Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Β΄

gente signor Nicolò Anino Anastasio, fino a quella in cui ella fu sospeso dalle di lei funzioni.

Tutti questi libri e carte saranno registrati in un elenco motivato e da lei sottoscitto. Li riceverà il gerente le funzioni di Segretario presso questo Commissariato, signor Spiridon Cavassila, ed io rilascierò un riscontro a di lei contezza.

Il signor Armeni intraprenderà in seguito alle mie istruzioni la revvisione ordinata dall’eccellentissimo Senato.

Così avranno eseguimento gli ordini pervenutimi col dispaccio dell’ illustrissimo signor Segretario di Stato delle Finanze degli otto del corrente.

Dal Commissariato Estraordinario li 14 agosto 1807 G.S. Santa Maura.

Il Commissario Estraordinario conte Capodistria

Conforme

Il conte Capodistria

Αρ. 1

Ο Έκτακτος Επίτροπος

Προς τον κ. Μάρκον Σισιλιάνον

Να σπεύσητε να παρουσιάσητε εις τούτο το Γραφείον του Επιτρόπου τα βιβλία, τας δεσμίδας και άπαντα τα έγγραφα τα οποία εμφανίζουν την δημοσίαν διαχείρισιν, υπολογίζοντες από της εποχής κατά την οποίαν εγκατεστάθη ο απεσταλμένος της διοικήσεως κ. Νικόλαος Άνινος Αναστάσιος, μέχρι εκείνης κατά την οποίαν απηλλάγητε των καθηκόντων σας.

Άπαντα ταύτα τα βιβλία και τα έγγραφα θα καταχωρισθούν εις κατάλογον μετά επεξηγήσεων και υφ’ Υμών υπογεγραμμένον. Θα τα παραλάβη ο εκτελών καθήκοντα Γραμματέως παρά τω Γραφείω τούτω κ. Σπυρίδων Καβάσιλας και εγώ θα εκδώσω απόδειξιν προς ενημέρωσίν σας.

Ο κ. Αρμένης θα αναλάβη κατόπιν, συμφώνως προς τας διαταγάς μου, την διαταχθείσαν υπό της εξοχωτάτης Γερουσίας Επιθεώρησιν.

Ούτω θα τύχουν εφαρμογής αι διαταγαί, αι οποίαι μου περιήλθον δι’ εγγράφου του εκλαμπροτάτου κ. Γραμματέως της Επικρατείας επί των Οικονομικών υπό ημερομηνίαν 8 τρέχοντος.

Εκ του Γραφείου του Εκτάκτου Επιτρόπου τη 14 Αυγούστου 1807 Ελλην. Ημερ. Αγία Μαύρα.

Ο Έκτακτος Επίτροπος Κόμης Καποδίστριας

Γνήσιον

Ο Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 408, συνημ. 6

Eccellentissimo signor Commissario Estraordinario dell’eccellentissimo Senato

16 agosto

Fu incaricato l'umilissimo Marco Cicilian, con rispettabile ordine di V.E. delli 14 corrente, di presentare nell’ossequiato suo Commissariato i libri, filze e documenti tutti della tenuta sua amministrazione, come tesoriere dall’epoca che fu instalata la Reggenza sostenuta da S.E. Niccolò Anino Anastasio fino li 16 luglio caduto, in cui per venerato suo ordine fu sospeso. Siccome che subbito doppo la di lui sospensione si andava preparando per l’ordinata revisione, in cui tutt’ora si affattica incessantemente dal tempo che fu stabilita la contabilità, così subito non è in caso di presentare li libri, carte e filze dall’epoca della detta Reggenza di S.E. Anino, ma solo di presentarle il tenuto suo maneggio dall’epoca della contabilità del primo anno e di presentarle in seguito anche il rimanente fin tutto li 16 luglio, come pure in prossecuzione di presentarle quello dell’epoca di S.E. Anino sudetto. Quando l’E.V. condiscenda a differire la presentazione di detto maneggio Anino et in seguito fino al tempo della contabilità si darà l’onore di presentarle dall’ epoca di questa li libri e filze de’documenti, perché possi aver principio la revisione e li effetti della pubblica e sua clemenza. Grazie.

Marco Cicilian

Εξοχώτατε κύριε Έκτακτε Επίτροπε της εξοχωτάτης Γερουσίας

16 Αυγούστου

Επεφορτίσθη ο ταπεινός Μάρκος Σισιλιάνος, διά διαταγής της Α.Ε. υπό ημερομηνίαν 14 τρέχοντος, να παρουσιάση εις το σεβαστόν Γραφείον του Επιτρόπου τα βιβλία, τας δεσμίδας και άπαντα τα έγγραφα της υπ’ αυτόν διαχειρίσεως ως ταμίου από της εποχής της διοικήσεως της Α.Ε. Νικολάου Άνινου Αναστασίου μέχρι της 16 παρελθόντος Ιουλίου, κατά την οποίαν διά υμετέρας σεβαστής διαταγής επαύθη. Επειδή ευθύς μετά την παύσιν τούτου ήρχισεν η προετοιμασία της διαταχθείσης Επιθεωρήσεως, εις την οποίαν εργάζεται ακαταπαύστως από της εποχής κατά την οποίαν επεβλήθη το δημόσιον λογιστικόν, την στιγμήν ταύτην δεν δύναται να παρουσιάση τα βιβλία, έγγραφα και δεσμίδας από της εποχής της διοικήσεως της Α.Ε. Ά-

νινου, αλλά μόνον να παρουσιάση την υπ’ αυτού διαχείρισιν κατά το πρώτον έτος μέχρι της 16 Ιουλίου και εν συνεχεία να υποβάλη την διαχείρισιν της περιόδου της Α.Ε. Άνινου. Όταν αποδεχθή η Υμετέρα Εξοχότης να αναβληθή η παρουσίασις της περιόδου Άνινου μέχρι της εποχής εφαρμογής του δημοσίου λογιστικού, θα μου γίνη τιμή να παρουσιάσω από της εποχής ταύτης τα βιβλία και τας δεσμίδας των εγγράφων, διά να δυνηθή να αρχίση η Επιθεώρησις και να λάβη τα δείγματα της δημοσίας και Υμετέρας ευνοίας.

Μάρκος ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΣ

Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ· 408, συνημ. 3

Νο. 3

Il Commissario Estraordinario

All’illustrissimo signor Marco Cicilian

Poiché è sommamente importante che la Revisione comminci, comunque siasi, così è abilitato il ricorrente signor Ciciliano, a tenore della sua memoria ieri presentata, di produrre le carte e documenti della sostenuta azienda, a contare dall’epoca della Reggenza di contabilità, accogliendo che siano poscia prodotti i chiesti riscontri per le epoche anteriori.

