα προς τον πατέρα του 1809—1820. Αθήναι 1972.

Ευαγγελίδου, Τρ.: Ιστορία του Ιωάννου Καποδιστρίου, Κυβερνήτου της Ελλάδος. Αθήναι 1894.

Θεοδωρίδη, X.: Το πρόβλημα Καποδίστριας. Επιθεώρηση Τέχνης 3 (1955) 213—217.

Θεοτόκη, Σ. Μ.: Η εθνική συνείδησις του Καποδίστρια και η ελληνική γλώσσα. Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών 7 (1932) 130—142.

Ιδρωμένου, A. Μ.: Ιωάννης Καποδίστριας, Κυβερνήτης της Ελλάδος. Αθήναι 1900.

Καιροφύλα, Κώστα: Τα νεανικά χρόνια του Καποδίστρια. Αθήναι — Αλεξάνδρεια 1936.

Καλεβρά, Παν.: Πολιτικός βίος του αοιδήμου I. Καποδίστρια, Κυβερνήτου της Ελλάδος, Αθήναι 1873.

Καμπούρογλου, I.: Ο Καποδίστριας, Αθήναι 1900.

Koνόμου, Ντίνου: Ανέκδοτη Αλληλογραφία του Ιωάν. Καποδίστρια. Φιλολογική Πρωτοχρονιά (1958), σ. 213—235.

Koνόμου, Ντίνου: Ανέκδοτα γράμματα του Ιω. Καποδίστρια. Επτανησιακά Φύλλα 4 (1960) σ. 33—48.

Κοραή, Αδ.: Άπαντα τα πρωτότυπα έργα. Έκδ. Γ. Βαλέτας. Τομ. 4. Αθήναι 1964.

Κορδάτου, I.: Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας. Τομ. 5. Αθήναι 1957 — 1958

Κουγέα, Σ. Β.: Ο Καποδίστριας. Πολιτική Επιθεώρησις 1 (1928) σ. 80 κ.ε.

Κουγέα, Σ. Β.: Ο Καποδίστριας ως πανευρωπαϊκή φυσιογνωμία. Ελληνικά Γράμματα 2 (1927—1928) σ. 131—134.