Dal Commissariato Estraordinario conte Capodistria

Conforme

Il conte CAPODISTRIA

Αρ. 3

Ο Έκτακτος Επίτροπος

Προς τον εκλαμπρότατον κ. Μάρκον Σισιλιάνον

Επειδή είναι εξόχως σπουδαίον όπως η Επιθεώρησις αρχίση υπό οιασδήποτε συνθήκας, εξουσιοδοτείται ο προσφεύγων κ. Σισιλιάνος, βάσει του υπομνήματος το οποίον υπέβαλεν χθες, να παρουσιάση τα βιβλία και έγγραφα της διαχειρίσεώς του από της εποχής της εισαγωγής του λογιστικού, γενομένου δεκτού όπως υποβληθούν αργότερον αι αιτηθείσαι αποδείξεις των παλαιοτέρων περιόδων.

Εκ του Γραφείου του Εκτάκτου Επιτρόπου

Κόμης Καποδίστριας

Γνήσιον

Ο Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

62

Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 407

Νο 71

Dipartimento Finanze

All’eccellentissimo Senato

Il Commissario Estraordinario in Santa Maura

Dal Commissariato Estraordinario

li 17 agosto 1807 G.S.

21 detto [il Segretario di Stato]

Il Segretario di Stato conte Sordina

Il Pritano del Zante, a cui, come ho reso conto a V.V.E.E. col mio rapporto no. 64, avevo scritto con grande precisione e dettaglio intorno al licenziamento dei due bastimenti Cuppa e Svorono, mi ha peranco risposto. Poco poteva importare una risposta, ma molto all’errario pubblico la puntuale esecuzione degli ordini di V.V.E.E. e delle commissioni* che io gli avevo dato per lo storno di ambedue questi contratti. Con mia grande sorpresa e dolore mi vidi il giorno 14 del corrente comparire il capitan Svorono. Esso non mi recò nessuna lettera dal Prirano del Zante e mi annunziò soltanto di essere stato dal sudetto Pritano vocalmente avvertito, che il suo bastimento doveva uscire dal pubblico serviggio.

Tanta innesattezza che tutta ricade a peso dell’errario pubblico, trattandosi di persuadere il Capitano allo strono del contratto, mi ha posto nella piú grande angustia.

φ. 1v / Parmi di esserne uscito e di aver assai guadagnato colla convenzione oggi segnata col Capitan Svorono, di cui assogetto un esemplare (no 1). L’ecconomia del governo si sarebbe di molto avvantaggiata se il Pritano del Zante avesse voluto assumersi questa cura, poiché non oggi e piú giorni prima avrebbesi potuto segnare questa convenzione.

Io, Eccellenze, non posso piú rispondere che di me solo e parm di ravvisare che molti pubblici funzionari si sieno posti in una certa attitudine di indolenza, quasiché cessato avessero dalle loro funzioni o che i loro doveri e la loro risponsabilità cangiato avesse carattere per i mutati rapporti politici dello Stato Settinsulare.

Avevo spedito al Pritano di Cefalonia una lettera di credito pel pagamento del Capitan Cuvarà. Quando questa misura non fosse stata vana, anco lo storno del contratto Cuvarà avrebbe avuto un felice risultato. E nel Pritano, accusando defficienza di fondi, mi ha rimandato la credenziale, ed io sono stato costretto di farlo pagare da questa cassa, ciò che ha portato due conseguenze una peggiore dell’altra: Esaurimento di questa finanza e discredito pubblico. Non mi era piú facile persuadere i capitani a volontarie convenzioni. Malgrado a ciò le disposizioni da me

φ.2 prese relativamente a questo stato di cose assicurar possono V.V.E.E. che tutta la marina è pagata pel corrente e che puossi al primo del venturo mese tutta congedarla, facendo qualche tenue sagrifizio per sciogliere un solo contratto, quello cioè del capitan Conduri.

Al nobil signor Attanasio Triffo ho dimandato conto delle carni saiatte, come mi viene ordinato da V.V.E.E. per mezzo di codesto Dipartimento. Esso mi ha risposto colla memoria che occludo originale (no.2). Le superiori deliberazioni ordineranno questo affare che parmi d’altronde molto disgraziato.

Imploro la continuazione della pubblica grazia.

P.S. Il signor Triffo distratto ne’suoi uffici di speziale fornitore dell’ospitale russo, non ha per anco prodotto la memoria scritta di cui ero in aspetazione, dopo quanto mi a detto vocalmente. Quando esso la presenti, l’accompagnerò.

Il Commissario Estraordinario conte Capodistria.

Αρ. 71

Τμήμα Οικονομικών

Προς την εξοχωτάτην Γερουσίαν

Ο Έκτακτος Επίτροπος εις Αγίαν Μαύραν

Εκ του Γραφείου του Εκτάκτου Επιτρόπου

Τη 17 Αυγούστου 1807 Ελλην. Ημερ.

21 ειρημένου

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

Κόμης Σορδίνας

Ο Πρύτανις της Ζακύνθου, εις τον οποίον, ως ανεκοίνωσα προς τας Α.Α.Ε.Ε. διά της υπ’ αρ. 64 αναφοράς μου, είχον γράψει μετά μεγάλης ακριβείας και λεπτομερειών περί της λήξεως της ναυλώσεως των δύο σκαφών Κούππα και Σβορόνου, μου απήντησε τελικώς. Ολίγον θα ενδιέφερεν η απάντησις αυτή καθ’ εαυτήν, αλλά πολύ (ενδιαφέρει) το δημόσιον ταμείον η επακριβής εκτέλεσις των διαταγών των Α.Α.Ε.Ε. και των εντολών, τας οποίας εγώ είχον δώσει διά την ακύρωσιν αμφοτέρων τούτων των συμβολαίων. Προς μεγάλην μου έκπληξιν και οδύνην είδον την 14 τρέχοντος να εμφανίζηται ο καπετάνιος Σβορόνος. Ούτος δεν μου έφερεν επιστολήν τινα του Πρυτάνεως της Ζακύνθου και μόνον μου ανήγγειλεν ότι προφορικώς ειδοποιήθη

υπό του ειρημένου Πρυτάνεως, ότι το πλοίον θα εξήρχετο της δημοσίας υπηρεσίας.

Τοσαύτη αμέλεια, η οποία πίπτει επί του δημοσίου ταμείου, ως προς την μετάπεισιν του καπετάνιου και την ακύρωσιν του συμφωνητικού, με έθεσεν εις την μεγαλυτέραν στενοχωρίαν.

φ. 1v / Πιστεύω ότι αντεπεξήλθον και εκέρδισα με την σύμβασιν, την οποίαν σήμερον υπέγραψα μετά του καπετάνιου Σβορόνου, της οποίας υποβάλλω αντίγραφον (αρ. 1). Η δημοσία οικονομία θα είχε πολύ ωφεληθή, εάν ο Πρύτανις της Ζακύνθου είχε θελήσει να αναλάβη αυτήν την φροντίδα, διότι όχι σήμερον αλλά δέκα και πλέον ημέρας ενωρίτερον θα ήτο δυνατόν να είχε υπογραφή αυτή η σύμβασις.

Εγώ εξοχώτατε δεν δύναμαι να είμαι υπεύθυνος παρά διά τον εαυτόν μου και οφείλω να υποδείξω ότι πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι έχουν λάβει κάποιαν απαθή στάσιν, ως εάν είχον παύσει να ασκούν τα καθήκοντά των ή ότι αι υποχρεώσεις και ευθύναι των είχον μεταβάλει χαρακτήρα, εξ αιτίας της αλλαγής των πολιτικών σχέσεων της Επτανήσου Πολιτείας.

Είχον αποστείλει προς τον Πρύτανιν της Κεφαλληνίας πιστωτικήν επιστολήν διά την πληρωμήν του καπετάνιου Κουβαρά. Εάν αυτό το μέτρον δεν είχεν αποδειχθή μάταιον και η ακύρωσις του συμφωνητικού Κουβαρά θα είχε καλόν αποτέλεσμα. Και ο Πρύτανις, προβάλλων ανεπάρκειαν χρημάτων, μου επέστρεψε την πιστωτικήν επιστολήν και εγώ είμαι υποχρεωμένος να πληρώσω εκ τούτου του ταμείου, πράγμα το οποίον έσχε διπλήν συνέπειαν, την μίαν χειροτέρας της άλλης: εξάντλησιν τούτου του ταμείου και δυσφήμησιν του δημοσίου. Δεν ηδυνάμην πλέον να πείσω τους καπετάνιους διά οικειοθελείς συμβάσεις. Παρά ταύτα τα μέτρα, τα οποία έλαβον σχετικώς δύνανται φ. 2 / να καθησυχάσουν τας Α.Α.Ε.Ε., ότι όλον το ναυτικόν έχει πληρωθή προς το παρόν και δυνάμεθα την πρώτην του προσεχούς μηνός να απολύσωμεν όλους, προβαίνοντες εις ελαφράν θυσίαν διά την λύσιν ενός μόνον συμφωνητικού, δηλαδή του καπετάνιου Κοντούρη.

Εκ του ευγενούς Αθανασίου Τρύφωνος εζήτησα λογαριασμόν διά τα παστά κρέατα, ως διετάχθην υπό των Α.Α.Ε.Ε. δι’ αυτής της Υπηρεσίας. Ούτος μου απήντησε διά του οπομνήματος, το οποίον επισυνάπτω (αρ. 2). Αι άνωθεν διαταγαί θα ρυθμίσουν την υπόθεσιν, η οποία μου φαίνεται εξ άλλου πολύ ατυχής.

Αιτούμαι την συνέχισιν της δημοσίας ευνοίας.

Υ. Γ. Ο κ. Τρύφων, απησχολημένος εις την εργασίαν του ως ειδικού προμηθευτού του ρωσικού νοσοκομείου, δεν μου εκόμισε το αναμενόμενον γραπτόν υπόμνημα, ως μου είχεν είπει προφορικώς. Όταν μου το παρουσιάση, θα το στείλω.

Ο Έκτακτος Επίτροπος Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Αρ. 1

Τη 16 Αυγούστου 1807 Ελλην. Ημερ. Αγία Μαύρα

Ο εκλαμπρότατος Έκτακτος Επίτροπος εις εκτέλεσιν των διαταγών της εξοχωτάτης Γερουσίας να επιτύχη την ακύρωσιν των συμφωνητικών ναυλώσεως, τα οποία είχε συνάψει η κυβέρνησις διά την εξυπηρέτησιν της Δημοκρατίας, συνηντήθη μετά του καπετάνιου κ. Ιωάννου Σβορόνου και (ούτοι) εκουσίως ακυρώνουν το παρόν συμφωνητικόν ναυλώσεως, το οποίον συνήφθη την 15 παρελθόντος Ιουλίου και το οποίον λήγει την 15 του προσεχούς Σεπτεμβρίου, αποδεσμευομένου του κ. Σβορόνου από της σήμερον υπό τους ακολούθους όρους:

Πρώτον. Το μηνιαίον μίσθωμα, το οποίον ο καπετάνιος ώφειλε να λάβη χθες, εκ πιάστρων τεσσάρων χιλιάδων, θα του καταβληθή. Επί τούτου θα υπολογισθούν τα δύο χιλιάδες πιάστρα, τα οποία έλαβε εκ του ταμείου της Κεφαλληνίας, και επτακόσια εβδομήκοντα τέσσαρα υπόλοιπον πυρίτιδος αξίας δεκατεσσάρων βαρελίων, τα οποία ισούνται προς τετρακοσίας ενενήκοντα επτά λίβρας και αξίζουν εννεακόσια ενενήκοντα τέσσαρα πιάστρα, και η οποία πυρίτις επωλήθη υπ’ αυτού εις την κυβέρνησιν και εκράτησεν ο ίδιος, ως εμφαίνεται εκ της επιστολής της 21 παρελθόντος Ιουλίου της Α.Ε. του Πρυτάνεως Κεφαλληνίας, διότι εξώδευσε εξ αυτής (της πυρίτιδος) διά δημοσίαν χρήσιν ποσόν αξίας διακοσίων είκοσι πιαστρών. Υπολείπεται να λάβη πιάστρα χίλια διακόσια είκοσι εξ, τα οποία θα του μετρηθούν υπό του ευγενούς Προϊσταμένου της οικονομικής Υπηρεσίας.

φ.1v / Δεύτερον. Εις αμοιβήν της καλής θελήσεως του ειρημένου καπετάνιου διά την ακύρωσιν του παρόντος συμφωνητικού ο εκλαμπρότατος κ. Επίτροπος αναλαμβάνει την υποχρέωσιν να τον συστήση εις την Α.Ε. τον ειρημένον Πρύτανιν και το Γραφείον του, όπως ληφθή κατά τας δημοσίας δανειοδοτήσεις υπ’ όψιν η περίπτωσις του κ. Σβορόνου, εν αναφορά προς τας διευκολύνσεις τας οποίας παρέσχε, και απουσία του κ. Πρυτάνεως να δύναται ο κ. Καπετάνιος να απευθυνθή προς την έξοχον κυβέρνησιν, δι’ όσας ενεργείας ήθελε κρίνει η δικαία της κρίσις αναγκαίας. Θα τύχη επίσης εις την ειρημένην Υπηρεσίαν ειδικής συστάσεως διά να έχη την δημοσίαν εύνοιαν εις την αίτησίν του, να του δοθούν όσα προκατέβαλε εις το πλήρωμά του διά την υπηρεσίαν του προσεχούς μηνός, η οποία, δυνάμει της παρούσης συμφωνίας, έχει ακυρωθή.

Τρίτον. Δηλώνει ο αυτός Καπετάνιος και βεβαιώνει ότι δεν έλαβε υπό της Α.Ε. του Πρυτάνεως της Ζακύνθου, όπου είχε σταλή, παρά μόνον απλήν διαταγήν της απολύσεώς του, χωρίς να δυνηθή να λάβη κάποιαν γραπτήν απόδειξιν, η οποία θα επιστοποίει την διαταγήν ταύτην.

Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 407, συνημ. α

No. 1

A di 16 agosto G.S. Santa Maura

L’illustrissimo signor Commissario Estraordinario in esecuzione agli ordini dell’eccellentissimo Senato di procurare lo storno delli contratti di nollegio stipulati dal governo per il serviggio della Repubblica, si è convenuto col signor capitan Giovanni Svorono, e volontariamente stornano il presente contratto di nolleggio stipulato li 15 luglio prossimo passato che termina il suo periodo alli 15 del venturo mese di settembre, mettendosi in libertà esso signor Svorono da quest’oggi con le seguenti condizioni.

Primo. La mensualità ch’esso capitano doveva avere di piastre quattro milla maturata il dì jeri, gli sarà pagata, sopra la quale bonificando piastre duemilla avute a conto dalla cassa di Cefalonia e piastre settecento settanta quattro resto dell’importo della polvere puti quattordici, ch’era libre quattrocento novanta sette, importante piastre novecento novanta quattro, venduta al governo dal medesimo e trattenuta appresso di se, come consta dalla lettera di S.E. Pritano di Cefalonia 21 luglio scorso, per aver consumato da detta polvere nel pubblico serviggio dell’importo di piastre duecento venti; rimane avere piastre mille duecento ventisei, quali gli saranno contate dal nob. Magistrato Finanze.

φ. 1v / Secondo. A merito della condiscendenza di detto capitano per il presente storno di contratto per l’illustrissimo signor Commissario gl’ impegna che verà raccomandato con suo uffizio a S.E. Pritano sudetto, onde nelle pubbliche imprestanze abbia in riflesso la specialità di detto signor Svorono per questa facilità fatta col pubblico; e mancando esso signor Pritano possa detto signor Capitano assogettarla alle considerazioni del eccelente governo per gl’effetti, che la sua giustizia trovasse convenienti. Sarà in detto uffizio egualmente raccomandato, affine sia prestata pubblica assistenza a detto signor Svorono, per esigere quanto avesse corrisposto alle persone di suo equipaggio per il servizio del mese venturo, che in forza del presente convenuto è cessato.

Terzo. Dichiara esso Capitan e s’impegna di non aver avuto da S.E. Pritano del Zante, ove fu spedito, che semplice ordine vocale per il suo licenziamento, senza potuto ottenere alcun riscontro in iscritto che documentasse nemeno quest’ordine.

Si sottoscrivono

Il Commissario Estraordinario conte Capodistria

Ιωάννης Σβορόνος

Per copia conforme.... conte Capodistria

Υπογράφουν

ο Έκτακτος Επίτροπος κόμης Καποδίστριας

Ιωάννης Σβορόνος

Διά πιστόν αντίγραφον

Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

63

Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 412

All’illustrissimo signor Segretario di Stato delle Finanze e Forz’Armata

Il Commissario Estraordinario in Santa Maura

Dal Commissariato Estraordinario

li 17 agosto 1807 G.S.

21 detto

Il Segretario di Stato conte Sordina

Il Signor Tenente Risicari fu assente di questa guarniggione per oggetti importantissimi di sua salute. Ho concorso di farlo passare a Cefalonia ove l’assistenza del professore signor Ottavio Valier poteva solamente restituirgliela. Ottenere ed assistenza e salute con questo mezzo. Oggi sentendosi padre di famiglia piú che altro dimando replicatamente il permesso di ripatriare. Gli accordo questo permesso perché non saprei qual partito ritraere da un uffiziale il quale circondato da questi doveri non sa farsene superiore. Non posso negare ch’esso, quando fu sano e non tormentato dall’idea di ripatriare, ha prestato un utile serviggio.

Ho l’onore di protestare a V.S. illustrissima la piú distinta stima e confidenza.

Il Commissario Estraordinario conte CAPODISTRIA

Αρ. 34

Προς τον εκλαμπρότατον κ. Γραμματέα της Επικρατείας επί των Εσωτερικών και Στρατιωτικών

Εκ του Γραφείου του Εκτάκτου Επιτρόπου

Τη 17 Αυγούστου 1807 Ελλην. Ημερολόγιον

21 ειρημένου

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

Κόμης Σορδίνας

Ο υπολοχαγός κ. Ριζικάρης απουσίασε εκ ταύτης της Φρουράς διά σο-

βαρούς λόγους της υγείας του. Συνέτρεξα διά να μεταβή εις Κεφαλληνίαν, οπού μόνον η βοήθεια του καθηγητού κ. Οκταβίου Βαλιέρ ηδύνατο να του την αποδώση. Σήμερον ως προστάτης οικογενείας ήτησεν επιμόνως την άδειαν να επιστρέψη εις την πατρίδα του. Του χορηγώ ταύτην την άδειαν, διότι δεν γνωρίζω κατά ποίον τρόπον ήθελε είναι χρήσιμος αξιωματικός, ο οποίος δεν δύναται να αρθή υπεράνω τούτων των υποχρεώσεών του. Δεν δύναμαι να αρνηθώ ότι ούτος, ότε ήτο υγιής και δεν κατείχετο εκ της ιδέας να επαναπατρισθή, προσέφερε χρησίμους υπηρεσίας.

Έχω την τιμήν να διαδηλώσω προς την εκλαμπρότητά σας την πλέον διακεκριμένην εκτίμησιν και πίστιν.

Ο Έκτακτος Επίτροπος Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

ΜΕΡΟΣ Β΄

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ



ΣΗΜΕIΩΣΕΙΣ

[Οι σύντομες σημειώσεις, που ακολουθούν, δεν αναφέρονται στα Καποδιστριακά κείμενα και στα γεγονότα, που αφορούν. Αποσκοπούν απλώς στο να συνδέσουν την αποστολή του Καποδίστρια στη Λευκάδα με τα γεγονότα, που προηγήθηκαν, και που κατέστησαν απαραίτητο το διορισμό «Εκτάκτου Επιτρόπου». Η επιλογή του Καποδίστρια ήταν η μόνη, που μπορούσε να καλύψη, με το κύρος της προσωπικότητάς του, τις απαιτήσεις της ρωσικής πλευράς και την ευαισθησία της αυτοτέλειας της κυβερνήσεως της Επτανήσου Πολιτείας.

Τις σημειώσεις διαδέχεται, όπως στον Α΄ Τόμο του Αρχείου, επιλογή βιβλιογραφίας, που αναφέρεται, κατά κύριο λόγο, στην περίοδο της Αποστολής στη Λευκάδα και στα γενικά βιογραφικά του Καποδίστρια. Επαναλαμβάνεται, ότι είναι ενδεικτική και ότι πλήρης βιβλιογραφία θα δημοσιευθεί όταν θα ολοκληρωθεί η έκδοση του Αρχείου.

Το Β΄ Μέρος κλείνει με Ευρετήριο κυρίων ονομάτων και τόπων].

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΜΕ ΔΙΑΤΑΓΜΑ της Γερουσίας (Κυβέρνησης) της Επτάνησου Πολιτείας, της 21ης Μαΐου 1807, ο Ιωάννης Καποδίστριας διορίσθη «Έκτακτος Επίτροπος της Κυβερνήσεως» στη Λευκάδα. Το παραθέτουμε ολόκληρο:

Εν Κερκύρα τη 21 Μαΐου 1801

Δοθέντος ότι το γόητρον της Επτανήσου Πολιτείας θα εμειούτο εις τας συνειδήσεις των άλλων Κρατών, αν εις τας γενναίας και ευγενείς προσπαθείας των αηττήτων Ρωσικών στρατευμάτων δεν προσετίθεντο και αι ιδικαί της, προς υπεράσπισιν μιας νήσου της Πολιτείας και απόκρουσιν πάσης εναντίον ταύτης εχθρικής επιδρομής.

Δοθέντος, ότι κατά τας παρούσας κρισίμους περιστάσεις είναι απαραίτητον, όπως εν Λευκάδι υπάρχη Αρχή τις, ήτις, εν τη εκτελέσει των καθηκόντων της, να μη περιορίζεται υπό διατάξεων του Συντάγματος και υπό τοιούτων των ισχυόντων νόμων.

Δοθέντος, ότι κατά τον νόμον της 18 παρελθόντος Φεβρουαρίου, λόγω εξαιρετικών πολιτικών περιστάσεων, η εξουσία της Κυβερνήσεως δύναται να διευρυνθή, αν ήθελε συμβουλεύσει τούτο η Γενική Τιμητεία.

Η Κυβέρνησις, συναινούσης και της Γενικής Τιμητείας, διατάσσει, όπως εις Έκτακτος Επίτροπός της μεταβή εις Λευκάδα, ίνα, λόγω των σημερινών

περιστάσεων, προνοήση περί της αμύνης και της ασφαλείας της νήσου, χωρίς να δεσμεύηται υπό ουδεμιάς περιοριστικής διατάξεως, πηγαζούσης, τόσον εκ του Συντάγματος, όσον και εκ των κειμένων νόμων.

Η ως άνω σπουδαία εντολή ανατίθεται εις τον ευγενή κύριον κόμητα Ιωάννην Καποδίστριαν και τούτο διότι ο ευγενής κύριος Πρύτανις Λευκάδος, ως εκ του φόρτου της εργασίας του, δεν δύναται ν’ ανταποκριθή προς τας εν λόγω κρίσιμους περιστάσεις.

Το παρόν διάταγμα γνωστοποιηθήτω προς τον κύριον Πρύτανιν Λευκάδος επί τω τέλει όπως ούτος συνδράμη κατά δύναμιν τον ρηθέντα Εκτακτον Επίτροπον κατά την ενάσκησιν της εις τούτον ανατεθείσης εντολής.

Αντώνιος Λευκόκιλος, Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως

Κόμης Σορδίνας, Γραμματεύς της Επικρατείας

Κοινοποιώντας το ανωτέρω διάταγμα στον Πρύτανι της Λευκάδος ο Γραμματεύς της Επικρατείας επί των Οικονομικών και Στρατιωτικών, έγραφε στο συνοδευτικό έγγραφο:

«Η Κυβέρνησις, μη κρίνουσα σκόπιμον να επιβαρύνη τα εις τον ζήλον σας εμπεπιστευμένα καθήκοντα και δι’ άλλων, σχέσιν εχόντων προς την οργάνωσιν και την καθοδήγησιν των ενόπλων δυνάμεων, ως καί τινων σπουδαιοτέρων, αφορώντων εις την υπεράσπισιν της νήσου, εθεώρησε καλάν να διορίση τον ευγενή κύριον κόμητα Ιωάννην Καποδίστριαν, Έκτακτον Επίτροπόν της μετ’ απεριορίστου δικαιώματος. Συνεπώς εφεξής η Τ. Εξοχότης θα προβαίνη εις την εκτέλεσιν απασών των υπό του ρηθέντος Εκτάκτου Επιτρόπου διδομένων υμίν οδηγιών, ως και άλλων, αίτινες επί τη βάσει της εν λόγω εξουσίας ήθελον έχει σχέσιν προς εξαργύρωσιν εκ του Δημοσίου Ταμείου χρηματικών ενταλμάτων διά τας απαιτηθησομένας διά την οχύρωσιν δαπάνας. Το Διαμέρισμα επί των Εσωτερικών θα διαβιβάση υμίν και έτερον διάταγμα της Κυβερνήσεως διά του οποίου διευρύνεται και η ιδική σας εξουσία, λόγω των σημερινών κρισίμων περιστάσεων».

Το άλλο αυτό διάταγμα, που είχε, όπως και το έγγραφο, ημερομηνία 22 Μαΐου 1807, όριζε ότι: «Ο Πρύτανις Λευκάδος εξουσιοδοτείται να δρα και να ενεργή μετ’ απολύτου εξουσίας εφ’ όλων εκείνων των κλάδων της Διοικήσεως, οίτινες αφορούν τας προς τον Έκτακτον Επίτροπον δοθείσας εντολάς, απαλλασσόμενος της τηρήσεως των Συνταγματικών τύπων. Η ως άνω διεύρυνσις της Πρυτανικής εξουσίας θα λήξη ευθύς ως ήθελον εκλείψει οι σήμερον επαπειλούντες την νήσον κίνδυνοι και ήθελεν επανελθεί αύτη εις την προτέραν της ειρηνικήν κατάστασιν».

Από το περιεχόμενον του τελευταίου διατάγματος προκύπτει ότι η «διεύρυνσις» των εξουσιών του Πρυτάνεως Λευκάδος αφορούσε αποκλειστικά στην καλύτερη εξυπηρέτηση των αρμοδιοτήτων του Εκτάκτου Επιτρόπου διά της παρακάμψεως των συνταγματικών τύπων.

Ο Καποδίστριας έφθασε στη Λευκάδα στις 27 Μαΐου και ανέλαβε αμέσως όλες τις εξουσίες του Εκτάκτου Επιτρόπου. Η δράσις του εκεί αντικατοπτρίζεται στα κείμενα που δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο. Ποιοι όμως υπήρξαν οι λόγοι που υπαγόρευσαν στην Κυβέρνηση της Επτανήσου Πολιτείας την αποστολή Εκτάκτου Επιτρόπου στη Λευκάδα, εξοπλισμένου με έκτακτες εξουσίες; Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη μια σύντομη αναδρομή.

Το ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟ ειδύλλιο, το οποίον είχε φέρει ενωμένους τους δυο στό-

λους στο Ιόνιο το 1799 και είχε οδηγήσει εν συνεχεία στο Βυζαντινό Σύνταγμα και την ίδρυση της Επτανήσου Πολιτείας το 1800, άρχισε σιγά-σιγά να υφίσταται διάβρωση από τις εξελίξεις στον ευρωπαϊκό χώρο. Επιρρεπής σε ξένες επιδράσεις η Οθωμανική Αυτοκρατορία, από θανάσιμος αντίπαλος του Ναπολέοντα, δεν αρνείται, με την πάροδο του χρόνου, τις «συμβουλές» και την «συμπαράστασή» του. Στόχος του Γάλλου Αυτοκράτορα ήταν να διασπάση τη ρωσοτουρκική συμμαχία, που εμπόδιζε τα σχέδιά του στην κεντρική και ανατολική Μεσόγειο. Η μόνιμη παρουσία των Ρώσων στα Επτάνησα, οι οποίοι είχαν επιτύχει να υποκαταστήσουν την Τουρκία ακόμα και στην «υψηλή επικυριαρχία» των νησιών με την τροποποίηση του Συντάγματος του 1803, που μεθόδευσε το 1806 ο Ρώσος πληρεξούσιος Γεώργ. Μοτσενίγος, ενοχλούσε ιδιαίτερα τον Ναπολέοντα. Και πράκτορές του υπεκίνησαν τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων να στραφή εναντίον των Ρώσων, με πρώτο στόχο την κατάληψη της Λευκάδος, που γειτνίαζε άμεσα με τα εδάφη του πασαλικιού του. Η συνεχής εκτράχυνσις των σχέσεων Ρωσίας και Τουρκίας υποβοηθούσε τα σχέδια τόσο του Αλή Πασά όσο και του Ναπολέοντα.

Από τον Δεκέμβριο του 1806 ο Πρύτανης της Λευκάδος Στυλ. Βλασσόπουλος και ο Ρώσος στρατηγός Στάττερ, που είχε την ευθύνη για την άμυνά της, διαπίστωναν συγκεντρώσεις τουρκικών στρατευμάτων στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας, γεγονός που μαρτυρούσε ότι ο Αλή Πασάς ετοιμαζόταν για επίθεση εναντίον του νησιού. Τις κινήσεις αυτές των δυνάμεων του Αλή οι αρχές της Λευκάδος ανέφεραν στην Κυβέρνηση της Επτανήσου Πολιτείας, η οποία με τη σειρά της προέβη σε διάβημα προς τον Τούρκο πρόξενο της Κερκύρας. Εννοείται ότι ωρισμένες εχθρικές πράξεις του Αλή η διοίκηση της Λευκάδος τις αντιμετώπισε ανάλογα. Στο διάβημα αυτό της Κυβερνήσεως ετονίζετο ότι η δική της αντίδραση δεν έπρεπε να θεωρηθή εχθρική, αλλά ότι είχε καθαρά προληπτικό χαρακτήρα. Και ότι έτρεφε την ελπίδα ότι η Υψηλή Πύλη θα αποδοκίμαζε τις εχθρικές πράξεις του Αλή κατά κράτους, το οποίον συνεδέετο στενά με την Τουρκία.

Εν τω μεταξύ η εισβολή ρωσικών στρατευμάτων στη Μολδαβία και τη Βλαχία, επροκάλεσε την κήρυξη πολέμου της Τουρκίας εναντίον της Ρωσίας. Στη σχετική διακοίνωση της Τουρκίας, της 5ης Ιανουαρίου 1807, μεταξύ των άλλων αιτιάσεων, που εδικαιολογούσαν την κήρυξη του πολέμου, περιλαμβανόταν και η παραβίασις των συνθηκών, σε ό,τι αφορούσε την ίδρυση και επικυριαρχία της Επτανήσου Πολιτείας, από τη Ρωσία.

Λίγες μέρες μετά την ανωτέρω διακοίνωση έφθασε στην Κέρκυρα ταχυδρόμος από την Κωνσταντινούπολι με επιστολή του Μεγάλου Βεζύρη προς τον Πρίγκηπα της Επτανήσου Πολιτείας και προς τον Πρόεδρο της Γερουσίας. Στην επιστολή του αυτή ο Βεζύρης ανήγγειλε ότι η Πύλη εκήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας και υπενθυμίζει τα καθήκοντα της Επτανήσου Πολιτείας σύμφωνα με τα οποία «ώφειλε να θεωρή εχθρούς της τους εχθρούς της Υψηλής Πύλης, εις τους οποίους δεν έπρεπε να χορηγή ούτε ψυχίον άρτου, ούτε σταγόνα ύδατος, ούτε να βοηθή τούτους διά πλοίων ή δι’ ανδρών».

Την απάντηση στην επιστολή του Τούρκου αξιωματούχου την συνέταξε ο πληρεξούσιος της Ρωσίας Μοτσενίγος. Σ’ αυτήν ετονίζετο ότι «η μεγάλη και κραταιά Ρωσία δεν έχει ανάγκην της επικουρίας μικρού Κράτους, οφείλοντος την υπόστασίν του εις την κηδεμονίαν αυτής, άνευ της οποίας, ούτε από των εσωτερικών ανοιμαλιών ηδύνατο να σωθή, ούτε ν’ απαλλαγή από των βιαιοτήτων του Αλή Πασά, ο οποίος αφεύκτως θα συνέτριβε το Επτανησιακόν Κράτος, εάν δεν έβλεπε έναντι αυτού δύναμιν ισχυράν και ικανήν να περιστέλλη τας μηχανορραφίας του και εν ανάγκη να τιμωρή τας παραφοράς και μοχθηρίας του. Ο Ιόνιος λαός θα υποστή

προθύμως πάσαν θυσίαν προς προστασίαν της πατρίδος του, απευθύνει δε μετά της Κυβερνήσεώς του τας θερμοτάτας ευχάς του, όπως επανέλθη τάχιον η ειρήνη μεταξύ της Πετρουπόλεως και της Υψηλής Πύλης και μετά της ειρήνης η ομόνοια και η φιλική συνεννόησις και ούτω δυνηθούν οι λαοί της Επτανήσου, άνευ ζημίας των συμφερόντων των και άνευ παραβιάσεως των καθηκόντων των και των αισθημάτων των να τηρήσουν τον προς την Πύλην οφειλόμενον σεβασμόν και καταστούν συνάμα έτι μάλλον άξιοι της εις τούτους χορηγούμενης υπό της Ρωσικής αυλής προστασίας».

Την κήρυξη του πολέμου μεταξύ Ρωσίας — Τουρκίας ακολούθησε η διακοπή των σχέσεων Μ. Βρεταννίας και Τουρκίας, γιατί η τελευταία αρνήθηκε να ικανοποιήση αξίωση της Αγγλίας περί απελάσεως εκ Κωνσταντινουπόλεως του Γάλλου πρεσβευτή στρατηγού Σεβαστιάνη. Αντίθετα προχώρησε στη σύναψη συμμαχίας με τη Γαλλία. Μιας συμμαχίας, την οποίαν ο Αλή πασάς προσπάθησε να αξιοποιήση για την πραγματοποίηση των δικών του σχεδίων.

Εζήτησε και επέτυχε από τον Ναπολέοντα βοήθεια σε πολεμικό υλικό, πυροβολητές και στρατιωτικούς συμβούλους, που του εστάλησαν από τον αδελφό του Αυτοκράτορα Ιωσήφ, βασιλέα της Νεαπόλεως. Συγχρόνως εκήρυξε πανστρατιά των Τουρκαλβανών και προετοίμαζε την επίθεση και την ολοκληρωτική καταστροφή της Λευκάδος, ώστε να εξουδετερωθή μια για πάντα η απειλή στα πλευρά της επικράτειάς του.

Η συνεχής απειλή του Αλή είχε δραστηριοποιήσει στο έπακρο τους υπεύθυνους για την άμυνα της Λευκάδας, τον Πρύτανη Βλασσόπουλο και τον Ρώσο στρατηγό Στάττερ. Ενισχύθηκαν οι παληές οχυρώσεις, ενώ κατασκευάσθηκαν νέα οχυρά για την κάλυψη ολόκληρης της ακτής της Λευκάδος προς την Αιτωλοακαρνανία. Μεταξύ των νέων κατασκευών ήτο και το οχυρό «Αλέξανδρος», παρά τις Άνω Αλυκές. Οι αναφορές του Βλασσόπουλου προς την Κυβέρνηση της Επτανήσου Πολιτείας συνθέτουν το χρονικό των ενεργειών της Διοικήσεως Λευκάδος κατά το πεντάμηνο Ιανουαρίου — Μαΐου για τη βελτίωση της αμυντικής ικανότητος του νησιού. Όπως επίσης μας πληροφορούν και για την κατασκευή αναλόγων οχυρώσεων στην αιτωλοακαρνανική ακτή εκ μέρους του Αλή Πασά, για επιθετικές και αμυντικές ενέργειες και από τις δύο πλευρές, για αψιμαχίες, για την σύγκρουση μεταξύ των αντιπάλων δυνάμεων της 22 Μαρτίου 1807, κατά την οποίαν και τα δύο μέρη εθρήνησαν αρκετούς νεκρούς και τραυματίες. Φαίνεται όμως ότι η μεταξύ Βλασσοπούλου και Στάττερ συνεργασία δεν ήταν αρμονική. Ο Βλασσόπουλος απέδιδε στο Ρώσο στρατηγό ευθύνες για ωρισμένα σφάλματα τακτικής κατά την επιχείρηση τής 22 Μαρτίου, που απέβλεπε στην καταστροφή των τουρκικών οχυρώσεων και την παρεμπόδιση της ανεγέρσεως νέων. Επίσης δεν ήταν ικανοποιημένος από την συμπαράσταση του Πρυτάνεως στα σχέδια και τις ενέργειές του. Αυτά, βέβαια, δεν προκύπτουν από τις επίσημες εκθέσεις και αναφορές. Υπάρχει όμως η μαρτυρία του ιδίου του Βλασσόπουλου στα ανέκδοτα «Απομνημονεύματά του», την οποίαν μνημονεύει ο Ερμ. Λούντζης στο έργο του «Επτάνησος Πολιτεία». Σ’ αυτά ο Πρύτανης κατηγορεί τον Στάττερ ότι δεν ενίσχυσε με πυρομαχικά τα σώματα των Ελλήνων πολεμιστών, που πήραν μέρος στην επιχείρηση εκείνη και ότι «εις απερισκεψίαν του Στάττερ ωφείλετο και η παράλειψις της καταστροφής των έναντι του οχυρού «Αλέξανδρος» οχυρώσεων του Αλή Πασά, ας οι Τούρκοι δραμόντες εις βοήθειαν των εν Τεκέ, άφησαν εντελώς αφρουρήτους». Η διάστασις απόψεων και η έλλειψις πνεύματος συνεργασίας μεταξύ της πολιτικής και στρατιωτικής διοικήσεως της Λευκάδος εξηγεί τον διορισμό του Ιωάννου Καποδίστρια ως Εκτάκτου

Επιτρόπου με δικτατορικές σχεδόν εξουσίες σε όλα τα θέματα που σχετίζονταν με την άμυνα της Λευκάδος.

Προσθέτουμε ακόμα ότι στις 17 Ιουνίου 1807 η Κυβέρνησις της Επτανήσου Πολιτείας, έπειτα από υπόδειξη του Μοτσενίγου, εκήρυξε τον πόλεμο κατά του Ναπολέοντα. Και με προκήρυξή της, στην οποίαν προσπαθούσε να δικαιολογήση την έξοδο από την ουδετερότητα, καλούσε τους «Ιόνιους λαούς» να «αναστούν» και να φανούν αντάξιοι των προγόνων τους, οι οποίοι «διά των πολεμικών και των ειρηνικών των έργων είχαν ανυψωθεί υπεράνω πάντων των Εθνών».

Επίσης στις 14 Ιουνίου η Κυβέρνησις αποδεχόταν με διάταγμά της την παραίτηση του Στυλ. Βλασσόπουλου από το αξίωμα του Πρύτανη της Λευκάδος και τοποθετούσε αντικαταστάτη του «τον πρεσβύτερο των παρέδρων» μέχρις ότου διοριστεί νέος πρύτανης. Η αντίθεση Βλασσόπουλου — Στάττερ κατέληξε τελικά υπέρ του τελευταίου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αλβάνα, Φ.: Ιωάννου Καποδιστρίου βιογραφικόν ιχνογράφημα. Αττικόν Ημερολόγιον. Αθήναι 1888.

Aνδρεάδη, Ανδ.: Η Επτανησιακή δημοσία οικονομία κατά την περίοδον 1797 - 1814. Κέρκυρα 1936.

Arlioti, Dem.: La vita di Giovanni conte Capodistria scritta nel 1833 Corfú 1859.

Bainville, Jaques: Napoleon. Paris 1955.

Βαλαωρίτου, A.: Ανέκδοτα έγγραφα του κόμητος Ιωάν. Καποδιστρίου εν«Η Κυρά Φροσύνη» Κέρκυρα 1859 και «Μνημόσυνα Άσματα» Αθήναι 1861.

Βαλαωρίτου, I. Α.: Αριστοτέλους Βαλαωρίτου βίος και έργα. Εν Αθήναις 1907.

Βελέλη, Λ.: Ο Καποδίστριας ως θεμελιωτής της δημοτικής εκπαιδεύσεως εν Ελλάδι. Αθήναι 1908.

Βλαντή, Σπ.: Η δράσις του Ιωάνν. Καποδιστρίου εν Λευκάδι (1807). Αθήναι 1911.

Βροκίνη, Λ.Σ.: Σύντομος αφήγησις του βίου του κόμητος Ιωάν. Καποδιστρίου. Κέρκυρα 1886.

Βροκίνη, Λ.Σ.: Έργα. Τόμ. 1-2. Κέρκυρα 1973.

Bulgari, St.: Notice sur le comte Jean Capodistrias, président de la Grèce. Paris 1832.

Camariano-Cioran Ariadna: Les îles Ioniennes de 1797 à 1807. Πρακτικά Γ΄ Πανιονίου Συνεδρίου, A΄ Τόμος Αθήναι 1967.

Capodistrias, J.A.: Aperçu de ma carrière publique depuis 1798 jusqu’à 1822. Sbornik 3 (1868) 163-293. Πρβλ. Λάσκαρι Μ. Αυτοβιογραφία Ιωάν. Καποδίστρια, Αθήναι 1940, Β΄ έκδοση, Αθήναι 1962. Αρχείον Καποδίστρια, Τόμ. Α΄ Κέρκυρα 1976.

Casse, A du: Mémoires et correspondance politique et militaire du Roi Joseph. Tom. III Paris 1853.

Δασκαλάκη, Γ. Δ.: Το συνταγματικόν καθεστώς των Ιονίων Νήσων. Αθήναι 1964.

Δαφνή, Γρηγ.: Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Η γένεσις του Ελληνικού Κράτους. Αθήναι 1976.

Ευαγγελίδου, Τρ.: Ιστορία του Ιωάννου Καποδιστρίου, Κυβερνήτου της Ελλάδος. Αθήναι 1894.

Γατοπούλου, Δ.: Ιωάν. Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, Αθήναι 1932 (Β΄ εκδ. 1973).

Gobineau: Deux études sur la Grèce moderne, Capodistrias, Le royaume des Hellènes. Paris 1905.

Iδρωμένου, A.M.: Ιωάννης Καποδίστριας, Κυβερνήτης της Ελλάδος. Αθήναι 1900.

Καιροφύλλα, Κώστα: Τα νεανικά χρόνια του Καποδίστρια, Αθήναι -Αλεξάνδρεια 1936.

Κούκκου, Ελ.: Ο Καποδίστριας και η Παιδεία, 1803-1822. Α΄ Η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης. Αθήναι 1958.

Κορδάτου I.: Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας. Τ. 5. Αθήναι 1957-1958.

Lascaris, S. Th.: Capodistrias avant la révolution Grecque, sa carrière politique jusqu’en 1922. Lausanne 1918.

Λουκάτου, Σπ. Δ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η Επτάνησος Πολιτεία. Αθήναι 1959.

Lunzi, Ε.: Della Repubblica Settinsulare, Bologna 1863.

Μαχαιρά, Κ. Γ.: Πολιτική και διπλωματική ιστορία της Λευκάδος (1797 - 1810). Τ. 2. Αθήναι 1954.

Μακρή, Θ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η προκυβερνητική πατριωτική του δράσις. Κέρκυρα 1965.

Μαυρογιάννη, Γερ.: Η ιστορία των Ιονίων Νήσων (1797-1815). Τ. 2. Αθήναι 1889.

Mendelson-Bartholdy, Κ.: Graf Johann Kapodistrias, mit Benutzung handschriftlichen Materials, Berlin 1864.

Μένδελσον Βαρθόλδη: Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Μετ. Ηλία I. Οικονομοπούλου. Τ. 2. Αθήναι 1894.

Παπάζογλου, Αβρ. Ν.: Η Επτανησιακή Πολιτεία στα αρχεία του Οθωμανικού Κράτους. Νέα Εστία, 25, 1939.

Papadopoulo-Vretos, A.: Mémoires biographiques-historiques sur le President de la Grèce comte J. Capodistrias, 2 v. Paris 1837.

Πρωτοψάλτη, Εμ.: Ιγνάτιος, μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας (1766-1828). Τ. 2. Αθήναι 1959-1961.

Ράδου, Κ.: Οι Σουλιώται και οι Αρματωλοί εν Επτανήσω. Επετηρίς Παρνασσού 12 (1916). Σελ. 31 - 108.

Regaldi, G.: Cenni storici. Il conte Giovanni Capodistria. Torino 1862

Στεφανίδου, Β.: Ο Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος ο Λέσβιος. Αθήναι 1934.

Θεοτόκη, Μ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας εν Κεφαλληνία και αι στάσεις αυτής εν έτεσι 1800, 1801 και 1802. Κέρκυρα 1889.

Θεοτόκη, Σπ.: Περί Καποδιστρίου. Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών, 3 (1928) 11-24.

Θεοτόκη, Σπ.: Καποδίστριας και Ιγνάτιος, εφημ. Εστία, 18 Ιουνίου 1930.

Θεοτόκη, Σπ.: Η εθνική συνείδησις του Καποδίστρια και η ελληνική γλώσσα. Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών 7 (1932) 130 - 142.

Woodhouse, C.M.: Capodistria, the founder of Greek independence London-New York 1973.

Ξένου, Στ.: Ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ποικίλη Στοά (1886) 377 - 446.

Ζακυθηνού, Διον.: Ιωάννης Καποδίστριας. Τα προοίμια μιας μεγάλης πολιτικής σταδιοδρομίας. Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών, 51 (1976) 154-170.